SLAJD 1
Lęk u dzieci
Bajka jako odpowiedź na dziecięce lęki
SLAJD 2
Strach
-emocja wrodzona
-reakcja na bodźce zagrażające (bólowe, dźwiękowe, utraty równowagi)
-cel: jak najlepsze, skuteczne przystosowanie do zmieniającego się i zagrażającego środowiska-mobilizowanie do ucieczki lub ataku w momencie zagrożenia
Lęk
-powstający w toku rozwoju dziecka
-proces wewnętrzny
-nie związany z bezpośrednim zagrożeniem, powstający w momencie wyobrażenia sobie zagrożenia, stanowi jego antycypację
-cel: ochrona przed potencjalnym niebezpieczeństwem, jak najlepsza adaptacja do możliwości wystąpienia zagrożenia
SLAJD 3
Ewolucyjne fazy lęku
Lęk odtwórczy
-nierozerwalnie związany z dawniej postrzeganymi bodźcami, sytuacjami- wyzwalany przez bodźce, które uprzednio działały na dziecko, dotyczy zdarzeń, jakich doświadczyło; pojawia się jako wyobrażenie zagrożenia, jakie w formie strachu dziecko przeżyło uprzednio
Lęk wytwórczy
-związany z żywo rozwijającą się wyobraźnią dziecka-mający genezę w lękowych wyobrażeniach wytwórczych (obrazach, przedmiotach, osobach i zdarzeniach niedoświadczanych uprzednio); dziecko może tworzyć swój świat lęków, będąc m.in.. inspirowane przez telewizję
SLAJD 4
Inne przyczyny pojawiania się lęków
Związane z niezaspokojeniem potrzeb
(fizjologicznych np. głodu, psychicznych: miłości, bezpieczeństwa, przynależności, akceptacji)
-lęk jest bolesnym odczuwaniem braku; niezaspokojenie potrzeb wywołuje doraźne, negatywne stany emocjonalne i obawę, że sytuacja taka może się pojawić w przyszłości
Związane z obrazem własnej osoby
(występujący najpóźniej)
-najintensywniej rozwija się i krystalizuje między 6 a 12 r.ż.
-silna potrzeba pozytywnego myślenia o sobie
-rola otoczenia w jego kształtowaniu: rodzice, nauczyciele oraz wyników działań
-oczekiwanie odrzucenia, ośmieszenia czy niepowodzeniawyzwolenie poczucia mniejszej wartościpowstanie szeregu reakcji lękowych
Lęk jest także pewną prawidłowością rozwojową, wspólną wszystkim dzieciom
SLAJD 5
Kiedy lęk jest niebezpieczny dla rozwoju dziecka?
Między innymi:
Gdy jest szczególnie silnie doznawany
-Uniemożliwia rozwiązanie trudnej sytuacji
-Mogą pojawić się patologiczne strategie radzenia sobie w sytuacji trudnej:
,(które z kolei prowadzą do powstania zaburzeń nerwicowych)
wegetatywne ucieczki w chorobę
(towarzyszą mu silne reakcje somatyczne)
nawyków ruchowych
(częste pobudzenie ruchowe, rozładowanie poprzez ruch, obgryzanie paznokci, ssanie palca, rogu poduszki, onanizowanie się, wyrywanie włosów, skubanie przynosi chwilową ulgę)
emocjonalne
(reakcją na sytuacje lękotwórcze są często reakcje przeciwne, maskowanie lęku powaga, pozorną brawurą i błaznowaniem; ucieczka w emocje przeciwstawne do odczuwanych)
poznawcze (polegające na zmianie sposobu percepcji siebie lub sytuacji)
