WYKŁAD I
Obowiązkowa książka prof. S. Sudoł Przedsiębiorstwo, Podstawy nauki o przedsiębiorstwie.
Rozróżniamy organizacje:
- państwowe,
- religijne,
- polityczne,
- społeczne,
- wojskowe,
- paramilitarne,
- przestępne,
- gospodarcze.
GENEZA PRZEDSIĘBIORSTWA:
Okres starożytności- jako jednostki wytwarzające dobra dominują:
- Organizacje wytwórczo- handlowe -Asyria (XX-VII w p.n.e.), następnie kolonie i faktorie (XI-VIII w p.n.e.) i Kartaginy (VI-II w p.n. e)
- Latyfundia wielkie posiadłości ziemskie rozwijające się w imperium rzymskim od ok. III wieku p.Ch.) - najczęściej funkcjonujące w oparciu o pracę niewolniczą, podstawa ówczesnej gospodarki.
- Ergasterion ( początek w Grecji, ale też Syria, Palestyna i cała Azja Mniejsza) -warsztat rzemieślniczy rozpowszechniony w starożytnej Grecji
W okresie średniowiecza dominuje:
- Latyfundia,
- warsztaty rzemieślnicze.
Manufaktura ( z łac. rękodzieło) zalążek przedsiębiorstwa przemysłowego.
Manufaktury zaczęły powstawać w późnym średniowieczu( ok. XIII w) najpierw na terenie dzisiejszych Włoch, następnie na terenie Niemiec, Francji i Anglii.
Istota produkcji w manufakturach sprowadzała się do tego, że właściciel manufaktury gromadził pod jednym dachem rzemieślników( czy innych wyuczonych, wyspecjalizowanych pracowników). Każdy z nich realizował stosownie do swej specjalizacji( wyuczenia) określony etap produkcji finalnego dobra za pomocą dostarczanych surowców i przy użyciu dość prostych narzędzi( była to zatem praca ręczna).
! Rewolucja przemysłowa ( XVIII-XIX w) zapoczątkowała w Anglii ( między innymi za sprawą maszyny parowej J.Watt´a).
Następuje przejście do gospodarki feudalnej( produkcja oparta na manufakturach, latyfundiach i wartościach rzemieślniczych) do gospodarki zwanej kapitalistyczną
( akumulacja kapitału), w której produkcja dóbr( masowa produkcja) jest organizowana w postaci fabryk, czyli jednostek mających już charakter przedsiębiorstw.
Efekt: rozwój stosunków towarowo- pieniężnych, rozwój ekonomii jako nauki.
Główne różnice pomiędzy manufakturą a fabryką jako przedsiębiorstwem przemysłowym.
Główne wyróżniki |
Manufaktura |
Przedsiębiorstwo przemysłowe |
Techniczny podział pracy |
Nie występuje lub stosunkowo niewielki |
Jest z reguły bardzo rozwinięty |
Techniczne uzbrojenie pracy |
Bardzo niskie, w postaci najprostszych narzędzi, dominuje praca ręczna |
Jest zróżnicowane zależnie od m.in. rodzaju produkcji, często bardzo wysokie |
Warunki pracy |
Najczęściej bardzo trudne |
Zróżnicowane, ale dużo lepsze niż w manufakturze |
W skrócie ogólnym przedsiębiorstwo należy rozumieć jako rodzaj organizacji gospodarczej tj. takiej, która działa w obrębie gospodarczym ( organizacja coś nabywa, kupuje, coś wytwarza i/lub coś sprzedaje/ oferuje na rynku).
Organizacja- grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany aby osiągnąć pewien zespół celów.
Początek XX wieku pogłębiony podział pracy, co pozwoliło na zastosowanie specjalistycznych urządzeń i produkcję masową. To pozwoliło obniżyć koszt jednostkowy wytworzonych dóbr, a w rezultacie obniżenie ceny dóbr.
Od lat 20-tych XX wieku wprowadzenie produkcji taśmowej, co umożliwiło bardziej elastyczne wytwarzanie w seriach i zapewniło dalszy wzrost wydajności pracy oraz obniżenie kosztów wytwarzania.
Lata 70-te XX wieku liberalizacja i deregulacja gospodarek krajów kapitalistycznych( tj. wycofanie się państwa z nadmiernych regulacji prawnych oraz prywatyzowanie kolejnych gałęzi przemysłu. Dynamiczny rozwój dużych korporacji.
