Immunologia

Immunologia - nauka o odporności, ogół czynników warunkujących niewrażliwość organizmu na czynniki zewnętrzne (ich rozpoznanie i unieczynnienie)

Odporność nieswoista = wrodzona = naturalna- genetycznie uwarunkowana niewrażliwość na pewne zakażenia.

Odporność swoista = nabyta - powstaje w wyniku z czynnikiem szkodliwym

Antygen - związek wielocząsteczkowy powodujący powstanie przeciwciał przeciw niemu skierowanych lub uczulonych komórek

Alergen - antygen wywołujący alergię

Przeciwciało - białko wiążące się specyficznie z alergenem

Nieswoiste czynniki i mechanizmy odpornościowe

1. Mechanizmy miejscowe

- Skóra i błony śluzowe: nieuszkodzona to bariera chroniąca przed czynnikami fizycznymi i chemicznymi oraz uszkodzeniami mechanicznym

- złuszczanie naskórka - ok. 20 kg w ciągu życia (usuwanie substancji szkodliwych)

- kwaśne oddziaływanie PH - 5,2-5,8 (kwas mlekowy z gruczołów potowych)

- względna suchość i obecność soli z wysychającego potu (trudne warunki o życia bakterii)

- działanie płuczące łez

- Kwaśność soku żołądkowego PH 1 (zabija bakterie)

- fizjologiczna mikroflora jelitowa (konkuruje i niszczy bakterie chorobotwórcze)

- transport śluzowo-rzęskowy, kaszel i odkrztuszanie w płucach (usuwa antygeny)

- Perystaltyka jelit, przepływ moczu (usuwa antygeny)

- pot, łój, łzy, ślina, śluz - zawierają substancje bakteriobójcze

- Lizozym (muramidaza) - enzym rozkładający błony komórkowe bakterii

- Zasadowe polipeptydy - Transferyna, Laktoferyna - wiąże jony żelaza niezbędne do rozwoju bakterii

- Białka Ostrej fazy - wydzielane po urazach wiążą bakterie ze sobą

2. Mechanizmy układowe

- Fagocytoza - mikrofagi i makrofagi (granulocyty, monocyty) - komórki rozpoznające mikroorganizmy i fagocytujące - wchłaniające i zabijające

- Gorączka - makrofagi wydzielają cytokininy, które pobudzają ośrodek termoregulacji, podnosi się temperatura, przez co hamuje się rozwój bakterii i wirusów

- Komórki zerowe - Killer K i Naturall Killer NK - zabijają inne komórki (te zarażone)

- Interferon - α β γ - aktywuje makrofagi i komórki NK, hamują syntezę białek (namnażanie wirusów i nowotworów)

Odporność swoista - nabyta

Jeśli czynniki nieswoiste są niewystarczające to dochodzi do powstania odporności nabytej

Układ immunologiczny działa na zasadzie Self-nonself (swój - nieswój) i dla każdego rozpoznanego antygenu, czyli substancji obcej uruchamia kaskadę reakcji immunologicznych.

zmierzających do produkcji przeciwciał, najczęściej trwa to ok. 7 dni, chyba ze byliśmy uodpornieni szczepieniem to reakcja jest natychmiastowa

1. Odporność humoralna (w całym organizmie) - antygen jest rozpoznawany swoiście przez limfocyt B, te różnicują się w komórki plazmatyczne produkujące immunoglobuliny (przeciwciała) oraz komórki pamięci immunologicznej B, które skracają czas reakcji immunologicznej w przyszłości.

Klasy immunoglobulin

IgA występują głównie w wydzielinach zewnętrznych (śluz, ślina)

IgD Odgrywają rolę jako receptory na komórkach B dla antygenów.

IgE Występują w organizmach z alergią

IgG główna klasa immunoglobulin

IgM Wydzielane wcześnie w przebiegu reakcji immunologicznej zanim zostaną wyprodukowane wystarczające ilości IgGw.

Głównym zadaniem przeciwciał jest wiązanie antygenu, co umożliwia z kolei zachodzenie innych procesów:

• Opsonizacji, w wyniku, której patogen zostaje zneutralizowany^[1] i może być łatwiej usuwany na drodze fagocytozy

• Aktywowania dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej (dopełniacz to kilkanaście składników białkowych i inhibitorów znajdujących się w stanie wolnym w surowicy krwi, dopiero reakcja immunologiczna łączy je w kompleks, który niszczy drobnoustroje)

• Cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał

• Neutralizowania toksyn - wiążą je

• Neutralizowania wirusów

• Oddziaływania bakteriostatycznego

• Blokowania adhezyn bakteryjnych

2. Odporność komórkowa - ma na celu eliminację patogenów wewnątrzkomórkowych, które są przez to odporne na przeciwciała. Proces ten najczęściej prowadzi do zabicia komórki zainfekowanej. Uaktywniana przez nieliczne antygeny - nowotwory, przeszczepy (układ HLA - zgodność tkankowa). Głównym mechanizmem jest działanie

Limfocytów T, które dzielimy na:

- Pomocnicze T4 rozpoznają antygen, indukują makrofagi, leukocyty, monocyty itd.

