Artykuły » Prawo dewizowe » 6/1998

Udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek w wartościach dewizowych w ujęciu polskiego prawa dewizowego

Monika Kępa*

Tekst pochodzi z numeru: 6/1998

Treść artykułu dotyczy całokształtu prawnej regulacji udzielania i zaciągania kredytów oraz pożyczek w wartościach dewizowych pomiędzy osobami krajowymi i zagranicznymi wynikającej z obowiązującego prawa dewizowego - tak z ustawy z 2.12.1994 r. - Prawo dewizowe, jak i zarządzenia Ministra Finansów z 16.1.1996 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych. Obecnie czynności te objęte są całkowitym zakazem wynikającym z ustawy, łagodzonym następnie przez uregulowania wynikające z ogólnych zezwoleń dewizowych. Dla całościowego ujęcia tej problematyki w artykule umieszczone zostały także uwagi odnoszące się do regulacji zabezpieczania umów służących pozyskiwaniu kapitału, w postaci udzielania poręczeń i gwarancji.

Udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek w wartościach dewizowych w ujęciu polskiego prawa dewizowego Monika Kępa* Treść artykułu dotyczy całokształtu prawnej regulacji udzielania i zaciągania kredytów oraz pożyczek w wartościach dewizowych pomiędzy osobami krajowymi i zagranicznymi wynikającej z obowiązującego prawa dewizowego - tak z ustawy z 2.12.1994 r. - Prawo dewizowe, jak i zarządzenia Ministra Finansów z 16.1.1996 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych. Obecnie czynności te objęte są całkowitym zakazem wynikającym z ustawy, łagodzonym następnie przez uregulowania wynikające z ogólnych zezwoleń dewizowych. Dla całościowego ujęcia tej problematyki w artykule umieszczone zostały także uwagi odnoszące się do regulacji zabezpieczania umów służących pozyskiwaniu kapitału, w postaci udzielania poręczeń i gwarancji.

I. Wprowadzenie

1. Czynnością obrotu dewizowego, która wymaga zezwolenia dewizowego, jest udzielanie i zaciąganie kredytów oraz pożyczek. Dotyczy to umów, których stronami są osoby krajowe i zagraniczne, jeśli przedmiotem czynności są wartości dewizowe. Nie są więc objęte tym ograniczeniem sytuacje, w których osoby krajowe między sobą zaciągają kredyt czy pożyczkę w wartościach dewizowych. Ogólnie dozwolone są też czynności z tego zakresu dokonywane pomiędzy osobami krajowymi i zagranicznymi, o ile ich przedmiotem jest waluta polska. Zakaz ten odnosi się jednak do sytuacji, w których osoba krajowa zaciąga kredyt w walucie polskiej, zobowiązując się, iż spłaty dokona w walucie obcej oraz gdy udziela ona kredytu czy pożyczki, które wyrażone są co prawda w walucie polskiej, lecz płatne mają być w walucie obcej. Ograniczeniem objęte są jedynie kredyty pieniężne, a nie handlowe (towarowe, kupieckie)¹, które polegają na odroczeniu terminu płatności z tytułu nabycia towaru czy świadczenia usługi. Świadczenie niepieniężne (towar, usługa) jest wówczas wcześniejsze niż świadczenie pieniężne².

Obecna ustawa z 1994 r.³ nie zawiera odrębnych, różnych unormowań dla sytuacji, gdy kredyt lub pożyczka są zaciągane lub udzielane wewnątrz kraju i w stosunkach z zagranicą⁴. Z praktyki dokonywanego obrotu wynika jednak, iż przeważającą większość sytuacji związanych z zaciąganiem lub udzielaniem kredytów i pożyczek pomiędzy osobami krajowymi i zagranicznymi stanowią czynności obrotu dewizowego z zagranicą.