(Często pojawiają się magiczne sposoby myślenia i działania; w sytuacji zagrożenia związanego głównie z obrazem siebie samego pojawia się marzenie na jawie; gdy sytuacja jest szczególnie trudna, mogą pojawić się konfabulacje-taki rodzaj zmyślenia, w które bardzo pragnie się uwierzyć, wprowadzając siebie i innych w błąd, lecz podwyższając samoocenę;
Mogą pojawić się zaburzenia takie jak objawy regresji, projekcji, wyparcia)
polegające na ucieczce w dane zachowanie
(Ucieczką od sytuacji lękotwórczej może być uzależnienie od telewizji, komputera, ucieczka w jakiś rodzaj zajęcia np. objadanie się lub chorobliwa koncentracja na tym, by nie jeść;
Może wywoływać agresję jako sposób rozładowania napięcia)
Gdy permanentnie pochłania uwagę, nie pozwalając dziecku skoncentrować się na innym zadaniu lub zabawie, dezorganizuje życie dziecka
Gdy charakteryzuje się nieadekwatnością reakcji do bodźca
Gdy jest często przeżywany może prowadzić do chorób i zaburzeń powszechnie uważanych za związane ze stresem
SLAJD 6
Źródła lęków
Zdarzenia, jakie dziecko postrzega w swoim środowisku, także to, co widzi w telewizji
-małe dzieci nie pojmują treści, które widzą, ale ulegają emocjom strachu. Później te obrazy powracają w formie odtwórczych wyobrażeń i są źródłem lęków
-dla starszych dzieci emocje przeżyte przed ekranem są tworzywem dla ich imaginacji. Wyobrażają sobie sytuacje, zdarzenia i same ich w tej formie doświadczają. Te wyobrażone sytuacje mogą być silnym stymulatorem przeżywanych lęków.
Szkoła
-niezaspokajająca potrzeb: uznania, szacunku, osiągnięć stawianie dużych wymagań; akceptacja, uznanie uzależnione od ich wypełniania, od wyników w nauce
SLAJD 7
Rodzina
-rodzice straszący dziecko chcąc wymusić określone zachowanie
(„Jak będziesz niegrzeczny, przyjdzie czarownica i cię zabierze”)
-niezaspokajający potrzeb dziecka
-Pewne systemy rodzinne sprzyjają nabywaniu gotowości do reagowania lękiem.
Poszczególni rodzice różnią się oczekiwaniami i wymaganiami w stosunku do dzieci, stosunkiem emocjonalnym oraz formami wpływania na zachowania dziecka poprzez system kar i nagród, czyli sposobami oddziaływań wychowawczych.
Wyodrębniono 5 głównych typów rodzin: rodzina władzy, sukcesu, obojętna, chaotyczna, nadtroskliwa.
-prezentujący niewłaściwe postawy rodzicielskie m.in.
*nadmierna koncentracja na dziecku i rozpieszczanie go bezradność w obliczu trudności, brak „treningu”; podejmowanie się zadań ponad możliwości (nieznajomość siebie)
*ciągłe niezadowolenie rodziców z osiągnięć dziecka i krytykowanie go uczucie niepewności, brak wiary we własne siły, przewrażliwienie, brak zdolności do koncentracji, pobudliwość
*postawa odrzucająca niezaspokajanie potrzeby miłości itd..
*postawa autokratyczna tłumienie własnych uczuć, nieumiejętność redukowania napięcia emocjonalnego, poczucie mniejszej wartości, bierność wobec zdarzeń
…
-rodziny dysfunkcyjne m.in. rodziny z problemem alkoholowym
SLAJD 8
Objawy lęku:
W sferze wegetatywnej
-układ pokarmowy, oddechowy, krążenia, nerwowy, hormonalny, moczowo-płciowy, motoryczny.
Dolegliwości somatyczne-bóle głowy, brzucha, bezsenność.
