LOGIKA WALKI
Narodziny konfliktu.
KONFLIKT -powstaje wtedy kiedy istnieje jakieś dobro, które nie może być jednocześnie w posiadaniu wszystkich pretendentów do dobra. Konflikt będzie toczył się do czasu, gdy rozstrzygnie się kto posiądzie dobro, albo też strony zmęczone konfliktem zdecydują, iż rozstrzygnięcia nie da się osiągnąć- sytuacja patowa raczej nie typowa, gdyż ludzie z reguły dążą do osiągnięcia kompromisu, lub na drodze ustępstw jednej ze stron. Są zatem dwa podejścia do konfliktu - zwycięstwo jest nie podzielne - rozwiązywalność konfliktu przy satysfakcji obu stron ( podejście w Polsce 80 ).
Wg M.DEUSCHA dwa podejścia = dwa rodzaje konfliktów międzyludzkich, konstruktywnym i destruktywnym. Cechą drugich zniszczenie jednej ze stron. Destruktywny wciąż się rozszerza, początkowo chodzi o konkretną sprawę później o wiele różnych. Podobnie rośnie liczba uczestników - ludzie początkowo stojący z boku i pośrodku maleją, a rośnie grupa posiadających poglądy. Z czasem coraz bardziej podstawowe sprawy wchodzą w grę i coraz silniejsze uczucia towarzyszą. Dochodzą również najwyższe racje moralne - wówczas pozostaje tylko walka, która na rozstrzygnąć o zwycięstwie.
2. Stan umysłów.
ISTOTĄ KONFLIKTU jest stan umysłu, który usposabia do walki (wojny w Irlandii PN..., o Falklandy).
Jakie procesy zachodzą w ludzkim umyśle w czasie konfliktu?
A. Niezachwianie wierzymy w słuszność naszej sprawy, wiara bezwzględna, pozbawiona wątpliwości, w wierze tej umacniamy się wzajemnie, nie szanujemy przy tym przeciwnika, tym bardziej gdy kwestionuje on słuszność naszych kroków. Naszemu przekonaniu towarzyszy wyolbrzymienie zalet naszej grupy i jej liderów - tendencja do autoglorifikacji.
B. W określony sposób postrzegamy przeciwnika: w normalnych sytuacjach każdy potrafi być tolerancyjny to w sytuacji konfliktu destruktywny zdolność ta zanika. Nasze postrzeganie i ocenianie przeciwnika wyznacza wiarygodność jaką do niego odczuwamy. Specyficznym interpretacją podlegają normy moralne - słuszne i sprawiedliwe jest to co czyni nasza grupa, to co czyni przeciwnik uważa się za złe ( konflikt Milicja - agitatorzy 81r.). Konflikt destruktywny prowadzi ponadto do dehumanizacji przeciwnika - pozbawia się go cech ludzkich i należy go zwalczać bezwzględnie ( morderstwa, tortury )
C. Zmienia się stosunek do siebie i do swoich, obok poczucia solidarności i zjednoczenia w walce pojawia się gotowość do poświęceń. Odczuwa się dumę i satysfakcję z tego, że robi się coś co jest niebezpieczne, grozi utratą zdrowia a nawet życia.
D. Nie uznajemy kompromisów i stanowisk pośrednich, trudno nam uwierzyć w dobrą wolę ludzi starających się znaleźć sposoby porozumiewania dla zażegnania konfliktu. Podejrzewamy ich o brak realnego spojrzenia, podstępność. U ludzi zaangażowanych w konflikt pojawia się preferencja do stosowania gwałtownych środków - czynny atak i użycie przemocy. Towarzyszy temu pewne zubożenie intelektualnych możliwości (zjawisko częste w stanie stresy). Niechęć do kompromisy, wrogość wobec przeciwnika, gloryfikacja własnej grupy i solidarność wewnątrz grupowa stwarzają podłoże dla powstania etosu walki. Podsumowując konflikt destruktywny stwarza stan umysłu umożliwiający ludziom prowadzenie bezpardonowej walki wszelkimi dostępnymi środkami.