Lata 90-te XX wieku postępuje informatyzacja przedsiębiorstw dzięki osiągnięciom w obszarze IT( wykorzystywanie Internetu, informatyczne systemy kompleksy zarządzania.
Przedsiębiorstwo jest pojmowane i definiowane na wiele różnych sposobów. Wyróżnia się 4 zasadnicze przyczyny:
odmienne podejście do istoty przedsiębiorstwa ze strony różnych dyscyplin naukowych-definicje zawierają te elementy, które są najważniejsze dla danej nauki,
różne usytuowanie, rola przedsiębiorstwa i zakres jego samodzielności decyzyjnej (autonomii) w gospodarce krajów w zależności od przyjętego ustroju polityczno-gospodarczego,
bardzo duże zróżnicowanie przedsiębiorstw w praktyce ich funkcjonowania, zwłaszcza pod względem:
profil działalności,
wielkość (i struktura) zatrudnienia,
formy prawnej,
struktury własnościowej,
struktury organizacyjnej.
4. Dynamizm przeobrażeń w przedsiębiorstwach zwłaszcza w dobie globalizacji, skutkujący powstawaniem nowych form przedsiębiorstw ( np. globalne sieci powiązanych firm, firmy internetowe popularne dotlony itp.)
Przedsiębiorstwo to podmiot ( jednostka) posiadający osobowość ekonomiczną, organizacyjną i prawną, która prowadzi określoną działalność gospodarczą w celu osiągnięcia korzyści( zysku) ponosząc przy tym ryzyko i odpowiedzialność za podejmowane działania.
Istota poszczególnych rodzajów odrębności:
Ekonomiczna- przedsiębiorstwo dysponuje określonym majątkiem ( zasoby materialne i niematerialne) który służy do wytwarzania dóbr( usług) i ich oferowanie na rynku.
Organizacyjna - przedsiębiorstwo odznacza się określoną strukturę powiązań
( zorganizowanych) w spójną całość wszystkich swoich zasobów i ludzi świadczących pracę na rzecz przedsiębiorstwa.
Prawna- przedsiębiorstwo może występować jako podmiot stosunków prawnych a zatem może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania poprzez zawieranie ( podpisywanie) umów.
Atrybuty przedsiębiorstwa jako cechy wyróżniające je z ogółu organizacji gospodarczych.
Jest powoływane do” życia” nie dla jednorazowego przedsięwzięcia( projektu) ale dla prowadzenia określonej działalności gospodarczej w sposób trwały ( przez dłuższy czas).
Dostarcza( jako wytwórca lub pośrednik) na rynek określone wyroby i/lub usługi służące zaspokojeniu potrzeb osób fizycznych ( jako konsumentów) i/lub innych podmiotów gospodarczych czy wszelkich organizacji o charakterze niegospodarczym ( np. urzędów).
Wchodzi w transakcje kupna -sprzedaży jako podmiot nabywający określone dobra (usługi) na potrzeby swojej działalności ( sfera zaopatrzenia przedsiębiorstwa) i jako podmiot sprzedający dobra( świadczący usługi) na rzecz wcześniej wymienionych osób, innych podmiotów czy instytucji( sfera zbytu przedsiębiorstwa).
Posiada pochodzące od właścicieli określone zasoby kapitałowe ( materialne i niematerialne) np. grunty, budynki, maszyny, licencje, prawa autorskie, marki i reputację( goodwill).
Oznacza się tzw. zasadą autonomii, tzn. przedsiębiorstwo może samodzielnie w ramach obowiązującego prawa podejmować określone decyzje dotyczące prowadzonej działalności
( np. źródła zaopatrzenia , kierunki ekspansji rynkowej, sposób sfinansowania inwestycji)
jak też decyzje odnoście sposobu finansowania ( np. zamiany organizacyjne, polityka
zatrudnienia)
Przedsiębiorstwo działa na swój rachunek tzn. generowane koszty i powstające zobowiązania
podatkowe pokrywa z przychodów uzyskanych z prowadzonej działalności gospodarczej.
! Funkcjonowanie w oparciu o kredyty i wykorzystywanie straty ( zamiast zysku czy
„zerowego” wyniku) może mieć jedynie charakter przejściowy( m-c, kilka lat)
w przeciwnym razie przedsiębiorstwo musi zostać przejęte lub zlikwidowane.
7. Jest organizacją gospodarczą nastawioną na osiąganie zarobku z tyt. prowadzonej działalności
w postaci zysku ( wykazanego w rachunku wyników) oraz rentowności przedsiębiorstwa
( powiększenie majątku, rosnąca stopa zwrotu na kapitale itd. co wykazuje się w bilansie)
Działa w określonym mniej lub bardziej nieprzewidywalnym otoczeniu. Dlatego ponosi
ryzyko swej działalności, które może skutkować przejściową stratą( koszty >przychody)
a w skrajnym przypadku może prowadzić do utraty zaangażowanego kapitału i bankructwa
przedsiębiorstwa .
9. Współcześnie każde przedsiębiorstwo ma charakter mniej lub bardziej złożonego
( skomplikowanego) systemu tj. można wyodrębnić w nim składowe( in. podsystemy) typu:
zaopatrzenie, produkcja, marketing, kadry itp. Dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo dąży
do udoskonalenia tych składowych i całego swojego systemu, co ma być elastycznym
negowaniem na zmieniające się warunki otoczenia ( przedsiębiorstwo =system dynamiczny).
Przedsiębiorca dwie zasadnicze definicje w ekonomii:
Tradycyjna, dominująca dawniej w epoce wczesnego kapitalizmu( XVIII do końca XIX w. np. R. Cantillon. A. Szmith.)
Przedsiębiorca to właściciel zasobów potrzebnych do prowadzenia określonej działalności
( gospodarczej) i podejmujący tę działalność na swoje ryzyko i na swój rachunek przy pomocy tych zasobów i najemnych pracowników.
Przedsiębiorca to organizator produkcji( szerszej działalności gospodarczej ) za pomocą
dostępnych mu czynników wytwórczych ( zasoby materialne i niematerialne) i pracy ludzi,
celem wytworzenia określonego dobra a następnie jego sprzedaż na rynku.
Współczesne, dominujące os XX wieku - to organizator produkcji za pomocą dostępnych mu czynników wytwórczych i pracy ludzi, celem wytworzenia określonego dobra a następnie jej sprzedaży.
Współcześnie, za osobę przedsiębiorczą uznaje się tego, kto oznacza się cechami
( podstawowymi) takimi jak:
- motywacja do konkurowania odnoszenia sukcesu,
- odpowiedzialność,
- podejmowanie niezależnych decyzji,
- otwartość na nowe informacje czy idee, ludzi, praktyki itp.,
- zdolność do znoszenia zagadkowości i niepewności,
- kreatywne i elastyczne myślenie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji,
- zdolność do dostrzegania i pochwycenia szans,
- świadomość ryzyka towarzyszącego dokonywanym wyborom i działaniom,
- umiejętność zarządzania i maksymalnej redukcji ryzyka,
- wytrwałość i determinacja w obliczu wyzwań czy braku doraźnej nagrody,
- rozważanie, dyskutowanie i formułowanie wizji,
- umiejętność oddziaływania.
Przedsiębiorczość jest cechą przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa, pod którą rozumie się gotowość
i zdolność podejmowania oraz rozwiązywania w sposób twórczy i nowatorski nowych problemów przy świadomości związanego z tym ryzyka także umiejętności wykorzystania pojawiających się szans i okazji oraz elastycznego przystosowania się zmieniających warunków.
Trzy zasadnicze przejawy przedsiębiorczości:
kreatywność- zdolność człowieka i organizacji jako całości do generowania nowych koncepcji, rozwiązań itp. poprzez kombinowanie dotychczasowej wiedzy i dzięki doświadczeniom.
innowacyjność- zdolność do tworzenia i upowszechniania innowacji tj. nowych produktów, usług czy nowych rozwiązań w sferze organizacji.
ekspansywność- stawianie sobie ambitnych celów, których realizacja prowadzi do rozwoju przedsiębiorstwa.