W sferze sprawności myślenia (sferze poznawczej)
W sferze emocji
W sferze zachowań (behawioralnej)
SLAJD 9
Różnorodność lęków u dzieci:
-lęki związane z traumatycznymi doświadczeniami np. doznawaniem przemocy, utratą bliskiej osoby
-lęk przed porzuceniem
-lęk związany z niepowodzeniami szkolnymi
-lęk związany z brakiem akceptacji wśród rówieśników, lęk przed wyśmianiem, kompromitacją
-lęk związany z narodzinami następnego dziecka w rodzinie
-lęk związany ze śmiercią
-lęk związany z bólem
-lęk związany z rozwodem rodziców
-lęk związany z nowymi doświadczeniami np. pierwszym dniem w przedszkolu
-lęk przed ciemnością
…
SLAJD 10
BAJKOTERAPIA
SLAJD 11
Cechą charakterystyczną wszystkich bajek terapeutycznych jest to, że bohater bajkowy znajduje się w trudnej sytuacji i przeżywa lęk, a wprowadzone postacie i rozwój zdarzeń umożliwiają redukcję tego lęku-bohater uczy się różnych sposobów jego przezwyciężania, natomiast nabycie nowych kompetencji zmienia sytuację psychiczną i zachowanie bohatera.
SLAJD 12
Rola bajki
Uwalnianie od lęku poprzez:
-oswojenie z zagrożeniem, różnymi sytuacjami, które mogą się zdarzyć
uświadamianie sobie uczuć, uczenie ich nazywania i wyrażania
-ukazanie bohatera znajdującego rozwiązanie szczęśliwe zakończenie (budowanie pokładów optymizmu i nadzieję, że własne problemy również zostaną rozwiązane)
Mechanizm naśladownictwa i modelowania wzorca, jakim jest bohater bajkowy
Nauka empatii- pobudzanie do emocjonalnego zaangażowania się w uczucia, jakich doświadczają bohaterowie-kształtowanie wrażliwości na zło, niesprawiedliwość itd.
Rozwijanie wyobraźni
Rozwijanie zasobów języka
Zabawa, przyjemność dla dziecka …
SLAJD 13
Adresaci
Głównie dzieci 4-9 r.ż.
Młodzież w okresie dorastania (powrót do świata magii, szukanie tam wsparcia, którego nie odnajdują w trudnej rzeczywistości)
SLAJD 14
Trzy rodzaje bajek terapeutycznych:
Psychoedukacyjna
Psychoterapeutyczna
Relaksacyjna
SLAJD 15
Bajka psychoedukacyjna
-ma na celu szeroko rozumiane dokonanie zmian w zachowaniu dziecka
-powinna dawać wzory pewnych zachowań, dzięki którym możemy rozwiązać problem. Nie może to być jednak moralizatorstwo, ale propozycja
SLAJD 16
Bajka psychoterapeutyczna
-ma zdecydowanie bardziej rozbudowaną fabułę i jest na ogół dłuższa niż bajka psychoedukacyjna
-ma za cel kompensację niezaspokojonych potrzeb, zastępczo - podniesienie samooceny
-musi być mocno zakorzeniona w sytuacji dziecka, której dotyczy.
Ułożenie takiej bajki wymaga dobrej analizy emocji (lęku, strachu, smutku), których ma ona dotyczyć
-ma także zastosowanie w sytuacjach trudnych emocjonalnie, po przeżyciach kryzysowych (np. początki dziecka w przedszkolu), czy nawet traumatycznych dziecka takich jak np.: separacja rodziców, pojawienie się nowego dziecka w rodzinie, śmierć ulubionego zwierzątka, choroba w rodzinie czy nawet śmierć członka rodziny.
