SOCJOLOGIA

Potoczna wiedza o polityce wyrasta z potocznego doświadczenia ludzi.
Chodzi tutaj o doświadczenie rządzących i rządzonych. Doświadczeń osobistych i zbiorowych, a więc ogólnoludzkich. 
Potoczna wiedza polityczna jest utrwalona w języku o polityce.
Porządkuje przekonania i uogólnienia. Będzie mieć wyraz w naukowej refleksji o polityce.

Czym jest polityka?

Potocznie to:

1. Sztuka osiągania pewnych celów.

2. Sztuka kierowania sprawami publicznymi.

Warianty:

• jako sztuka dochodzenia do kompromisu między grupami o różnych interesach w celu osiągnięcia wspólnych założeń
• to sztuka kolektywnego tworzenia możliwego do przyjęcia systemu społecznego.

Mówi się o polityce socjalnej, penitencjarnej, ekonomicznej itp.

Jak to ująć ogólnie?

Ogólnie przez politykę rozumie się działalność wytyczoną przez ośrodek decyzji sformalizowanej grupy społecznej zmierzającej do realizacji ustalonych celów za pomocą określonych środków.

Polityczną sferę życia społecznego tworzą:

1. Działania różnych podmiotów (rządzący, ruchy polityczne itp.), które albo regulują współżycie jednostek i grup należących do danej społeczności a także stosunki z innymi narodami, bądź kształtują program działań regulacyjnych.

2. Społeczno – subiektywny regulator tych działań (różne formy świadomości politycznej) np. ideologie polityczne, wartości polityczne itp.

3. Struktury organizacyjne w których działania owe są podejmowane.

Teoria polityki objaśnia rolę środków publicznej regulacji w życiu społecznym.

Cechą immanentną polityki jest udział świadomości i zaangażowania.
Świadomość w tym kontekście to przynajmniej bierne wyrażenie zgody na przekształcenie jednej sytuacji w drugą, natomiast zaangażowanie to dobrowolne uczestnictwo i uznanie treści działań za słuszne lub za zgodne z interesem działającego. 

Dla epistemologii (nauki o polityce) treści te są obojętne. Mogą być z goła nieludzkie (treści jak np. faszyzm, stalinizm).

Czy mogą być przedmiotem dyscypliny socjologii polityki?

Nauka o polityce ma prawo i obowiązek zajmować się tymi treściami. Z drugiej strony jest to nauka głęboko humanistyczna, bo ma obowiązek służyć ludziom. Ma tez prawo wyrażać oceny.
Dla działalności ekonomicznej XIX w powstał model homoeconomicus (człowiek gospodarujący). Był spadkobiercą liberalnej doktryny ekonomicznej. Główny przedstawiciel to Smith, który specjalizował się w produkcji i zbijaniu kapitału.

Przedmiot poznania socjologii jest szeroki bo rozległe są dziedziny stosunków zachodzących między ludźmi. Istnieje też cała gama metodologii socjologii. Można je zastosować do nauki o polityce.

Max Weber – pokazuje związki socjologii i polityki.
Durkheim i Znaniecki – badali i pisali o sprawach, które można odnieść do polityki.

Wśród różnych zakresów poznania socjologii osobne miejsce zajmuje socjologia polityki ( socjologia stosunków politycznych). A więc badanie zależności między sprawującymi władzę a podległymi tej władzy obywatelami.
Obejmuje tez badanie mechanizmów powstania władzy, ale też socjologię partii i nieformalnych związków politycznych (np. grup nacisku, badanie elit władzy, socjologię armii), różne problemy związanie z procesem władzy.

Lipset ,,człowiek polityczny,, - odnajdujemy tu społeczne podłoże polityki. 

Prof. Jerzy Wiatr: Socjologia polityki stanowi w swej istocie teorię socjologiczną, objaśniającą całokształt wielkich procesów zachodzących w sferze makrostruktury społeczeństwa a nadto szereg procesów politycznych w skali mikrosocjologicznej.

Socjologia polityki mieści się w rodzinie nauk zajmujących się badaniem polityki. To część teorii socjologicznej wyjaśniającej teorie walki o władzę i sprawowanie władzy, gdyż one właśnie stanowią istotę polityki.

Nauka o polityce wychodzi od państwa i bada jak wpływa ono na społeczeństwo, podczas gdy socjologia polityczna wychodzi od społeczeństwa i bada jak wpływa ono na państwo, tj. na formalne instytucje służące podziałowi i wykonywaniu władzy.

Przedmiotowy zakres tej dziedziny:

1. Część ogólno teoretyczna socjologii polityki - określa najogólniej mówiąc społeczne postawy i społeczne efekty zinstytucjonalizowanej władzy w społeczeństwie. Wchodzą tu w grę prawa i hipotezy wyjaśniające zależności genetyczne i funkcjonalne między niepolitycznymi zjawiskami społecznymi a zjawiskami politycznymi.

2. Część szczegółowa socjologii polityki to przede wszystkim:

• socjologia ruchów politycznych i partii politycznych.
• socjologia państwa i jego poszczególnych instytucji (ciała przedstawicielskie, administracja).
• socjologia międzynarodowych stosunków politycznych
• socjologia zachowań politycznych.


Władza jako zjawisko socjologiczne


I. Sposoby definiowania władz

W literaturze fachowej występuje kilka (sześć) sposobów definiowania władzy:

1. Behawioralna

Władza to szczególny typ zachowania polegający na możliwości modyfikowania zachowania innych ludzi.

Max Weber: Władza to możliwość narzucania czyjejś woli na zachowanie innych osób.

2. Teleologiczna

Władza to spełnienie pewnych celów, osiągnięcie zamierzonych skutków.

Bernard Russell: Władza to zdolność osiągania tego, czego się chce lub wywołania pożądanej zmiany.

Thomas Hobbes: Władza to obecna przyczyna do otrzymania przyszłych dóbr.

3. nstrumentalna

Władza to możliwość stosowania szczególnych środków a zwłaszcza przemocy.

Kazimierz Opałek: Stosunek władzy zachodzi wówczas, gdy ośrodek kierowniczy jest zdolny zapewnić posłuch w szerokiej społecznie skali dla swych poleceń, których treścią są określone zachowania zalecone członkom organizacji za pomocą przymusu lub autorytetu.

T. Parsons: Władza to zdolność ustroju społecznego do zmobilizowania wszelkich środków w celu osiągnięcia wspólnego dobra.

4. Strukturalna

Władza to pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi

Henryk Przybylski: Władza to stosunek zależności panowania – podporządkowania zachodzący w obrębie grupy społecznej między ośrodkiem kierowniczym (decyzji) a członkami grupy.

5. Zinstytucjonalizowanego wpływu

Władza jest powiązana możliwością instytucjonalnego wpływu na innych.

Jerzy Paweł Gieorgica: Władzą jest najogólniej rzecz biorąc zdolność do narzucania i egzekwowania decyzji, czyli wpływanie na ludzi tak, aby zachowywali się w sposób oczekiwany i pożądany.


6. Konfliktowa

Władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych

Stanisław Ossowski: Władza to możliwość podejmowania i realizowania decyzji niezależnie od woli ludzi, których decyzja ta w taki czy inny sposób dotyczy.