3. Konsekwencja konfliktu destruktywnego.
Narastanie konfliktu prowadzi do punktu krytycznego to jest do fazy gdy zastosowane zostaną przez jedną ( obie ) ze stron takie środki walki, które mają kompletnie ubezwłasnowolnić lub zniszczyć przeciwnika. Czasami jest to możliwe gdy walka toczy się pomiędzy małymi grupami. Zwycięstwo wcale nie zamyka konfliktu, przygasa on na pewien okres a póżniej odradza się z nową siłą. Podstawowym dążeniem pokonanych staje się ochrona własnej odrębności i tożsamości (kultywowanie własnego języka i tradycji). Szczególnie groźnym dla zachowania odrębności jest zjawisko tworzenia odrębnych i oddzielnych od siebie grup, separujących się nawzajem. Proces ten zachodzi zarówno u zwyciężonych jak i u zwycięzców. Grupy te źle wzajemnie się komunikują. Sprzyja to tworzeniu zniekształconych wyobrażeń o cechach drugiej strony, o jej celach i intencjach.
4. Obiektywne i subiektywne aspekty konfliktu.
Dąży się do rozwiązania konfliktu, jest to szczególnie trudne gdy obie strony sądzą, że mają całkiem inne interesy, korzyść jednej jest stratą dla drugiej i vice versa. Takie sprzeczności są źródłem konfliktu destruktywnego. Częściej obie strony konfliktu mają obok sprzecznych interesów jakiś zakres interesów wspólnych.
Na interpretację sytuacji mają wpływ czynniki:
Społeczny nastrój- człowiek targany gniewem i niepokojem jest bardzo skłonny do postrzegania sytuacji jako antagonistycznych. Dlatego też w sytuacjach kryzysowych postawy się radykalizują - rodzi się przeświadczenie, że w społeczeństwie rodzą się sprzeczności, które można rozstrzygać tylko siłą. Fakt zaangażowania w walkę powoduje uproszczenie obrazu świata (czarne-białe, zwycięstwo-porażka ).
Przeszłe doświadczenie- poniesienie w przeszłości krzywdy kiedy zostaną przywołane do świadomości sprawiają, że to co się aktualnie dzieje przybiera charakter dawnego konfliktu, czyni go to poważniejszym i groźniejszym.
Kategorie ideologiczne, sytuacja jest przedstawiona przez kręgi opinio twórcze liderów. Jeżeli wśród nich istnieje takie, które odwołują się do wartości mających dla członków grupy szczególne znaczenie to istnieje prawda, że konflikt staje się walką o największe dobro, stanie się trudny do rozwiązania, gdyż sprzyja powstawaniu psychologii walki nadaje konfliktowi charakter destruktywny
5. Sposoby rozwiązywania konfliktu między grupami społecznymi,
środki zaradcze mogą mieć charakter leczenia objawowego- oddziałowywania na te procesy, które przez konflikt zostały wywołane i służą utrzymaniu go bądź zaostrzeniu. Ten sposób to:
Polityka otwierania drzwi i zwiększania możliwości komunikowania się może być skuteczna jeśli towarzyszy innym posunięciom, które sięgają sedna konfliktu ( ożywienie na granicy Polska -NRD ).
Kształtowanie pozytywnych podstaw wobec stron konfliktu przez prezentowanie pozytywnych informacji o nich, ale przekazywanie takich informacji sytuacja konfliktu prowadzi do ich ignorowania, odbiorcy kwestionują prawdziwość ich.
Kontakty przywódców mogą rozładować konflikt w toku specjalnej debaty, mają większe szanse na consensus niż skłócone zbiorowości. Metoda ta ma szczególne znaczenie w kontaktach międzynarodowych. W sytuacji poważnego konfliktu debatujące strony są narażone na krytykę z własnej strony. Tylko przywódcy z dużym autorytetem mają szanse prowadzić efektywne rokowania.
