O literaturze, Eco, Umberto
W szkicach o literaturze Eco jest szczodry wobec czytelnika. Opowiada o przykrościach i radościach pisania. Odkrywa nie tylko warsztat literaturoznawcy, lecz również jego kulisy
Zawsze byłem zdania, że na kongresy kardiologiczne nie należy nigdy zapraszać osób chorych na serce”; „Jestem prawdopodobnie mówcą najmniej odpowiednim, aby celebrować rocznicę otrzymania przez Joyce'a stopnia Bachelor of Arts, ponieważ w artykule, który ukazał się w roku 1901 w »St. Stephen's Magazine «, mowa była o tym, że Joyce'a zdeprawowały idee pochodzące z Włoch”; „Proszę mi wybaczyć, jeśli w trakcie tego wykładu będę musiał cytować, oprócz innych przykładów, również i te, które zaczerpnięte są z moich książek”.
Pierwsze zdania tekstów okazjonalnych zebranych w tomie "O literaturze" precyzyjnie zakreślają te obszary, po których Umberto Eco porusza się ze stylistycznie największym urokiem - dialogi z samym sobą: pisarza z badaczem, badacza z uczonym felietonistą, uczonego felietonisty z aforystą i dowcipnisiem. Wreszcie dialog z odbiorcą, którego - by wysłuchał poważnego dyskursu - należy najpierw dobrze do siebie usposobić. Omamić obietnicą lekkości, z jaką przyjdzie mu połknąć kąsek równie treściwy co smaczny, i uwieść.
Impulsu do zebranych w tym tomie 18 tekstów dostarczyły autorowi - jak sam pisze we wstępie - "tematy antologii, spotkań, sesji czy kongresów". Eco żartuje z siebie ("Odkryłem Sylwię [Nervala] (...) w stanie całkowitej niewinności"), zaczepia autorytety krytycznoliterackie ("Jego [De Sanctisa] lektura jest majstersztykiem wewnętrznej udręki, entuzjazmu i nieufności, co niniejszym potwierdzam i czemu zarazem zaprzeczam"), wyprzedzająco polemizuje ("Cokolwiek powiem na temat symbolu, mój przyjaciel Briosi odeprze wszelkie moje argumenty w uczonym eseju"). Tonem autoironicznej spowiedzi, intelektualnego zauroczenia, gawędy rozprawia o Borgesie, o świętym Tomaszu, o estetyce. Nie szczędzi też - co zazwyczaj udaje się od niego wydobyć z wielkim trudem - bardzo osobistego komentarza do własnego pisarstwa, któremu poświęca nawet całą długą wypowiedź zatytułowaną "Jak piszę".
Mówiąc w największym skrócie - w szkicach o literaturze Eco jest znakomity, ponieważ jest szczodry wobec swojego czytelnika. Opowiada o przykrościach i radościach pisania. Odkrywa nie tylko warsztat literaturoznawcy, lecz również jego kulisy. I nie waha się pisać wbrew De Sanctisowi, że "Raj jest, rzecz jasna, najpiękniejszą z trzech części (cantiche) Komedii" Dantego. I znajduje dla swojej opinii solidne uzasadnienie, które warto przytoczyć jako ostateczny argument dla "tych, których nie interesuje ani Bóg, ani inteligencja. Dantejski Raj jest apoteozą wirtualności, tego, co niematerialne, czystego software'u, pozbawionego ciężaru hardware'u (...). Jest triumfem czystej energii, tym, co sieć Web nam obiecuje i czego nigdy nie zdoła spełnić, jest pochwałą fal, ciał bez narządów, poematem o gwiazdach supernowych i gwiazdach karłach, nieprzerwanym Wielkim Wybuchem...". I tak dalej, ku radości czytelników, którzy jak profesor Bralczyk kochają tylko te zdania, w których ciekawie się dzieje.