2. Rozszerzeniem zakresu reglamentacji, w porównaniu do unormowań zawartych w ustawie z 1989 r.⁵, jest wprowadzenie zakazu ustanawiania przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych poręczeń i gwarancji za zobowiązania, których przedmiotem są wartości dewizowe. Choć jest to obostrzenie w porównaniu do poprzednio istniejącego stanu prawnego i stanowi wyłom w ogólnej tendencji liberalizacji prawa dewizowego, znajduje racjonalne uzasadnienie w całokształcie unormowań związanych z udzielaniem, zaciąganiem kredytów i pożyczek oraz zabezpieczaniem tych umów.

3. Zakaz udzielania kredytów i pożyczek, zawarty w PrDewU, nie podlega żadnym złagodzeniom na podstawie jej treści. Na uzupełnienie regulacji w tym zakresie w znaczący sposób wpływają zezwolenia ogólne zawarte w zarządzeniu Ministra Finansów⁶. Łagodzą one restrykcyjność ograniczeń wynikających z PrDewU. Należałoby jednak zastanowić się nad wprowadzeniem do PrDewU przynajmniej części ze zwolnień, wynikających z ZezwDewZ. Nabyłyby one wówczas rangi ustawowej, co oznaczałoby większą trwałość, a zatem i pewność prawa. Zagadnienia związane z udzielaniem i zaciąganiem kredytów oraz pożyczek, a także odnoszące się do poręczeń i gwarancji, stanowią istotny element międzynarodowego obrotu gospodarczego. Związane są bowiem z uzyskiwaniem środków koniecznych do rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej. Również w obrocie nie związanym z profesjonalną działalnością zarobkową możliwość uzyskania kredytu czy pożyczki jest istotna z punktu widzenia podmiotów dokonujących “prywatnego” obrotu. Mając na uwadze te czynniki oraz spodziewane niedalekie przystąpienie Polski do europejskich organizacji gospodarczych, w tym zwłaszcza do Unii Europejskiej korzystna byłaby dalsza liberalizacja postanowień polskiego prawa dewizowego z tego zakresu ułatwiająca przepływ środków pomiędzy podmiotami dokonującymi obrotu dewizowego.

II. Reglamentacja udzielania i zaciągania kredytów oraz pożyczek między osobami krajowymi
i zagranicznymi

1. PrDewU zawiera generalny zakaz udzielania przez osoby krajowe osobom zagranicznym kredytów i pożyczek w wartościach dewizowych, a także zaciągania przez osoby krajowe kredytów i pożyczek w takich wartościach od osób zagranicznych⁷. Zaciągnięcie, udzielenie kredytu czy pożyczki⁸ pomiędzy stronami następuje przez zawarcie umowy. Dokonanie takiej czynności w związku z powyższym zakazem wymaga zezwolenia dewizowego.

Ograniczeniem objęta jest również emisja i wprowadzenie do obrotu za granicą przez osoby krajowe papierów wartościowych opiewających na waluty obce. Podobnie zezwolenia wymaga nabywanie przez osoby krajowe papierów wartościowych emitowanych lub wprowadzanych do obrotu przez osobę zagraniczną w kraju opiewających na takie waluty. Zakaz ten odnosi się do papierów wartościowych opiewających na walutę polską, płatnych przez osobę krajową w walucie obcej. Dotyczy także papierów płatnych przez osobę zagraniczną w walucie polskiej, choć podlegających wykupowi w walucie obcej.

Generalnie zezwolenie dewizowe potrzebne jest dla dokonania czynności, które powodują zadłużenie osoby krajowej wobec osoby zagranicznej w wartościach dewizowych lub pozostawienie w dyspozycji osoby zagranicznej takich wartości.

2. Aktualne ZezwDewZ łogodzi ustawowy zakaz dotyczący zaciągania i udzielania kredytów oraz pożyczek między osobami krajowymi i zagranicznymi. Podmioty dokonujące obrotu dewizowego mogą w ściśle określonych w zezwoleniu sytuacjach zarówno same zaciągać kredyty i pożyczki, jak i ich udzielać. Poszczególne zezwolenia uzależniają niekiedy możliwość dokonania danej czynności od spełnienia przez podmioty prawa dewizowego dodatkowych warunków.

