WYKŁAD II 24.03.2013r.
Obowiązkowa książka „Przedsiębiorstwo, teoria i praktyka zarządzania” B. Godziszewski, M. Hoofer, M. Stankiewicz S. Sudoł. PWN Warszawa 2011
Cel przedsiębiorstwa- pojęcie:
To pożądany stan rzeczy, który chciałoby się osiągnąć - S. Sudoł.
To zmienna ekonomiczna( lub zmienne ekonomiczne) odnosząca się do jego działalności, która jest przedmiotem głównego zainteresowania jego kierownictwa i tym samym stanowi główne kryterium jego wyboru i typu kierunku działania- L Balcerowicz.
Założenia jakie muszą spełniać definicje celów przedsiębiorstwa:
- przedsiębiorstwo jest racjonalne, a więc poszukuje, analizuje i ustala cele,
- cele należy zdefiniować, zrozumieć i określić,
- liczba celów powinna być niewielka,
- musi być ogólna akceptacja celów lub zawarta umowa w tej kwestii,
- cele muszą być mierzalne.
- cele nie mogą być abstrakcyjne
Klasyfikacja celów przedsiębiorstwa:
1.Cele jakościowe i ilościowe:
- jakościowe- wzrost stopnia zaufania pracowników,
- ilościowe- zwiększenie udziału w rynku.
2. Cele cząstkowe i syntetyczne:
- cząstkowe- np. redukcja braków,
- syntetyczne- maksymalizacja zysku.
3. Podział celów ze względu na sytuację finansową:
- przedsiębiorstwa- przetrwanie i rozwój.
Cel a zadanie w przedsiębiorstwie:
Cel w przedsiębiorstwie:
Formułowany w postaci wytycznej jakościowej i ilościowej, która określa, jaki pożądany stan (efekt, wynik) ma być osiągnięty w zakładanym czasie w przyszłości.
! Cel powinno się precyzyjnie określać poprzez odpowiedź na pytania:
- CO?- określa wynik, jaki trzeba osiągnąć,
- GDZIE? Określa miejsce, w którym to osiągnąć lub generalnie jakiś większy obszar przestrzenny np. może to być rynek naszego kraju.
KIEDY? Określa termin w jakim ma być osiągnięty.
Cele a zadanie- sposób formułowania
Zadania w przedsiębiorstwie:
- to co trzeba zrobić( wykonać) aby osiągnąć określony cel.
Z reguły, aby osiągnąć określony cel należy wykonać cały „ zestaw” zadań.
Zadanie można scharakteryzować poprzez odpowiedź na 5 następujących słów-pytań.
CO? - określa wynik( efekt, jaki ma być osiągnięty dzięki wykonaniu zadania,
GDZIE?- określa miejsce, w którym należy wykonać zadanie,
KIEDY?- określa termin w jakim należy wykonać działanie,
KTO?- określa osoby(!) ewentualnie całe jednostki organizacyjne przedsiębiorstwa( np. dział, zakład, biuro, filia) które mają wykonać zadania,
CZYM?- określa jakie zasoby( środki) uprawnienia mają do dyspozycji osoby czy jednostki firmy wyznaczone do realizacji zadania.
Przykładowe cele syntetyczne tworzonych i funkcjonujących przedsiębiorstw.
I Maksymalizacja zysku,
II Maksymalizacja sprzedaży,
III Minimalizacja kosztów,
IV Maksymalizacja Wartości,
V Inne koncepcje:
- teorie biologiczne,
- koncepcja interesariuszy
Maksymalizacja zysków:
Ad. I Głównym celem działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysków.
Argumenty za:
zgodność z fundamentalnymi cechami gospodarki rynkowej,
klarowny i silnie oddziaływujący na Menedżerów,
wypracowana przez lata sprawozdawczość księgowo-finansowa podporządkowana jest eksponowaniu wielkości i czynników generujących poziom wyniku finansowego,
możliwość dokonywania oceny przedsiębiorstwa przez zainteresowanych.
Argumenty przeciwko:
opiera się na tradycyjnym modelu księgowym,
zysk jest miernikiem wewnętrznym działania przedsiębiorstwa,
zysk jest podatny na manipulacje w ramach inżynierii finansowej,
zysk nie skłania do nadzwyczajnych działań Kadry menedżerskiej.
Ad. II Menedżerowie dążą do maksymalizacji sprzedaży.
Przesłanki za:
menedżerowie maksymalizują produkcję w porównaniu z dążeniem do wzrostu zysku poprzez obniżkę cen,
w trakcie działalności menedżerowie więcej uwagi poświęcają reklamie i działaniom promocyjnym niż działaniom prowadzącym do maksymalizacji zysku,
gdy następuje wzrost kosztów lub podatków menedżerowie w większym stopniu preferują redukcję produkcji niż gdyby działali w kierunku maksymalizacji zysku.
