Początek formularza

Poleć artykul znajomemu! Adresat (wpisz adres e-mail do max. trzech znajomych)*


Nadawca (Twój adres e-mail)*
Temat wiadomo�ci
Tre�ć wiadomo�ci
Podpis pod wiadomo�ci�

Do wiadomo�ci zostanie automatycznie doł�czony link do artykułu.

Adresy e-mail nie zostaną zapisane. Służą jedynie do wysyłania informacji.
* - pola wymagane.

Dół formularza

Konferencja Grupy Rodzinnej - nowa metoda pomocy rodzinie

Ostatnia aktualizacja: 2007-08-27

Autor: Jarosław Przeperski
Źródło: Gazeta Samorządu i Administracji Nr 014/2007 z dnia 2007-07-09

Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest metodą pracy z rodziną znajdującą się w sytuacji kryzysowej. Angażując w rozwiązanie problemu jak największą liczbę członków rodziny i osób jej bliskich, wykorzystuje potencjał i zdolności, jakie mają jej poszczególni członkowie.

Pomoc społeczna, opierając się na obowiązujących aktach prawnych, jest zobligowana do pomocy rodzinom przeżywającym trudne sytuacje życiowe. Problem stanowi nie tyle uznanie konieczności pomocy, bo ta wydaje się powszechna, ale wypracowanie takiego modelu wsparcia rodzin, by był skuteczny i prowadził do realnej pomocy, a nie pełnił jedynie roli dystrybucji środków finansowych.

System pomocy dziecku, bo często, choć mówimy o pomocy rodzinie, to praca koncentruje się wokół dziecka, opierał się przede wszystkim na interwencji. Takie podejście wynikało z przekonania, że jedynym sposobem na zapewnienie dziecku właściwej opieki i wychowania było odizolowanie od rodziny biologicznej i otoczenie go specjalistami. Z mojego doświadczenia i badań prowadzonych w innych krajach wynika, że wiele rodzin zasługuje na to, by przed tak poważną interwencją otrzymała szansę na zmierzenie się z tym problemem we własnym gronie.

Ekologiczny model pomocy rodzinie

Takie podejście wynika z zastosowania modelu ekologicznego w działaniach pomocowych.

W odróżnieniu od nuklearnego modelu pomocy dziecku, model ekologiczny będzie w procesie pomocowym uwzględniał szersze środowisko dziecka, w jakim się ono znajduje.

Wyniki badań naukowych wyraźnie wskazują, że pomoc dziecku jest skuteczna wtedy, kiedy jest jednocześnie pomocą skierowaną ku rodzinie. W Danii, krajach skandynawskich, dzieci zaniedbane i idące w kierunku demoralizacji są objęte działaniami terapeutycznymi w klubach środowiskowych, ogniskach terapeutycznych itp. W terapię są angażowani także rodzice i dopiero kiedy te działania nie skutkują, opiekę przejmują rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka.

GSIA RADZI

Podejście ekologiczne w pomocy społecznej będzie prowadziło do uznania, że rodzina ma w sobie ogromny potencjał, często wystarczający, by samodzielnie zmierzyć się z problemem, jakiego doświadcza. Interwencja w rodzinie powinna więc być podjęta jedynie wtedy, kiedy jest najzupełniej niezbędna i podjęta w takim zakresie, aby rodzina nie była wyręczana z tych zadań, które sama może pełnić.

Egzemplifikację takiego sposobu myślenia może stanowić przykład Konferencji Grupy Rodzinnej. Metoda ta została podpatrzona u Maorysów, rdzennych mieszkańców Nowej Zelandii.

Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest spotkaniem jak największej liczby członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu, jaki się w niej pojawił. Jest szansą daną rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowiedzialnej za nią samą, na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z problemem, często przed ingerencją ze strony pomocy społecznej.

Konferencja Grupy Rodzinnej zasadza się na przekonaniu, że poszczególni członkowie rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób spoza niej. Rodziny składają się z osób, które w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury, identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada także informacje, których osoba spoza tego kręgu osób może nigdy nie uzyskać - włączając w to rodzinne sekrety, często bezpośrednio związane z sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”.

Implementacja metody KGR opiera się na ekologicznym modelu pomocy rodzinie. Obejmuje swym działaniem całe środowisko dziecka. W rozwiązanie problemu angażowani są nie tylko jego rodzice, ale wszystkie osoby, które są z nim związane (wyłączając z fazy prywatnego czasu rodziny przedstawicieli systemu pomocy). Na spotkaniu znajdą się wujkowie, ciocie, kuzyni, ale także bliska sąsiadka czy inna zaprzyjaźniona z rodziną osoba.