Podmioty gospodarcze mają prawo do zaciągania kredytów i pożyczek związanych z wykonywaniem umów zawieranych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych⁹.

Natomiast wszystkie osoby krajowe mają prawo, na podstawie zezwolenia ogólnego, do udzielania kredytów oraz pożyczek osobom zagranicznym w wartościach dewizowych, o ile czynności te związane są z wykonywaniem umów zawieranych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych¹⁰.

3. Niezależnie od wskazanej liberalizacji, wszystkie osoby krajowe mogą zaciągać kredyty od następujących, wymienionych w ZezwDewZ, banków zagranicznych: Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Nordyckiego Banku Inwestycyjnego. Kredyty te objęte są gwarancjami Rady Ministrów lub NBP; ich przeznaczeniem są inwestycje podejmowane w kraju¹¹. Zezwolenie to zobowiązuje jednocześnie strony do przekazania NBP informacji o dokonaniu danej czynności w terminie 20 dni od podpisania umowy¹².

Podmioty gospodarcze zostały natomiast uprawnione do zaciągania od osób zagranicznych kredytów i pożyczek w walutach wymienialnych o terminie spłaty nie krótszym niż 1 rok od zawarcia umowy¹³.

Na podstawie zezwolenia ogólnego osoby krajowe mogą udzielać osobom zagranicznym kredytów i pożyczek w walutach wymienialnych również o terminie spłaty nie krótszym niż 1 rok od dnia zawarcia umowy. W tym jednak wypadku obowiązuje zastrzeżenie, że pożyczka czy kredyt (kapitał wraz z odsetkami) zostaną spłacone w walucie wymienialnej, choć nie jest wymagane, aby spłata nastąpiła w tej walucie, w której zostały one udzielone¹⁴.

4. W stosunku do osób krajowych ma zastosowanie także inne zezwolenie zawarte w ZezwDewZ. Umożliwia ono zaciąganie pożyczek od osób zagranicznych w drodze emisji i obrotu za granicą papierami wartościowymi o charakterze dłuższym, których termin wykupu wynosi co najmniej 1 rok¹⁵.

5. Kolejne odstępstwo od zasady wynikającej z ustawy dotyczy możliwości udzielania przez osoby krajowe osobom zagranicznym pożyczek w drodze nabywania papierów wartościowych o charakterze dłuższym. Muszą one być dopuszczone do publicznego obrotu przez Komisję Papierów Wartościowych. Łączny limit wartości tych papierów nie może przekroczyć 300 000 000 ECU, a termin wykupu nie może być krótszy niż 1 rok¹⁶. Zarówno przy udzielaniu, jak i zaciąganiu pożyczek drogą emisji i obrotu papierami wartościowymi o charakterze dłuższym, osoby krajowe zobowiązane są do przekazania NBP informacji o dokonaniu takiej czynności. Termin złożenia informacji wynosi 20 dni od sprzedaży lub nabycia papierów¹⁷.

6. W kolejnych trzech sytuacjach udzielone zezwolenia ogólne nie są ograniczone terminem spłaty kredytu lub pożyczki ani wskazaniem przeznaczenia uzyskanego w ten sposób kapitału, mają więc one niejako charakter uniwersalny.

Osoby krajowe mogą zaciągać pożyczki i kredyty z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości oraz od jednostek zależnych, kontrolowanych lub z nim powiązanych, z zastrzeżeniem jednak, iż podmiot od którego zaciągana jest pożyczka lub kredyt, jest osobą zagraniczną¹⁸.

Szczegółowa regulacja dotyczy sytuacji spółek z udziałem zagranicznym - mogą one bowiem zaciągać od swoich zagranicznych udziałowców i akcjonariuszy pożyczki w walutach wymienialnych¹⁹.

Osoby krajowe, będące udziałowcami lub akcjonariuszami w spółkach zagranicznych (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnych), mogą udzielać tym spółkom pożyczek w walutach wymienialnych z zastrzeżeniem jednak, iż spłata kapitału oraz należnych odsetek nastąpi również w walucie wymienialnej; nie jest w tym przypadku konieczne, aby była to waluta, w której pożyczka została udzielona, może być to dowolna waluta wymienialna²⁰.

