1. Teologia polityczna Nowego Testamentu (listy św. Pawła, św.Piotra)
Nauczanie Jezusa Chrystusa zapisane w Ewangeliach w głównej mierze dotyczy kwestii moralnych i etycznych. W Ewangeliach Łukasza i Jana wielokrotnie jest podkreślony fakt, iż Chrystus przyszedł dać ludziom coś cenniejszego od dóbr ziemskich
Kwestia władzy Chrystusa przejawia się w scenie kuszenia na pustyni. Jezus nie przyszedł do ludzi powodowany pragnieniem władania królestwami ziemskimi. Jego misja miała charakter mesjański. Jednak sam Jezus nie nawoływał do gwałtownych przemian w hierarchii społecznej, ani nie buntował się przeciwko ówczesnemu okupantowi Judei, którym było Cesarstwo Rzymskie. W Ewangelii wg Św. Mateusza Jezus odpowiada faryzeuszom, którzy chcą go wystawić na próbę;…oddajcie cesarzowi co należy do cesarza, a Bogu to co należy do Boga;(Mt 22, 21) >>faryzeusze chcieli mieć argument przeciwko Jezusowi, że podburza lud do buntu wobec władzy, dlatego zadali mu pytanie>>czy należy płacić podatki; odpowiedź Jezusa świadczy o obowiązku przestrzegania praw i nakazów władzy<<
W Ewangelii wg Jana istotna jest postawa Jezusa wobec prawa. Zwłaszcza w momencie pojmania i sądzenia Chrystusa. Nie sprzeciwia się on wyrokowi ale mu ulega. Ważna jest także rozmowa Jezusa z Piłatem. Szczególnie słowa: ;Królestwo moje nie jest z tego świata; (J18, 36) i dalej: Nie miałbym żadnej władzy nade mną, gdyby ci jej nie dano z góry; (J19, 11) Stąd wniosek, że władza Boga nie może być identyfikowana z żadnym organizmem politycznym, bo ma ona wymiar wyłącznie duchowy. Pierwszym właściwym komentatorem społeczno- politycznej nauki chrześcijaństwa był św. Paweł z Tarsu. On też miał swój ogromny wkład w organizację gmin chrześcijańskich na Bliskim Wschodzie, w Grecji i Rzymie. W Liście do Rzymian (Rz 13, 1-7) zaleca on posłuszeństwo wobec władzy świeckiej. Dalej argumentuje, że kto przeciwstawia się władzy- przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Państwo może spełniać szereg zadań korzystnych dla człowieka: tępi przestępczość,
zapewnia porządek W tym sensie może stać się narzędziem Bożym. Jednak wcale nie nawoływał on do współpracy z państwem. Pierwszy List świętego Piotra Apostoła zawiera wezwanie do posłuszeństwo wobec ziemskiego władcy jest to posłuszeństwem wobec Bożych praw. Nowy Testament nie zawiera pełnych i jasnych wytycznych co do stosunków państwo- Kościół, ponieważ Kościół nie posiadał jeszcze wtedy wyraziście rozbudowanej, całościowej struktury.
2.Chrześcijaństwo a państwo w imperium rzymskim Edykt Mediolański został ogłoszony wspólnie przez cesarza zachodniej części Imperium Rzymskiego Konstantyna Wielkiego oraz cesarza wschodniej części Licyniusza w 313 r. w Mediolanie. Ogłaszał on wolność wyznania w Cesarstwie Rzymskim. Od tej pory chrześcijanie bez przeszkód mogli wyznawać swoją religię. Na mocy edyktu nastąpił zwrot budynków i gruntów kościelnych gminom chrześcijańskim. Chrześcijaństwo, które narodziło się w I w. w Palestynie, bardzo szybko zyskiwało popularność. Już na początku II w. jego zwolennicy żyli w całym cesarstwie. Zarzucano im ateizm, gdyż nie wierzyli w pogańskich bogów, władze cesarstwa jednak ich nie prześladowały. Wszystko zmieniło się w III w. W niepewnych czasach nowa religia zyskiwała na popularności. Rosnące szeregi chrześcijan zaniepokoiły władze i zaczęły się oficjalne prześladowania. Ich apogeum przypadło na pierwsze lata IV w. Bezlitosne, krwawe prześladowania nie złamały jednak Kościoła, wręcz przeciwnie. Zrozumiał to Konstantyn i w 313 roku wydał edykt mediolański. Dwadzieścia cztery lata później, będąc już na łożu śmierci, Konstantyn przyjął chrześcijaństwo. Wszyscy kolejni cesarze byli już chrześcijanami. W 392 roku cesarz Teodezjusz Wielki wprowadził chrześcijaństwo jako religię państwową. Wszelkie inne były nielegalne.Pierwotnie symbolem Chrześcijaństwa była ryba, zaś w III w. stał się nim krzyż.W kolejnych latach przybywało chrześcijan na terenie całego Cesarstwa Rzymskiego, zwłaszcza wśród najniższych warstw społecznych. Kościół wciąż był podzielony na wiele gmin. Do największych z nich w I-II w. należały: gmina w Jerozolimie, Damaszku. Dominującą rolę wśród nich odgrywała gmina chrześcijańska w Rzymie, określana mianem pierwszej pośród równych, ta miała być według tradycji założona przez apostołów Piotra i Pawła. 