Ad. III Cel ten właściwy jest w przedsiębiorstwach, które spełniają co najmniej jeden z następujących warunków:
- mają status zakładów budżetowych,
- konkurują na rynku głównie w sferze cen( konkurencja kosztowa lub cenowa),
- postęp techniczny prowadzi do gwałtownej redukcji kosztów wytwarzania lub świadczenia usług,
- istnieje duża dystrybucja między poziomem jakości produktów wytwarzanych przez podmioty krajowe i zagraniczne,
- działają w układzie łańcucha dostaw akceptowanego przez uczestników, ale nie zajmują pozycji dominującej.
Ad. IV Maksymalizacja korzyści dla akcjonariuszy.
Główne zalety koncepcji:
- silna presja ze strony akcjonariuszy ( inwestorów),
- ostrzejsze wymagania w sferze zarządzania finansami w porównaniu z zarządzaniem podporządkowanych maksymalizacji zysku.
Główne mankamenty koncepcji:
- wartość przedsiębiorstwa nie jest kategorią pozbawioną elementów subiektywnych,
- wykorzystanie koncepcji wymaga rozwiniętego rynku kapitałowego i umiejętności wykorzystania informacji z rynku,
- koncepcja ta rozwija się w warunkach, w których udział rynku kapitałowego w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa jest stosunkowo wysoki,
- interesy akcjonariuszy w małym stopniu uwzględniają interesy innych partnerów przedsiębiorstwa( np. dostawców).
Interesariusze przedsiębiorstwa i ich cele:
Ansoff- strategia każdego przedsiębiorstwa jest wypadkową celów, odpowiedzialności i ograniczeń, będących kompromisem ustalonym pomiędzy poszczególnymi grupami interesu.
Grupy interesu- cele i oczekiwania:
Właściciele- oczekują przyrostu wartości netto kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwie,
Rada nadzorcza- jej zadaniem jest dbanie o dobro Spółki i wypełnianie obowiązków statutowych,
Instytucje nadzorcze- zainteresowane są bezpiecznym funkcjonowaniem Spółki i spełnieniem przez nią norm prawnych,
Organizacje konsumenckie- zainteresowane są zapewnieniem bezpieczeństwa klientów oraz uczciwego ich traktowania przez Spółkę,
Kierownictwo spółki- oczekuje wysokich wynagrodzeń, wysokiego prestiżu zawodowego i społecznego, a także materialnego zabezpieczenia w przyszłości,
Kapitałodawcy- oczekują terminowego zwrotu pożyczonego kapitału wraz z odsetkami,
Pracownicy- oczekują dobrej atmosfery pracy, wysokich wynagrodzeń stabilizacji zawodowej i możliwości podnoszenia kwalifikacji,
Klienci- oczekują bezpiecznego funkcjonowania Spółki, wysokiej jakości produktów i usług o korzystnych cenach, fachowej i miłej obsługi.
Koncepcja GRY SPOŁECZNEJ M. Croziera i E. Friedberga.
Warunkiem funkcjonowania przedsiębiorstwa jest równowaga organizacyjna. Każdy z interesariuszy ma wpływ na przedsiębiorstwo i może być źródłem niepewności. Równowaga organizacyjna polega na dążeniu do osiągnięcia możliwie jak największej redukcji niepewności poprzez włączenie podmiotów do procesu decyzyjnego.
Jak sprawować nadzór nad Spółkami.
Czyje i jak uwzględniać interesy:
- istnieje pewna grupa kluczowych decyzji, które powinny przysługiwać wyłącznie właścicielom,
w przedsiębiorstwie i jego otoczeniu istnieją różne grupy rozwiązań, stąd powinny być stosowanie różnie rozwiązania umożliwiające reprezentantom tych grup uczestnictwo w wykonywaniu nadzoru nad Spółką.
Istniejące rozwiązania:
- model anglosaski( USA i W. Brytania) - szczególna rola właścicieli,
- model europejski- Kompromis i dążenie do zrównoważonego układu relacji właściciele-interesariusze,
- model azjatycki- głównie Japonia- dominuje akcjonariat wzajemny, którego celem jest promocja stabilności i ochrona przed przejęciami.
Dwie drogi zwiększania przedsiębiorstwa: wzrost wewnętrzny a zewnętrzny. Rola fuzji i przejęć.
