IDEOLOGIE EDUKACYJNE

1. definicja ideologii edukacyjnych

ideologia edukacyjna - zbiór idei i przekonań wyznawanych przez grupę ludzi na temat formalnych ram edukacji, zwłaszcza szkolnictwa

często także na temat nieformalnych aspektów edukacji - nauka w domu

2. podejście dychotomiczne - kontrastowanie dwóch przeciwstawnych modeli np.:

orientacja na nauczyciela - orientacja na dziecko

nauczanie otwarte - nauczanie zamknięte

przyjmowanie znaczeń - tworzenie znaczeń

system autorytarny - system demokratyczny

model tradycyjny - model postępowy

przekaz - interpretacja

szkoły otwarte - szkoły zamknięte

nauka zależna - nauka autonomiczna

3. modele analityczne oparte na kryteriach (model Meighana) - ustalenie kryteriów głównych cech ideologii i następnie wypróbowanie wszystkich możliwych kombinacji

model Meighana - łączy elementy podane przez Smitha i Hammersleya, który ma służyć do analizy poszczególnych klas, szkół lub systemów; w tym ujęciu ideologia edukacji ma różne teorie składowe:

1. teoria wiedzy, jej treści i struktury

• wiedza ukierunkowana na przeszłość - podział na przedmioty

• wiedza ukierunkowana na teraźniejszość - znaczenie integracji

• wiedza ukierunkowana na przyszłość - umiejętność rozwijania się i uczenia

• wiedza zbudowana hierarchicznie - składająca się z przedmiotów o równej dostępności - nie

1. teoria uczenia się i roli ucznia

• uczenie się to :czynność zbiorowa - czynność indywidualna

• uczenie się to :rywalizacja z innymi - rywalizacja wobec kryteriów osiągnięć - polega na współpracy

• uczniowie uczą się: unikać nieprzyjemnych konsekwencji - powiększać własną kompetencję

• uczenie się zależy - od zdolności manifestujących się przez rozwiązywanie coraz trudniejszych zadań - od umiejętności zorganizowania sytuacji uczenia się

• uczeń uczy się przez: słuchanie - oglądanie - działanie

• rola uczącego się: przyjmowanie decyzji bez kwestionowania - prowadzenie konsultacji - podejmowanie decyzji

• rola uczenia się - reprodukowanie wiedzy - tworzenie syntezy - znajdowanie nowej wiedzy

2. teoria nauczania i roli nauczyciela

• wymagania stawiane nauczycielowi dotyczą: wiedzy przekazywanej - roli specjalisty w przekazywaniu - roli pomocnika i konsultanta

• przy nauczaniu nacisk na: produkt - proces

• nauczanie to: przymus - negocjacje - kontrola wg demokratycznych zasad

1. teoria środków nauczania odpowiednich do procesu uczenia się

• środki nauczania to: doświadczenia pierwszego stopnia (prace badawcze lub symulujące) - doświadczenia drugiego stopnia (relacje z doświadczeń 1. stopnia z książek, filmów) - doświadczenia trzeciego stopnia (podręczniki ze streszczeniami doświadczeń innych niż autor ludzi)

• środki to: książki - materiały multimedialne - doświadczenia pierwszego stopnia

• dostęp do środków: bardzo ograniczony - ograniczony do kręgu danej społeczności - dostęp do niektórych środków dla osób spoza szkoły - otwarty dostęp

1. teoria organizacji sytuacji uczenia się

• organizacja szkoły: odpowiedzialność jednej osoby - wyższych rangą nauczycieli - wszystkich nauczycieli - wszystkich nauczycieli i starszych uczniów - całej społeczności szkolnej

• dzielenie na grupy: na podstawie wieku - płci - osiągnięć - kombinacji tych czynników - bez uwzględnienia żadnego z nich

• plan lekcji: ustalony przed przybyciem uczniów - wynik wyboru uczniów - wynegocjowany z uczniami

• nauczyciele zorganizowani jako: nauczyciele poszczególnych przedmiotów - nauczający w jednej klasie szeregu przedmiotów - zespół pracujący z jedną wielką grupą