II. Ogólna definicja władzy

Prof. Jerzy Wiatr: W najogólniejszym sensie władzę kogoś nad kimś określić można następująco: Jan ma władzę nad Piotrem zawsze i tylko wtedy, gdy zgodnie z normami obowiązującymi w społeczeństwie do którego należą Jan i Piotr, Jan ma prawo rozkazywać Piotrowi a Piotr winien jest posłuch rozkazom Jana.

Definicja ta odnosi się do wszelkich stosunków społecznych, gdzie mamy do czynienia z dyktowaniem przez jednych zachowania drugim w sposób społecznie sankcjonowany.

III. Elementy definicji władzy

• co najmniej dwóch partnerów stosunku władczego
• rozkaz sprawującego władzę
• posłuch tego nad kim władza jest sprawowana
• normy społeczne

Władza polityczna ma miejsce wtedy. Gdy przynajmniej jeden z podmiotów stosunku władzy ma realną możliwość podejmowania społecznie ważkich decyzji regulujących zachowanie przede wszystkim wielkich grup ludzi a także kiedy ma realną możliwość egzekwowania podjętych decyzji, aż do stosowania przymusu państwowego włącznie.
Zasadnicza różnica między władzą a władzą polityczną polega na tym, że ta druga zawsze łączy się z konfliktami w ramach wielkich grup społecznych wynikłymi na tle różnych dóbr materialnych i niematerialnych.

IV. Kategorie władzy politycznej

Można wyróżnić następujące kategorie władzy politycznej:

1. Władza polityczna (węższe znaczenie) należąca do partii zwycięskiej (rządzącej) w wyborach.

2. Władza państwowa przysługuje wskazanemu konstytucyjnie podmiotowi – władza ustanowiona normami prawnymi.

3. Władza publiczna – kategoria prawno – socjologiczna, relacja między władzą państwową a władzą polityczną (partyjną).

Nosicielem władzy politycznej jest państwo, natomiast uczestnikami władzy są organizacje społeczne oraz obywatele.

Władza polityczna to system stosunków społecznych zachodzących pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego instytucjonalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego postępowania.

V. Funkcje władzy politycznej

• zmienia stosunki sieczne
• zmienia osy ludzi
• utrzymywać społeczne status quo
• podejmować decyzje szkodliwe

1. Integracyjna – władza integruje, tworzy centralny ośrodek, nie dopuszcza do decentralistycznych tendencji.

2. Dystrybucyjna - ,,dzieli i rządzi,, (związana z konfliktem), społecznie pożądane dobra, władza nimi dysponuje (budżet).

3. Ochronna – dwa aspekty: wewnętrzny i zewnętrzny.

4. Strukturotwórcza – związana z tworzeniem mechanizmów społecznych, która umożliwiałaby dostęp do rządu przedstawicielom wszystkich grup społecznych.

Sensu stricte funkcje władzy charakteryzują najważniejsze zadania władzy odnośnie podmiotów pozostających z nią w stosunkach podporządkowania.
Sensu largo to ogólne znaczenie.

1. Stanowienie prawa, wydawanie norm, interpretacja prawa.

2. Uruchamianie środków zapewniających poszanowanie prawa.

3. Tworzenie lub modyfikowanie organów państwowych.

4. Kierowanie państwowymi środkami represji i kontroli.

5. Powoływanie instytucji użyteczności publicznej.

6. Określa kompetencje i model funkcjonowania instytucji.

7. Mianowanie personelu w instytucjach.

8. Podejmuje decyzje w zakresie finansów państwa.

9. Decyzje międzynarodowe w imieniu państwa.

10. Wpływanie na działalność naukową, oświatową i propagandową.

Sprawowanie władzy politycznej. Cztery typy decyzji:

1. Decydowanie o tym co jest treścią interesów grup społecznych – konkretyzacja interesów.

2. Decydowanie o kompetencji różnych podmiotów w zakresie realizacji interesów.

3. Decydowanie kiedy możliwe jest użycie środków przymusu.

4. Decydowanie o składzie personalnych grup podejmujących decyzje.

Rządzenie – wykonywanie władzy państwowej

Rządzenie obejmuje wydawanie aktów , orzeczeń.
Aspekt władzy – egzekwowanie władzy.
Miernikiem jest liczba decyzji podjętych do wykonanych.

Środki sprawowania władzy: Dostępne formy oddziaływania dzięki którym rządzący wpływają na określone zachowanie się rządzonych.

1. Przymus fizyczny.
2. Bodźce materialne i moralne.
3. Zabiegi perswazyjno ideologiczne (oddziaływanie na świadomość i ideologię).
4. Regulacja dopływu, kontrola treści informacji (aspekt ilościowy i jakościowy informacji).


Legitymizacja władzy politycznej

Legitymizacja = Prawomocność.
Pojęcia te oznaczają pewien stan
Legitymizacja to proces uprawomocnień.

Delegitymizacja to proces odwrotny, erozja prawomocności.

Legitymizacje w aspekcie:

• podmiotu (sprawującego)
• sposobu jej sprawowania

Władza osiągnięta zgodnie z prawem w wyborach. Instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane są zgodnie z normami i funkcjonują zgodnie z kompetencjami.

Legitymizacja to wytworzenie w poddanych przeświadczenia, że Ci co rządzą są do tego uprawnieni a sposoby sprawowania władzy są prawowite.

Teoria Legitymizmu - doktryna która pojawiła się na początku XIX w. w Europie w odpowiedzi na antyeuropejskie ruchy, chcące przywrócić porządek feudalny.

Koncepcje prawomocności (LEG).

1. Koncepcja tradycyjna – władza jest prawomocna bo pochodzi od Boga, czy prawanaturalnego.

2. Koncepcja teorii zgody – władza zdobywa poparcie obywateli. Akceptują oni władzę świadomie.

3. Koncepcja amerykańska, teoria prawomocności – jest przede wszystkim rodzajem przekonania społecznego , że określony obiekt systemu politycznego jest słuszny i władczy w sferze politycznej.

4. Koncepcja prawomocności Maxa Webera.

Jakie wewnętrzne podstawy prawomocności, zewnętrzne środki przymusu wspierają wszelkie sprawowanie władzy?

Co poczynają władze polityczne aby utrzymać swe prawa?

Władza ma dostęp do przemocy i to wystarcza, że jest prawomocna.

Aby utrzymać władzę: Władza oddziałuje na czynniki uczucia, wykorzystuje czynniki racjonalno – aksjologiczne, mówi że władza, panowanie są środkami realizacji określonych wartości , etyki, zaspokaja potrzeby społeczne i wie w którym momencie to zrobić.

Max Weber sformułował 3 czyste typy panowania:

1. Tradycyjne – monarchia, władza patriarchalna wzorowana na rodzinie.
2. Charyzmatyczne – oparta na charyzmie przywódcy. Ludzie poddają się charyzmie, bo wierzą w te zjawiska, że ma on zdolności, talenty.

3. Legalne – rezultat stopniowego rozwoju, najczęstszą postawą prawomocności jest prawo, gotowość podporządkowania się normom. Muszą mieć odbicie w konstytucji.