SLAJD 17
Zarówno bajki psychoedukacyjne, jaki i psychoterapeutyczne można wykorzystywać
- jako działanie profilaktyczne - gdy wiemy, że nastąpi jakaś trudna dla dziecka sytuacja
-w sytuacjach, gdy już mamy do czynienia z konkretnym problemem, w trakcie przeżywania sytuacji trudnej
-wobec dzieci, które przeżyły lęk, noszą go w sobie
SLAJD 18
Bajka relaksacyjna
-Nie służy terapii, lecz odprężeniu, relaksacji, odpoczynkowi np.: po pełnym emocji dniu, po trudnym dla dziecka wydarzeniu, które było dla niego stresujące, np.: wizycie u dentysty, szczepieniu
-Podstawowe cechy :
*Opiera się na wizualizacji, czyli silnie odwołuje się do wyobraźni dziecka, a czynnik wyobrażeniowy odgrywa dużą rolę w jej przyswojeniu
*Akcja toczy się w miejscu dobrze dziecku znanym, które opisane powinno być jako spokojne, przyjazne i bezpieczne
*Akcja nie może być dynamiczna, bohater głównie obserwuje i przeżywa to, co widzi; są to wydarzenia spokojne
SLAJD 19
*Czas: 3-7 minut
*Dobrze jest wprowadzić do treści wydarzenia związane są z piciem wody ze źródła, kąpielą pod wodospadem, lataniem
*W bajce powinno znaleźć się wiele elementów odwołujących się do wszystkich zmysłów, np.: dobrze jest opisywać szum drzew czy wiatru, przywoływać zapachy itp.
*Przy opowiadaniu bajki relaksacyjnej ważne jest, byśmy sami byli odprężeni, mieli wyrównany oddech, czytali cicho
*Lekturze może towarzyszyć muzyka
SLAJD 20
Cztery elementy bajki terapeutycznej:
Główny temat
Główny bohater
Inne wprowadzone postacie
Tło opowiadania
SLAJD 21
Główny temat
-bohater przeżywający sytuacje emocjonalnie trudne, wyzwalające lęk
-w każdej bajce-inna sytuacja wyzwalająca lęk
-określenie rodzaju doznawanych uczuć
Główny bohater
-dziecko lub zwierzątko, z którym dziecko może się identyfikować
Bohater wyposażony jest w cechy upodabniające go do małego czytelnika (zbliżony wiek, znalezienie się w podobnej sytuacji lękotwórczej)
-bohater radzący sobie ze wszystkimi trudnymi sytuacjami, dzięki pomocy innych bajkowych postaci
-na końcu bohater uwolniony od lęku i wzbogacony o umiejętności radzenia sobie w trudnej emocjonalnie sytuacji
SLAJD 22
Inne wprowadzone postacie
-pomagają zwerbalizować lęk
-uczą adekwatnych zachowań
-umożliwiają bohaterowi osiągnięcie sukcesu
-uczą pozytywnego myślenia w sytuacjach lękotwórczych w kategoriach: mogę, potrafię, chcę, nie boję się…
-kreują nastrój pełen serdeczności, zrozumienia
-stymulują bohatera do otwierania się
Tło opowiadania
-bajka rozgrywająca się w miejscach znanych dziecku
-miejsca wywołujące w bohaterach pogodny nastrój
SLAJD 23
Sposoby oddziaływania na bajkowego bohatera/cele realizowane
w bajkach terapeutycznych
Konkretyzacja i racjonalizacja doznawanych lęków
-dostarczenie wiedzy o tym, co wywołuje lęk i informacji, jak należy postępować w sytuacji go wywołującej
Wzmacnianie poczucia własnej wartości
Uczenie pozytywnego myślenia
Powtarzanie i łączenie bodźców lękotwórczych z takimi, które wywołują pozytywną reakcję emocjonalną/
Kształtowanie pozytywnego nastroju emocjonalnego i odwrażliwianie, wygaszanie
SLAJD 24
Etapy bajkoterapii
Przeczytanie bajki odpowiednio dobranej do konkretnego dziecka i przeżywanego przez nie lęku
Rozmowa
-czy i jemu też zdarza się czasem bać
-jak zachował się bohater w trudnej sytuacji
-kto mu pomógł, a kto lub co pomaga dziecku itp.
SLAJD 25
Plan tworzenia opowiadań wg Doris Brett
SLAJD 26
BIBLIOGRAFIA: