LEKI OBNIŻAJĄCE CIŚNIENIE
NEPRESOL Dihydralazine* |
Dihydralazyna |
Antihypertensivum, Inny lek przeciwnadciśnieniowy |
ATC: C 02 DB |
1,4-Dihydrazynoftalazyna |
CAS: 484-23-1 |
Pochodne |
Metanosulfonian dihydralazyny |
Wodorosiarczan dihydralazyny ;CAS: 7327-87-9 |
Działanie. Pochodna hydralazyny. Działa bezpośrednio na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Poprzez zmniejszenie napięcie ścian tętniczek powoduje ich rozszerzenie, zmniejszenie oporu obwodowego i spadek ciśnienia tętniczego. W wyniku jednoczesnego odruchowego zwiększenia aktywności układu współczulnego prowadzącego do przyspieszenia czynności serca, zwiększenia pojemności minutowej serca i wzrostu jego zapotrzebownia na tlen, może ujawnić się lub zaostrzyć już istniejąca niewydolność wieńcowa. Zwiększa się także aktywność układu renina-angiotensyna-aldosteron, a wskutek tego nasila się retencja sodu i wody. Wzrasta przepływ nerkowy. Dihydralazyna nie wywołuje hipotonii ortostatycznej ponieważ działa przede wszystkim na tętniczki oporowe, a tylko w niewielkim stopniu na naczynia żylne. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego osiągając maksymalne stężenie w krwi po 1,5-2 h od podania doustnego. Po podaniu dożylnym maksymalne działanie hipotensyjne występuje po 30 min i utrzymuje się przez 4-6 h. Dihydralazyna jest metabolizowana w wątrobie przy udziale N-acetylotransferazy, której aktywność jest indywidualna, uwarunkowana genetycznie. Jest wydalana z moczem. |
Wskazania. Dihydralazyna jest stosowana w leczeniu umiarkowanego i ciężkiego nadciśnienia tętniczego, zwł. u osób z upośledzną czynnością nerek. Stosuje się ją w skojarzeniu z z diuretykiem i β-adrenolitykiem. U chorych z upośledzoną czynnością nerek dihyralazynę można podawać wraz z metyldopą. |
Interakcje. Dihydralazyna nasila działanie hipotensyjne innych leków przeciwnadciśnieniowych. Zwiększa działanie depresyjne etanolu i nasenne barbituranów. Podanie epinefryny w celu zniesienia hipotensyjnego działania dihydralazyny może spowodować tachykardię i tachyarytmię. Inne leki sympatykomimetyczne zmniejszają działanie hipotensyjne dihydralazyny i zwiększają ryzyko wystąpienia tachyarytmii. Inhibitory MAO, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, leki działające depresyjnie na o.u.n. i środki stosowane do znieczulenia ogólnego potęgują działanie dihydralazyny. |
Przeciwwskazania. Nadwrażliwość na dihydralazynę lub inną pochodną hydralazyny, choroba wieńcowa, zaburzenia krążenia mózgowego, tętniak rozwarstwiający aorty, zwężenie lewego ujścia żylnego, kardiomiopatia przerostowa, porfiria. Nie zaleca się stosowania u osób z obniżonym nastrojem, u chorych z zaawansowaną niewydolnością krążenia lub z toczniem rumieniowatym układowym. Ostrożnie stosować u osób z niewydolnością wątroby. Ciąża. Podaje się ze ścisłych wskazań, tylko w razie, gdy oczekiwana korzyść dla matki przewyższa ew. ryzyko dla płodu. Karmienie piersią. Nie należy stosować. |