1. teoria oceniania, że uczenie było prowadzone

• mogą oceniać: egzaminatorzy z zewnątrz - nauczyciele uczących się - uczniowie

• przedmiot oceny: kurs nauki za efektywność - nauczyciele za rezultaty - uczniowie za osiągnięcia

• cel oceniania: dla ukierunkowania nauczania - dla selekcji

• ocenianie skoncentrowane na: procesach uczenia się - końcowym produkcie

• ocenianie odnosi się: do osiągnięć pisemnych - niepisemnych

• forma: krótka adnotacja - sprawozdanie - prezentacja sylwetki - świadectwo - profil ucznia

1. teoria dążeń, celów i wyników

• cel: przypisanie ról rządzących i rządzonych uczniom (sztywne zasady nierówności) - możliwość awansu dzięki zasługom (stan płynnej nierówności) - wersja równości - pluralizm - indywidualizm

1. teoria miejsca uczenia się

• nauczanie przebiega: w specjalnym budynku - w terenie

4. autorytarne i nieautorytarne ideologie edukacji (porządek autorytarny, porządek demokratyczny)

1. autorytarne - system dyscypliny w związku zależności, w którym jedna osoba jest dominująca

• forma autokratyczna -strach - dyktator

• forma paternalistyczna - respekt - matka/ojciec

• forma charyzmatyczna - urok - mistrz

• forma ekspercka - informacja - mędrzec

• forma organizacyjna - tworzenie systemów - architekt

• forma konsultacyjna - reakcje - badacz rynku

1. niautorytarne

1. demokratyczne - system dyscypliny zawierający element niezależności w relacjach

• forma proceduralna - określone wcześniej reguły - sędzia sportowy

• forma reprezentacyjna - rzecznicy mający wpływ na decyzje

• forma komitetowa - przedstawiciele spotykający się i podejmujący decyzje

• forma forum - otwarta dyskusja

2. autonomiczne

5. nauka autonomiczna - nauka samodzielna, przyznająca większy stopień odpowiedzialności za proces uczenia uczniowi

1. powody zainteresowania nauką autonomiczną:

• zmiany w społeczno - ekonomicznym środowisku ucznia

• zmiany w technikach informacyjnych

• zmiany w teoriach uczenia się

1. jako alternatywna ideologia edukacji:

• teoria wiedzy: wiedza jako struktura płynna, pogląd na przyszłość

• teoria uczenia się i roli ucznia: uczeń tworzy znaczenia, motywacja wewnętrzna

• teoria nauczania i roli nauczyciela: zadaniem jest organizacja zajęć, od organizatora do konsultanta

• teoria źródeł odpowiednich dla procesu uczenia się: każde źródło umożliwiające uczenie się jest do przyjęcia, bezpośredni do nich dostęp

• teoria organizacji sytuacji uczenia się: organizacja przez uczniów

• teoria oceniania: rola nauczyciela jako oceniającego przejściowa, samoocena, ocena członków grupy przez grupę, zewnętrzne formy oceny

• teoria celów i rezultatów: wykształcenie człowieka

UCZNIOWIE JAKO KLIENCI

1. Spostrzeganie interpersonalne i rozumienie ludzi - Rylke

• Nie istnieje obiektywne spojrzenie na drugiego człowieka, nie istnieje obojętność

• Czynnik zniekształcający poznawanie - każdy posiada własny „pryzmat” na drugiego człowieka (potrzeby, wartości, zainteresowania, doświadczenia); kategorie, w których spostrzegamy, łączą się w systemy - stereotypy (ułatwiają zorganizowanie masy informacji o ludziach, lecz usztywniają spostrzeganie i zmniejszają jego trafność)

• Czynnik zniekształcający poznawanie - Mechanizmy obronne - nieprzyjmowanie informacji sprzecznych z dotychczasowym doświadczeniem,

• Uprzedzenie może powstać na skutek informacji zdobytych przed poznaniem osoby, niekoniecznie jej nawet dotyczących

