W.C. Mills - „Społeczeństwo masowe”
Ogół społeczeństwa
czynnik hamowania
czynnik równowagi
źródło wszelkiej prawowitej władzy
czynnik utrzymujący w równowadze władzę demokratyczną
Klasyczna teoria publiczności w teorii demokracji:
swobodna wymiana poglądów w DYSKUSJI (koncepcja XVIII-wieczna będąca odpowiednikiem ekonom koncepcji rynku w gospodarce wolnokonkurencyjnej)
opinia = uchwała
realizacja przez ogół społeczeństwa
„wola powszechna”, którą organy ustawodawcze ujmują w ustawy, nadając jej w ten sposób MOC PRAWNĄ
Opinia publiczna jest wynikiem tego, że każdy obywatel przemyślał sobie pewne sprawy i przyłączył następnie swój głos do ogólnego wielkiego chóru tak powstają partie polityczne i stowarzyszenia, które reprezentują pewne poglądy np. w Kongresie, gdzie dyskusja toczy się dalej.
niezależność dyskusji - owo leży u podłoża teorii głoszącej, że :
opartą na autorytecie władzę zdobywa się w drodze dyskusji
w społeczeństwie musi jakoś zwyciężać prawda i sprawiedliwość
obywatelom przedstawia się zagadnienie, obywatele o nim dyskutują, zajmują stanowiska, formułują swe poglądy, dla obrony których tworzy się ORGANIZACJE, współzawodniczące ze sobą.
Obecna wizja publiczności:
jako całość nie podejmuje decyzji
nie rozstrzyga spraw kształtujących obecne losy ludzkie
klasyczna wspólnota kół publicznych przekształciła się w społeczeństwo mas ! DLACZEGO?:
podważona (Rousseau) została zasada, że sumienie jest ostatecznym źródłem wszelkiego osądu i najwyższą instancją (John Lock)
w demokratycznym społeczeństwie publiczności (d.s.p.) zakładano, że między jednostką panuje naturalna i pokojowa harmonia interesów
konserwatywna doktryna ustąpiła doktrynie utylitaryzmu należy najpierw w drodze reform stworzyć taką harmonię interesów
w d.s.p. zakładano, że podjęcie akcji publicznej powinna poprzedzać racjonalna dyskusja między jednostkami, która określiłaby kierunek danej akcji, a powstająca w wyniku tej dyskusji opinia publiczna jest nieomylny głosem rozsądku
twierdzenie zostało podważone przez:
domniemaną potrzebę korzystania z pomocy ekspertów w celu rozstrzygania spraw delikatnych i skomplikowanych
irracjonalizm człowieka (Freud)
społeczeństwo uwarunkowane autonomicznym rozsądkiem (Marks)
w d.s.p. zakładano, iż ogół społeczeństwa będzie działał zgodnie z tym, co uzna za prawdziwe, słuszne i sprawiedliwe, albo dopilnuje, by w taki sposób działali jego przedstawiciele
twierdzenie obalono istnieje duża przepaść pomiędzy niższymi warstwami ludności a tymi, którzy decydują w ich imieniu podejmując decyzje o ogromnych konsekwencjach
Masy a publiczność:
Teoria publiczności stanowi pod wieloma względami przeniesienie na całe społeczeństwo ideału intelektualisty jakim jest supremacja intelektu.
W klasycznej teorii publiczności zakładano, że publiczność składa się z jednostek wykształconych.
Przekształcenie publiczności w masy jest z jednym z głównych trendów współczesnych społeczeństw, oraz głównym czynnikiem, który doprowadził do załamania liberalnego optymizmu zastąpienie strukturalne zmiany w społeczeństwie zaczęły pozbawiać publiczność brania czynnego udziału w podejmowaniu decyzji.
Przekształcenie publiczności w masy klucz do zrozumienia istoty elity władzy.
Tendencja zapatrywań na owo przekształcenie się publiczności w masy ujawniła się w pracach Tocqueville'a, Burckhardta, Ortega y Gasset.