Proces założycielski przedsiębiorstwa FRANCHISING
Franchising określany bywa czasem jako system marketingu korporacyjnego lub jako forma marketingowej koncepcji pionowej, której cechą wyróżniającą jest sprzedaż kompletnego systemu marketingowego. Istota Franchisingu polega na tym, że jest to system sprzedaży towarów i usług lub technologii oparty na współpracy pomiędzy finansowo i prawnie wyodrębnimy niezależnymi przedsiębiorstwami. W ramach tej współpracy jedna ze stron (Franczyzodawca) nadaje drugiej stronie ( Franczyzobiorcy) prawo oraz nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W zamian za świadczenia finansowe biorca systemu zostaje upoważniony do korzystania z nazwy Franczyzodawcy, jego znaku towarowego, wiedzy technicznej oraz wielu innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej.
W skład standardowego pakietu Franczyzowego wchodzi:
- znak towarowy( marka) ,której Franczyzodawca użycza Franczyzobiorcy,
- know-how( sprawdzone wiedzy),
- podręcznik operacyjny, określający procedury prowadzenia działalności,
- lista usług świadczonych przez Franczyzodawców na rzecz Franczyzobiorców,
- struktura opłat Fanczyzowych.
W latach 2007-2009 najwięcej systemów Franczyzowych w UE ( przyrost w %)był: Belgia 60%, Polska 47,5%, Szwecja 57%, Francja najwięcej. Ilość zwiększyła się z 373-565.
W 2009 r. w 17 Państwach UE ogółem było ponad 10 tyś. Franczyzy.
1989r. pierwszy prywatny Franczyzobiorca otwiera francuskie Vves Rocher,
1991r. pierwszy Franczyzodawca Blikle wchodzi na drogę Franczyzowej ekspansji,
2000r. powstaje Polska Organizacja Franczyzodawców a liczba przekracza 100,
2006r. liczba przekracza 300, inwestycje przekraczają 1 mld zł. rozpoczyna się eksport polskiej Franczyzy za granicę około 30 Franczyzodawców ma placówki za granicą,
2008r. przekracza 500,
2009r. nie podaje się kryzysowi, rośnie,
2011r.średnia wielkość inwestycji wynosi 241 tyś. zł.
Zalety dla Franczyzodawcy:
- możliwość rozbudowania sieci sprzedaży,
- opłaty Franczyzowe- stały dochód,
- możliwość ekspansji przedsiębiorstw na nowe rynki zbytu,
- biorca bierze na siebie całe ryzyko związane z prowadzeniem własnej działalności ,
- większość kosztów związanych z zakładaniem nowych placówek ponosi biorca,
- dawca pozostaje właścicielem marki znaku towarowego,
- kontrola nad biorcą,
- możliwość poznania nowych rynków zbytu,
- pokrywa część nakładów na działania promocyjne,
- promocja własnej marki na nowych rynkach,
- brak konieczności angażowania własnego kapitału.
Zalety dla Franczyzobiorcy:
- gotowy przepis na biznes,
- możliwość poszerzenia swojej oferty lub usługi,
- przewidywalność zysku,
- korzystanie z wizerunku firmy,
- minimalne ryzyko porażki,
- czerpanie korzyści z patentów, znaków towarowych, tajemnic handlowych,
- większa wiarygodność jako partnera dla klientów,
- możliwość korzystania ze sprawdzonych strategii marketingowych promocyjnych,
- brak konieczności posiadania wyspecjalizowanej wiedzy lub wykształcenia,
- dostęp do informacji rynkowej.
Wady Franczyzodawcy:
- współpraca wymaga dużego zaufania partnerów,
- niewłaściwe wykorzystanie wizerunku firmy,
- ryzyko wykorzystania wiedzy know-how osobom trzecim,
- jest samodzielnym podmiotem, którego nie można kontrolować,
- odpowiada za funkcjonowanie całego systemu,
- musi koordynować, kontrolować,
- jest odpowiedzialny za szkolenie,
-przekazanie wiedzy dla innych podmiotów( jak wygaśnie umowa może być konkurentem),
- ryzyko niedotrzymania warunków umowy.
Wady Franczyzobiorcy:
- opłaty Franczyzowe- stałe koszty (np. % od obrotu zgodnie z podpisaną umową),
- brak pewnej samodzielności, niezależności,
- duże zaufanie,
- możliwość wystąpienia konfliktu interesów (zysku i obrotów),
- brak możliwości kształtowania marki i znaków,
- bierze na siebie ryzyko( wyposażenia) uruchomienia interesu,
- ryzyko nie przedłużenia umowy.