Działania niepożądane. Przyspieszenie czynności serca, bóle wieńcowe, bóle i zawroty głowy, nudności, wymioty, brak łaknienia, biegunka, zatrzymanie płynów w organizmie, obrzęk błony śluzowej nosa, zmniejszenie liczby erytrocytów i ilości hemoglobiny, alergiczne zmiany skórne, zaczerwienienie twarzy, zaostrzenie istniejącej już choroby wrzodowej żołądka, objawy neuropatii spowodowane niedoborem pirydoksyny - zapalenie nerwów, parestezje, skurcze mieśniowe, ponadto dezorientacja, apatia, depresja, ostra psychoza, stany gorączkowe, pancytopenia. Podczas długotrwałego stosowania może wystąpić tzw. zespół hydralazynowy - toczniopodobny lub zapalenie wielonerwowe, ustępujące zazwyczaj po odstawieniu leku. |
Dawkowanie. Dorośli. Doustnie 25 mg na 24 h w 3-4 dawkach podziel. Dawkę zwiększa się stopniowo do 75 mg na 24 h. Bez określenia zdolności acetylacji leku przez pacjenta nie należy przekraczać dawki 100-125 mg na 24 h (wg niektórych autorów maksymalna dawka dobowa wynosi nawet 200-250 mg). We wlewie 1-10 mg na 24 h (nie należy przekraczać dawki 200-250 mg na 24 h). Dzieci powyżej 4. rż. doustnie 0,75-1 mg/kg mc. na 24 h w 4-6 dawkach podziel., lub w razie konieczności, dożylnie 0,1-0,5 mg/kg mc. w ciągu 1-2 min, w razie potrzeby dawkę można powtarzać co 30-90 min aż do maksym. dawki dobowej 3,5 mg/kg mc. |
Uwagi. Podczas stosowania leku chorzy nie powinni prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn (ze względu na obniżoną zdolność reagowania). |
EBRANTIL Urapidil* |
Urapidyl |
Antihypertensivum, Inny lek przeciwnadciśnieniowy |
ATC: C 02 CA |
6-{[3-[4-(2-Metoksyfenylo)-1-piperazynylo]-propylo]-amino}-1,3-dimetylouracylo-2,4(1H,3H)-pirymidynodion |
CAS: 34661-75-1, B 66256 |
Pochodne |
Chlorowodorek urapidylu |
Działanie. Lek obniżający skurczowe i rozkurczowe ciśnienie tętnicze wskutek zmniejszenia napięcia układu współczulnego wywołanego pobudzeniem ośrodkowych receptorów adrenergicznych α2. Zmniejsza opór naczyń obwodowych w wyniku blokady receptorów postsynaptycznych. Wykazuje działanie antagonistyczne w stosunku do receptorów adrenergicznych β1. Nie przyspiesza czynności serca, zmniejsza zużycie tlenu przez m. sercowy. Podany doustnie wchłania się w 92%, osiągając po 4-5 h maksym. stężenie w krwi. W 94% wiąże się z białkami osocza. W 50-70% wydalany jest z moczem, reszta jest wydalana z kałem w postaci metabolitów. |
Wskazania. Urapidyl jest stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego różnego pochodzenia. |
Interakcje. Inne leki obniżające ciśnienie i etanol wzmagają działanie urapidylu. |
Przeciwwskazania. Zwężenie cieśni aorty, zespolenie tętniczo-żylne. Ciąża, Karmienie piersią. Należy stosować bardzo ostrożnie. |
Działania niepożądane. Niekiedy, zwykle na początku leczenia, może wystąpić ból i zawroty głowy, znużenie, nudności, niepokój, pocenie się, rzadziej uczucie ucisku za mostkiem, duszność, niedociśnienie ortostatyczne, które można usunąć, podając powoli dożylnie 1-2 mg dihydroergotaminy. |
Dawkowanie. Doustnie dorosłym 30 mg dz. rano podczas posiłku; w razie potrzeby dawkę zwiększa się do 60-90 mg dz. W ciężkich stanach oraz w przełomach nadciśnieniowych dożylnie 12,5-50 mg; w razie konieczności można wstrzyknięcia powtarzać kilkakrotnie aż do dawki 100 mg dz. Gdy zależy na stałym utrzymaniu spadku ciśnienia, dożylnie we wlewie kropl. (po rozcieńczeniu 250 mg urapidylu w 500 ml 0,9% roztworu NaCl, 5-10% roztworu glukozy lub 5% roztworu lewulozy, sterofundyny lub tutofusyny) początkowo 2 mg/min (= 70 kropli/min), po osiągnięciu żądanego poziomu ciśnienia stosuje się dawkę podtrzymującą 9 mg/h (= 300-360 kropli/h, czyli 5-6 kropli/min). |
