Głównym problemem badawczym makroekonomii jest …………..(wzrost gospodarczy mierzony przyrostem PKB, PNB, PKN lub DN. PKB)
PKB jest to ……………….( suma wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w badanym okresie, najczęściej jednego roku.)
PNB jest sumą wartości wszystkich dóbr i usług produkowanych przez mieszkańców danego kraju w danym okresie.
Makroekonomia zajmuje się………………… (obserwacją i analizą agregatów makroekonomicznych, takich jak: PKB, inwestycje, konsumpcja finalna, zatrudnienie, budżet, inflacja, wymiana międzynarodowa.)
Wzrost gospodarczy stabilny jest to …………….(symptom sterowności gospodarki i efektywnego wypełniania zadań polityki rządu)
Wzrost trwały można ujmować jako zbieżność łącznego występowania trzech perspektyw: …………………..(globalnej, sekularnej i holistycznej).
Rozwój gospodarczy to…………………. (proces długofalowych zmian w danym państwie, które prowadzą do wyższego standardu życiowego dla większości obywateli)
Oblicz dochód narodowy w kraju XYZ, gdy: PKB wynosi 300 mld USD, amortyzacja wynosi 30 mld USD, podatki pośrednie wynoszą 50 mld USD. …………….(300- 30 - 50 = 220)
Wymień główne przyczyny kryzysów ekonomicznych (wg Keynesa)…………… (spadek krańcowej skłonności do konsumpcji, spadek krańcowej rentowności kapitału, spadek przeciętnej skłonności do konsumpcji, spadek przeciętnej efektywności, pogorszenie nastrojów wśród konsumentów i inwestorów)
Zasada akceleracji wg Keynesa głosi, że……………………….. (zmiana popytu konsumpcyjnego powoduje zwielokrotnione zmiany w popycie inwestycyjnym. Popyt inwestycyjny wzbudzony popytem konsumpcyjnym nazywamy popytem indukowanym.
Johna Hiks dzieli inwestycje na autonomiczne - niezależne od popytu i finansowane przez państwo - egzogeniczne
Zasada akceleracji wg Hicksa nie działałaby gdyby ………..(w gospodarce nie było czynnika zewnętrznego w postaci inwestycji autonomicznych.)
Autonomiczne inwestycje wg Hicksa są ……………..(czynnikiem zewnętrznym w stosunku do całego układu gospodarczego. Mnożnik inwestycyjny działa dopiero gdy na skutek inwestycji autonomicznych wzrośnie dochód i krańcowa skłonność do konsumpcji, która uruchomi mnożnik inwestycyjny.)
Wg Jamesa Esteya gospodarkę pobudzają do rozwoju wynalazki i odkrycia. - czynniki zewnętrzne. Pobudzenie gospodarki następuje również poprzez czynniki wewnętrzne - politykę fiskalną państwa.
Narzędzia rozwoju gospodarczego wg J. Esteya to: wymienić
Zwiększenie ilości pieniądza w obiegu.
Niskie opodatkowanie zysków dla przedsiębiorców
Zwiększanie wydatków państwa.
W Klasycznym cyklu koniunkturalny w kryzysie obserwuje się…………………( dynamiczne zmiany w wielkościach bazowych (makroekonomicznych): spada dynamika PKB, inwestycji i konsumpcji, zmniejsza się zatrudnienie, pogarszają się nastroje wśród przedsiębiorców i konsumentów. Inflacja zaczyna spadać)
W czasie klasycznej recesji…………………….( wielkości bazowe stabilizują się na najniższych wielkościach. Dynamika PKB, inwestycji, konsumpcji jest najmniejsza, bezrobocie najwyższe. Rosną zapasy niesprzedanych produktów w przedsiębiorstwach. Ceny spadają- mamy do czynienia z deflacją)
W klasycznym ożywieniu……………………( wzrasta dynamika konsumpcji, inwestycji, PKB a w dalszej kolejności rośnie zatrudnienie. Poprawiają się nastroje wśród konsumentów i producentów. Ceny zaczynają wzrastać
W czasie klasycznego rozkwitu…………………..( wielkości agregatowe stabilizują się na najwyższych poziomach. Nastroje wśród uczestników rynku są najlepsze. Nasila się presja inflacyjna. Na krótko przed kryzysem stopa inflacji nagle przyspiesza.)