Korzystanie ze zwolnień na udzielanie lub zaciąganie kredytów w walutach wymienialnych pomiędzy spółkami a ich akcjonariuszami czy udziałowcami, pociąga za sobą obowiązek przekazania w ciągu 20 dni od podpisania umowy informacji o dokonaniu tej czynności NBP²¹.

Z powyższego wynika, iż w pozostałych sytuacjach wymagane jest zezwolenie ogólne, dotyczy to w szczególności zaciągania kredytów krótkoterminowych, tzn. o terminie spłaty do 1 roku.

7. Na podstawie ZezwDewZ nie dotyczy to następujących sytuacji:

- zaciągania lub udzielania kredytów i pożyczek związanych z obrotem z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych²²,

- kredytów i pożyczek zaciąganych z Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości lub od osób zagranicznych podporządkowanych mu²³,

- zaciągania i udzielania pożyczek w obrocie z zagranicą między spółkami i ich udziałowcami lub akcjonariuszami²⁴,

8. ZezwDewZ zawiera również zwolnienia dotyczące obrotu “prywatnego” dokonywanego między osobami fizycznymi krajowymi i zagranicznymi. Fizyczne osoby krajowe mogą zaciągać od osób zagranicznych - członków najbliższej rodziny²⁵ pożyczki w walutach wymienialnych oraz udzielać tym samym osobom takich pożyczek²⁶. W zezwoleniu nie została ograniczona ani wysokość pożyczki, ani przeznaczenie uzyskanych środków. Nałożony został jedynie obowiązek przekazania NBP informacji o zaciąganych lub udzielanych pożyczkach w terminie do 20 dnia od podpisania umowy, przez zawarcie której następuje przekroczenie równowartości 10 000 ECU. Wartość tę stanowią liczone łącznie sumy udzielonych lub zaciągniętych pożyczek²⁷.

10. Z udzielaniem osobie zagranicznej kredytu bądź pożyczki wiążą się te zezwolenia, które dopuszczają transfer walut wymienialnych w celu wykonania zobowiązań wynikających z zawartych umów kredytu czy pożyczki²⁸. Z zaciąganiem od osób zagranicznych kredytów i pożyczek w walutach obcych, gdy spłata ma nastąpić w jednej z tych walut, łączy się zezwolenie dopuszczające ich przekazanie za granicę w celu spłaty kapitału i należnych odsetek²⁹.

11. Poprzez rozwiązania zawarte w ZezwDewZ złagodzona zostala ogólna, rygorystyczna zasada zabraniająca udzielania i zaciągania kredytów i pożyczek pomiędzy osobami krajowymi i zagranicznymi. Słuszny jest pogląd spotykany w literaturze³⁰, iż rozwiązania wynikające z zezwoleń ogólnych są zbyt skomplikowane, a co za tym idzie mało przejrzyste. Regulacje te mogą ze względu na niepotrzebne różnicowanie sytuacji budzić liczne wątpliwości przy ich praktycznym stosowaniu. Różni autorzy wyciągają jednak z takiego stanu prawnego odmienne wnioski i postulaty. Można wskazać w tym zakresie dwie odrębne, przeciwstawne koncepcje.

Pierwsza koncepcja stanowi, iż wątpliwości nie miałyby miejsca, gdyby reglamentacją dewizową objęty został cały obrót związany ze stosunkami kredytowymi, pożyczkowymi, a nie - jak ma to miejsce obecnie - jedynie w zakresie udzielania i zaciągania kredytów oraz pożyczek w wartościach dewizowych (walutach obcych)³¹.