Diazoxide (iv.)* HYPERSTAT |
Diazoksyd (stosowanie dożylne) |
Antihypertensivum, Hyperglycaemicum, Inny lek przeciwnadciśnieniowy |
ATC: C 02 DA, V 03 AH |
1,1-Ditlenek 7-chloro-3-metylo-2H-1,2,4-benzotiodiazyny |
Działanie. zob. też Diazoxide (p.o.). Diazoksyd podany dożylnie powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego poprzez bezpośrednie działanie rozszerzające na mięśnie gładkie tętniczek. Działa gł. poprzez zmniejszenie obciążenia następczego, praktycznie bez wpływu na obciążenie wstępne. Skutecznie obniża zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie tętnicze. Pojemność minutowa serca zwiększa się, przepływ wieńcowy nie zmienia się, zwiększa się przepływ nerkowy. Powoduje przejściową hiperglikemię (szczególnie istotne u pacjentów chorych na cukrzycę). Działanie hipotensyjne rozpoczyna się po 1-2 min od podania diazoksydu i utrzymuje się przez 6-7 h. Jest wydalany gł. w stanie nie zmienionym przez nerki. Ze względu na długi okres półtrwania modyfikacja dawki w zależności od stanu klinicznego pacjenta jest trudna, co jest istotną wadą diazoksydu (w odróżnieniu od nitroprusydku sodu, którego dawkę można łatwo zmieniać - zob. Sodium nitroprusside). |
Wskazania. Diazoksyd jest stosowany dożylnie w sytuacjach nagłych w celu szybkiego obniżenia ciśnienia tętniczego. Może być stosowany u hospitalizowanych dorosłych i dzieci w krótkotrwałym leczeniu ciężkiego, złośliwego i niezłośliwego, nadciśnienia tętniczego. Nie powinien być stosowany dłużej niż 10 dni. Zobacz też Diazoxide (p.o.). |
Interakcje. Diazoksyd nie powinien być podawany pacjentom, którzy w ciągu ostatnich 6 h otrzymywali: hydralazynę, rezerpinę, alfaprodynę, metyldopę, β-adrenolityki, prazosynę, minoksydyl, azotyny i pochodne papaweryny. Zastosowanie diuretyków tiazydowych nasila działanie hiperglikemizujące i hiperurykemiczne diazoksydu. Diazoksyd zwiększa stężenie bilirubiny oraz kumaryny i jej pochodnych w osoczu. |
Przeciwwskazania. Diazoksyd nie powinien być stosowany dożylnie u chorych ze zwężeniem cieśni aorty, nadwrażliwych na diazoksyd, inne tiazydy lub pochodne sulfonamidów, z guzem chromochłonnym nadnerczy (ze względu na stymulację wydzielania amin katecholowych), w zachowawczym leczeniu nadciśnienia tętniczego i ostrym zawale m. sercowego. Ostrożnie podawać chorym z upośledzonym krążeniem wieńcowym i mózgowym. Ciąża, Karmienie piersią. Nie należy stosować. |
Działania niepożądane. Zatrzymanie Na i wody, co może doprowadzić do zastoinowej niewydolności krążenia. Hiperglikemia - pojawia się 4-5 h po dożylnym podaniu leku, diuretyki tiazydowe nasilają hiperglikemię u chorych leczonych diazoksydem. Hipotonia, niekiedy wymagająca intensywnego leczenia lekami sympatykomimetycznymi. Gwałtowne obniżenie ciśnienia tętniczego (występujące szczególnie po podaniu jednorazowo dużej dawki - 300 mg, nie zalecanej obecnie) może być przyczyną: niedokrwienia m. sercowego ze zmianami w zapisie EKG, niedokrwienia o.u.n., niedokrwienia nerwu wzrokowego. W związku z powyższym nie należy jednorazowo podawać dawki większej niż 150 mg. Inne objawy ze strony układu krążenia to: zaburzenia rytmu serca, kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej. Ze strony o.u.n.: niedokrwienie, zazwyczaj przejściowe, niekiedy może spowodować utratę