Model metody Konferencja Grupy Rodzinnej

Konferencja Grupy Rodzinnej zawiera w sobie trzy zasadnicze elementy: przygotowanie do konferencji, spotkanie rodziny (konferencja rodzinna) oraz wypełnianie postanowień i kontrola poczynań rodziny ze strony systemu pomocy.

Przygotowanie do konferencji składa się z dwóch etapów. Za pierwszy, krótszy, odpowiedzialna jest przede wszystkim osoba zgłaszająca. Jej zadanie będzie polegało na wstępnej kwalifikacji rodziny do uczestniczenia w KGR. Ważnym elementem jest uzyskanie zgody rodziny na udział w konferencji. Niezwykle istotne jest, aby rodzina od początku miała poczucie, że jest odpowiedzialna za przygotowanie i rezultaty konferencji.

Po tym wstępnym etapie do rodziny przydzielany jest koordynator KGR, który wspomaga rodzinę w przygotowaniu spotkania. Ten etap jest najdłuższy i kluczowy dla rozwiązania sytuacji problemowej. Dobre wykorzystanie okresu przygotowania w znaczący sposób wpływa na jakość planu stworzonego przez rodzinę. W tym czasie koordynator pomaga w ustaleniu listy zaproszonych osób, sposobu ich zaproszenia, ustala z rodziną materialną stronę spotkania (czas, miejsce, posiłek itp.). Ważną rolą będzie także przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej i specjalistów.

Spotkanie rodziny obejmuje trzy fazy:

1. dzielenie się informacjami

Po wprowadzeniu koordynatora osoba zgłaszająca, np. pracownik socjalny, przedstawia problem rodziny. Prezentuje mocne strony rodziny, ale także obawy, jakie niesie zaistniała sytuacja. Celem jest przedstawienie rodzinie możliwie pełnej informacji o jej sytuacji. Ważne jest, by wszyscy członkowie usłyszeli w jednym czasie i miejscu, od jednej osoby, na czym polega problem, ponieważ stan wiedzy o danej sytuacji może być różny w przypadku poszczególnych członków rodziny. W tej części konferencji ważna jest także możliwość zadawania dodatkowych pytań osobie odpowiedzialnej za rodzinę z ramienia systemu pomocy. Uczestnicy spotkania nie powinni dzielić się swoimi informacjami na temat problemu - czyni to jedynie osoba zgłaszająca. Jest to również czas na przypomnienie, że zadaniem rodziny jest stworzenie bezpiecznego planu dla dziecka, akceptowanego przez przedstawiciela systemu pomocy dziecku, tu reprezentowanego przez osobę zgłaszającą.

2. prywatny czas dla rodziny

Jest to czas, w którym rodzina pozostaje sama. Pracownik socjalny, koordynator i inne niespokrewnione osoby opuszczają pomieszczenie, w którym rodzina uczestniczy w konferencji. W tym czasie rodzina rozważa uzyskane informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań. Odpowiadając na pytania przekazane przez koordynatora, sporządza plan rozwiązania problemu. W tym czasie koordynator i pracownik socjalny oczekują na zakończenie tej części konferencji w innym pomieszczeniu.

Prywatny czas dla rodziny jest charakterystyczną cechą metody zwanej Konferencją Grupy Rodzinnej.

Ewaluacje poszczególnych projektów pokazują, że większość rodzin tworzy w czasie spotkania plany, które rzeczywiście służą rozwiązaniu złożonej sytuacji rodzinnej.

3. zaakceptowanie (lub nie) planu stworzonego przez rodzinę

Jeżeli pracownik socjalny akceptuje plan - uwzględniając przede wszystkim bezpieczeństwo dziecka i rodziny - ustala sposoby wprowadzenia go w życie. Istotne jest, że plan nie ma być odpowiedzią na oczekiwania i projekcje osoby zgłaszającej. Jest to wynik pracy rodziny i wypadkowa pomysłów wszystkich osób uczestniczących w procesie decyzyjnym. Odrzucenie może dotyczyć jedynie sytuacji związanych z brakiem zabezpieczenia podstawowych interesów dziecka.

Po konferencji koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi kopię sporządzonego planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień. Od tego momentu wszyscy członkowie angażują się w realizację planu.