Wśród czynników wyjaśniających zmiany zagregowanego popytu w gospodarce należy wyróżnić: (wymienić)
przeciętną i krańcową skłonność do konsumpcji,
stopę inwestycji,
krańcową wydajność kapitału,
wysokość stóp procentowych,
stan oczekiwań wśród inwestorów i konsumentów rozwoju przyszłej sytuacji gospodarczej.
Pieniądzem określa się najczęściej ……………………….(„wszystko co jest powszechnie akceptowane jako środek regulowania zobowiązań”.)
Pieniądz spełnia funkcje …………………..(środka wymiany i środka płatniczego, miernika wartości oraz środka przechowywania wartości.)
Do regulowania zasobów pieniądza centralnego pozostających w dyspozycji banków komercyjnych banki centralne mogą wykorzystywać kilka instrumentów nazywanych instrumentami refinansowania. Zalicza się do nich: ……………………….(kredyt redyskontowy, operacje otwartego rynku, kredyt lombardowy i oddziaływanie na poziom kursów walutowych)
.Keynes uważał, że popyt na pieniądz kształtowany jest trzema motywami: ………………….(motywem transakcyjnym, przezorności i spekulacyjnym.)
Co to jest inflacja ? …………………. Proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce w ciągu roku)
Rodzaje inflacji …………………….(wymienić i krótko omówić) Popytowa i kosztowa, pierwsza ciągniona popytem, a druga pchana kosztami , podać przykłady współczesne ceny ropy naftowej , ceny żywności: pszenica, ryż)
Skutki inflacji …………………….( niższa konsumpcja, błędy w alokacji czynników produkcji, ucieczka od inwestycji bezpośrednich do spekulacji, spadek inwestycji, wzrost bezrobocia)
M. Friedman jest twórcą teorii bezrobocia naturalnego. Według niego na rynku mamy do czynienia z bezrobociem naturalnym w stanie równowagi. Bezrobocie takie istnieje przede wszystkim dlatego, że…………………………( brakuje dokładnej informacji o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej. Siła robocza jest mało mobilna, a konkurencja między podmiotami rynku pracy staje się ograniczona. Przyczyną bezrobocia są ograniczenia i niedoskonałości w funkcjonowaniu rynku pracy. Zmniejszenie stopy bezrobocia naturalnego można osiągnąć zwłaszcza poprzez wdrożenie zreformowanego systemu zasiłków i ubezpieczeń, zwiększenie dostępu do informacji, zwiększenie mobilności zasobów pracy i rozwój pośrednictwa zawodowego.)
Wg Friedmana główna przyczyna bezrobocia naturalnego jest ……………………….(Asymetria czasowa między informacjami o rozkładzie ofert płacowych a podejmowanymi decyzjami na rynku pracy, jest główną przyczyną powstawania bezrobocia naturalnego)
Na gruncie nurtu neoklasycznego powstaje w latach 60-tych ubiegłego stulecia teoria kapitału ludzkiego (human capital). Za twórcę tej szkoły uważa się G. S. Beckera. Przyczyny bezrobocia wg tej koncepcji leżą ………………… (po stronie podaży pracy). Przyczynami tymi są…………………… (różne stany posiadania zmiennych human capital wśród pracobiorców w postaci poziomu wykształcenia, kwalifikacji, umiejętności i doświadczenia zawodowego). - uzupełnij
G. S. Becker dzieli kwalifikacje na …………………(uniwersalne i specyficzne). Kwalifikacje uniwersalne ……………………………….(nie wiążą się z konkretnym zakładem, nie wymagają długiego szkolenia oraz wystarczają do wykonywania prac prostych). Natomiast kwalifikacje specyficzne………………….. (wiążą się z koniecznością inwestowania w potencjał pracy zarówno przez pracobiorców i pracodawców, są nabywane pod kątem wykorzystania ich w konkretnym zakładzie). - uzupełnij
Do uporczywego (długookresowego) bezrobocia wg J. K. Galbraitha dochodzi ponieważ ………………………. (W systemie gospodarczym dominują wielkie organizacje gospodarcze. W wyniku wyraźnej polaryzacji, na rynku dochodzi do zmiany układu sił. Głównymi partnerami stają się wielkie korporacje, zrzeszenia pracodawców, centrale największych związków zawodowych i rząd. Korporacje znacznie zwiększają kontrolę nad swymi cenami, a związki zawodowe osiągają władzę nad płacami i innymi świadczeniami pracowniczymi).- uzupełnij