przytomności, niedowład, splątanie, ubytki neurologiczne, bóle głowy, senność, euforię, szum w uszach i chwilową utratę słuchu, niepokój. Ze strony przewodu pokarmowego: rzadko - ostre zapalenie trzustki; nudności, wymioty, brak łaknienia, zaburzenia smaku, obrzęk ślinianek, nadmierne ślinienie, suchość w ustach, zaparcie lub biegunka. Ponadto: zaburzenia ze strony układu oddechowego spowodowane relaksacją mięśni gładkich: duszność, kaszel. Wynaczynienie leku powoduje zapalenie i ból okolicznych tkanek, bez ich martwicy - jest to spowodowane zasadowym odczynem roztworu. Może powodować zapalenie żył. Ponadto występują reakcje nadwrażliwości: wysypki, leukopenia, gorączka. Podawany w czasie porodu znacznie osłabia czynność skurczową macicy - dlatego nie jest polecany. Diazoksyd stymuluje wydzielanie amin katecholowych. U zwierząt obserwowano martwicę podwsierdziową i martwicę mięśni brodawkowatych po dożylnym podaniu diazoksydu, zmiany podobne do obserwowanych podczas stosowania również innych leków rozszerzających naczynia (hydralazyna, minoksydyl) oraz amin katecholowych, spowodowane prawdopodobnie niedotlenieniem w wyniku odruchowej tachykardii oraz upośledzenia perfuzji wieńcowej. |
Dawkowanie. Dożylnie. Dorosłym i dzieciom 1-3 mg/kg mc. co 5-15 min, nie przekraczając jednak jednorazowej dawki 150 mg, aż do obniżenia rozkurczowego ciśnienia tętniczego poniżej 100 mm Hg. Wstrzyknięcia dożylne małych dawek (do 150 mg) podawane w pewnych odstępach czasu są bezpieczniejsze od jednorazowego podania dużej dawki i obecnie obowiązuje ten sposób podawania diazoksydu. |
Przedawkowanie. Przedawkowanie jest spowodowane najczęściej szybkim podaniem dużej dawki leku i powoduje gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego. Należy zastosować pozycję Trendelenburga. Podawać płyny dożylnie. Gdy nie jest to wystarczające, należy podać leki sympatykomimetyczne. Współistniejącą hiperglikemię należy leczyć w sposób typowy (zob. wyżej). |
Uwagi. Podczas leczenia konieczna jest ścisła kontrola wartości ciśnienia tętniczego, stężenia glukozy i elektrolitów. |
Sodium nitroprusside |
Nitroprusydek sodowy |
Antihypertensivum, Inny lek przeciwnadciśnieniowy |
ATC: C 02 DD |
Na2[Fe(CN)5NO]•2H2O Nitroprusydek sodowy dwuwodny |
CAS: 13755-38-9, CAS: 14402-89-2 (bezwodny) |
Synonimy |
Działanie. Nitroprusydek sodowy jest silnym środkiem rozszerzającym naczynia krwionośne. Działa bezpośrednio na błonę mięśniową gładką tętnic i żył; silniej na naczynia żylne, ale w słabszym stopniu niż nitrogliceryna. Jego działanie rozszerzające naczynia jest spowodowane uwalnianiem tlenku azotu, niestabilnego związku o bardzo krótkim biologicznym okresie półtrwania. Tlenek azotu aktywuje cyklazę guanylanową - enzym, który zwiększa stężenie cyklicznego 3'5'-guanozynomonofosforanu (cGMP), co powoduje zmniejszenie napięcia błony mięśniowej gładkiej naczyń. Nitroprusydek sodowy nie działa na mięśnie gładkie innych narządów, np. macicy, dwunastnicy. Nitroprusydek sodowy zmniejsza obciążenie wstępne (poprzez rozszerzenie żył) - zmniejsza powrót żylny, obniżając tym samym późnorozkurczowe ciśnienie w komorze lewej i ciśnienie zaklinowania w tętnicy płucnej. Rozszerzenie tętnic powoduje zmniejszenie obciążenia następczego i obniżenie ciśnienia tętniczego. Może wystąpić odruchowa tachykardia wywołana