Determinanty polityki


Do najważniejszych elementów oddziaływujących na sferę polityki można zaliczyć:

• ideologię
• ekonomikę
• prawo
• moralność
• kultura

I. Polityka a ideologia

Należą do dziedziny nauk, zjawisk dotyczących spraw społecznych a zwłaszcza państwa i instytucji politycznych.

Termin ideologia – z greckiego:

,,idea,, - wyobrażenia, kształt. 
,,logos,, - słowo, nauka.

Dwa ujęcia:

Sensu stricte, sensu logo (szersze znaczenie): 

Ideologia – usystematyzowany zbiór poglądów (idei), który jest wyrazem interesów jakiejś grupy społecznej.

Po 1989 roku wydawało się, że ideologia zniknie ze sceny politycznej, ale jednak nie. Część politologów twierdzi, że kiedyś ideologie zniknął.

Trzy płaszczyzny gdzie polityka spotyka się z ideologią:

1. Płaszczyzna metodologiczna - .
ideologia niesie za sobą ogólne przekonanie wartościujące, określające wartości przyjmowane w ramach ideologii a za punkt wyjścia oceny zjawisk społecznych np. ludzie są równi.

• pojawiają się pewne pojęcia podstawowe: Punkt wyjścia: przekonanie, że ludzie są wolni, zaś w socjalizmie, że wszyscy są równi
• w ideologii zawierają się ogólnie wyobrażenia o świecie które nimi rządzą
• w ideologii pojawiają się twierdzenia określające warunki realizowania tych wartości, tzn. co trzeba robić, aby je realizować np. dla poszanowania pewnych wartości wprowadzić zakazy
• szczegółowe i konkretne programy, hasła, działania 

Te cztery punkty pokazują jaki jest wewnętrzny skład ideologii. Można te cztery elementy znaleźć w większości ideologii. W literaturze różnie klasyfikuje się ideologię. 
Można ją klasyfikować z różnych punktów widzenia, kryteriów:

• społeczną bazę ideologii
• wewnętrzną strukturę ideologii – jak zbudowany jest cały system ideologii
• siłę i zasięg ideologii

Związków ideologii z polityką można dopatrywać się w następujących sytuacjach:

• ideologia określa ogólne dyrektywy działania. Jest teoretyczną (intelektualną) podbudową działań.
• może oddziaływać na politykę poprzez stosunki ekonomiczno – społeczne, pozycje interesy poszczególnych grup
• może być czynnikiem zaspokajającym ruchy polityczne
• może stworzyć zespół czynników o treściach emocjonalnych, które będą sprzyjać intensyfikacji działań jednostki i grupy np. idea ojczyzny

Pomimo wpływu ideologii na politykę ta ostatnia powinna funkcjonować autonomicznie do ideologii. Każdy powinien zdawać sobie sprawę, że nie zawsze można kierować się racjami ideologicznymi bez uwzględnienia sytuacji faktycznej np. ZSRR.

2. Płaszczyzna relacji ideologia a program - ideologia nie oddziałuje z reguły na praktykę społeczną. Zwykle istnieją szczeble pośrednie między wartościami a praktyką społeczną.

3. Płaszczyzna relacji między ideologią a celami, wartościami politycznymi – mogą występować sprzeczności między zawartościami zakładanymi w programach a realizowanymi podczas funkcjonowania instytucji je urzeczywistniających. Mowa wtedy o braku adekwacji politycznej.

Adekwacja polityczna – zgodność między wartościami zakładanymi w programach politycznych a zbiorem wartości realizowanych podczas funkcjonowania instytucji je urzeczywistniających.


Doktryna polityczna – instrumentalna wersja ideologii.

Doktryna – zbiór posadów określających przebieg i cel działań wyraźnie oznaczonych w czasie i przestrzeni. Doktryna jako konkretyzacja systemu ideologicznego konkretyzuje właśnie czas i przestrzeń. 

Doktryna stanowi konkretyzację systemu ideologicznego w trojakim wymiarze:

1. Konkretno – historycznym – czasie i przestrzeni.

2. Zakresowym – odnoszącym się do przenoszenia twierdzeń ideologicznych do konkretnej działalności ludzkiej.

3. Poziomu analizy – umożliwia przejścia od szczebla analizy i uzasadnienia polityki do szczebla konkretnych działań i koncepcji politycznych.

Poziom konkretyzacji ideologii – program polityczny.

Program polityczny – to wyraz określonych interesów politycznych, ekonomicznych, oraz ideologicznych.

Program polityczny (definicja ogólna) – formalny wyraz uświadomienia sobie przez grupę jej obiektywnej sytuacji, oraz kierunków i możliwości działania w zakresie przekształcania struktury społecznej, ekonomicznej i politycznej.

Na treść programów składają się poglądy dotyczące:

• ustroju ekonomicznego, zasad produkcji wymiany, konsumpcji
• zasad i form organizacji życia społecznego (system motywacji uzasadniający decyzje polityczne)
• budowy systemu instytucji publicznego zarządzania sprawami społecznymi
• rozwiązywania istotnych zagadnień dotyczących spraw nadzoru – relacje: naród – inne narody np. gazociąg pod Bałtykiem
• walki lub współdziałania sił politycznych w zakresie istotnych dla bytu politycznego spraw

II. Polityka a ekonomika 22.11.06 

Ekonomika – całokształt stosunków produkcji w danym państwie.

Między ekonomika a polityka istnieje bardzo ścisła zależność, która nieustannie rośnie.

Polityka uważana jest za skoncentrowane wyrażenie ekonomiki i jej uogólnienie. Polityka wyraża najbardziej ogólne interesy ekonomiczne grupy będącej u władzy. Instytucje polityki występują wobec ekonomiki, jako czynniki aktywnie oddziaływujące. Zależy to od rozpoznania perspektyw rozwoju społecznego. Ważną funkcję ma tutaj władza. Podejmując jakieś działania może oddziaływać negatywnie bądź pozytywnie na sytuację gospodarczą.

Możemy wskazać 3 zasadnicze relacje między polityka a ekonomiką:

1. Prymat ekonomiki nad polityką (liberalizm) - w wielu krajach ekonomika wywiera znaczący wpływ na polityką. Jest to związane z tendencjami skrajnie liberalnymi, ograniczającymi wpływ państwa na ekonomię, gospodarkę. Doprowadzenie gospodarki do optymalnego rozwoju i utrzymanie stałego rozwoju. Państwo stoi głównie na straży prawa. Poziom rozwoju społeczno - ekonomicznego rzutuje na charakter celów społeczno – politycznych jakie stawiają rządzący.

2. Prymat polityki nad ekonomiką - uwidacznia się w działaniach dążących do zmian stosunków społecznych. Państwo dąży do wpływu na gospodarkę. Jest to charakterystyczne dla pewnych etapów istnienia stosunków społeczno – ekonomicznych. Ta relacja odnosi się do państwa socjalistycznego, gdzie wzrasta rola władzy politycznej. Realizowany interes klasowy i ekonomiczny. Podstawowa klasa robotniczo – chłopska. Ten prymat został narzucony w krajach demokracji ludowej za jedną z najważniejszych zasad. Może prowadzić do wynaturzeń jak np. Chiny, PRL. Powiększała się dysproporcja między Europą Zachodnią a Europą wschodnią.

3. Względnej niezależność polityki od ekonomiki i vice verso - najwłaściwsza koncepcja w rozwoju. Względna niezależność. Względna bo polityka powinna uwzględniać uwarunkowania ekonomiczne. Ekonomika powinna się rozwijać bez przeszkód, ale nie żywiołowo.

III. Polityka a prawo

Prawo – ogół ustanowionych lub usankcjonowanych przez państwo reguł i norm postępowania, których stosowanie jest usankcjonowane przymusem państwowym.

Różnica między prawe a polityką to rodzaj sankcji za przekroczenie norm prawnych i politycznych.
Naruszenie norm prawnych zagrożone jest przymusem państwowym, zaś norm politycznych zagrożone jest przymusem organizacyjnym.

Rozpatrując te uwarunkowania można wskazać na 3 relacje:

1. Prymat prawa nad polityką - występuje w państwie określonym jako prawne. Konstytucja reguluje zasady ustroju dane od narodu i polityków. Mad przestrzeganiem czuwa państwo. Można zagrozić temu prawu przez zamach stanu lub rewolucję, czy wystąpieniami publicznymi. Aby tego uniknąć prawo musi uwzględniać zmiany polityczne.

2. Prymat polityki nad prawem - prawo jest traktowane jako instrument realizacji interesów, planów polityków. Naginanie prawa i przystosowywanie do potrzeb politycznych. Władza łamiąc prawo ewidentnie argumentuje, że prawo przeszkadza w sprawnym rządzeniu itd..

3. Absolutnej władzy politycznej - władza ma niczym nieograniczone uprawnienia a podmiot musiałby spełniać wszelkie świadczenia na rzecz władzy.

Generalnie można powiedzieć, że prawo i polityka to dwie siostrzenice.

,, Sprawiedliwość to fundament władzy,,.

Prawo powinno mieć prymat nad polityką. Można je reformować, ale nie łamać.

IV. Moralność a polityka

Moralność – pojmowana jako (zdolność odróżniania dobra od zła) pewna forma walki dobra ze złem.

Gdy pojawiła się polityka, to też pojęcie, problem moralności.

Od dawna stawiano pytanie ,, Czy polityka powinna być zgodna z moralnością?,,

Są dwie tezy odpowiadające na te problem:

1. Cele działalność politycznej a cele moralności są zupełnie różne. W polityce liczy się ten kto jest silniejszy.

2. Możliwe jest wykonywanie polityki zgodnie z zasadami moralności. Naruszenie moralności pociąga za sobą skutki dla polityki.

Dwie sprzeczne tezy.

Współcześnie politolodzy między polityką a moralnością dostrzegają 4 relacje:

1. Amoralistyczna – zakłada jakościową odmienność moralności od polityki ,,to jest to a to jest to,,. Podmiotem moralności są stosunki między ludźmi. Podmiotem polityki są stosunki między państwami i narodami np. konstytucja z 23 kwietnia 1935 roku - ,,Prezydent odpowiedzialny przed Bogiem i historią,,.

2. Moralistyczna – zakłada jedność polityki i moralności. Jako motto tej relacji istnieje stwierdzenie Ghandiego: ,,Niech się stanie za dość sprawiedliwości, choćby zginąć miał świat,,.

3. Machiavellistyczna – jeżeli możemy w zgodzie z moralnością uprawiać politykę to wspaniale, ale jeśli chcemy osiągnąć jakiś cel polityczny to cel ten uświęca wszystkie, nawet najbardziej niezgodne z moralnością środki.

4. Realizm polityczny – w sytuacjach konfliktowych trzeba się kierować zasadą mniejszego zła.

V. Kultura a polityka 29.11.06

Kultura (łac.) – uprawa, kształcenie, specyficzny stosunek człowieka do natury.

W późniejszym czasie poszerzenie o sferę doznań, intelektu – Marek Cyceron.

Już w starożytności kultura → aktywność ludzka, podstawowe własności umysłu, oceny.

Kultura Polityczna – XIX w. – coś na jej kształt towarzyszy człowiekowi od chwili, gdy wypowiedział się o polityce.
W Polsce termin pojawił się w czasie rewolucji w 1905 roku (w znaczeniu potocznym). Oznaczało to powściągliwość polityczną, powstrzymywanie się od czynów ekstremalnych, powściągliwość.
Pojęcie to cały czas się rozwijało. 
W XX – leciu związek z rozwojem antropologii kultury. Dzisiaj istniej wiele definicji.

Siemieński: kulturę polityczną należy rozumieć w dziedzinie dorobku społecznego.

Różnorodność daje podstawę do usystematyzowania kultury politycznej w następuje grupy:

• psychologiczne – zwraca się uwagę na zachowania polityczne członków społeczeństwa. ,,Kultura polityczna jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji uczestników danego systemu politycznego,, – Jerzy Wiatr
• socjologiczne – ważne są wytwory zachowań politycznych w społeczeństwie,, Kultura polityczna to poglądy, teorie, idee, normy postępowania jednostek i grup w ramach współżycia państwowego,,
• systemowe – polega na utożsamianiu zjawisk kultury politycznej z całością zjawisk politycznych. ,,Kultura polityczna to wszystkoizm,, – Kazimierz Opałek

Wspólne dla wszystkich wyżej wymienionych definicji jest rozumienie, że (definicja ogólna):

Kultura Polityczna – to całokształt wartości, norm i reguł zachowań utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.

Tak rozumiana kultura polityczna pełni trzy funkcje:

1. Regulacyjną – odnosi się do porządkowania i ujednolicania działań politycznych. Dokonuje się to poprzez normy polityczne i instytucjonalizację życia politycznego.

2. Socjalizację polityczną – odzwierciedla proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polityczną. Nabywanie wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw politycznych, kształtowanie hierarchii postaw politycznych.

3. Interpretacyjną – odnosi się do tworzenia podstaw koordynacji działań politycznych i współdziałania, współpracy jednostek w dążeniu do określonych wartości i dóbr. Polega na motywowaniu i uzasadnianiu słuszności istniejących instytucji i norm politycznych.

Wyróżnia się cztery elementy składowe kultury politycznej:

1. Intelektualny – wiedza. 

2. Normatywny – wartościowanie.

3. Emocjonalny – stosunek do polityki i tego co z polityką się wiąże.

4. Czynnościowy – zachowanie i postępowanie w praktyce.

Kultura polityczna nie istnieje w próżni – jest mnóstwo czynników które na nią oddziałują:

• tradycje historyczne – czynnik wywierający silny wpływ na zachowanie polityczne (ZSRR). Jest trwała na poglądy i na postawy
• system polityczny i ekonomiczny – istniejący system polityczny i ekonomiczny wywierają znaczący wpływ. Obserwuje się ogromne problemy w wyzwalaniu się od wzorów zachowań, schematów. Myślenie, działanie wyzwalających np. postawa roszczeniowa mitologizacja wroga
• otoczenie socjologiczne – to środowiska zawodowe, wyznaniowe, etniczne itp., w którym funkcjonuje podmiot polityki. Podmioty, które są nośnikami silnie oddziaływają na kształt danej grupy

Typy kultury politycznej:

Przewaga koncepcji, gdzie wyodrębnia się trzy typy:

1. Parafialny – brak zainteresowania systemem politycznym, brak oczekiwań od systemu politycznego np. kultury politycznej plemion Afryki.