Kompleksowy sposób „leczenia” konfliktu destruktywnego polega na usunięciu wszystkich czynników które do zaognienia i podtrzymania go mogą się przyczynić, warunki społeczne, działania przywódców. Działania polegają na tym aby neutralizować takich przywódców, grup opiniotwórczych którym można zarzucić podsycanie konfliktu- działania za pomocą środków propagandy, administracyjnych w ostateczności policji.
6. Leczenie konfliktu „przyczynowego”,
konieczne jest postawienie właściwej diagnozy sprzeczności i poszukiwania wyjścia z konfliktu walcząc z uprzedzeniami, stereotypami, nieufnością- psychologią walki. Według M.SHERIFA głównym sposobem rozwiązywania konfliktu jest zaistnienie sytuacji gdy dla obu przeciwstawnych grup pojawi się wspólny bardzo ważny cel, który osiągnąć można wspólnymi siłami (zwalczanie wspólnego wroga). Jest to zastąpienie jednego konfliktu bardziej bezpiecznym i łatwiejszym do wygrania. Taki wspólny cel musi być rzeczywiście ważny, wyrazisty, aktualny (wymaga natychmiastowego działania), panować powszechnie przekonanie, że tylko wspólnymi siłami można go osiągnąć. Istnieje konieczność tworzenia płaszczyzn na których cel mógłby być zrealizowany.
Według DEUTSCHA istotną rolę może odegrać trzecia strona jeśli ma pewną moc, prestiż oraz kompetencje zrozumienia konfliktu, wtedy może przyczynić się do przekształcenia konfliktu destrukcyjnego w konstruktywny. Funkcja trzeciej strony jest dążeniem do znajdywania płaszczyzn, na których można by dojść do rozwiązań zadawalających większość uwikłanych w konflikt stron.
KONFLIKT - wywołuje pewne procesy w umysłach ludzkich.
Analiza konfliktu wg Moriona Deutscha - badacz, psychologii konfliktu. Konflikt to sprawa powszechna naturalna POWSTAJE wtedy gdy jest jakieś dobro - które nie może być równocześnie w posiadaniu wszystkich pretendentów (miejsce, rzecz, stanowisko czy słuszność władza czy cokolwiek innego); nie musi być prawdą, że dobro jest niepodzielne - wystarczy że ludzie tak myślą = impulsowi do walki, która trwa do rozstrzygnięcia. Kto posiądzie owo dobro lub strony zmęczone zatrzymają się i nikt nie wejdzie w posiadanie owego dobra (nikt ze stron walczących - sytuacja Pata - nietypowa, często jest to unikanie zniszczeń jakie niesie za sobą walka)
INNE ROZWIĄZANIA KONFLIKTU
kompromis - znalezienie sposobu podziału dobra (obie strony usatysfakcjonowane)
ustępstwo - jednej strony (słabszej lub uznającej prawa drugiej strony), rezygnuje z własnych roszczeń - sytuacja b. Rzadka
twórcza transformacja - ujęcie konfliktu z nowego punktu widzenia - pozwala na usunięcie przyczyn konfliktu, np. wspólne pomnażanie DÓBR + podział
2. SPOSOBY PODEJŚCIA DO SYTUACJI KONFLIKTOWEJ
zakładający że: zwycięstwo jest niepodzielne (albo my albo oni)
zakładający: konfliktu i to, że rozwiązanie może zadowolić obie strony (80 r. Polska „jak Polak z Polakiem”)
Deutsch uważa, że te dwa podejścia odpowiadają 2 typom konfliktu:
a . konstruktywny
b. destruktywny - cecha - rozwiązanie polega na zniszczeniu jednej ze stron, czasem obu (np. walka partii politycznych)
Konflikt destruktywny - rozrasta się obejmuje co raz szersze obszary
początkowo dot. Konkretnej sprawy, później dot. Wielu różnych spraw
w miarę narastania powoduje podziały; jednoznaczne ludzi (obrona niepodległości, wolności, sprawiedliwości)
wzrasta temp. Uczuć
atak na istniejący porządek
druga str. broni istniejącego porządku, sięga do momentu jego powstania, heroiczność, koszty powstania nowego porządku, odniesione sukcesy
Aksjologizacja konfliktu - wchodzenie w grę racji najważniejszych, moralnych (sprawy z dalekiej przeszłości, krzywdy - których odkupić się nie da, gdy nastąpi koordynacja interesów, następuje posądzenie o zdradę. Pozostaje walka o zwycięstwo - sił dodaje zaangażowanie emocjonalne, wiara w zwycięstwo)
Stan umysłu:
W konflikcie w/w opisanym czyli destruktywnym usposabiającym do walki (konflikt Falklandy Argentyna - W. Brytania).