Różnice między masami, a publicznością -> 4 wymiary:
ilościowy stosunek tych, którzy wyrażają swe opinie, do tych, którzy je odbierają skrajne bieguny:
rozmawiające ze sobą prywatnie dwie osoby
jeden człowiek przemawia bezosobowo przez sieć informacji i propagandy do milionów słuchaczy i widzów
możliwość odpowiadania na wyrażane opinie, odzewy, bez narażania się na jakiekolwiek represje wewnętrzne i zewnętrzne:
całkowity monopol przekazywania informacji do całkowicie opanowanych grup odbiorców informacji masowej, której członkowie nie mogą odpowiadać nawet „prywatnie”
warunki i przepisy pozwalające na szerokie i symetryczne kształtowanie się opinii
konwenans może określić komu wolno przemawiać, kiedy i jak długo
stosunek zachodzący między tworzeniem się opinii , a jej realizacją w społecznym działaniu, łatwość z jaką opinia wywiera wpływ na kształtowanie się decyzji o doniosłych konsekwencjach:
struktura władzy zdecydowanie ogranicza możliwości kolektywnej realizacji opinii
sprzyja realizacji opinii, a nawet zachęca do tego
do jakiego stopnia instytucjonalna władza przenika wraz ze swymi sankcjami i kontrolą do szerokiego ogółu:
nie ma żadnego przedstawiciela oficjalnej władzy wśród publiczności, która jest zupełnie niezależna
publiczność sterroryzowana w wyniku infiltracji informatorów i rozpowszechnienia się podejrzliwości. SYSTEM HITLEROWSKI CZY JAPOŃSKI SYSTEM KUMI
PUBLICZNOŚĆ:
niemal tyle samo ludzi wyraża swą opinię, ile ją odbiera
informacja publiczna jest tak zorganizowana, że można natychmiast skutecznie odp. na wszelkie publiczne wygłaszane opinie
łatwo znajdują ujście w skutecznym działaniu, które może być nawet wymierzone przeciwko panującemu systemowi władzy
władza instytucjonalna nie przenika do publiczności, która dzięki temu jest mniej lub więcej niezależna w swych poczynaniach
PANUJĄCA FORMA INFORMACJI: dyskusja, choć jeśli istnieją masowe środki informacji, to służą one do rozszerzenia i ożywienia dyskusji, łącząc podstawowe kręgi publiczności z dyskusjami toczącymi się w innych kręgach
opinie ścierają się i rywalizują między ludźmi, którzy mają różne poglądy ze względu na swoje interesy i racje
MASY:
o wiele mniej ludzi wyraża opinie, niż je odbiera - publiczność = abstrakcyjny zbiór jednostek odbierających wrażenia narzucone przez masowe środki informacji
istniejące środki informacją są przeważnie tak zorganizowane, że jednostka:
z trudem lub wcale nie może przeciwstawiać wyrażonym opiniom argumentów własnych lub tez
argumenty te nie dochodzą do adresatów
przetwarzanie opinii w działanie polega kontroli władz
masy nie są niezależne od instytucji, a przedstawiciele instytucji wyposażonych we władzę przenikają w głąb mas, ograniczając wszelką niezależność podejmowania dyskusji
PANUJĄCA FORMA INFORACJI: informacja za pośrednictwem formalnych środków masowych, gdzie koła publiczności stają się rynkiem odbiorczym dla środków masowych
rywalizacja - o ile w ogóle występuje - ma miejsce między tymi, którzy manipulują przy pomocy swych środków masowych informacji i propagandy, z jednej strony, a ludźmi, którzy propagandzie podlegają - z drugiej
opinia publiczna jako reakcja, a nie odzew
Publiczność w powyższym rozumieniu: ( jako słabe echo klasycznej teorii)
składa się z ludzi, którzy nie można inaczej zidentyfikować
niezaangażowanych i bezstronnych w świecie określonych i stronniczych interesów
składa się z resztek klasy średniej, których interesy nie są wyraźnie sprecyzowane, zorganizowane i których uwzględnienia nikt się hałaśliwie nie domaga
reprezentuje ją często „bezstronny ekspert”, który nigdy nie zajmuje publicznie zdecydowanego stanowiska w sprawach spornych
publiczność często wypowiada się za:
polityką mętną i nieuchwytną „szerokie poglądy”
za nieangażowaniem się w sprawy publiczne „rozsądek”
zawodową obojętnością „tolerancja”
PRZYCZYNY PRZEMIANY PUBLICZNOŚCI W MASY:
PRZEMIANY STRYKTURALNE: upadek dobrowolnych stowarzyszeń jako prawdziwego narzędzia opinii publicznej instytucje władzy uległy centralizacji i zatraciły charakter polityczny, a nabrały charakteru jednostek administrowanych uwiąd zorganizowanej publiczności
LICZEBNOŚĆ: przejście od stanu, w którym politycznie czynna była silnie ilościowo ograniczona przez cenzus majątku i wykształcenia, jak również przez wiek i płeć część społeczeństwa - do stanu, w którym czynne są znacznie liczebniejsze masy, wykazujące się jedynie cenzusem obywatelstwa i wieku
ORGANIZACJA: przeniesienie się punktu ciężkości z indywidualnego obywatela i jego pierwotnego środowiska na dobrowolne stowarzyszenia i masowe partie jako główne jednostki zorganizowanej władzy stowarzyszenie stały się organizacjami o dużym wpływie, niedostępnymi dla jednostek, które droga dyskusji chciałyby kształtować politykę tej organizacji.
