OZNACZANIE GLIKOLU ETYLENOWEGO W MOCZU METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ

ZASADA METODY

GLIKOL ETYLENOWY utleniany KWASEM NADJODOWYM do FORMALDEHYDU

↓

Kondensacja FORMALDEHYDU z odczynnikiem ACETYLOACETONOWYM

↓

ŻÓŁTY związek kompleksowy

(max absorpcji przy dł. fali 412nm)

GLIKOL ETYLENOWY

bezbarwna, gęsta ciecz bez zapachu, o niewielkiej lotności, łatwo mieszająca się z wodą i rozpuszczalnikami organicznymi

ZASTOSOWANIE:

• Rozpuszczalnik farb w przemyśle farbiarskim, drukarskim i włókienniczym

• Rozpuszczalnik celulozy

• Składnik płynów niezamarzających do chłodnic silników spalinowych (Borygo) i płynów antykorozyjnych

• Przemysł kosmetyczny

• Surowiec wyjściowy w produkcji materiałów wybuchowych

Ze względu na małą lotność pary glikolu etylenowego nie tworzą dużych stężeń w powietrzu

↓

ZATRUCIA OSTRE niemal wyłącznie po wchłonięciu z PRZEWODU POKARMOWEGO

(z którego wchłania się szybko)

DAWKA ŚMIERTELNA (dorośli, szerokie granice) 15-100g ~1,4 cm³/kg 1,4 mg/kg mc.

Już 100ml płynu Borygo może być dawką śmiertelną.

LOSY W ORGANIZMIE

Glikol etylenowy wchłania się:

- w postaci par i aerozoli z układu oddechowego

- w postaci ciekłej przez skórę

- gł. z przewodu pokarmowego

BIOTRANSFORMACJA wątroba przez dehydrogenazę alkoholową (ADH)

Główne znaczenie tor prowadzący do powstania kwasu szczawiowego, który wydala się z moczem w ilości mniejszej niż 2% przyjętej dawki glikolu etylenowego (proces powolny - ~ 2-6 tyg.)

Część glikolu wydala się z moczem w formie niezmienionej (20-30%)

Z powietrzem wydychanym wydala się w postaci CO₂ 60% w ciągu 3 dni

Sam glikol etylenowy nie kumuluje się w organizmie, lecz jego metabolity kwas szczawiowy i jego sole gromadzą się w nerkach i mózgu

MECHANIZM DZIAŁANIA TOKSYCZNEGO

• WIELOKIERUNKOWY

• Działa NARKOTYCZNIE na OUN

• Zaburza równowagę kwasowo-zasadową organizmu prowadzi do ciężkiej KWASICY

• CIĘŻKA NEFROPATIA związana z kumulacją kwasu szczawiowego i jego soli w kanalikach nerkowych

Kryształy szczawianu wapnia odkładają się w części proksymalnej kanalików nerkowych prowadzi to do zmian NEKROTYCZNYCH nabłonka kanalikowego i do NIEWYDOLNOŚCI KANALIKOWEJ nerek, a przy utrzymującej się kwasicy metabolicznej także do postępującego uszkodzenia miąższu nerek

Zjawisko neurotoksyczności można opóźnić, nawet przeciwdziałać, podając witaminę B₆

Ma dużą zdolność ROZPRZESTRZENIANIA się w organizmie:

• Gromadząc się w płynie mózgowo-rdzeniowym może wywoływać ciężkie uszkodzenia OUN

• Uszkadza naczynia włosowate w mózgu (krwawienia mózgowe) i nerkach

W OSTRYM ZATRUCIU po upływie 12-24h dochodzi także do wyraźnego ↓ stężenia jonów Ca²⁺ i K⁺

Za działanie toksyczne odpowiedzialny jest:

• Kwas glikoszczawiowy

• Kwas glikolowy

W POWSTAWANIU SILNEJ KWASICY mają udział:

• Kwas glikolowy

• Inne kwasy organiczne zależne od NAD-zależnych dehydrogenaz,

gdyż oksydacja glikolu przez dehydrogenazę podwyższa cytoplazmatyczny stosunek NADH/NAD i zwiększa ilość tych kwasów

U zatrutych glikolem stwierdza się ↑ poziom kwasu mlekowego

OBRAZ KLINICZNY ZATRUCIA 3 OKRESY

I OKRES

• Rozpoczyna się w 30 min od spożycia i trwa do 12h

• Objawy narkotyczne ze strony OUN, uszkodzenia OUN, charakterystyczne dla zatrucia etanolem

• Rozwój KWASICY METABOLICZNEJ

↓ zasobu zasad poniżej 5 mmol/l (5mEq/l)

II OKRES

• Objawy niewydolności układu krążenia i oddychania, spowodowane dołączeniem do kwasicy metabolicznej narastającej KWASICY ODDECHOWEJ

• Nasilanie objawów ze strony OUN:

obrzęk mózgu

obrzęk siatkówki

napady padaczkowe

III OKRES

• Różnego stopnia objawy NIEWYDOLNOŚCI NEREK

• Do kwasicy metabolicznej wywołanej początkowo metabolitami glikolu etylenowego, dołącza się kwasica metaboliczna związana ze SKĄPOMOCZEM

• Brak glikolu we krwi

PIERWSZE OBJAWY ZATRUCIA:

• Bóle/zawroty głowy

• Zachowanie jak w upojeniu alkoholowym

NASTĘPNIE DOŁĄCZAJĄ SIĘ:

• Bóle brzucha

• Nudności/wymioty

• Krótki okres pobudzenia przechodzi szybko w UTRATĘ PRZYTOMNOŚCI, często połączoną z ZABURZENIAMI KRĄŻENIOWO-ODDECHOWYMI