2. Poddańczy - całkowite podporządkowanie się decyzjom politycznym np. system autorytarny. Grupy i jednostki świadome są złożoności systemu politycznego. Wiedzą jak działa system, ale są całkowicie podporządkowane (brak dążenia do zmian), brak ambicji i bycia ,,aktorem polityki,, ( toteż budujące są demokracje), ograniczone są procesy oddolne.

3. Uczestniczący – charakterystyczny dla społeczeństw ukształtowanych w systemach demokratycznych. Obywatele są czynni zainteresowani (nie tylko tym co system polityczny im daje), ale też tym jak mogą sami w tym systemie uczestniczyć. Mają szerokie roszczenie w zakresie dostępnych środków wpływania na politykę.

W żadnym społeczeństwie nie występuje nigdy jeden typ czysty, zachodzą mieszanki elementów z przewagą któregoś modelu.


Partie polityczne 06.12.06 


Dwa zjawiska ze sobą powiązane, które odcisnęły piętno na XX w. demokracjach zachodnich:

1. Wybory – jedyny sposób legitymizacji władzy.

2. Partie polityczne.

Współcześnie demokracje określane są mianem partyjnych lub wyborczych.

Wyborczy styl rywalizacji politycznej został powiązany z aktywnością partii politycznych, które zmonopolizowały proces formowania kolejnych ekip rządowych.
Partie polityczne przedstawiają określone oferty programowe, starają się o zdobycie poparcia jak największych kręgów elektoratu. Poddają się periodycznej ocenie elektoratu, co świadczy, że starają się o zdobycie mandatu do rządzenia i przejęcie odpowiedzialności za proces kształtowania polityki państwa i zachowanie wpływu na proces decyzyjny.

Wielość definicji jest w kontekście rywalizacji wyborczej.

Partia polityczna – to organizacja która wysuwa kandydatów w wyborach powszechnych do ciał parlamentarnych, oraz na inne stanowiska polityczne.
Partia polityczna – to taka grupa polityczna, która jest obecna w procesie wyborczym i jest zdolna wysunąć poprzez wybory kandydatów na stanowiska publiczne.

Partie polityczne – to organizacje które dążą do obsadzenia stanowisk politycznych swymi legitymowanymi reprezentantami.

Partia polityczna – jest dobrowolną organizacją, która uczestniczy w procesie wyborczym, czyli bezpośrednio w selekcji kandydatów zasiadających w ciałach legislacyjnych a również pośrednio kandydatów zajmujących później stanowiska w ciałach wykonawczych i w ten sposób daje wyraz dążeniu do zdobycia lub utrzymania władzy państwowej.

Partie polityczne dążą do osiągnięcia 3 celów:

1. Zdobycia głosów wyborczych.

2. Przechwycenia określonych stanowisk publicznych.

3. Realizacji określonej koncepcji programowej.

Zróżnicowany poziom aspiracji zależy od punktów jw.

Mogą być również:

1. Imigrujące – dyktator narzucający warunki porozumienia koalicyjnego.

2. Dopełniające – uzupełniają skład koalicji.

3. Promujące – nie rządzą, ale zwracają uwagę na pewne kwestie polityczne.

Funkcje partii politycznych:

I. Społeczna 

Oznacza, że partie muszą być powiązane strukturą społeczeństwa – dążąc do przechwycenia odsetka głosów – pozwoli wejść do parlamentu, biorą udział w dalszej procedurze ustalania porządku.

Strategia – sposób wykorzystania przez decydentów dla własnych celów istniejących warunków politycznych.

Dwie strategie:

1. Ofensywna – zdobywać nowe głosy.

2. Defensywne – zachować status quo.

II. Publiczna

Publiczna obecność partii w parlamencie, zdobycie reprezentacji w parlamencie otwiera możliwość udziału w państwowym procesie decyzyjnym. Cel bliższy to przechwycenie określonych stanowisk publicznych o dalszy to poprzez to przechwycenie – oddziaływanie na politykę państwa.

III. Organizacyjna

Organizacyjne przetrwanie – cel każdej partii.

Hipotezy dotyczące zasad funkcjonowania organizacji partii:

1. Organizacja partii powinna odzwierciedlać strukturę potencjalnego elektoratu (te fragmenty społeczne, które partie chcą przyciągnąć np. PSL).

2. Organizacja gwarantuje podejmowanie decyzji i to w rozsądnym przedziale czasu (szybko).

3. wewnątrz partyjny proces decyzyjny, który umożliwi szybkie podejmowanie zgodnej decyzji.

Zmiany w organizacji w partii powinny występować w kontekście zmian zachodzących w otoczeniu partii np. po przegranych wyborach zmiana przewodniczącego.
Partia polityczna to ciało pośredniczące między grupami, klasami a procesem decyzyjnym.

Rola:

• ogniwo partycypacyjne za pomocą którego obywatele uczestniczą w procesie tworzenia polityki
• ogniwo wyborcze – społeczeństwo uczestniczy w polityce
• ogniwo klientelistyczne – w naturalny sposób wyodrębnia część społeczeństwa i czyni z niego stabilna klientelę (podatną na orientacje wyborcze)

Dwa modele partii:

1. Partie masowe

Partie masowe ustępują miejsce partiom wyborczym.

• dążą do politycznego zorganizowania dużych grup społecznych
• uzyskanie statusu jedynego ich reprezentanta w przetargach politycznych
• wypełniały funkcje ekspresywne → o sukcesie partii decydowała liczebność kontrolowanej przez nie grupy społecznej (partie nowe nie liczą na zagospodarowanie grup społecznych i na wejście do sejmu)
• źródłem lojalności politycznej i stabilnych zachowań był schemat identyfikacji społeczno – strukturalnej, poczucie przynależności do grupy, lojalność, stabilność
• opierają się na formule masowego członkostwa (lokalne ogniwa obejmowały cały kraj)
• centralna pozycja – aparat biurokratyczny (PZPR)

2. Partie wyborcze

Wyłoniły się latach 60 – tych i teraz stanowią większość.