20 maja 325 Konstantyn zwołał pierwszy sobór powszechny biskupów chrześcijańskich, znany w tradycji jako Sobór nicejski I. Głównym tematem obrad 220 biskupów była kwestia czy Bóg Ojciec i Syn Boży są jednej istoty, jak chcieli zwolennicy ruchu ortodoksyjnego, czy też Syn jest stworzony przez Ojca i jemu poddany, jak twierdzili zwolennicy Ariusza - arianie. Kres tym sporom położył dopiero w 381, sobór w Konstantynopolu, na którym uchwalono wyznania wiary (credo), zawierające całe Credo nicejskie, uzupełnione o fragment dotyczący Ducha Świętego, oraz główne dogmaty wiary, do dziś uznawane przez Kościół katolicki, prawosławny i protestancki.W 330 stolica Cesarstwa została przeniesiona do Bizancjum i znaczenie tamtejszej gminy, nazywanej nowym Rzymem zaczęło szybko rosnąć, w związku ze wzrostem liczby mieszkańców i przede wszystkim dużymi wpływami jakie w ówczesnym kościele posiadali kolejni cesarze. Na soborze w Konstantynopolu w 381 r. Konstantynopol został uznany za drugą po Rzymie gminę w Kościele.Wkrótce, w 380, po wstąpieniu na tron cesarski Teodozjusza I, chrześcijaństwo stało się oficjalną religią Imperium. Kościół stał się wtedy organizacja polityczną, popierającą agresywne działania cesarzy. Teodozjusz I ogłosił tzw. edykt o prawowierności, w którym nakazał, by narody znajdujące się pod panowaniem rzymskim przyjęły wiarę chrześcijańską. Wszyscy inni byli uważani za heretyków. Kościół wyszedł zwycięsko z chaosu, który nastał po upadku Cesarstwa Rzymskiego. Goci pod wodzą Alaryka, którzy w 406 roku złupili Rzym szybko przystosowali się do rzymskiego stylu życia. Pomimo wojny domowej i zniszczeń chrześcijaństwo wydawało się stabilne i wciąż się rozprzestrzeniało, zwłaszcza na północ. Pod koniec IV wieku gmina chrześcijańska w Rzymie znów zaczęła zyskiwać na znaczeniu. Podczas synodu w Rzymie w 382 roku papież Damazy I ogłosił, że biskup Rzymu ma władzę jurysdykcji nad całym Kościołem. Tak więc jak Piotr był pierwszy wśród apostołów, tak papież jest pierwszy pośród biskupów. Z prymatem Rzymu nie zgadzało się wielu biskupów Wschodu, a także cesarz wschodniorzymski, którzy na soborze trullańskim II w 692 uznali papieża za przeklętego heretyka. Na tym tle zarysował się konflikt pomiędzy Kościołem wschodnim i zachodnim, który z biegiem czasu doprowadził do schizmy.Schizmami nazywane są rozłamy w łonie Kościołów chrześcijańskich przypisujących sobie tytuł powszechnego
3.Realcje kościół- państwo ;cezaropapizm bizantyjski Cesarstwo Rzymskie rozdzielone przez cesarza Teodiusza pomiędzy dwóch synów na cesarstwo zachodnie z stolicą w Rzymie i cesarstwo wschodnie z stolicą w Konstantynopolu, który miał być stolicą nowego imperium. Cesarstwo zachodnie upadło 476r, ponieważ wschód był obojętny na jego pogarszającą się sytuacje. Na ich gruzach rosły państwa barbarzyńskie, a z nich wyłoniły się państwa Frankowskie, wschód dalej się rozwijał, aż w 527 cesarzem Bizancjum został Justynian Wielki, który wprowadził cezaropapizm bizantyjski, chrześcijaństwo stało się religią panującą. Cesarz naśladował Chrystusa w uroczystościach i w świętach chrześcijańskich. Współrządził z Bogiem, zasiadali oni razem na tronie, cesarz po lewej stronie, Bóg po prawej. Cesarz w „wystąpieniach” był oddzielony od ludzi zasłonięty i podwyższony, poddani zaś mogli się do niego zbliżyć tylko w „świętym milczeniu” i z zasłoniętymi dłońmi(element hellenistyczny). Uważali że jest on wszechobecny, jego portrety wieszano nawet w kościołach, w Wigilie Bożego Narodzenia, z odsłoniętych oknach ukazywano jego wizerunek i całej jego rodziny.