• CECHY USZKODZENIA NEREK (obserwowane często już w 1-wszej dobie):

• Krwiomocz

• Białkomocz

• OLIGURIA i w końcu ANURIA

• Zmiany w nerwach wzrokowych zapalenie potem ZANIK

• ↓ stęż. Ca²⁺ prowadzący nawet do TĘŻYCZKI

• Rzadko, w bardzo ciężkich zatruciach hemoliza wewnątrznaczyniowa, methemoglobinemia

ZATRUCIE OSTRE

DAWKA ŚMIERTELNA DOUSTNA (~100cm³):

• Utrata świadomości Głęboka śpiączka ZGON po kilku godzinach z powodu niewydolności oddechowej lub obrzęku płuc

CIĘŻKIE ZATRUCIA:

• Utrata przytomności

• Brak reakcji źrenic na światło

• Zniesienie czucia bólu

• Przyspieszony oddech

• Suche rzężenie w płucach

• Przyspieszone tętno

• Głuche tony serca

• ↓ Ca²⁺ tężyczka




• Towarzyszą: zwiększona leukocytoza, oliguria przechodząca w bezmocz i mocznicę

• Przedłużająca się śpiączka lub drgawki nieodwracalne uszkodzenia mózgu

ZATRUCIE PRZEWLEKŁE

Najczęściej w przypadku ekspozycji inhalacyjnej

• Utrata przytomności

• Wymioty

• Oczopląs

• Limfocytoza

• W moczu duże ilości szczawianów

• Skąpomocz (już w 2-ej dobie)

• Nefropatia z wydalaniem białka, krwinek czerwonych i wałeczków

METODY OCENY NARAŻENIA

• Najistotniejsza wartość diagnostyczna wczesne wykrycie stężenia glikolu we krwi i w moczu

• Badania za pomocą mikroskopu elektronowego i analizy fluorescencyjnej wykazują w moczu obecność charakterystycznych KRYSZTAŁÓW SZCZAWIANU WAPNIA

• Badania równowagi kwasowo-zasadowej i częsta kontrola podczas leczenia

• Pewną wartość diagnostyczną przy zachowanej diurezie ma oznaczanie Ca²⁺ w moczu

• We krwi kontrola stężenia elektrolitów i Ca²⁺ oraz wolnej Hb i MetHb

LECZENIE ZATRUCIA

• Płukanie żołądka do 2h od zatrucia

• Zwalczanie kwasicy metabolicznej

• Intubacja i oddech wspomagany lub kontrolowany

• Podawanie ETANOLU

Ma to na celu blokowanie biotransformacji glikolu etylenowego przez układ dehydrogenazy alkoholowej konkurencyjne działanie etanolu

• Hemodializa lub dializa otrzewnowa

Wczesna hemodializa zapobiega występowaniu ostrej niewydolności nerek.

Stosowana, gdy stęż. glikolu etylenowego we krwi przekracza 100mg/100ml, lub gdy występują objawy narastającej kwasicy metabolicznej i objawy niewydolności nerek.

• Intensywna diureza

Zabezpiecza przed wytrącaniem się kryształów szczawianu wapnia w moczu (wraz z glukonianem wapnia podawanym dożylnie) oraz ma znaczenie w zwalczaniu ciężkiej kwasicy metabolicznej

• Leczenie okulistyczne w razie potrzeby

NDS par glikolu w miejscu pracy nie określony

Dopuszczalne stężenie par glikolu etylenowego w powietrzu atm. dla obszarów chronionych 0,01mg/m³

GLIKOL PROPYLENOWY

Bezbarwna ciecz, łatwo rozpuszczająca się w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych.

Mała prężność par małe zagrożenie jako ciecz parująca (wzrasta przy wysokiej temperaturze).

ZASTOSOWANIE:

• Rozpuszczalnik w przemyśle farmaceutycznym (np. do produkcji chloramfenikolu), kosmetycznym

• w przemyśle spożywczym jako plastyfikator

• składnik płynów Borygo

LOSY W ORGANIZMIE

• wchłania się w postaci aerozolu i par, gł. z przewodu pokarmowego może stanowić zagrożenie toksyczne

• metabolizowany do MLECZANU lub PIROGRONIANU.

W dalszym etapie utlenia się do CO₂ lub jest substratem do syntezy glikogenu

IZOMER PROPANO-1,3-DIOL silniej toksyczny!!

• Utleniany do kwasu hydroakrylowego i KWASU MALONOWEGO, który wiąże sole wapniowe w organizmie i jest inhibitorem niektórych enzymów

OBJAWY ZATRUCIA:

• Przeważnie po podaniu doustnym lub częstym wdychaniu aerozolu

• Główny objaw porażenie ośrodków nerwowych, ustępujące w miarę upływu czasu

• Ogólnie zbliżone do zatruć glikolem etylenowym, ale znacznie słabsze

DOUSTNA DAWKA ŚMIERTELNA 20g/kg mc

LECZENIE jak leczenie zatrucia glikolem etylenowym

konieczne podawanie Ca²⁺

CH₂OH

|

CH₂OH

CH₂OH

|

CHO

CH₂OH

|

COOH

CHO

|

COOH

HCOOH

CH₂NHCOC₆H₅

|

COOH

CH₂NH₂

|

COOH

COOH

|

COOH

Kwas hipurowy

CO₂ + H₂O

Kwas mrówkowy

Glikol etylenowy

Kwas glikolowy

Aldehyd glikolowy

Kwas glioksalowy

Kwas szczawiowy

GLICYNA

(kwas aminooctowy)

---