pobudzeniem baroreceptorów. Pojemność minutowa serca zazwyczaj nieznacznie wzrasta. Nitroprusydek sodowy rozszerza również tętnice wieńcowe i zwiększa przepływ mózgowy. Rozszerzenie łożyska wieńcowego oraz obniżenie ciśnienia rozkurczowego może zwiększać strefę niedokrwienia u chorych z zawałem m. sercowego. Początek działania nitroprusydku sodowego występuje po 30-60 s, maksimum osiąga po 1-2 min, działanie utrzymuje się 1-10 min. Metabolizm jest kilkuetapowy, a jego znajomość jest konieczna ze względu na toksyczne działanie metabolitów. Pierwszy etap metabolizmu nie zależy od żadnego enzymu, jedynie od całkowitej dawki podanego nitroprusydku sodowego. Jedna cząsteczka nitroprusydku sodowego łączy się z hemoglobiną, tworząc cząsteczkę cyjanomethemoglobiny i 4 wolne jony cyjankowe. Methemoglobina powstająca z hemoglobiny może unieczynnić jony cyjankowe, również tworząc cyjanomethemoglobinę. Wolne jony cyjankowe (CN-), które są toksyczne dla układu cytochromów, przedostają się do wątroby, gdzie pod wpływem rodanazy przekształcają się do mniej toksycznego tiocyjanianu (rodanku, SCN-). Aby reakcja ta nastąpiła, potrzebny jest endogenny donor grup siarczanowych - tiosiarczan, który powstaje w wyniku rozkładu cystyny lub cysteiny. Tiocyjanian jest powoli wydalany przez nerki, a okres połowicznej eliminacji wynosi 4-7 dni. W związku z tak długim okresem eliminacji, jeżeli stężenie rodanku w surowicy przekroczy 10 mg/dl podczas leczenia dłuższego niż 24 h lub u pacjentów z niewydolnością nerek, następuje kumulacja tiocyjanianu w tkankach (zob. Przedawkowanie). Wolne jony cyjankowe są bardziej toksyczne niż tiocyjanian. Istnieje liniowa zależność między podaną dawką nitroprusydku sodowego a ich stężeniem. Blokują one łańcuch oddechowy w cytochromach, uniemożliwiając wykorzystanie tlenu przez tkanki. Jeżeli nitroprusydek sodowy podaje się w dawce większej niż 2 µg/kg mc./min, tworzenie jonów cyjankowych jest szybsze niż możliwość ich fizjologicznej eliminacji z organizmu. |
Wskazania. Nitroprusydek sodowy jest stosowany w leczeniu przełomów nadciśnieniowych; w intensywnej opiece kardiologicznej u chorych z ostrą niewydolnością serca w przebiegu choroby wieńcowej; po operacjach kardiochirurgicznych; w celu uzyskania kontrolowanego obniżenia ciśnienia tętniczego, aby zmniejszyć utratę krwi podczas niektórych zabiegów chirurgicznych. |
Interakcje. Działanie hipotensyjne nitroprusydku sodowego jest nasilone przez inne leki obniżające ciśnienie tętnicze, leki działające inotropowo ujemnie, wziewne środki anestetyczne oraz utratę krwi. |
Przeciwwskazania. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym spowodowanym zwężeniem cieśni aorty. U chorych z upośledzonym przepływem mózgowym. U pacjentów z wrodzonym zanikiem nerwów wzrokowych (choroba Lebera) lub u chorych niedowidzących z powodu palenia tytoniu - u chorych tych prawdopodobnie występuje niedobór rodanazy. Ostrożnie należy stosować u chorych z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym, upośledzoną czynnością wątroby oraz u pacjentów z wysokim ryzykiem znieczulenia ogólnego zaliczanych do kategorii IV i V wg ASA. Ciąża (kat. C). Można stosować jedynie w wypadku, gdy korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu potencjalne. Nitroprusydek sodowy przenika przez barierę łożyskową. Nie wiadomo, czy przenika do mleka matki. Karmienie piersią. W okresie stosowania leku należy przerwać karmienie piersią. Dzieci. Może być stosowany w specjalistycznych ośrodkach pediatrycznych. |