Co dzieje się w umyśle uwikłanego w konflikt?
1. Nie zachwianie wierzy w słuszność jego sprawy, jest to wiara bezwzględna i pozbawiona w wątpliwości. Następuje wzajemne umacnianie się, wszyscy czują i mówią to samo, gdy ktoś mówi inaczej unikamy go posądzamy go o brak zrozumienia lub uczciwości - ulegamy dezorientacji
jeśli odmienne zdanie posiada osoba obca - odległą jej kwalifikacje są żadne (człowiek przekupny bez charakteru lub głupiec
przekonanie o słuszności sprawy powoduje wyolbrzymienie zalet własnej grupy i jej liderów - silna tendencja do autogloryfikacji strony po której się stoi
2. Po drugie w określony sposób widzimy przeciwnika w normalnej sytuacji mniej lub bardziej jesteśmy zdolni do dostrzegania innych racji i położenia przeciwnika w konflikcie destruktywnym zdolności te znikają, brak zrozumienia sytuacji przeciwnicy to nędzne istoty, przekupieni lub omamieni chodzi im o [przywileje, władzę - brak moralności. Nasza ocena przeciwnika wyznaczona jest przez :
wrogość jaką do niego czujemy
ograniczenie stosowania zasad moralnych i gotowości do współczucia (np. po poniżanie zasługuje na aplauz, odwrotnie - święte oburzenie).
Normy moralne - słuszne i sprawiedliwe - to co głosi nasza strona, przeciwnik złośliwe przeszkadza (np. rozrzucanie ulotek - czyn bohaterski? Czy łamanie prawa)
3. Następuje zmiana stosunku do siebie i swoich, obok solidarności pojawia się gotowość do poświęceń, brak przerażenia z powodu ofiar we własnych szeregach, duma, satysfakcja że ryzykuje się zdrowiem, życiem, wolnością.
4. Nie uznajemy stanowisk pośrednich i kompromisów - brak wiary w dobrą wolę ludzi szukających kompromisów - są oni podejrzani że służą przeciwnikowi lub udają neutralność, nie wiedząc kto zwycięży, jeżeli już wierzymy w ich dobrą wolę to uważamy ich za naiwnych - nie widzą oni brutalności i bezwzględności naszych przeciwników, prędzej czy później o tym się przekonają.
5. Konflikt destruktywny prowadzi do dehumanizacji przeciwnika - pozbawia go cech ludzkich, nie jest on kimś takim jak my - należy zwalczać go bezwzględnie, następuje deprencja przeciwnika pod względem umysłowym i moralnym.
NIEZDOLNOŚĆ DO ZNAJDOWANIA KOMPROMISÓW
Przyczyny
ludzie zaangażowani w konflikt gotowi są stosować gwałtowne środki, gniew znajduje ujście w działaniu - atak, użycie przemocy
w stanie zaangażowania w walkę nie można nic wartościowego zbudować, brak korekt, naprawy, następuje zubożenie intelektualnych możliwości - stan stresu, ograniczenie liczby rozwiązań, pomysłów; niechęć do kompromisu, wrogość do przeciwnika, gloryfikacja własnej grupy, solidarność wewnętrzna - podłoże do „stosu walki” - system bezkompromisowego zwalczania przeciwnika stworzony w grupie, popieranie się w walce, zwalczanie zdolnych do kompromisu, szacunek tym większy im bardziej ugodzi się przeciwnika.