Drugi, bardziej liberalny pogląd wskazuje, iż rozwiązania zawarte w ZezwDewZ łagodzące zakaz udzielania i zaciągania kredytów i pożyczek w stosunkach z osobami zagranicznymi, mają na celu przybliżenie polskiego prawa dewizowego do standardów organizacji europejskich. Umożliwienie swobodniejszego przepływu kapitału i nawiązywania międzynarodowej współpracy gospodarczej powinno iść w parze z prostotą i precyzją regulacji, która do tych kwestii się odnosi³². Przepisy prawne, które w sposób bezpośredni kształtują sytuacje podmiotów, w tym przypadku osób krajowych i zagranicznych, powinny być konsekwentne, logiczne i przejrzyste, tak aby mogły być rozumiane i przestrzegane.

III. Reglamentacja ustanawiania gwarancji i poręczeń przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych

1. Zakaz ustanawiania przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych poręczeń i gwarancji wykonania zobowiązań, których przedmiotem są wartości dewizowe, jest nowością sprowadzoną przez PrDewU. Poprzednio obowiązująca PrDewUchU dopuszczała udzielenie poręczeń i gwarancji bez konieczności uzyskania zezwolenia dewizowego. Wynikało to z obowiązującej już wówczas zasady, iż to, czego ustawa wyraźnie nie zabrania, jest dozwolone, przy jednoczesnym braku ograniczeń w zakresie udzielania poręczeń i gwarancji. O ile jednak samo udzielenie poręczenia czy gwarancji nie wymagało zezwolenia, to w sytuacji, w której osoba krajowa - poręczyciel bądź gwarant, miałby zrealizować swoje obowiązki wynikające z zawartej umowy, zezwolenie dewizowe było wymagane. Dotyczyło to okoliczności, w których osoba krajowa miałaby przenieść własność wartości dewizowych znajdujących się w kraju na rzecz osób zagranicznych³³. Problematyczne były sytuacje, w których po ważnym ustanowieniu przez osobę krajową poręczenia lub gwarancji (czynność nie wymagająca zezwolenia), nie mogła ona wykonać ciążącego na niej zobowiązania z powodu nieuzyskania zezwolenia dewizowego. Pomimo zaostrzenia regulacji obrotu dewizowego w tym zakresie, w porównaniu ze stanem prawnym poprzednio obowiązującym, zmiana ta znajduje swoje uzasadnienie w konsekwentnym uregulowaniu materii.

2. Zawarte w PrDewU ograniczenie możliwości ustanawiania przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych poręczeń i gwarancji wykonania zobowiązań, których przedmiotem są wartości dewizowe, odnosi się do ustanawiania takich poręczeń lub gwarancji przez osoby krajowe wobec osób zagranicznych za zobowiązania innych osób krajowych wyrażone w walutach obcych³⁴.

3. Ograniczenie nie dotyczy tym samym wystawiania poręczeń i gwarancji przez osoby zagraniczne wobec innych osób zagranicznych na zlecenie osób krajowych. Jednakże polecenie osoby krajowej wystawienia przez osobę zagraniczną poręczenia lub gwarancji wobec zagranicznego wierzyciela może mieć formę kredytu. Będzie tak, jeśli osoba krajowa zobowiąże się do płacenia osobie zagranicznej odsetek od zabezpieczonej przez nią kwoty. Możliwość wystawienia zabezpieczenia w formie takiego kredytu gwarancyjnego uzależniona będzie od uzyskania zezwolenia dewizowego. Wynika to z ograniczeń, jakimi obłożona jest możliwość zaciągania (udzielania) kredytów (pożyczek) przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych³⁵. Jeżeli natomiast ustanowienie poręczenia lub gwarancji wiąże się jedynie z zapłaceniem danej osobie zagranicznej prowizji, to stosunek ten nie będzie podlegał wyżej wskazanym ograniczeniom, ponieważ zapłacenie prowizji stanowić będzie w tym wypadku opłacenie usługi finansowej świadczonej przez osobę zagraniczną na rzecz osoby krajowej³⁶. Brak jest jednak w prawie dewizowym podstawy do zwrotu osobie zagranicznej, która wykonała ciążące na niej zobowiązanie wynikające z umowy poręczenia lub gwarancji wobec zagranicznego wierzyciela, wydatkowanych na ten cel środków ³⁷.