Działania niepożądane. Znacznego stopnia niedociśnienie, spowodowane najczęściej niezamierzoną szybką podażą nitroprusydku sodowego, może spowodować nieodwracalne zmiany niedokrwienne, do zgonu włącznie. Upośledzenie oddychania komórkowego poprzez uszkodzenie układu cytochromów przez jony cyjankowe (zob. Działanie, Antidota). Methemoglobinemia. Bóle brzucha, nadmierna potliwość, zawroty i bóle głowy, kołatanie serca, niepokój, bóle zamostkowe (mogą być spowodowane zbyt szybkim obniżeniem ciśnienia tętniczego - zwolnienie szybkości wlewu lub zmniejszenie dawki powoduje ustąpienie powyższych objawów). Ponadto opisywano: bradykardię lub tachykardię, zmiany w zapisie EKG, zmiany skórne, niedoczynność tarczycy, objawy niedrożności przewodu pokarmowego, zmniejszenie liczby płytek krwi, podwyższenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zapalenie w miejscu wkłucia. |
Dawkowanie. Nitroprusydek sodowy należy podawać tylko dożylnie, w 5% wodnym roztworze glukozy, w ciągłym wlewie kropl. Roztwór musi być chroniony przed dostępem światła. Dorośli i dzieci: 0,25-10 µg/kg mc./min. Dawki powyżej 6 µg/kg mc./min nie są polecane u noworodków. Dawka początkowa: 0,5-1 µg/kg mc./min, stopniowo można ją zwiększać do uzyskania optymalnego działania terapeutycznego. Dawka maksymalna: 10 µg/kg mc./min przez 10 min lub 0,5 µg/kg mc./min, jeżeli lek podawany jest dłużej. |
Przedawkowanie. Objawy zatrucia jonami cyjankowymi: tachyfilaksja, podwyższone ciśnienie cząstkowe tlenu w żyłach, kwasica metaboliczna. Leczenie: natychmiastowe odstawienie wlewu nitroprusydku sodowego; podanie hydroksokobalaminy w dawce 30-60 µg/kg mc. lub inhalacja azotynu amylu przez 15-30 s w ciągu każdej minuty do czasu zakończenia dożylnego powolnego podawania azotynu sodowego (roztwór 2%) w średniej dawce 5 mg/kg mc. (dorosłym 300 mg, dzieciom 4-10 mg/kg mc.) w celu przekształcenia hemoglobiny w methemoglobinę. Następnie podanie tiosiarczanu sodowego w dawce 150 mg/kg mc. w 50 ml 5% roztworu glukozy w ciągu 15 min. Objawy zatrucia tiocyjanianem mogą wystąpić u chorych leczonych długotrwale (dłużej niż 48 h) nitroprusydkiem sodowym lub leczonych równocześnie tiosiarczanem sodowym. U tych pacjentów należy kontrolować stężenie tiocyjanianu w osoczu. Stężenie tiocyjanianu powyżej 1 mmol/l powoduje objawy toksyczne: osłabienie siły mięśni szkieletowych, wymioty, zaburzenie psychiczne. Przedłużająca się kumulacja tiocyjanianu może wywołać niedoczynność tarczycy, gdyż zaburza transport jodków do gruczołu tarczowego i syntezę hormonów tarczycy. Oksyhemoglobina może powoli spowodować utlenienie tiocyjanianu do cyjanku i siarczanu, ale nie jest to wystarczające do odwrócenia działania toksycznego tiocyjanianu. Tiocyjanian może być usunięty z organizmu drogą dializy otrzewnowej lub hemodializy. |
Uwagi. Lek może być podawany wyłącznie w warunkach szpitalnych, w ośrodkach przystosowanych do monitorowania stanu chorego podczas leczenia oraz do postępowania w razie zatrucia. Nie zaleca się podawania leku dłużej niż 24 h, gdyż wtedy znacznie wzrasta ryzyko zatrucia metabolitami. |