Wyjaśnij co oznacza pojęcia: „odporność swoista- bierna i czynna, naturalna i sztuczna, odporność nieswoista”.

Mechanizm odporności organizmu jest skomplikowany i nie poznano jeszcze w pełni procesu jego działania. Powstał on w trakcie rozwoju filogenetycznego człowieka. Pierwszym mechanizmem była odporność nieswoista (wrodzona), zaś zaraz po niej pojawiła się odporność swoista (nabyta).

ODPORNOŚĆ NIESWOISTA

• Są to mechaniczne i chemiczne bariery przeciwko patogenom. Powłoki ciała to pierwsza „ściana obronna” przeciw czynnikom chorobotwórczym. Nietknięta skóra człowieka która broni drobnoustrojom dostępu do wnętrza organizmu. Związki chemiczne zawarte w łzach, ślinie, pocie i łoju mają działanie bakteriobójcze przeciw specyficznym rodzajom bakterii. Lizozym-znajdujący się w nich enzym atakuje ściany niektórych komórek bakteryjnych. Mikroorganizmy wnikające do wnętrza ustroju wraz z pokarmem są niszczone przez kwaśne wydzieliny i enzymy żołądka. W jelicie znajdują się miliony nieszkodliwych mikroorganizmów, czasem określanych „naturalną florą” bakteryjną. Współżyją one harmonijnie ze swoim gospodarzem i na ogół zwycięsko konkurują z zakaźnymi bakteriami i grzybami. Mechanizmy odporności nieswoistej niszczą również komórki patogenne dostające się do wnętrza organizmu wraz z wdychanym powietrzem. Zatrzymują się one nanabłonku migawkowym w jamie nosowej lub osiadają w lepkiej śluzowatej wyściółce dróg oddechowych. Tam unieszkodliwiane są przez fagocyty.

Komórka zaatakowana przez wirusy (lub wewnątrzkomórkowe pasożyty, tj. bakterie, grzyby czy pierwotniaki) uwalnia białka, tzw. interferony, które przenikają do sąsiednich komórek stymulując w nich produkcję białek przeciwwirusowych, które hamują tempo replikacji wirusów. Cząsteczki wirusa powstałe w komórkach poddanych działaniu interferonu tracą swą pierwotną inwazyjność. Interferon mobilizuje również pewne limfocyty znane jako „komórki zabijające” (od ang. natural killers). Limfocyty te rozpoznają komórki zakażone przez wirus i niszczą je w szybkim tempie.

ODPORNOŚC SWOISTA

• Jest bardziej precyzyjna i wydajna niż odporność nieswoista. Rozpoznaje i zwalcza specyficzne antygeny związane z określonymi patogenami.

Zdarza się, że mobilizacja swoistej odpowiedzi immunologicznej wymaga aż kilku dni, lecz mechanizmy te raz uruchomione stają się niebywale efektywne w walce z patogenami.

Dwa zasadnicze rodzaje odporności swoistej to odporność komórkowa (inaczej warunkowana przez komórki), polegająca na bezpośrednim atakowaniu patogenów przez limfocyty, oraz odporność humoralna (inaczej- warunkowana przez przeciwciała), polegająca na wytwarzaniu przez limfocyty specyficznych przeciwciał, których zadaniem jest niszczenie komórek patogennych.

Odporność swoistą dzielimy również na czynną i bierną.

1. Odporność czynna- rozwija się w następstwie kontaktu z antygenem; np. przebycie ospy wietrznej w dzieciństwie rozwija odporność, która broni przed powtórnym zarażeniem. Odporność czynna może być naturalna lub sztuczna.

1. Odporność swoista czynna naturalna- organizm uzyskuje ją w wyniku zakażenia się chorobą zakaźną i jej przechorowaniem. Warto zaznaczyć, że istnieje możliwość bezobjawowego przebycia zakażenia, które także prowadzi do nabycia wspomnianej odporności.

2. Odporność swoista czynna sztuczna- przykładem jest odporność uzyskana dzięki przeprowadzanym szczepieniom ochronnym, uwzględnianym w kalendarzu szczepień. Po podaniu szczepionki organizm mobilizuje mechanizmy odpornościowe przeciwko antygenom zawartym w szczepionce i namnaża komórki pamięci, by w ten sposób uporać się z powtórną inwazją tych samych patogenów. Większość szczepionek zawiera całą komórkę patogenu, żywą lub martwą, lub też białko wyizolowane z patogenu.

2) Odporność bierna- osiągana jest w wyniku podawania gotowych przeciwciał, wyprodukowanych w innym organizmie. Surowicę lub gammaglobuliny zawierające takie przeciwciała można otrzymywać od człowieka.

Efekty działania odporności biernej nie są długotrwałe. Na tej drodze uzyskać można tylko chwilowe wzmocnienie sił odpornościowych organizmu przeciwko określonej chorobie.

Tutaj również można wyróżnić dwa analogiczne do odporności czynnej rodzaje.

1. Odporność swoista bierna naturalna- jest to odporność, którą ciężarne kobiety obdarzają rozwijający się płód, wytwarzając dla niego przeciwciała. Przechodzą one przez łożysko i zaopatrują zarodek, a potem noworodka w pewne środki obrony immunologicznej. Są one czynne do momentu, w którym w organizm dziecka dojrzewa i przejmuje funkcje obronne przez własny układ odpornościowy.

2. Odporność swoista bierna sztuczna- wytwarza się przez podawanie gammaglobuliny. W tej sytuacji organizm nie mobilizuje sam swoich mechanizmów odpornościowych, nie powstają wiec komórki pamięci i nie są wytwarzane przeciwciała. Z chwilą kiedy wstrzyknięte przeciwciała ulegają rozkładowi, odporność zanika.

Typ odporności	Sposób indukowania	Rozwój pamięci komórkowej	Czas trwania odporności
Czynna Naturalna Sztuczna Bierna Naturalna Sztuczna	-Inwazja patogenów w następstwie bezpośrednich kontaktów -Podanie szczepionki -Przeciwciała matki przenikają do rozwijającego się organizmu dziecka -Podanie gammaglobulin	Tak Tak Nie Nie	Wiele lat Wiele lat Kilka miesięcy Kilka miesięcy

---