(element pogański). Cesarza już za czasów Konstantyna Wielkiego uznawano za „równego apostołom”, bunt przeciw niemu był świętokradztwem. Bóg inspirował lud, senat i wojsko do elekcji cesarza, który był Mojżeszem, Dawidem i władca rzymian, Bizancjum było uważane jako naród wybrany, zaś stolica jako „Nowy Rzym”. W kościele władzę sprawowało 5 patriarchów: Rzymu, Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy, jednak nad pentarchia papieża wyżej stał cesarz, on zwoływał Konsylium i przewodniczył mu. Od V w. cesarza koronował patriarcha Konstantynopola jednak nie czynił tego dosłownie sam, ponieważ zlecił mu to Bóg, początkowo akt koronacji odbywał się w hipodromie, później w kościele Matki Bożej. W VI w. prawną treść władzy cesarz określały „Kodeksy” i „Nowele” Justyniana, mówił on że cesarz jest zwierzchnikiem i szefem wspólnoty chrześcijańskiej, wystąpił on także przeciw innowierca, którzy musieli poddać się katechizacji, sprzeciwienie się temu powodowało karę śmierci. Pisał także traktaty teologiczne i hymny religijne, rozstrzygał spory na temat dogmatów i liturgii. Zaangażowanie świeckich w spory o obrazy, dyskusje o Unii kościelnej z zachodem, miedzy cesarzem i kościołem, pozwalało dążyć kościołowi do większej sfery wolności. Rozpoczęły się one już za czasów Justyniana w VI w. w XIw. Przybrał formę walki o inwestyturę (nadanie majątku w zamian za ślubowanie), w wyniku której doszło w XII/XIII do papocezaryzmu.
4.Państwo i władza u św. Augustyna
Myśliciel chrześcijański, żył w czasach rozpadu cesarstwa zachodniorzymskiego. Podstawą jego teologii politycznej był głęboki pesymizm- twierdził on, że człowiek, którego stworzył Bóg zbuntował się przeciwko niemu i skaził grzechem pierworodnym naturę ludzka i nawet Chrystus nie może zbawić wszystkich, tylko nie liczni są zbawieni, są to ludzie dobrzy, na których Bóg zesłał swą łaskę w postaci oświecenia i tworzą oni państwo Boże- civitas dei- kierowane przez Chrystusa, jest to niewidzialny kościół, z ojczyzna w niebie. Ci skażeni grzechem pierworodnym, którzy nie otrzymali łaski od Boga są źli, upadli aniołowie, Kain i inni źli ludzie, żyją w państwie ziemskim- civitas terrana- kieruje nimi szatan. Te dwa państwa prowadzą ze sobą wojnę, tworząc przez to bieg historii, gdyby ludzie nie zgrzeszyli, Bóg nie stworzyłby państwa realnego, w którym wszystko ma miejsce np. cesarstwie. Żyją tam ludzie dobrzy i źli i tylko Bóg wie, kto jaki jest, nawet w kościele doczesnym nie ma pełnego Civitas dei. Realne państwo ma jedynie stać na straży pokoju i bezpieczeństwa ludzi, wszelka władza w tym państwie pochodzi od Boga, wybiera on na przywódców dobrych ludzi i złych gdyż chce ich sprawdzić. Państwo jest podatne na wszelkie pokusy, przemija i dlatego jest niepewne, ludzie zaś mogą w nim stawiać opór przeciw naruszaniu praw Bożych przez państwo. Opór ten może być jedynie spokojny i bierny. Święty Augustyn, twierdził, iż kościół i państwo są rozdzielone, jednak powinny ze sobą współpracować. Ponieważ państwo interesuje się człowiekiem, jego przejawami postępowania, kościół zaś jego sumieniem. Państwo skupia się na porządku i spokoju, reprezentuje siłę fizyczną i militarną, podczas gdy kościół prowadzi nas do Boga uznając wartości niematerialne. Kościół obejmuje zarówno poddanych jak i rządzących, układa wartości etyczne, przez co władza świecka i duchowa powinny „żyć w harmonii”. Absorbuje wojnę, gdyż nie raz jest ona konieczna, jak w przypadku zwalczania herezji, w czym państwo powinno pomagać kościołowi.