• Czynnik zniekształcający poznawanie - stan lęku lub presja

• Najważniejsze jest zdrowie psychiczne - obraz samego siebie

• Rozumienie zależy od tego:

• co naprawdę odebrali słuchacze

• czy komunikuje się to, co chce się zakomunikować

• czy słuchacz ma dużą tendencje do oceniania

• czy słuchacz słucha ze zrozumieniem

• Procesy zachodzące w grupie Rylke Hanna

• Wpływ na działanie jednostki w grupie: facylitujący (łatwe zadania, aktywność fizyczna, niska motywacja jednostki) i hamujący(trudność zadania, duży wysiłek intelektualny, wysoka motywacja jednostki)

• Współzawodnictwo

• Spójność (przyjazne interakcje, kooperacja, status grupy, zagrożenie z zewnątrz, styl kierowania)

• Konformizm, normy grupowe i socjalizacja

• Kierowanie grupą i dynamika grupowa

• Komunikacja w grupie - Rylke Hanna

• Wzory komunikacji:

• Jednokierunkowa - przekazywanie przez osobę kierującą poleceń lub własnych interpretacji; szybszy ale mniej dokładny

• Dwukierunkowa - przekazywanie informacji i opinii przez kierującego, zachęta do pytań i wyrażania własnych opinii przez uczestników; trwa dłużej ale daje lepsze rezultaty;

• Czynniki wpływające na wybór wzoru komunikacji:

• Charakter zadania

• Czas do dyspozycji

• Wielkość grupy

• Potrzeby uczestników

• Potrzeby kierującego

• Poglądy kierującego

4. Cechy społeczne klasy - Doyle Walter

• Wielowymiarowość - klasa: pomieszczenie, mieszczące wielu ludzi z własnymi upodobaniami i zdolnościami współzawodniczących o jakieś dobra; istnieje potrzeba zaplanowania i zgrania wielu czynności: gromadzenie wielu danych, utrzymanie ich w harmonogramie, dostarczenie materiałów, zebranie i ocenienie prac

• Jednoczesność

• Gwałtowność - szybkość reakcji

• Nieprzewidywalność

• Jawność - miejsce publiczne

• Przeszłość - wspólne doświadczenia, zwyczaje i normy

• Środowisko klasy a motywacja

• Środowiska o wzajemnym szacunku, wysokich standardach, życzliwe bardziej niż inne sprzyjają motywacji uczniów;

• wytrwanie ucznia przy zadaniu nie zależy tylko od samokontroli czy zainteresowania, ale w dużym stopniu od otoczenia (od właściwości jego, nad którymi nauczyciel ma kontrolę)

• Wpływ zachowania nauczyciela na uczniów - wnioski z badań Lewina, Lippitta i White'a

• zachowanie nauczyciela wywiera wpływ na chęć uczniów do współpracy i wytrwałość w działaniu

• zbyt surowy nauczyciel skłania uczniów do wytężonej pracy, kiedy jest z nimi, ale aktywność ich spada pod nieobecność nauczyciela - autokratyczny styl kierowania rozwija poczucie zależności

• w grupach liberalnych pojawia się problem z niską wytrwałością w działaniu i uświadomieniem sobie kryteriów pomyślnego wykonania zadania

NAUCZYCIELE - OFIARAMI?

1. Analogie sytuacji nauczyciela

• rola: reprezentanta społeczeństwa, sędziego, źródła zasobów, oparcia, arbitra, detektywa, obiektu utożsamiania się, podpory ego;

• pracownik kultury

• czynnik kontroli

• wolny zawód

• scenariusz

• ofiara - organizacja, budynek, program, system oceniania, środki, , oczekiwania klientów

• świadomość własnej agresywności nauczyciela

3. strategie nauczycieli i uczniów

• nauczycieli:

• oswajanie,

• dominowanie,

• fraternizacja,

• posługiwanie się rytuałem i rutyną

• terapia zajęciowa

• zamiana pracy na grę

• wycofywanie się i nieobecność

• moralizowanie

• uczniów

• kooperacji: podlizywanie się, staranie się by nie podpaść, podporządkowanie optymistyczne, podporządkowanie instrumentalne, rytualizm, oportunizm

• przetrwania: podporządkowanie się z dystansem, szwejkizm,

• opozycyjne: zamaskowane nieposłuszeństwo, strategia nieustępliwej wrogości, rebelia, sabotaż, odmowa

4. negocjacje miedzy nauczycielami i uczniami

ROLA RODZICÓW

1. kontakty nauczyciel - rodzice

2. trudności w nawiązywaniu kontaktu z rodzicami

3. organizacja współpracy szkoły z domem

4. czynniki warunkujące współdziałanie nauczycieli i rodziców

• wzajemne postrzeganie się

• poczucie podmiotowości rodziców

• wykształcenie

• własne doświadczenia szkolne

• aspiracje kształceniowe rodziców wobec dzieci

• zachowania interpersonalne

OCENIANIE

1. socjologia oceniania w szkołach

• kto ocenia? - uczniowie, nauczyciele, egzaminatorzy

• uczniowie uczniów - największy zasięg; według uczenia się, przystosowania, charakteru;

• uczniowie nauczycieli - nie poświęca się temu formalnej uwagi

• nauczyciele uczniów - według uczenia się, przystosowania, charakteru; ma znaczenia formalne; związek ze świadectwami, ocenami

• egzaminatorzy uczniów - mały zasięg; duże znaczenie

• co jest oceniane? - egzaminatorzy, nauczyciele - efekt końcowy;

• jak jest przeprowadzane ocenianie?

• dlaczego ocenianie? - świadectwa drogą do zawodu; ranga społeczna; dyscyplina, motywowanie, kontrola;

• ideologie edukacji ( przekazu i interpretacji, autoratywna i demokratyczna, otwarta i zamknięta) i oceniania

2. zachęta, a podejmowanie działań (pozytywna, negatywna, brak zachęty)

• na podstawie badań w szkołach średnich w USA stwierdza się, że zachęta negatywna (64%) działa silniej niż zachęta pozytywna (42%)

• inne czynniki: właściwości zadania (interesujące czy nie, jak silną motywacje wzbudza); związek między otrzymaną oceną a wykonaną pracą; doświadczenia z ocenami

• Lepper - zewnętrzne nagrody potrzebne, gdy brak motywacji wewnętrznej

• funkcje oceniania

• selekcyjna - do ról społecznych i zawodowych, skontrolowanie i ocenienie rozwoju uczniów ich możliwości; pozytywna lub negatywna

• informacyjno-motywacyjna - informacja o wynikach dla ucznia i nauczyciela;

• dydaktyczna - opanowanie treści nauczania

• dydaktyczno-prognostyczna - planowanie

• sterująco-metodyczna - konieczność zmian lub kontynuacji metod

• psychologiczna - kontekst zdrowia psychicznego i fizycznego

• wychowawcza - zaangażowanie, wkład, warunki

• selektywna - odróżnienie dobrze przygotowanych

• społeczna - kształtowanie stosunków w klasie

• przebieg procesu oceniania

• etap pierwszy - podjecie decyzji, jaką informację chcemy uzyskać

• etap drugi - forma i środki jej uzyskania; metoda oceniania

• etap trzeci - zbieranie informacji: obserwacja, test, itp.

• etap czwarty - przetworzenie informacji

• etap piąty - wykorzystanie informacji, podjęcie decyzji końcowej; możliwości:

• diagnostyczna

• odwoływania się do kryteriów

• odwoływania się do norm

• modele oceniania uczniów

• tradycyjny/legalistyczny - stopnie zgodnie z zarządzeniem MEN

• tradycyjny punktowo-ocenowy - najpierw punkty potem oceny

• tradycyjny symboliczno-ocenowy - najpierw symbole potem oceny

• opiniujący - bez stopni, ale klasyfikacyjny - nauczanie początkowe

• alternatywny - bez stopni, ale klasyfikacyjny - świadectwa opisowe

• alternatywny - bez stopni i bez promocji - dominacja wspierania rozwoju

5

---