ZNAMIONA I NOWOTWORY ŁAGODNE

Znamię- zmiana, która powstaje w wyniku nieprawidłowego rozwoju w naskórku lub w skórze właściwej. Znamiona pojawiają się już po urodzeniu lub w pierwszych miesiącach lub latach życia (znamiona wrodzone). Znamiona nabyte powstają w wyniku ekspozycji skóry na promienie UV.

Znamiona dzielimy na:

a) naskórkowe- znamię naskórkowe brodawkowate i brodawka łojotokowa

b) barwnikowe (melanocytowe)- znamiona barwnikowe naskórkowe, znamiona barwnikowe komórkowe, znamię aktywne Spitz, znamię atypowe i zespół znamion atypowych

c) wychodzące z gruczołów łojowych- znamię łojowe i gruczolak łojowy

d) wychodzące z gruczołów potowych

e) naczyniowe- znamiona naczyniowe krwionośne i znamiona limfatyczne

ZNAMIONA NASKÓRKOWE

Znamię naskórkowe brodawkowate

Są to zmiany wrodzone, obecne najczęściej już przy urodzeniu, ale niekiedy mogą się pojawiać dopiero w dzieciństwie. W pierwszym okresie choroby mają one wygląd ograniczonych obszarów nadmiernej pigmentacji nie wystających ponad powierzchnie skóry, gładkich, przebarwionych plamek lub grudek w kolorze skóry, w późniejszym okresie choroby przybierają postać brodawkowatą. Przebarwienia spowodowane są niewielkim nadmiernym rogowaceniem. Znamiona naskórkowe mogą występować w każdym miejscu skóry, także w okolicy odbytowej i moczowo-płciowej Są to twarde zmiany, często o układzie liniowym i jednostronnym. Nie zmieniona barwa skóry lub o odcieniu brunatnym. Umiejscowienie jest rozmaite, niekiedy zmiany są bardzo rozległe i wyjątkowo dwustronne. Często zlokalizowane są na twarzy i szyi, owłosionej skórze głowy, tułowiu lub kończynach. Mogą być pojedyncze klinicznie przypominające rogowacenie łojotokowe, brodawki lub mnogie, czasem uogólnione, zajmujące znaczne obszary skóry, utrzymujące się trwale przez całe życie. Rozpoznanie jest łatwe ze względu na typowy obraz morfologiczny, układ zmian i ich trwałe utrzymywanie się. Jeżeli znamię jest szpecące można je usunąć chirurgicznie lub zastosować krioterapię albo laseroterapię.

Brodawka łojotokowa (starcza). Rogowacenie łojotokowe

Są to łagodne nowotwory naskórkowe i brodawkowatej powierzchni, niekiedy uszypułowane. Zmiany skórne są różne morfologicznie: od płasko-wyniosłych, dobrze odgraniczonych od otoczenia grudek, koloru zbliżonego do skóry zdrowej, do wyniosłych, brodawkowatych, brunatnych tworów, jakby nasadzonych na skórę, niekiedy uszypułowanych. Najczęściej umiejscowione są na tułowiu, twarzy i grzbietach rąk. Mogą także umiejscowić się na owłosionej skórze głowy i w okolicach płciowych. Niekiedy są bardzo ciemne w związku z nagromadzeniem się melaniny w dolnych warstwach naskórka i w skórze właściwej. Pojawiają się w wieku dojrzałym i u osób starszych. Transformacja nowotworowa samych brodawek łojotokowych jest wyjątkowo rzadka. Leczenie: krioterapia płynnym azotem, łyżeczkowanie lub usunięcie chirurgiczne.

ZNAMIONA BARWNIKOWE

Są to najczęściej znamiona małe, wyraźnie odgraniczone, mają postać plamki, są niewyczuwalne dotykiem, nieraz są to grudki. Powstają w naskórku, skórze właściwej, a rzadko w tkance podskórnej. Znamiona, które powstają przy urodzeniu (wrodzone) nigdy nie ustępują samoistnie. Znamiona nabyte z wiekiem mają tendencje do samoistnego zanikania, ponieważ z wiekiem tracimy barwnik.

Wszystkie znamiona na naszej skórze powinny podlegać szczegółowej obserwacji ze względu na możliwość transformacji złośliwej.

Znamiona powinny niepokoić, gdy:

- zmieniają kształt i przestrzeń (z płaskich robią się wypukłe)

- znamię ropieje, krwawi

- wydostaje się z niego jakaś ciecz

- swędzi

- piecze

- boli

Znamiona barwnikowe naskórkowe

a) znamiona płaskie- są to plamy barwnikowe, różnego kształtu i wielkości, wyraźnie odgraniczone od otoczenia, nie powodujące objawów subiektywnych i powiększające się wyłącznie z wiekiem. Znamiona te w przypadku drażnienia mogą być punktem wyjścia czerniaka, ale jest to bardzo rzadkie.

b) plamy soczewicowate- są to dobrze odgraniczone od otoczenia plamy barwy jasno- lub ciemnobrunatnej. Są zwykle mnogie. Najczęściej zajmują tułów. Pojawiają się w dzieciństwie. Wymagają odróżnienia od piegów, które są drobniejsze i zajmują głównie twarz i okolice odsłonięte. Leczenie polega na bardzo łagodnym zamrażaniu płynnym azotem.

Znamiona barwnikowe komórkowe

Są to bardzo często znamiona o rozmaitym zabarwieniu, barwy skóry zdrowej bądź jasnobrunatne albo ciemne, o powierzchni gładkiej lub brodawkującej, niekiedy owłosione. Do tej grupy znamiona zaliczane jest:

a) znamię błękitne- jest to znamię, w którym dominują komórki barwnikowe, lokalizujące się na poziomie warstwy siateczkowej skóry właściwej. Ma rozrost lekko naczyniowy. Jest koloru czarnego przełamanego granatowym. Jest to guzek ok. 1 cm. Jest to znamię nabyte, nieraz może ustąpić samoistnie.

Znamiona barwnikowe komórkowe mogą być usuwane chirurgicznie ze względów kosmetycznych. Nie wymagają usunięcia z marginesem skóry zdrowej.

Znamię Spitz tzw. czerniak młodzieńczy

Jest to aktywne znamię komórkowe, występujące głównie w wieku młodzieńczym, choć zdarzają się przypadki występowania także u osób dorosłych. Są to zazwyczaj pojedyncze, dobrze odgraniczone od otoczenia guzki barwy czerwonej lub sinawej, o gładkiej powierzchni, bez skłonności do rozpadu i odczynu zapalnego. Najczęściej umiejscowione na twarzy, rzadziej na kończynach. Zmiany nie ulegają zezłośliwieniu. Leczenie polega na chirurgicznym usuwaniu zmian, niektóre mogą ustępować samoistnie.

Znamię atypowe i zespół znamion atypowych

Jest dziedziczne, jest najczęściej wprowadzeniem do czerniaka. Na skórze tułowia i kończyn występują mnogie znamiona barwnikowe o nietypowym obrazie. Znamiona są bardzo liczne, różnej wielkości (zwykle większe od normalnych znamion). Wysiewają w okresie dojrzewania. Mają nieregularny kształt, niejednorodny kontur, są wysycone nierównomiernie (kolor od jasnobrązowego do czarnego, są z odcieniem różowym- czerwonym- te są niedobre, najgorsze jest tzw. „sadzone jajko” tzn. środek jest ciemny, a obwódka jaśniejsza). Takim pacjentom należy prowadzić dokumentację fotograficzną. Znamiona powiększające się powinny być usuwane chirurgicznie z niewielkim marginesem zdrowej skóry.

ZNAMIONA WYCHODZĄCE Z GRUCZOŁÓW ŁOJOWYCH

Znamię łojowe

Jest to zwykle pojedynczy guz o brodawkowatej powierzchni, żółtawym zabarwieniu, umiejscowiony głównie na owłosionej skórze głowy lub twarzy, pozbawiony włosów. Na twarzy i niekiedy na owłosionej skórze głowy ma charakter linijny. W części przypadków rozwijają się rak podstawnokomórkowe, głównie w miejscach narażonych na stałe drażnienie (skóra głowy). Leczenie polega na usunięciu chirurgicznym, zwłaszcza drażnionych zmian lub w przypadku podejrzenia przejścia w nowotwór złośliwy.

Gruczolak łojowy

Są to najczęściej mnogie, żółtoróżowe guzki różnej wielkości, na ogół nie zlewające się ze sobą, umiejscowione symetrycznie na twarzy w okolicach łojowych. Leczenie polega na zamrażaniu płynnym azotem, a większe zmiany można usunąć chirurgicznie lub za pomocą lasera.