4. Zakaz zawarty w PrDewU, na podstawie wyłączenia zawartego w niej samej, nie dotyczy poręczeń i gwarancji z tytułu gospodarczego obrotu towarami i usługami oraz przenoszenia praw na dobrach niematerialnych. Dokonywanie takich czynności nie wymaga odrębnych zezwoleń dewizowych³⁸. Wyłom ten nie obejmuje jednak faktycznej zapłaty poręczonego czy zagwarantowanego długu, a tylko zobowiązanie się do spełnienia takiego obowiązku.

5. Zezwolenia ogólne tylko w niewielkim rozmiarze łagodzą restrykcyjne rygory PrDewU dotyczące ustanawiania poręczeń i gwarancji przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych.

Dopuszczalne zostało ustanawianie przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych poręczeń i gwarancji wykonania zobowiązań pieniężnych zaciągniętych z tytułów określonych w PrDewU lub ZezwDewZ³⁹. Dotyczyć będzie to zwłaszcza zobowiązań wynikających z obrotu towarami, uługami i prawami uregulowań zawartych w ustawie. Świadczy to o braku synchronizacji treści PrDewU i ZezwDewZ w tym zakresie.

6. ZezwDewZ dopuściło możliwość udzielania zabezpieczenia osobom zagranicznym w postaci poręczeń oraz gwarancji przez osoby krajowe w sytuacji, gdy kredyt lub pożyczka zostały zaciągnięte w Polsko-Amerykańskim Funduszu Przedsiębiorczości, albo od osób zagranicznych zależnych, kontrolowanych lub powiązanych z tym Funduszem⁴⁰. W pozostałych przypadkach, nawet wówczas, gdy zaciągnięcie czy udzielenie kredytu lub pożyczki nie wymaga zezwolenia indywidualnego, zezwolenia dewizowego wymagać będzie ustanowienie poręczenia lub gwarancji jako zabezpieczenia.

7. Wyjątki zawarte w PrDewU, a także w ZezwDewZ, dotyczą jedynie możliwości ustanawiania poręczeń i gwarancji, nie obejmują zaś dokonania faktycznej zapłaty zabezpieczonego długu. Wykonanie zobowiązań możliwe jest na podstawie uregulowań zawartych w zezwoleniach ogólnych. Dopuszczają one przekaz za granicę walut wymienialnych z tytułu realizacji udzielonych poręczeń i gwarancji⁴¹ oraz transfer zagranicznych środków płatniczych w celu pokrycia kosztów związanych z udzieleniem poręczenia lub gwarancji wykonania wymagalnych zobowiązań z tytułów określonych w PrDewU lub ZezwDewZ⁴².

8. Pomimo iż wprowadzony przez PrDewU zakaz udzielania poręczeń i gwarancji przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych, co do zobowiązań wyrażonych w wartościach dewizowych, stanowi krok wstecz w ogólnym procesie liberalizacji prawa dewizowego, zasługuje na aprobatę. Obecne uregulowanie jest bardziej konsekwentne i przejrzyste w porównaniu z poprzednio obowiązującym na gruncie PrDewU. Zmiana w powyższej regulacji polega na przeniesieniu punktu ciężkości ograniczenia - z możliwości wykonania poręczenia lub gwarancji (PrDewUchU) na możliwość ich ustanowienia (PrDewU) za zezwoleniem. Jednocześnie można wyrazić nadzieję, iż reglamentacja w tym zakresie będzie stopniowo znoszona w związku z dalszą, nieuniknioną liberalizacją całego polskiego prawa dewizowego.