W koncepcji dualnego rynku pracy przyjmuje się, że ……………………… (rynek pracy podzielony jest na dwie części, w których pracownicy i pracodawcy działają w oparciu o odmienne zasady postępowania i które charakteryzują się różnymi cechami. Rynek pracy dzieli się na segment pierwszy i drugi. Pierwszy segment oferuje miejsca pracy w dużych i dochodowych firmach, które są objęte oddziaływaniem związków zawodowych. Zatrudnieni w tym segmencie mają względnie wysokie wynagrodzenia, posiadają gwarancje stałości pracy, warunki do awansowania oraz możliwości rozszerzania wiedzy zawodowej. Dostęp do tego segmentu jest ograniczony poprzez różnego rodzaju przepisy, kryteria oraz tryby zatrudniania. Drugi segment oferuje raczej nieatrakcyjne miejsca pracy. Proponuje się tutaj niskie płace, skromne warunki pracy, niewielkie szanse awansu zawodowego i brak gwarancji stałego zatrudnienia. W tym segmencie pracują najczęściej imigranci, młodociani, część kobiet i inni. Firmy znajdujące się w drugim segmencie pełnią rolę tzw. zderzaka koniunktury dla segmentu pierwszego).- uzupełnij
Istota teorii „swoich” i „obcych”……………………………..( Do zbiorowości swoich zalicza się pracujących zrzeszonych w związkach zawodowych, a do zbiorowości obcych pracujących nie zrzeszonych i bezrobotnych. Nawet gdy osoby ze zbiorowości obcych wyrażą chęć podjęcia pracy za wynagrodzenia niższe od wynagrodzeń płaconych pracownikom zbiorowości „swoich”, to pozostaną oni bezrobotnymi do momentu, gdy różnica między płacami swoich i obcych nie przekroczy kosztów wymiany pracowników. Model powyższy został wykorzystany do opisu tzw. efektu histerezy. Polega on na tym, że bezrobocie utrzymuje się na wysokim poziomie nawet po ustaniu recesji w gospodarce. Głęboka zapaść gospodarcza pozostawia na rynku pracy trwałe ślady, których nie można usunąć nawet w warunkach wysokiego tempa wzrostu PKB) - uzupełnij
Istota krzywa Philipsa ………………………………………………..(Zależność między stopą bezrobocia a stopą inflacji wynika z dwóch związków przyczynowo-skutkowych. Pierwszy związek, opisany wcześniej, zachodzi między stopą bezrobocia a tempem wzrostu PKB, natomiast drugi - między stopą inflacji a tempem wzrostu PKB. Druga zależność może zachodzić pod warunkiem, że inflacja jest skutkiem przyspieszenia wzrostu gospodarczego i nadmiernej ilości pieniądza w obiegu.Gdy bezrobocie jest antycykliczne, a inflacja procykliczna, między bezrobociem a inflacją zachodzić będzie zależność odwrotnie proporcjonalna.) - uzupełnij
Pojęcie budżetu państwa …………………………… (Jest to roczny plan finansowy państwa, który obejmuje zestawienie stałych wpływów i wydatków państwa oraz wskazuje źródła pokrycia niedoborów lub kierunki rozdysponowania nadwyżki. Budżet państwa jest finansowym wyrazem i jednocześnie instrumentem realizacji polityki społeczno-gospodarczej państwa. Stanowi on instytucjonalną formę gromadzenia funduszy publicznych, które są podstawą pełnienia przez państwo tradycyjnych funkcji publicznych, socjalnych i gospodarczych.) - uzupełnij
Co to jest stopa świadczeń społecznych? ……………………………………………………………………………………………………………………………(relacja wydatków państwa do PKB w %)
Co to jest przeciętna stopa opodatkowania ? ……………..(Relację dochodów budżetu do produktu krajowego brutto w %, można ją uznać za najbardziej ogólną miarę wielkości obciążeń budżetowych)
Zadania alokacyjne polityki budżetowej polegają na: (wymień)
kształtowaniu podziału czynników wytwórczych i dóbr materialnych między sektor publiczny i sektor prywatny,
kształtowaniu podziału czynników wytwórczych w ramach sektora publicznego,
oddziaływaniu na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego.