Konflikt destruktywny stwarza stan umysłu umożliwiający ludziom prowadzenie bezpardonowej walki wszelkimi dostępnymi środkami. Tym procesom ulegają wszyscy w większym lub mniejszym stopniu w zależności od zaangażowanie i samokrytycyzmu.
Konsekwencje konfliktu destruktywnego - czynniki społeczne, psychologiczne uruchomione przez konflikt destruktywny powoduj ą jego narastania - „nowotwór życia społecznego”. Następuje punkt krytyczny - faza zastosowana przez jedną lub obie strony konfliktu środków walki mających na celu zniszczenie lub obezwładnienie przeciwnika (czasem udaje się gdy walczą małe grupy, pojedyńcze osoby - likwidacja jednej ze stron - rzadko gdy stronami są duże grupy) następuje likwidacja sił drugiej strony lecz konflikt pozostaje nie znika tylko przenosi się na inną płaszczyznę.
Dążeniem grupy pokonanej - staje się w tej fazie ochrona własnej odrębności - tożsamości kształtuje się zasada „ulegliśmy w walce wobec przewagi fizycznej przeciwnika, ale nie duchowo i to zapewnia nam zwycięstwo w przyszłości”.
następna kolejna gloryfikacja własnej grupy (nie wykluczony krytycyzm wobec dowódców) grupa demonstruje wielką siłę moralną, przegrana męczeństwo (gdy taki konflikt ma miejsce pomiędzy narodami następuje kultywowanie tradycji języka, ograniczenie wszelkich kontaktów z przeciwnikiem - walka o odrębność na wszystkich płaszczyznach)
powstają grupy odrębne pielęgnujące wrogość- proces ten zachodzi zarówno u zwycięsców jak i zwyciężonych, odcinające się grupy źle się ze sobą komunikują, nie rozumieją się, wytwarzają własny język powstają odrębne ideologie „zniekształcenie wyobrażeń o drugiej stronie o jej celach, wartościach, intencjach,- upraszcza się obraz przeciwnika jest to projekcja wrogich uczuć, opinie o przeciwniku buduje się nie na podstawie faktów lecz ich zgodności z wyobrażeniami o przeciwniku zgodnymi z własną grupą - fakty używamy jako potwierdzenie dowolnych tez. Procesy te zachodzą pomiędzy wszystkimi grupami walczącymi.
Duża regularność występuje w przebiegach tych procesów:
procesy nasilają się - przygotowując nową konfrontacje - która nastąpi przy sprzyjających warunkach
gdy nastąpi zatrucie obraz klęski, pojawię się nowi przywódcy - przypadek zapali iskrę
SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE ASPEKTY KONFLIKTÓW:
aby zapobiec konfliktom należy usunąć sprzeczności dzielące strony
jest to trudne gdy strony mają lub sądzą że mają przeciwstawne interesy (korzyści jednej = stracie drugiej) to powód konfliktów destruktywnych
rzadko sprzeczności sprawie występuje w prostych i jasnych formach np. dwoje ludzi do 1 stanowiska, są bardziej złożone - obok sprzecznych interesów istnieje zakres interesów wspólnych
konflikt interesów rzadko ma postać „albo - albo”
istnieją formy pośrednie w ramach których interesy obu stron w jakimś stopniu dadzą się uwzględnić.