IV. Podsumowanie

1. Podstawą prowadzenia działalności gospodarczej jest dysponowanie odpowiednimi funduszami. Nie każdy jednak podmiot posiada wystarczające środki własne konieczne dla rozpoczęcia działalności gospodarczej. Również w trakcie jej prowadzenia często niezbędne są dalsze środki na inwestycje, modernizacje, remonty itp. Okoliczności te zrodziły potrzebę pozyskiwania kapitału od osób trzecich. Podstawowymi formami prawnymi służącymi temu celowi jest obecnie pożyczka i kredyt. Odgrywają one także istotne znaczenie w obrocie międzynarodowym. W sytuacji, w której osoba krajowa i zagraniczna udzielają lub zaciągają między sobą kredyt lub pożyczkę, muszą się liczyć z ograniczeniami wynikającymi z prawa dewizowego. Generalny zakaz w tym zakresie, choć łagodzony następnie drogą zezwoleń ogólnych, jest zbyt rygorystyczny. Ponadto zezwolenia zawarte w ZezwDewZ są zbyt skomplikowane i nieprzejrzyste. Nie sprzyja to sprawnemu przepływowi kapitału i rozwijaniu obrotów z zagranicą.

2. Rozwiązania prawa dewizowego odnoszące się do udzielania i zaciągania kredytów i pożyczek między osobami krajowymi i zagranicznymi w wartościach dewizowych, a także do możliwości ich zabezpieczania drogą poręczeń i gwarancji, wymagają dalszych zmian. Odchodzenie od zbytniego rygoryzmu w tym zakresie powinno być połączone z nadaniem uregulowaniom większej precyzji. Rozwiązania dotyczące możliwości pozyskiwania środków finansowych są szczególnie ważne dla właściwego prowadzenia działalności gospodarczej. Obrazowe i trafne jest stwierdzenie jednego z autorów, iż kredyt jest dla gospodarki rynkowej tym, czym krew dla żywego organizmu, kredyt zaś funkcjonuje nienagannie tylko wtedy, gdy znajduje odpowiednie zabezpieczenie⁴³.