W zakresie redystrybucji budżetowej podstawowym zadaniem jest ……………………………………………..(korygowanie w ramach społeczeństwa podziału dochodów ustalonego pierwotnie w wyniku gry rynkowej, zgodnie z poczuciem sprawiedliwości dominującej części społeczeństwa. Realizacja tego zadania może przybierać formę ingerencji pośredniej bądź bezpośredniej. Bezpośrednie korygowanie dochodów pierwotnych dokonuje się poprzez podatki oraz transfery. Pośrednie zaś za pomocą bezpłatnego lub częściowo odpłatnego zaspokojenia określonych potrzeb. Redystrybucyjna funkcja polityki budżetowej realizowana jest na podstawie systemu podatkowo-transferowego.) - uzupełnij
Stabilizacyjne zadania finansów publicznych polegają na …………………. (wykorzystaniu instrumentów finansowych do oddziaływania na procesy gospodarcze w celu zapewnienia stabilnego i wysokiego wzrostu gospodarczego przy: stabilności poziomu cen, wysokim stanie zatrudnienia, zachowaniu równowagi zewnętrznej.) - uzupełnij
Wyjaśnij istotę budżetowej polityki aktywnej …………….APB (polityka dyskrecjonalna) sprowadza się do stosowania wybranych narzędzi, środków w celu przeciwdziałania fluktuacjom koniunktury gospodarczej. Główne narzędzia APB to zmiany w poziomie opodatkowania oraz zmiany w wydatkach budżetowych (inwestycyjnych). Za najbardziej efektywne uważa się tutaj zmiany w obciążeniach podatkowych w zależności od sytuacji koniunkturalnej. )- uzupełnij
Istota pasywnej polityki budżetowej ………………….w pasywnej polityce budżetowej proponuje się, w celu przeciwdziałania mankamentom aktywnej polityki budżetowej, stosowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury. Maja one na celu wywoływanie automatycznych impulsów, przeciwstawnych i kompensujących wahania popytu. Najważniejsze instrumenty tej polityki to:
progresywne podatki dochodowe,
podatki pośrednie,
zasiłki z tytułu bezrobocia i inne świadczenia społeczne,
programy pomocowe dla rolników.
Istota sporu ekonomicznego wokół deficytu budżetowego ……………………..
Przeciwdziałanie recesji musi prowadzić do wzrostu deficytu budżetowego. Zwolennicy podejścia keynesowskiego odrzucają zasadę zrównoważonego budżetu. Ich zdaniem zrównoważony budżet to jeszcze nie zrównoważona gospodarka. Fetyszyzowanie domkniętego budżetu może prowadzić w pewnych warunkach do wydłużenia recesji, a więc wzmacniać jej negatywne skutki. W okresie ożywienia polityka zrównoważonego budżetu, zdaniem keynesistów, oznaczałaby zwiększenie wydatków lub obniżkę podatków, co jeszcze bardziej podgrzałoby koniunkturę. Natomiast w warunkach recesji, gdy mamy deficyt budżetowy, cięcia wydatków i wzrost podatków powodowałoby głębsze „dno” recesji.
Przy wysokim deficycie budżetowym, wywołanym dekoniunkturą gospodarczą, zdaniem keynesistów, należy zmniejszyć podatki i zwiększyć wydatki publiczne. W początkowym okresie deficyt budżetowy wzrośnie, ale w długim horyzoncie czasowym przyniesie to ożywienie gospodarcze, a dalej wyższe wpływy do budżetu oraz w efekcie zrównoważony budżet. W odpowiedzi na tak opisywany przebieg procesów ekonomicznych, monetaryści oraz przedstawiciele szkoły podażowej twierdzą, iż deficyt budżetowy jest szkodliwy, ponieważ wypycha z rynku inwestycje prywatne oraz powoduje presję inflacyjną. Zdaniem keynesistów sektor prywatny jest „wypychany” z rynku przez politykę wysokich stóp procentowych, która to stanowi główną oś polityki gospodarczej monetarystów. Polityka ta jednocześnie „zaprasza” inwestorów spekulacyjnych oraz jest przyczyną rosnących deficytów budżetowych.