• zróżnicowany elektorat narodowy. Apel skierowany do szerszego kręgu społecznego jego efekt to odniesienie sukcesu wyborczego i przejęcie odpowiedzialności za politykę państwa
• znaczenie mniej je interesuje (funkcja refleksyjna)
• podkreślenie tożsamości grupowej partii nie gwarantuje sukcesu
• strategie wyborcze – bardziej ofensywny charakter, by przyciągnąć nowych wyborców
• utraciły zdolność struktur elektoratu → adresat to nie reprezentant określonej grupy społecznej, ale wykształcony, poinformowany wyborca
• coraz mniejsza rola członkostwa. Składki nie są już zasadniczym źródłem finansów partii, są fundusze dotacje (od grup interesu)
• partie kadrowe – wyspecjalizowanych specjalistów



Partie masowe Partie wyborcze
• rola aparatu partyjnego, biurokracja
• organizacja na zasadzie członkostwa (powiązania pionowe bardzo silne)
• wykorzystanie ideologii w celu dotarcia do elektoratu
• dominacja liderów wyłonionych wewnątrz grupowymi procedurami
• finansowe składki członkowskie
• nacisk na ideologię (partia wyznawców)
• model awansu – kolejne etapy awansu w ramach struktur • centralną rolę pełnią elity ekspertów
• słabe powiązania pionowe
• elektorat poprzez opinie
• dominacja osób sprawujących funkcje publiczne
• finanse, fundusze publiczne – dotacje od zewnętrznych grup interesu
• nacisk na konkretne kwestie programowe (partia opinii)
• model awansu – nagłe pojawienie się w elicie partyjnej



Charakter przestrzeni rywalizacyjnej. Skala rywalizacji:

• prawica
• lewica

Bliżej lub dalej od tych biegunów są partie o różnych elementach → partie centrowe, centrolewicowe, centroprawicowe.
Odróżnienie prawicy od lewicy opiera się na kilku elementach.

3 płaszczyzny:

1. Polityczna – wyznaczniki jak:

• stosunek partii do reżim politycznego
• wyznawany ideał demokratyczny
• sposób postrzegania roli państwa
• preferowanie wzorca koalicyjnych rozstrzygnięć

2. Ekonomiczna – zawiera informacje dotyczące partii do ustroju gospodarczego i charakteryzujące ten ustrój strategie.

3. Kulturowej 

• stosunek partii do tradycyjnych wartości
• sposób postrzegania relacji: kościół – państwo
• prawa i wolności obywatelskie
• interpretacja społeczeństwa obywatelskiego

Stosunek do procesów integracyjnych we wspólnotach międzynarodowych
Cechy charakterystyczne (Europa Zachodnia): 13.12.06







Lewica Prawica
• socjalny model gospodarki rynkowej + elementy państwowej kontroli rynku, przy zachowaniu rozbudowanego sektora publicznego i opiekuńczej funkcji państwa
• utrzymanie rozbudowanych progów socjalnych opartych na formule redystrybucji dochodu narodowego, wyrównanie dochodów obywateli
• postulat uniwersalizmu – popieranie wchodzenia w międzynarodowe struktury polityczne i gospodarcze
• hołdowanie postawom laickim i postulat oddzielenia kościoła od państwa
• ,,miejska,, orientacja, wsparcie industrialnych strategii w procesie modernizacji
• Akceptacja politycznej roli związków zawodowych
• Podkreślenie znaczenia praw i wolności obywatelskich, idee równości, sprawiedliwości
• Indywidualizm i preferowanie koncepcji społecznych • wolnorynkowy model gospodarki, ograniczenie roli państwa w zakresie kontroli rynku
• przedsiębiorczość związana z ortodoksją rynkową
• negatywny stosunek do programów socjalnych
• niechęć do wchodzenia w międzynarodowe struktury polityczne i ekonomiczne → obawa o utratę tożsamości narodowej i suwerenności
• poparcie dla kościoła i religii oraz etyki, ale z aprobatą dla zjawisk odchodzenia od tradycyjnych wartości religijnych
• agrarna orientacja – ochrona rolnictwa, rodzinnej przedsiębiorczości, międzynarodowa konkurencja
• oparcie na rodzinnych grupach biznesu
• przywiązanie do iii, tradycji i porządku publicznego
• kolektywizm, podkreślenie roli tradycyjnych wspólnot opartych na formie solidaryzmu


Bliżej lub dalej od tych biegunów są partie o różnych elementach → partie centrowe, centrolewicowe, centroprawicowe.
Odróżnienie prawicy na lewicy opiera się na kilku elementach.

Dwuwymiarowa przestrzeń rywalizacji w Polsce:




Liberalizm światopoglądowy



Etatyzm gospodarczy
PSL Liberalizm





Tradycjonalizm światopoglądowy



Horyzontalny – wymiar ekonomiczny (etatyzm gospodarczy – interwencjonizm gospodarczy – duża rola państwa).

Pionowy – wymiar aksjologiczny (wartości).

Liberalizm – wolny rynek.
W Polsce głównie na płaszczyźnie ekonomicznej.

PSL – partia obrotowa. Zależy kto jest u władzy.


Socjologia zachowań politycznych


Politykę zdominowały dwa zjawiska:

1. Wybory

2. Partie

Zachowanie wyborcze, między innymi zachowanie polityczne to jeden z obszarów badawczych w socjologii polityki. Wyjaśniają relacje zachodzące między elektoratem a partiami politycznymi. Wyróżnione są one w akcie głosowania. Partie polityczne jak i wyborcy odgrywają istotną rolę. Akt wyborczy jest wynikiem ich współpracy.
Partie wpływają na zachowania wyborców przez kandydatów i programy w wyborcy wpływają na decyzje w parlamencie. Partie strukturyzują wybór elektoratu a wyborcy wpływają na partyjną strukturę parlamentu.

Wyróżnia się dwa typy elektoratu:

1. Ustrukturyzowany – decyzje wyborcze są efektem trwałej identyfikacji partyjnej wynikającej ze struktury podziałów socjopolitycznych (twardy elektorat). Rezultat wyborczy jest odzwierciedleniem czynników, socjopolityczny wpływ na sposób głosowania, silne powiązanie między partią a grupą społeczną.

2. Nieustrukturalizowane – reakcja głosującego na konkretne kwestie polityczne istotne w danym momencie. Wyborcy często zmieniają swoje głosy, preferencje partyjne. Brak powiązań między przynależnością społeczną a sposobem głosowania.

Zachowania wyborcze bada się by uzyskać wiedzę o motywach głosowania elektoratu i jak się on zmienia. To pomaga podjąć partiom optymalne strategie na poziomie wyborczym i parlamentarnym. Dysponowanie informacją o wyborcach (liniach podziału)pozawala na sformułowanie odpowiedniego programu do nich skierowanego. Rezultatem sprawnego programu jest zwycięstwo wyborcze i zasięg wpływów na proces decyzji w parlamencie.

Dwa poziomy zachowań:

1. Indywidualny – uzyskać wiedzę o motywach wyborców w akcie głosowania.

2. Agregatywny – by zbadać więzi społeczne powstające na poziomie wyborczym.

W zachowaniach wyborczych może występować element stałości, ciągłości lub zmiany. W narodowym systemie partyjnym decydują głosy wyborców w okresie kilku, kilkunastu lat.