Przedsiębiorstwo ma do wyboru dwa zasadnicze sposoby zwiększania swojego potencjału
( wytwórczego itp.)
wzrost wewnętrzny wzrost zewnętrzny
( inaczej organiczny) ( fuzje i przejęcia)
Wzrost wewnętrzny ( inaczej organiczny) polega na powiązaniu przedsiębiorstwa( co obrazuje rosnąca wartość majątku = aktywa) poprzez inwestycje rzeczowe
( np. w nowe linie produkcyjne, uruchomienie nowych salonów sprzedaży).
Wzrost wewnętrzny jest właściwą drogą rozwoju firmy gdy:
- przedsiębiorstwo przyjmuje strategie specjalizacji i osiąga wysokie zyski z takiej wyspecjalizowanej działalności,
- przedsiębiorstwo działa w branży ( sektorze), który jest młody i dynamicznie się rozwija ( między innymi” rośnie rynek odbiorców tego, co wytwarza się przez taka działalność),
- przedsiębiorstwo nie dysponuje odpowiednimi funduszami aby wykupić inna pokrewna firmę lub nie chce połączyć się z inną firmą.
Wzrost zewnętrzny( fuzje i przejęcia).
Wzrost zewnętrzny polega na powiększeniu przedsiębiorstwa poprzez przyłączenie do niego innych podmiotów gospodarczych, które mają określone zasoby lub umiejętności potrzebne przedsiębiorstwu przyłączającemu.
Występują dwa zasadnicze modele wzrostu zewnętrznego stosowane w praktyce:
Fuzja operacyjna polegająca na połączeniu się minimum dwóch przedsiębiorstw, w wyniku czego powstaje nowe jedno większe przedsiębiorstwo.
Przejęcie operacja zakupu jednego przedsiębiorstwa przez inne przedsiębiorstwo, które nabywa taki pakiet udziałów lub akcji w tym przejmowanym ( inaczej nabywczym), że jako nabywca zyskuje pełną kontrolę i wpływ na zarządzanie oraz decydowanie o dalszych losach przejętej( nabytej) firmy.
Motywy nabywcy w procesie fuzji i przejęć.
Fuzje i przejęcia oparte są na:
-logice konkurencyjnej,
-logice transakcyjnej,
Logika konkurencyjna- partnerzy w łączeniu poszukują efektu skali, sprawdza się gdy przedsiębiorstwo chce szybko zdobyć duży udział w rynku i gdy konkuruje niskimi kosztami.
Logika transakcyjna- poszukuje się efektu synergii( dostarczenie kupującym brakujących umiejętności i zasobów).
Motywy nabywcy w procesie fuzji i przejęć.
fuzja Procter &Gamble z Gillette,
fuzja producenta batonów Mars I producenta gumy do żucia Wrigley,
fuzja petrochemii Płock i CPN PKN ORLEN S.A.
fuzja Cersanitu z Opoczno.
Motywy nabywcy w procesie fuzji i przejęć.
Logika konkurencyjna.
Członkowie Sojuszu Sky Team- Delta Air Lines i Northwest( złagodzenie skutków recesji i wzrostu cen paliwa).
Przykłady fuzji i przejęć( M&AS Operacje na świecie).
W 1987 r. na świecie dokonano jedynie 14 fuzji i przejęć o wartości powyżej 1 mln USA( każda z operacji). Łączna wartość fuzji i przejęć 3 mld USA.
W kolejnych latach liczba tego typu operacji sukcesywnie rosła, dopiero zaczęła nieco spadać po 2000 roku. Najwięcej fuzji i przejęć o wartości powyżej 1 mld USA( każda) dokonano w 2000r. aż 175 transakcji.
Typowe przedsięwzięcia zmniejszające wielkość przedsiębiorstw.
I Firmy odpryskowe.
II Lean management,
III Reenginering,
IV Outsourcing.
Ad.I
- są to nowo powstałe firmy( start-ups)
- ich działalność opiera się na konkurencyjnym zastosowaniu technologii, wiedzy technicznej i umiejętności nabytej w organizacji macierzystej,
- przyczyniają się do upowszechniania( dyfuzji) nowych technologii w gospodarce.
Rodzaje firm odpryskowych
-spin-off nowo powstałe przedsiębiorstwo, które powstało w drodze usamodzielnienia się pracowników, np. funkcjonujących firm lub uczelni wyższych. Posiadają one charakter przedsięwzięć niezależnych od macierzystej organizacji.
-spin-out nowe przedsiębiorstwo, które powstało w drodze usamodzielnienia się pracowników, wykorzystując w tym celu zasoby intelektualne oraz materialne zasoby organizacji macierzystej. Są kapitałowo oraz operacyjnie związane z organizacja macierzystą.