Władza publiczna może gromadzić środki niezbędne do sfinansowania deficytu budżetowego poprzez zwiększanie obciążeń budżetowych i/lub ograniczanie wydatków budżetowych. Zmniejszenie deficytu budżetowego można również uzyskać w drodze zaciągnięcia kredytu publicznego, w wyniku którego powstaje dług publiczny (krajowy lub zagraniczny). Zwiększenie restrykcji podatkowych może być antybodźcem dla działalności biznesowej. Gdy podwyższenie podatków przekroczy poziom odpowiadający maksymalizacji dochodu budżetowego (krzywa Laffera - patrz aneks) może nie gwarantować dostatecznego ich zwiększenia. Z tego względu w praktyce dąży się jednocześnie do zmniejszenia wydatków budżetowych.
Możliwości powiększania środków budżetowych ze źródeł podatkowych oraz redukcje wydatków budżetowych są ograniczone, dlatego też praktycznym rozwiązaniem tego problemu stają się pożyczki publiczne. Finansowanie deficytu za pomocą zadłużenia wewnętrznego zmniejsza oszczędności, a więc obciąża inwestycje prywatne. Natomiast wzrost zadłużenia zagranicznego może prowadzić przy wysokich jego rozmiarach do kryzysu finansowego państwa. Deficyt budżetowy traktowany jest bardzo często jako ważna przyczyna presji inflacyjnej. W większości krajów deficyty budżetowe stały się zjawiskiem trwałym i niezależnym od sytuacji koniunkturalnej. Zadłużenie budżetu w bankach komercyjnych oznacza zmniejszenie ich możliwości kredytowych oraz tendencję do podwyższania stopy procentowej, co wpływa hamująco na aktywność gospodarczą. Jeśli deficyt budżetowy finansowany jest przez bank centralny, wówczas za każdym razem wywołuje to dodatkową emisję pieniądza, co zawsze powoduje presję inflacyjną.
Z przedstawionych powyżej faktów wynika, iż finansowanie deficytów budżetowych wiąże się ściśle z określeniem dopuszczalnych granic zadłużenia. Zazwyczaj sugeruje się, iż rozmiary zaciągniętego długu publicznego powinny być określone przez możliwości jego obsługi. Istotne w tym miejscu jest zwrócenie uwagi czytelnika na koszt obsługi zadłużenia, który zależy nie tylko od wielkości pożyczek, ale również od wysokości stóp procentowych. Trwałość restrykcyjnej polityki pieniężnej, która wnosi wysokie stopy procentowe dla kredytów wyjściowych, oznacza kumulowanie wysokich kosztów obsługi zadłużenia. Poza tym rynek kredytowy staje się nieatrakcyjny dla działalności gospodarczej. Ograniczanie skłonności do inwestowania w długim czasie musi oznaczać ograniczenie aktywności gospodarczej oraz spadek zatrudnienia. Szkody, jakie powstaną w gospodarce realnej (utrata rynków zbytu, niewykorzystany potencjał produkcyjny), będą tym większe, im dłużej zostanie utrzymywana polityka wysokich stop procentowych. Dodatkowe zagrożenia, ale dla całego systemu finansowego państwa, powstają w wyniku napływu na rynek finansowy kapitału spekulacyjnego. Tym razem wyższa stopa procentowa w relacji do stopy inflacji zwiększa rentowność państwowych papierów skarbowych. W takim przypadku zachęta dla kapitału spekulacyjnego wynikać może z decyzji banku centralnego, który „przestrzela” z wysokością stóp procentowych dla kredytów wyjściowych. Bankowi centralnemu, który utrzymuje wysokie stopy procentowe, będzie bardzo łatwo zahamować zbyt szybki rozwój gospodarki, natomiast będzie trudno bądź niemożliwością, aby go z powrotem uruchomić. Deformacje w realnej gospodarce, zachwianie bilansu płatniczego oraz wzrost bezrobocia strukturalnego (długookresowego) mogą okazać się trwałe i dokuczliwe. W wyżej opisanych warunkach pojawia się realna groźba wpadnięcia przez dane państwo w tzw. pułapkę zadłużenia. Uciekanie się przez władze do kolejnych pożyczek odsuwa problem w czasie, powiększając jego złożoność. W związku z powyższym jednym z zadań polityki budżetowej staje się redukcja i stopniowa likwidacja deficytów budżetowych.
Wymień główne kierunki współpracy międzynarodowej
Wymień główne podmioty globalizacji
Wymień główne podsystemy rynku globalnego
Bilans płatniczy a bilans handlowy
Wyjaśnij pojęcie: globalizacja
6