Na zachowania wyborców wpływają:

• podział socjopolityczny (cały czas znikają stare, tworzą się nowe, zdolność partii do szybkiego reagowania. Dzisiaj nie ma już podziału klasowego wśród wyborców 
• gdy partia polityczna potrafi szybko odpowiedzieć zmianą programu na nowe kwestie społeczne, to może liczyć na zachowanie i pozyskanie nowego elektoratu. Gdy nie szuka sposoby rozstrzygania nowych kwestii to tarcie na ilości wyborców (ich elektorat przechodzi gdzie indziej)

Struktura podziałów społecznych wpłynęła na kształt systemów partyjnych. Kształtowały się one na początku XX wieku z upowszechnieniem się prawa wyborczego. Było to zjawisko, które mobilizowało wyborców. Od tego czasu datuje się ukształtowanie stabilnych lojalności wyborczych. ,,Zagospodarowano elektorat przez istniejące partie polityczne,,.
W latach 60, 70 – tych XX w. większość politologów była przekonana o trwałości powiązań między elektoratem a partiami politycznymi. Jednak końcówka lat 70 –tych ukazuje symptomy o stopniowym odmrożeniu systemów partyjnych. Nastąpiły widoczne zmiany w polityce partii. W Belgii odżywają konflikty etniczne → rozpad 1 z 3 głównych partii (partia socjalistyczna, liberalna, chadecka). Każda się rozpada na Walonów, Flamandów. Każda stara się zaspokoić potrzeby tych grup. 

Włochy – 70/80 – poziom poparcia dla komunistów zbliżył się do poziomu poparcia dla Chadeków.

Holandia – partie religijne: katolicka – protestancka stworzyły w 1980 roku jedną dużą partię Chadecką CDA, aby zapobiec erozji.

Pojawia się pytanie, czy można utrzymać tezę o ,,zamrożeniu,,?

Znawcy twierdzą, że cechą europejskich systemów partyjnych jest zmiana a nie stabilność.
Fluktuacja poparcia wyborczego dla partii.



Wskaźnik poparcia dla opcji politycznych (%)



Partie Od 1945 r. Dzisiaj
Socjalistyczne 30 ± 31 29
Chadecje 22 18.7
Konserwatywne ? Wzrost 2.2
Liberalne 11 13
Zieloni (od lat 80 – tych) ? 2.3
Nowa Lewica ? Ok.3



Systemy wyborcze


Podstawową formą uczestnictwa politycznego we współczesnych demokracjach są wybory.

Wybory – podjęcie przez ogół obywateli decyzji kto personalnie jest przez nich uprawniony do podejmowania w czasie wiążących rozstrzygnięć (określonych w ramach wyborów) na arenie parlamentu. Wynik to ustalenie układu sił politycznych w parlamencie.

Obejmuje:

• partię lub koalicje partii zdolną do stworzenia rządu
• zintegrowaną lub zdezintegrowaną opozycję

Wybory przesądzają o zaistnieniu określonej partii (np. PIS), jej miejsca na arenie i kto obejmie władzę (zwłaszcza w systemach dwupartyjnych). Z jednej strony jest partia rządząca, ale z drugiej nie zapewniają decydującego wpływu na kształt koalicji rządzącej (w systemach wielopartyjnych). Nie bezpośrednio partie wpływają też na kształt gabinetu. Nie zabezpieczają też zgodności decyzji podejmowanych przez rząd zgodnie z faktycznymi preferencjami.

Funkcje wyborów:

1. Kreacyjna – wyłonienie reprezentacji parlamentarnej (ma odwzorować polityczne i personalne preferencje wyborców i zdolnej do politycznego działania grupy).

Efektywność działania politycznego – gdy można uformować rząd mający poparcie parlamentu.

2. Legitymizacyjna – gdy osiąga się sprawność w postępowaniu legislacyjnym (ustawy). Rola frakcji parlamentarnych.

W Unii Europejskiej jest wiele wariantów definicji systemu wyborczego:

System wyborczy – zespół reguł rządzących:

• procesem artykulacji i preferencji wyborczych wyrażonych w postaci głosów
• procesem transformacji proporcji głosów oddanych na partię a proporcją uzyskanych przez nie mandatów.

Każdy system tworzy się tak aby zapewnić:

• uformowanie legislatywy odzwierciedlającej główne tendencje opinii występujących wśród wyborców
• stworzenie rządu, który odpowiada życzeniom wyborców w odczytanych na podstawie rozkładu głosów 
• zapewnić stabilność rządu
• dobór takich ludzi, których osobiste możliwości, zdolności kwalifikują do wykonania zadań stawianych przez legislatywy

Elementy systemu wyborczego:

1. Kształt i rozmiar okręgu wyborczego – ogół wyborców uprawnionych do głosowania na tych samych kandydatów. Akcenty na: słabe, gęste zaludnienie, wykształcenie, miasto, wieś → tzw. ,,geografia wyborcza,,. 

Rozmiar – liczba mandatów, które rozdziela ta sama grupa wyborców.
Okręgi od 1 mandatowych do wartości równej liczbie miejsc w parlamencie .
Okręgi – cały kraj np. Holandia, Izrael.
Okręgi nie musza być równe:

Liczba miejsc w parlamencie
Liczba ludności

2. Przeciętny ,,kasat,, uzyskania 1 miejsca w parlamencie mierzy się liczbą głosów potrzebnych do jego zdobycia. 



Liczba oddanych w okręgu głosów - 1
Liczba miejsc w okręgu + liczba partii – 1



3. Uprawnienia wyborcy w akcie głosowania.

• głosowanie kategoryczne – wyborca ma 1 głos i oddaje go na 1 kandydata (jedną listę) – którą partię wyborca preferuje
• porządkujące – ma on możliwość oznaczenia kolejności kandydatów na liście, jej przestawienia, kumulacji liczby głosów w stosunku do osoby innego kandydata, lub zestawienia kandydatów z różnych list – pozwala uszeregować partie. Skrajny przypadek to Szwajcaria, gdzie istnieje możliwość kumulacji głosu kosztem innego kandydata.

Powszechne jest głosowanie kategoryczne.

4. formuła wyborcza – reguła rozstrzygająca o tym, który kandydat jest wybrany w okręgu i jak następuje przetworzenie liczby głosów w liczbę mandatów.

Ten element to główne źródło niezgodności podziału mandatów z preferencjami wyborców.

5. Klauzula zaporowa 

Klauzula zaporowa - ,,sztuczny próg,, poparcia. Przekroczenie go jest niezbędne dla udziału w podziale mandatów. Polska, Niemcy – 5%, Hiszpania – 3%, Dania – 2%. Jest niekorzystna dla małych partii.

6. Wyrównawcza dystrybucja mandatów – przydziela się z góry procent mandatów np. mniejszość niemiecka. Istnieje możliwość korekty wyników wyborów na poziomie państwa.

Typologia systemów wyborczych:

Kryterium klasyfikacji jest formuła wyborcza.

Cztery typy systemów wyborczych:

1. Pluralistyczne – dzieli się ze względu na liczbę mandatów obsadzanych w okręgu:

• klasyczny wariant – głosowanie w okręgach jednomandatowych (Wielka Brytania, USA, Kanada). Kandydatów zgłaszają partie polityczne. Uzyskanie względnej większości głosów. W Polsce okręgi np. w wyborach samorządowych.
• okręgi wielomandatowe – tyle głosów ile mandatów jest do obsadzenia w okręgu. Wygrani to Ci, którzy uzyskali kolejno liczby głosów np. Turcja, w Polsce wybory do senatu.

Premiuje partie zdolne do pokonania konkurentów w znacznej liczbie okręgów. Dobry dla dwóch partii, ale nie za bardzo dla wielu (przechodzi ten kto ma najwięcej).