wzrastająca przepaść pomiędzy członkami a przywódcami stowarzyszeń masowych:
im bardziej władza jednostki zależy od masowych stowarzyszeń, tym mniej są one podatne na wpływy jednostek jednostka staje się zależna od środków masowej informacji, jeżeli chodzi o spojrzenie na całą strukturę
gdy obywatel zostaje przywódcą stowarzyszenia, stracony jest dla organizacji jako narzędzie , ponieważ:
pragnie on utrzymać swe kierownicze stanowisko, a raczej ponad nim
uważa się już nie za zwykłego delegata stowarzyszenia, który reprezentuje lecz za członka „elity”, złożonej z ludzi takich jak on
przepaść pomiędzy tymi, jak członkowie elity dyskutują i rozstrzygają sprawy między sobą, a tym, jak się je przedstawia członkom rozmaitych masowych stowarzyszeń podejmowane decyzje muszą BRAĆ POD UWAGĘ tych, którzy mają jakieś znaczenie (elity), natomiast szarym masom muszą być SPRZEDANE
Nie jest to „żelazne prawo oligarchii” lecz prawo do „orędownictwa” w miarę jak grupa nacisku rozszerza się, jej przywódcy zaczynają sami organizować opinię, która „reprezentują”.
POCZUCIE PRZYNALEŻNOŚCI DO ORGANIZACJI POLITYCZNEJ:
brak (fakt polityczny)
poczucie przynależności jako:
określony rodzaj przynależności - jego podstawą jest WIARA w cele i w przywódców organizacji, wskutek czego ludzie czują się w tej organizacji swobodnie.
organizacja określonego rodzaju - dobrowolne stowarzyszenie o trzech cechach:
stwarza warunki formułowania rozsądnych opinii
stanowi narzędzie, za pośrednictwem których można podejmować rozsądną działalność
w porównaniu z innymi organizacjami władzy jest jednostką tak silną, że posiada pewne znaczenie
Opinia publiczna istnieje, gdy ludzie nie należący do rządu roszczą sobie prawo do swobodnego i publicznego wyrażania swej opinii o polityce oraz do tego, by opinia ta wpływała czy określała politykę, skład osoby i działalność rządu.
Le Bon, Emil Lederem wpływy mas wzrastają
Chakhotin wpływ niezależnych zbiorowości w życiu politycznym maleje, a ten który istnieje jest kierowany. Zbiorowości należy traktować jako masy, którymi manipuluje się tak, że w kluczowych momentach przeobrażają się w tłum demonstrantów.