- T8 cytotoksyczne (zabijają komórki z antygenem w strukturze np. z wirusem)

- Supresorowe (zatrzymują podział)

- Pamięci

Czynniki modyfikujące odporność

1. Niedożywienie energetyczno-białkowe - spadek aktywności limfocytów, makrofagów makrofagów innych, produkcji lizozymu

2. Otyłość - wczesny zanik grasicy (miejsce produkcji komórek warunkujących odporność)

3. Dieta wysokotłuszczowa (>45% energii) - unieczynnienie limfocytów

4. Nadmiar kalorii w pożywieniu - wzrost liczby makrofagów i cytokinin (gorączka)

5. Niedobory witamin - A, D, B6, mikroelementów - Miedź, Cynk, Żelazo - zaburzenie produkcji komórek i procesów odpornościowych

6. Zaburzenia hormonalne (stres) - hormony działają immunosupresyjnie

7. Czynniki środowiskowe wywołujące dysfunkcje układu immunologicznego

1. metale - arsen, ołów, kadm, rtęć

2. pestycydy

3. zanieczyszczenia powietrza - ozon, pyły, dym papierosowy, spaliny

4. promieniowanie jonizujące

5. Alergeny wziewne i pokarmowe.

6. AIDS - wirus HIV niszczy Limfocyty T od wewnątrz

Reakcja między antygenem, a przeciwciałem może prowadzić do powstania odporności (gdy organizm sobie radzi) lub do nadwrażliwości (gdy sobie nie radzi)

Nadwrażliwość = uczulenie = alergia - jest to stan reakcji organizmu na ponowne zetkniecie się z alergenem (antygen wywołujący alergię), którym może być składnik pokarmowy, drobnoustrój, kurz, sierść, substancje chemiczne

Do uczulenia dochodzi już po pierwszym kontakcie, w zależności od szybkości reakcji organizmu po kolejnym kontakcie wyróżniamy:

Nadwrażliwość wczesna - od kilku sekund do 30 min od kontaktu z alergenem: pokrzywka, astma, gorączka sienna i wstrząs anafilaktyczny- szybko następujące mdłości osłabienie, duszność, spadek ciśnienia krwi, zapaść - może prowadzić do śmierci.

Nadwrażliwość późna - występuje, po co najmniej 24 h - rumień, gorączka. Wyróżnia się:

1. Alergia zakaźna- alergia na białko drobnoustroju np. próba tuberkulinowa

2. Alergia kontaktowa - po wielokrotnym kontakcie np. z kosmetykiem jego cząstki łączą się z naskórkiem i te połączenia działają jak alergeny.

3. Reakcja po transfuzji krwi - aglutynacja

4. Odrzucenie przeszczepu - układ HLA -ludzki układ zgodności tkankowej

5. Choroby autoimmunologiczne - toczeń, reumatyzm, łuszczyca, stwardnienie rozsiane

Immunoprofilaktyka

Immunoterapia substytucyjna - dostarczanie organizmowi składników odpowiedzi immunologicznej, przeszczep szpiku, podawanie limfocytów, lub immunoglobulin

Uodparnianie bierne - Surowica = antytoksyna - pozbawione fibrynogenu osocze krwi otrzymane z osobników uodpornionych, zawiera konkretne przeciwciała zwalczające toksyny (jady) nim połączą się z komórkami organizmu. Np.

- surowica (antytoksyna) tężcowa podawana po zranieniu

- surowica jadu kiełbasianego (botulinowa)

- surowica jadu żmii

Uodparnianie czynne - szczepienia ochronne, po podaniu pojawia się odporność w sposób naturalny jak po przebyciu choroby (bezpieczniejsze tylko czasem odczyn poszczepienny)

Podział szczepionek

- zawierające zabite mikroorganizmy

- zawierające osłabione (atenuowane) mikroorganizmy, które są mniej chorobotwórcze (otrzymane dzięki inżynierii genetycznej)

- zawierające fragmenty mikroorganizmów (np. tylko ściany komórkowe)

- zawierające inaktywowane toksyny np. anatoksyna błonicza

- zawierające jeden gatunek drobnoustroju - monowalentne

- zawierające wiele drobnoustrojów tzw skojarzone np. ipv +hib

- autoszczepionki - zabite mikroorganizmy pobrane z wydzielin chorego i namnożone

SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE
Szczepienia obowiązkowe są prowadzone zgodnie z aktualnym programem szczepień od chwili narodzin dziecka aż do 19. roku życia. W Polskim Kalendarzu Szczepień Ochronnych wśród szczepień obowiązkowych dominują szczepionki monowalentne - pojedyncze.

Obecnie do grupy szczepień obowiązkowych należą szczepienia przeciwko: gruźlicy, błonicy, krztuścowi, polio (poliomyelitis), odrze, śwince, różyczce, tężcowi, WZW typu B (wirusowemu zapaleniu wątroby typu B) oraz przeciwko zakażeniom Hib. Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne chyba że stosujemy skojarzone

SZCZEPIENIA ZALECANE
Szczepienia zalecane Szczepienia zalecane to takie, które każda dbająca o zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka matka powinna wykonać. Jednak z uwagi na brak środków w budżecie państwa, koszt zakupu szczepionki pokrywają rodzice.

Szczepienia zalecane to szczepienia zapobiegające takim chorobom jak: biegunki rotawirusowe, WZW typu B dla grup nieobjętych szczepieniami obowiązkowymi, WZW typu A, grypa, odkleszczowe zapalenie mózgu, ospa wietrzna oraz zakażenia wywołane przez bakterie Streptococcus pneumoniae Neisseria meningitidis. Szczepienia te w Polsce są odpłatne, natomiast w wielu krajach UE i USA są to bezpłatne szczepienia obowiązkowe. Jednak dopiero uzupełnienie szczepień szczepieniami zalecanymi, stanowi optymalne zabezpieczenie dziecka przed chorobami zakaźnymi.

---