Zakończenie konferencji nie jest jednoznaczne z zakończeniem pracy z rodziną. Na tym etapie koordynator wycofuje się, a zadanie to podejmuje osoba zgłaszająca. Kontrola realizacji planu jest prowadzona zarówno przez rodzinę, jak i instytucję. Przekazanie rodzinie funkcji kontrolnej jest także jednym z fundamentów metody. Na ogół wyznacza się z rodziny jedną osobę, która regularnie udziela informacji pracownikowi socjalnemu o stopniu wypełniania poszczególnych ustaleń oraz, w razie potrzeby, zwraca się do niego z prośbą o pomoc. Osoba ta w razie konieczności może również zaproponować ponowne zorganizowanie Konferencji Grupy Rodzinnej.

Możliwe zastosowania

Można tu zaryzykować stwierdzenie, że niewiele przypadków problemów rodzinnych nie nadaje się, by zmierzyć się z nimi za pomocą tej metody. Wychodząc z założenia, że nie jest to metoda, która w razie niepowodzenia eliminuje tradycyjny system pomocy, prawie każdej rodzinie powinno przysługiwać prawo do ostatecznej próby rozwiązania jej problemów samodzielnie.

W praktyce najczęściej stosowana jest w pomocy społecznej i wymiarze sprawiedliwości. Bardzo dobre rezultaty osiągane są w sytuacji konieczności zapewnienia opieki dziecku (w przypadku uzależniania rodziców, odbywania kary pozbawienia wolności, dużej niewydolności wychowawczej, pracy za granicą, starzejącej się rodziny zastępczej, usamodzielnienia z placówki itp.).

Coraz częściej KGR stosowana jest także w przypadkach przemocy w rodzinie oraz popełniania przez dzieci i młodzież czynów karalnych.

Nowym polem zastosowania KGR jest problem opieki nad chorymi terminalnie dziećmi, dorosłymi, osobami starszymi, gdzie główny problem będzie koncentrował się wokół zorganizowania opieki i wsparcia najbliższej rodziny.

Implementacja metody

Należy także przestrzec, że choć metoda wydaje się prosta, to wiele lokalnych projektów zakończyło się niepowodzeniem ze względu na brak dostatecznego przygotowania osób za nie odpowiedzialnych, koordynatorów, a przede wszystkim niewłaściwego wprowadzania samej metody w społecznościach lokalnych. Jest to metoda, która wpisuje się w system pomocy dziecku i rodzinie i dlatego wymaga kompleksowego wprowadzania na danym terenie.

Konferencja Grupy Rodzinnej nie jest, oczywiście, odpowiedzią na rozwiązanie wszystkich problemów rodzin. Należy mówić o tej metodzie bardziej jako o szansie danej rodzinom przed podjęciem tradycyjnych działań ze strony agend państwowych. W realiach polskich przeprowadzenie KGR (przygotowanie trwa ok. 3-4 tygodni) z pewnością nie zaburzy w znaczący sposób tradycyjnego postępowania obejmującego rodzinę z problemem.

Badania prowadzone nad skutecznością metody potwierdzają, że wiele rodzin wykorzystuje z powodzeniem daną im szansę i samodzielnie podejmuje zadania prowadzące do wyjścia z sytuacji problemowej. Z perspektywy rodzin uczestniczących w KGR ważne było zaangażowanie całej rodziny w rozwiązanie problemu i możliwość wpływania na decyzje jej dotyczące, a co za tym idzie - wzięcia realnej odpowiedzialności za podjęte zobowiązania. KGR wzmaga jednocześnie odpowiedzialność poszczególnych rodzin za nie same i pozwala wypracować skuteczne strategie radzenia sobie z problemami, które pojawią się w przyszłości.

Najistotniejszym jednak argumentem za wprowadzaniem metod typu Konferencja Grupy Rodzinnej jest możliwość realnej pomocy dziecku i jego rodzinie, często bez wyrywania go ze środowiska.

WAŻNE

Praca metodą Konferencji Grupy Rodzinnej powoduje wzrost efektywności systemu pomocy społecznej. Wiąże się to także z delegowaniem odpowiedzialności za podjęte działania wobec rodziny i zaktywizowanie naprawdę szerokiego grona osób mogących udzielić jej wsparcia. Bardzo ważnym argumentem przemawiającym za wprowadzaniem KGR w wielu miejscach jest znaczące obniżenie kosztów funkcjonowania pomocy społecznej.

JAROSŁAW PRZEPERSKI

Krajowe Centrum Konferencji Grupy Rodzinnej

---