CZYNNIKI SOCJOPSYCHICZNE - mają wpływ na interpretowanie sytuacji:
1. społeczny nastrój gniew i niepokój powoduje postrzeganie sytuacji jako antagoniczny - pogląd om istniejących sprzecznościach w społeczeństwie - które można tylko siłą rozwiązać
-podobne efekty daje zaangażowanie w walę - następuje uproszczenie świata. Kategorie swój - wróg zwycięstwo - klęska
2.na interpretację obecnej sytuacji ma bardzo duży wpływ przeszłe doświadczenie - przeżyte klęski krzywdy, upokorzenie powodują interpretowanie tego co się dzieje teraz - obecny konflikt ma charakter konfliktu odwiecznego. Wspomnienia są czynnikiem przyczynowym - gdy panuje przyjaźń - wspominamy fakty potwierdzające ja; gdy konflikt wspominamy krzywdy i nieszczęścia jakie sprawił nam antagonista.
3. kategorie ideologiczne - wpływ na interpretacje konfliktu - w ramach których sytuacje przedstawiane są przez kręgi opiniotwórcze i liderów - odwoływanie się do wartości członków grupy - szczególnie doniosły - istnienie prawdopodobieństwo, że nastąpi aksjologizacja konfliktu - walka o najświętsze dobro - staje się trudny do rozwiązania. Gdy doniosła wartość zdobędzie niepodzielne panowanie nad ludzkimi umysłami - sprzyja to psychologii walki tzn. nadaniu konfliktowi cech destruktywnych. Inne wartości zostają wyparte z pola widzenia
Interpretacja sytuacji może ulegać zmianie w trakcie trwania konfliktu.
SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA KONFLIKTÓW/ pomiędzy grupami społecznymi /
Gdy konflikt uznamy za ciężkie schorzenie to sposobem radzenia sobie z nim jest:
leczenie objawowe
leczenie przyczynowe
leczenie objawowe istota działania sprowadza się do oddziaływania na procesy, wywołane przez konflikt i służce zaostrzeniu i pogłębieniu jego
sposoby zwalczania - leczenie objawowe
A) POLITYKA OTWIERANIA DRZWI - zwiększanie możliwości komunikowania może być skuteczna, gdy towarzyszą jej posunięcia istoty konfliktu (np. otwarcie granicy NRD - Polska)
B) KSZTAŁTOWANIE POZYTYWNYCH POSTAW WOBEC STRON KONFLIKTU - pozytywne informacje ( badania udowodniły bezsens tej formy - informacje ignorowane lub przeinaczanie
C) PRZEZ KONTAKT PRZYWÓDCÓW - większe szanse niż w grupie (duże znaczenie pomiędzy państwami) wada pole działania b. zwężone, ataki z własnej strony, zawsze niezadowolenie z tego co osiągnięto. Tylko bardzo duże autorytety osiągnięcia.
D) KOMPLEKSOWY SPOSÓB LECZENIA KONFLIKTU DESTRUKTYWNEGO - polega na usiłowaniu wszystkich czynników które do zaogniania i podtrzymania go mogą się przyczynić( są to warunki społeczne powodujące stan podniecenia, działania przywódców, grup opiniotwórczych - głoszących ideologię walki. Należy ich NEUTRALIZOWAĆ - poprzez propagandę i środki administracyjne
Sposoby zwalczania - leczenia przyczynowego
Gdy konflikt ma rzeczywiste podłoże podstawa PRAWIDŁOWA DIAGNOZA sprzeczności i wspólnych poszukiwań sposobów ich rozwiązywania
- należy sobie także poradzić z tzw. odczynami - czyli psychologia walki tu opisaną M. SHERIF. należy obu przeciwstawnym grupom postawić wspólny cel - bardzo ważny nie możliwy do rozwiązania siłami jednej strony np. wspólny wróg. Poszukanie wspólnego wroga jest doraźnie skuteczne ma jednak wady: moralne aspekty - zastąpienia 1 konfliktu 2 konfliktem. Istnienie wspólnego celu jest bardzo dobrym rozwiązaniem zwłaszcza gdy jest ważny i aktualny. Np. w Polsce opanowanie kryzysu gospodarczego, sposób sprowadzania władzy.