ZNAMIONA WYCHODZĄCE Z GRUCZOŁÓW POTOWYCH

Zaliczane tutaj są:

a) syringoma- zmiany powstają w wyniku różnicowania się w kierunku przewodów wyprowadzających gruczołów ekrynowych. Są to liczne, nieznacznie wyniosłe ponad powierzchnię skóry, na ogół drobne wykwity grudkowe o gładkiej powierzchni, nie różniące się barwą od skóry zdrowej lub lekko brunatnawe. Najczęstszym umiejscowieniem jest okolica powiek, szyja, klatka piersiowa i brzuch. Zmiany występują głównie u młodych kobiet. Nie mają tendencji do samoistnego ustępowania. Można usuwać pojedyncze guzki chirurgicznie.

b) syringocystadenoma papilliferum- zmiany powstają w wyniku różnicowania się w kierunku gruczołów apokrynowych. Jest to zazwyczaj pojedynczy guzek, najczęściej umiejscowiony na skórze głowy lub twarzy. Pojawia się we wczesnym dzieciństwie. Guzek może powiększać się w okresie pokwitania. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu.

ZNAIOMNA NACZYNIOWE

Są to morfologicznie rozmaite zmiany istniejące zazwyczaj od urodzenia, powstające w wyniku bądź rozszerzenia naczyń krwionośnych bądź rozrostu naczyń włosowatych. Rozróżnia się naczynia krwionośne i naczyniaki chłonne.

Naczyniaki krwionośne

a) naczyniak płaski- leży w poziomie skóry, jest często jednostronny , umiejscowiony głównie na kwarku i twarzy, występuje we wczesnym dzieciństwie. Mają nieregularny kształt. Do 3-6 roku życia nie należy ich usuwać, ponieważ część z nich ma tendencje do samoistnego zanikania. Leczy się je laseroterapią lub zamrażaniem ciekłym azotem.

b) naczyniak jamisty- zmiany są skórne (wyniosłe guzki) lub podskórne, a najczęściej jest to postać mieszana. Pojawia się po urodzeniu. Ma różne zabarwienie: od żywoczerwonej, malinowej do sinej, w zależności od umiejscowienia. Mają tendencję do samoistnego zanikania w 70% przypadków.

c) naczyniak gwiaździsty- są to na ogół liczne, drobne guzki barwy czerwonej z promieniście rozchodzącymi się naczyniami włosowatymi. Najczęściej umiejscowione są na tułowiu lub twarzy. Są częstsze u dzieci, a u dorosłych- u kobiet. Niekiedy występują wysiewnie w ciąży i po połogu albo towarzyszą chorobom wątroby. Leczy się je laserem, zamraża ciekłym azotem lub przez elektrokoagulację.

Naczyniak chłonny zwykły i jamisty

W naczyniaku chłonnym zwykłym wykwitami pierwotnymi są pęcherzyki, z których przy nakłuciu wydobywa się przeźroczysty płyn. Odmiana jamista ma charakter głębszych tworów guzowatych, niekiedy pokrytych na powierzchni przezroczystymi pęcherzykami. Jeśli pęcherzyki są krwotoczne, naczyniak ma charakter mieszany. Najczęściej umiejscowione na twarzy, błonach śluzowych jamu ustnej i okolicach płciowych. Można je usuwać chirurgicznie, w przypadku zmian mieszanych wskazane jest także laseroterapia.

ŁAGODNE NOWOTWORY ŁĄCZNOTKANKOWE

Włókniak twardy

jest to twardy, pojedynczy guzek, ograniczony, w kolorze skóry lub ciemniejszym. Powstaje najczęściej po lecie, jako reakcja obronna po ukąszeniu komara, muchy. Usadowiony jest w skórze. Guzek z czasem może ciemnieć, ale nigdy nie ustąpi. Po wycięciu pozostanie dziura. Występuje często na wyprostnych częściach kończyn. Nie trzeba go wycinać. Pojawiają się zazwyczaj w starszym i średnim wieku.

Włókniak miękki

zlokalizowany na szyi, pachwinach, pod biustem. Bardzo się rozsiewa (postać korali, golfów). Powstaje poprzez tarcie. Jest to guz lub guzek workowato zwisający, barwy skóry lub nieco ciemniejszy. Utrzymuje się przez całe życie, nie wykazuje skłonności do samoistnego ustępowania. Usuwa się go laserem lub nożem elektrycznym.

Bliznowiec

jest to guz o kształcie podłużnym lub nieregularnym, często z wypustkami. Skóra pokrywająca jest gładka, matowobiała, sinoczerwona lub sinawa. Najbardziej predysponowanym miejscem do powstawania keloidów jest klatka piersiowa i okolica mostkowa. Keloid powstaje najczęściej w wyniku urazu. Nie należy wykonywać tzw. „agresji z zewnątrz”. Walka z keloidami jest trudna. Metody zwalczania to ostrzykiwanie, lasery, krioterapia.

---