*. Autorka jest asystentem w Zakładzie Prawa Finansowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej.
1. Autorka jest asystentem w Zakładzie Prawa Finansowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej.
2. Szerzej patrz T. Grzegorczyk, Prawo dewizowe, Kraków 1996, s. 22-23 oraz R. Pyzel, Obrót dewizowy w kraju i z zagranicą, Warszawa 1997, s. 40.
3. Ustawa z 2.12.1994 r. - Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 136, poz. 703, zm.: Dz.U. z 1995 r. Nr 132, poz. 641; Dz.U. z 1996 r. Nr 106, poz. 496 oraz Dz.U. z 1997 r. Nr 71, poz. 449; dalej jako PrDewU).
4. Por. W. Wójtowicz, Prawna regulacja obrotu dewizowego w Polsce, Bydgoszcz 1996, s. 96-97. Natomiast ustawa dewizowa z 1989 r. zakazywała udzielania i zaciągania kredytów przez osoby krajowe w obrocie z zagranicą, jeśli zaś pożyczka lub kredyt były zaciągane między osobą krajową i zagraniczną w kraju podlegały innym ograniczeniom wynikającym z zakazu dokonywania bez zezwolenia obrotu dewizowego wewnątrz kraju.
5. Ustawa z 15.2.1989 r. - Prawo dewizowe (Dz.U. Nr 6, poz. 33, zm.: Dz.U. Nr 74, poz. 441; Dz.U. z 1991 r. Nr 35, poz. 155, Nr 60, poz. 253; Dz.U. Nr 100, poz. 442; dalej jako PrDewUchU).
6. Zarządzenie Ministra Finansów z 16.1.1996 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych, MP Nr 6, poz. 73; zm. MP Nr 21, poz. 244; MP Nr 27, poz. 290 i MP z 1997 r. Nr 2, poz. 11; dalej jako ZezwDewZ.
7. Art. 9 ust. 1 pkt 3 PrDewU.
8. Ustawa dewizowa nie określiła znaczenia pojęć „kredyt” i „pożyczka”, zostały one zdefiniowane w innych aktach prawnych i w znaczeniu tam nadanym są używane na gruncie prawa dewizowego; do pożyczki odnoszą się art. 720-724 KC, a do pożyczki i kredytu przepisy ustawy z 29.8.1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939), w tym zwłaszcza art. 69-79 zawarte w rozdziale 5: „Kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji wierzytelności”.
9. § 23 ust. 1 ZezwDewU.
10. § 23 ust. 2 ZezwDewZ.
11. § 23 ust. 3 ZezwDewZ.
12. Informacja składana jest na odpowiednim formularzu, zgodnie z dyspozycją § 23 ust. 4 ZezwDewU.
13. § 26 ust. 1 ZezwDewZ; pierwotna wersja zezwolenia zawierała jeszcze jeden, poza terminem spłaty, warunek - zasady udzielania i sposób spłaty nie mogły być mniej korzystne, niż powszechnie stosowane na międzynarodowym rynku finansowym.
14. § 26 ust. 2 ZezwDewZ; również w tym wypadku osoby krajowe mają obowiązek złożenia w NBP informacji w terminie 20 dni na odpowiednim formularzu § 26 ust. 3 ZezwDewZ; por. W. Wójtowicz, Polskie prawo dewizowe a obrót gospodarczy z zagranicą, cz. II, Glosa Nr 2/1997, s. 2.
15. § 26a ust. 1 ZezwDewZ.
16. § 26a ust. 2 ZezwDewZ; wysokość określona w zezwoleniu ustalona została na obecnie obowiązującym poziomie przez ostatnią nowelizację, do końca stycznia była niższa i wynosiła 200 000 000 ECU.
17. § 26a ust. 3 ZezwDewZ.
18. § 24 ust. 1 i 2 ZezwDewZ.
19. § 25 ust. 1 ZezwDewZ.
20. § 25 ust. 2 ZezwDewZ; por. R. Pyzel, Obrót dewizowy..., s. 43.
21. § 25 ust. 1 ZezwDewZ.
22. § 23 ust. 1 i 2 ZezwDewZ.
23. § 24 ust. 1 i 2 ZezwDewZ.
24. § 25 ust. 1 i 2 ZezwDewZ.
25. Chodzi o członków rodziny wskazanych w § 2 ust. 1 pkt 2 ZezwDewZ, na rzecz których osoby krajowe mogą transferować za granicę waluty wymienialne z tytułu darowizn, tzn. wstępnych, zstępnych, małżonka, rodzeństwa i ich małżonków, przysposobionych i przysposabiających, teściów, synowych i zięciów.
26. § 27 ust. 1 i 2 ZezwDewZ.
27. § 27 ust. 3 ZezwDewZ.
28. § 2 ust. 1 pkt 4 oraz § 15 ust. 2 ZezwDewZ.
29. § 15 ust. 1 ZezwDewZ.
30. Por. uwagi W. Wójtowicz, Polskie prawo dewizowe a obrót gospodarczy z zagranicą , cz. II, Glosa Nr 2/1997, s. 2.
31. Pogląd R. Pyzel, Obrót dewizowy..., s. 41.
32. Por. opinie na ten temat W. Wójtowicz, Polskie prawo dewizowe a obrót gospodarczy z zagranicą, cz. I, Glosa Nr 1/1997, s. 3.
33. Por. W. Wójtowicz, Polskie prawo dewizowe a obrót gospodarczy z zagranicą, cz. II, Glosa Nr 2/1997, s. 2.
34. Art. 9 ust. 1 pkt 4 PrDewU.
35. Art. 9 ust. 1 pkt 3 PrDewU.
36. Osoby krajowe mają prawo dokonywać takich czynności na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 1 lit. c) PrDewU.
37. Szerzej na ten temat patrz R. Pyzel, Obrót dewizowy..., s. 45-46.
38. Por. W. Wójtowicz, Polskie prawo dewizowe a obrót gospodarczy z zagranicą, cz. I, Glosa Nr 1/1997, s. 3.
39. § 21a ZezwDewZ.
40. § 24 ust. 3 ZezwDewZ.
41. § 17 ZezwDewZ.
42. § 1 ust. 1 pkt 6 ZezwDewZ.
43. Za J. Ignatowiczem, Prawo rzeczowe, Warszawa 1994, s. 239.

Reklama

Aktualny oraz archiwalne numery Monitora Podatkowego w wersji elektronicznej tylko na www.MonitorPodatkowy.pl

---