2. Większość absolutna – okręgi jednomandatowe. Kandydat zdobywa 50 +1% głosów. Gdy jest kilku kandydatów, może być nierozstrzygnięty wynik. 

• system powtórnego głosowania. W Polsce system prezydencki
• system głosowania alternatywnego – brak drugiej tury, ale wyborca wskazuje komu które miejsce daje

3. Semiproporcjonalny – każdy wyborca ma jeden głos. W okręgach wielomandatowych mandaty otrzymują kandydaci mający kolejno największą liczbę głosów.

4. Proporcjonalny

• list proporcjonalnych
• STV – okręgi wielomandatowe, stosunkowo małe. Wyborca w głosowaniu musi określić, szeregować kandydatów od najbardziej do najmniej preferowanych

Formuła Handta – transformacji głosów w mandaty.

Rozpowszechniona w Europie.
W grupie formuł największych, średnich polega na podzieleniu liczby głosów uzyskanych w okręgu przez partie, przez kolejne liczby całkowite 1,2,3,4…
Mandaty mają te partie, które legitymizują się kolejno najwyższymi wynikami uzyskanymi z takiej operacji matematycznej (głosy w mandaty). Formuła ta jest korzystna dla partii silnych.
Uważany za umiarkowanie proporcjonalny.


Socjologia stosunków międzynarodowych 16.01.07


Jest to bardzo młoda dziedzina (XIX w. – jeszcze niewielkie, chociaż zdarzali się socjologowie, którzy podejmowali tą problematykę). Wiek XX to nieznaczne ożywienie ta problematyką. Dzisiaj tą problematykę wymuszono na socjologach. W dzisiejszych czasach stosunki międzynarodowe są bardzo ważne dla stosunków społecznych.
Dopiero lata 60 – te i 70 – te to okres, gdy zaczęto się tym tematem zajmować.

Szuka się układów determinujących stosunki międzynarodowe:

1. Struktura społeczna wewnętrzna → określa najsilniej struktura społeczna.

2. Czynniki jak wielkość, położenie, terytorium, ludność, sąsiedzi – odgrywają bardzo istotną rolę.

Na pierwszy plan obok struktury kasowej, społecznej wysuwa się struktura narodowościowa państw – bardzo ważny czynnik struktury społecznej.

Państwa jednonarodowe mają jednolite interesy (wspólne).
Państwa wielonarodowe mają bardziej złożony problem.

Pojawiają się trzy zasadniczo różne sytuacje:

1. Wielonarodowe państwo obejmuje całe wchodzące w jego skład narody – takie którego stosunki międzynarodowe oparte są na równości.

Polityka zagraniczna – polityka wspólnych interesów wchodzących skład federacji narodów. Uzyskanie ogólnopaństwowej solidarności nie stanowi trudności.
Jeden naród – hegemoniczny, narzuca swoją wolę. Nie identyczne interesy wywołują konflikty.

2. Wielonarodowe państwo – w granicach wiele odłamów narodów mających własne odrębne państwa.

Polityka wobec tych mniejszości to bardzo ważny aspekt stosunków z innymi państwami. Im większy udział mniejszości tym większe znaczenie w kontaktach z innymi państwami (ościennymi).

3. Wielonarodowe państwo zamieszkiwane przez emigrantów z innych krajów np. Francja, Niemcy.

Ich powiązanie ze starymi ojczyznami wpływa na powstanie grup nacisku, które próbują wpływać na politykę międzynarodową, ale też w innych sektorach państwa zgodnie ze swoimi oczekiwaniami. Źródło konfliktów. Odrębnym aspektem jest rodzaj powiązań ekonomicznych i ich oddziaływania na politykę międzynarodową. W aspekcie międzynarodowym wyrażają się w przepływie kapitału i towarzystw gospodarczych przez działanie korporacji.
Znaczenie struktur zależności od wysoko rozwiniętych. Uzależnienie krajów rozwijających się od krajów wysoko rozwiniętych. W wyniku tej zależności, mimo polityki niepodległości, państwa te są w sytuacji podporządkowania gospodarczego od dobrze rozwiniętych. Zależność ekonomiczna gospodarki a stosunki międzynarodowe – bardzo ważne.

Stosunki międzynarodowe a wzory kultury.

Obok struktur duży wpływ na stosunki mają wzory kultury utrwalone przez kulturę. Analiza kultury pozwala zrozumieć jak i dlaczego narody rozmaicie reagują na określone sytuacje międzynarodowe, ale też można przewidzieć ich zachowanie.

• wzory kultury określają ogólny typ orientacji wobec innych społeczeństw – cechy jak: tendencja do szukania konfliktów, myślenie: ,,My,, - centrum świata itp. Np. analiza Chin – idea państwa środka i wielki mur – polityka uwarunkowana kulturowo.
• wzory kultury kształtują zachowanie społeczeństw i państw w czasie pokoju i wojny. Gotowość do walki zależy od cech kultury np. sposób rozumienia honoru, patriotyzmu itp. (stosunek do innych, obcych ras – jak narody odnoszą się do innych również wywiera wpływ). 

Zrozumienie kultury innych narodów jest niezbędne by zrozumieć stosunki międzynarodowe. Należy pamiętać, że wzory kultury ulegają ewolucji. Wstrząsy, ewolucja wpływają na przemiany psychiczne postaw, stosunków np. Japonia, Polska po II WŚ.

Mówi się o wojnie jako szczególnej formie stosunków międzynarodowych (wojna między państwami) Wojna jest podporządkowana celom stawianym sobie przez polityków np. Bush, Hitler.

Von Klautsewitz - ,,wojna to ciąg dalszy polityki, przy użyciu innych środków.

Socjologiczne rozumienie wojny:

Wojna – to szczególna forma konfliktu społecznego podporządkowana celom politycznym walczących stron i stanowiących kontynuowanie ich dotychczasowej polityki.

Woja to czynnik narastania sił rozsadzających dotychczasowy układ stosunków między państwami.

W historii są różne odmiany wojen (zależy od celów walczących stron):

1. Średniowieczne wojny Europejskie – wojny dynastyczne w imię interesów ,,domów panujących,, np. o terytorium.

2. Wojny religijne – krucjaty (średniowiecze).
3. Nowożytność – wojny dynastyczne w wojny narodowe – partnerzy to narody, państwa a nie monarchowie.

4. Wojny kolonialne – o pozyskanie kolonii (w drodze podboju) lub odebrania innemu państwu kolonialnemu jego zamorskich posiadłości.

5. Wojny ideologiczne – XVIII/XIX w. –rewolucyjna Francja a koalicja państw feudalnych.

6. Wojny ideologiczne i narodowe – XX w. – (czasem kolonialne).

• I WŚ
• II WŚ i wojny lokalne – wojny ideologiczne

XX w. wojny przynoszą szczególne zmiany społeczne. Ich skala sprawia, że więcej ludzi jest dotkniętych konsekwencjami wojny. Umiędzynarodowienie wysiłków, by zapobiegać wojnie.
Działania te to istotny aspekt stosunków międzynarodowych.