Niezależne stowarzyszenia pośredniczce miedzy różnymi klasami i państwem przestają być skuteczne jako narzędzie przekazywania opinii oraz racjonalnej realizacji woli politycznej albo zostają rozbite (staja się biernymi instrumentami rządzenia) lub wskutek nieskorzystania z nich powoli zamierają w związku z centralizacją ośrodków władzy zastępowane scentralizowane organizacje, które „opiekują się” onieśmielonymi masami.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE MASOWEJ INFORMACJI:
urabianie opinii publicznej przez władzę kampanie przedwyborcze, propaganda, manipulacja
informacje z „drugiej reki”
gwałtowane zbanalizowanie i stereotypy naszych zmysłów prowadzi do analfabetyzmu psychicznego zjawiska:
kierowanie naszym doświadczeniem - jednostka nie ufa swemu doświadczeniu o ile nie zostanie ono potwierdzone przez innych lub przez informacje masową
ujmowanie informacji w stereotypy
kształtowanie stereotypów lojalności - rezultat uprzednich doświadczeń, które wpływają na doświadczenie obecne i przyszłe - człowiek który przyjmuje stereotypową opinię ma przyjemne wrażenie, że wszystko jest OK., nie musi myśleć wg Waltera Lippmanna są to przesądy
dopóki środki masowe nie są one zmonopolizowane członek społeczeństwa może wybierać i porównywać. Na ogół czyni to jednak niewielu:
ludzie mają tendencję do wybierania tych środków informacji masowej, z którymi enuncjacjami z góry się zgadzają
środki informacji masowej prezentują pozorną rozmaitość i konkurencję, a ich współzawodni8ctwo opiera się na kilku wariacjach na tematy dość oklepane
wkraczają do najintymniejszego kręgu naszych przeżyć wewnętrznych, podsuwając nam wzory postępowania i oceny samych siebie
dostarczają człowiekowi z mas:
identyfikacji kim jest
aspiracji kim chce zostać
techniki jak ma to osiągnąć
sposobów ucieczki od rzeczywistości jak ma wyobrażać sobie, że wszystko o czym marzył osiągnął
środki masowe dokonują inwazji na teren dyskusji na małą skalę i dobierają ludziom możność racjonalnej, swobodnej, ludzkiej wymiany myśli, niszcząc życie prywatne w jego najbardziej ludzkim znaczeniu
wykorzystywane przez władzę dla manipulacji - ta władza to grupa ludzi, która skoncentrowała w swych rękach potężną władzę faktyczną, lecz nie ma AUTORYTETU, lub grupa, która nie chce sprawować jawnie swej władzy
Publiczność nie składa się z odizolowanych od siebie jednostek, lecz raczej z osób o wyrobionym zdaniu, z którymi trzeba się liczyć, że osoby te stale wpływają na siebie bezpośrednio w sposób skomplikowany i intymny, bezpośredni i ciągły.
Autorytet - władza jawna, której ludzie podporządkowują się w sposób mniej lub bardziej „dobrowolnie”.
Manipulacja - „tajemne” sprawowanie władzy w taki sposób, aby ci, na których się oddziaływa, nie zdawali sobie z tego sprawy:
przy modelu klasycznego społeczeństwa demokratycznego manipulacja nie wchodzie w grę, ponieważ formalny autorytet ma samo społeczeństwo i jego reprezentanci, których ogół wysuwa i odwołuje
w społeczeństwie absolutnie autorytatywnym manipulacja również nie wchodzi w grę, gdyż autorytet jest otwarcie identyfikowany z organami rządzącymi i ich przedstawicielami, którzy mogą jawnie i bez osłonek robić użytek z tej władzy
Edukacja stała się również środkiem masowym
Dawniej - realizacja zadań politycznych: więcej wiedzy obywatelowi, aby lepiej zrozumiał sprawy publiczne i umiał je rozstrzygnąć.
Z biegiem czasu - funkcja gospodarcza: przygotowanie ludzi do lepiej płatnych prac i tym samym do awansu gosp.
Wychowanie liberalne wychowanie wyzwalające osobowość
skala: kwalifikacje - wyczucie (kwalifikacje + wartości) - wartości
pogłębianie wiedzy o sobie, nauka myślenia i prowadzenia dyskusji, człowiek kształci się na własną rękę (końcowy efekt)
wykształcony członek publiczności:
umie przekształcić kłopoty osobiste w zagadnienia społeczne; dostrzec w nich znaczenie dla społeczności oraz znaczenie społeczności wobec swych spraw osobistych ; np. takim kłopotem może być bezrobocie
wie, ze to co uważa za kłopoty osobiste, może nie być problemem indywidualnym i aby go rozwiązać nadzy np. zmienić strukturę całego społeczeństwa np. brak pracy dla mnie bezrobocie strukturalne
konfrontuje zagadnienia i zdaje sobie sprawę z tego, jaki maja one sens
wykazuje większy poziom w dyskusjach politycznych
obywatel mas:
tkwi w kleszczach osobistych kłopotów i nie potrafi się od nich uwolnić
nie potrafi myśleć jasno o sobie samym ani tez o niczym innym
traci swa niezależność stereotypy i informacja „ z drugiej reki”
nie ma własnego doświadczenia, nie odczuwa żadnych pragnień
tracą wiarę w siebie, czuje się niepewnie, czuje niepokój
zatraca sens swojego istnienia
rozróżnienie między struktura społeczną a środowiskiem osobistym jest z najważniejszych czynników, jakie należy uwzględniać w badaniach socjologicznych
struktura polityczna państwa demokratycznego wymaga istnienia społeczeństwa publiczności, które jest suwerenne
społeczeństwo mas poprzez szczeble NIE ŁĄCZY SIĘ z elita władzy