Układ krążenia - podstawowy układ który służy do rozprowadzania po całym organizmie różnych substancji chemicznych, doprowadzeniu do komórek O₂ i odprowadzaniu CO₂, rozprowadza po tkankach o komórkach substancje odżywcze.

Składa się z:

• serca (pompy ssąco-tłoczącej)

• naczyń (rury które biegną od obwodu do serca i z powrotem)

• krwi (krąży w układzie zamkniętym)

• limfy (krąży w układzie otwartym

BUDOWA SERCA

Zbudowane z mięśnia sercowego poprzecznie prążkowanego, długich włókien mięśniowych które łączą się ze sobą. Otoczone jest workiem osierdziowym. Jama serca podzielona jest na 4 części : przedsionek praw i przedsionek lewy (odgradza je przegroda międzyprzedsionkowa) oraz komora prawa i komora lewa (odgradza je przegroda międzykomorowa). Całe wnętrze serca jest wyścielone śródbłonkiem sercowym. Skurcz wypycha, rozkurcz zasysa. Do komór dochodzą żyły a od komór wychodzą tetnice.

Prawy przedsionek

• oddzielny jest od prawej komory zastawką trójdzielną

• jest większy od lewego przedsionka

• ściana komory prawej jest cieńsza od lewej

• znajduje się w nim żyła główna górna, żyła główna dolna które prowadzą krew odtlenowaną

Lewy przedsionek

• oddzielony jest od lewej komory zastawką dwudzielną

• ściana komory lewej jest grubsza od prawej

• jest mniejszy od przedsionka prawego

• wpadają do niego 4 żyły płucne które odprowadzają utlenowaną czerwoną krew z płuc

Lewa komora

• zawiera krew tętniczą utlenowaną (czerwona)

• odchodzi od niej największa tętnica - aorta

Prawa komora

• zawiera krew żylną odtlenowaną (bordowa)

Mięsnie przedsionków i komór mają właściwości kurczowe. Inicjacja skurczów przedsionka ma miejsce w węźle zatokowo-przedsionkowym. Kurcz przedsionków jest wcześniejszy niż kurcz komór.

60-80/min - dorośli

do 140/min - dzieci

w miarę starzenia się tempo serca maleje

Wyróżniamy 3 warstwy serca:

1. cienka środkowa - cieniutkie wsierdzie

2. gruba środkowa - sierdzie

3. zewnętrzna - osierdzie które zbudowane jest z dwóch cieniutkich blaszek

W tętnicach (również w aorcie) mamy zastawki półksiężycowate.

Wady serca:

1. nabyte - powstają po urodzeniu dziecka

2. wrodzone - zaburzenia genów

3. powstałe w czasie ciąży np., gdy matka zachorowała

Czynniki które przyspieszają akcje serca:

• podniesiona temperatura ciała

• emocje

• wysiłek fizyczny

• u kobiet dodatkowo w czasie ciąży i menstruacji

Starość: kobiety 65lat, mężczyźni 70 lat

Woda -nieprawidłowy przeciek krwi między przedsionkami a komorami

W sercu znajduje się 100-150 ml krwi

w organizmie od 5 do 7 litrów

Najczęstsze choroby układu krążenia:

• nadciśnienie

• miażdżyca (przez cholesterol)

• żylaki

Złe leczenia nadciśnienia skraca życie o 15 lat!

Najczęstsza choroba wywołująca choroby serca to reumatyzm („liże stawy, kąsa serce”)

Zdrowe serce - serce człowieka który nie ma dolegliwości z układu, ma prawidłowe ciśnienie tętnicze, prawidłową wagę ciała, właściwy poziom cholesterolu i cukru, nie ma nałogów i który codziennie wykonuje marsz : kobieta 8 km, mężczyzna 12 km.

Odpowiednie ciśnienie 140/80

ciśnienie skurczowe 140-145 / 80-85 ciśnienie rozkurczowe

RODZAJE NACZYŃ

• tętnica - grube ściany, dużo włókien elastycznych, średnie tętnice zawierają dużo włókien mięśniowych

• żyły - cienkie ściany, minimalna ilość włókien elastycznych

• naczynia włosowate - cienkie ściany, zdolność przepuszczania substancji odżywczych (glukoza, białko, tlen) do naszych komórek

KREW

jedyna tkanka płynna w naszym organizmie. Składa się z części płynnej - osocza i komórek krwi - elementów morfotycznych.

Komórki krwi składają się z:

• erytrocytów - krwinki czerwone - jedyne które nie mają jądra komórkowego, mają kształt dwuwklęsłych dysków, wytwarzane w czerwonym szpiku kostnym, wypełniony jest hemoglobiną , dzięki czemu mogą transportować tlen z płuc do tkanek. w 1 ml³ jest 4-4,5 mln erytrocytów.

• leukocytów - krwinki białe - odpowiadają za odporność (wirusy, bakterie, grzyby) mają antygeny ( różne ciała obce). w 1 ml³ jest 4-10tys leukocytów

limfocyty T- działanie przeciwnowotworowe, zabijają nieprawidłowe komórki

Trombocyty - płytki krwi, ułamki komórek bez jądra, wytwarzane przez komórki szpiku. pełnią ważną funkcję w procesie homeostazy czyli krzepnięcia krwi, biorą również udział w gojeniu ran. 1ml³ - 400-450 tys

OSOCZE zawiera roztwory białek:

• fibrynogen -białko krzepnięcia

• albuminy - białko niskocząsteczkowe, komórki tworzą własne struktury

• globuliny - białko wysokocząsteczkowe, zawierają ciała odpornościowe przeciw chorobom

Częstość akcji serca zależy od:

• wieku

• stanu fizjologicznego (ciąża, okres)

• ruchu

• emocji (strach, euforia, stres)

• u mężczyzn - duża ilość jedzenia przyspiesza akcje sreca

• gorączka, podwyższona temp ciała

POT

98% to woda, 1% to elektrolity, pozostała część to amoniak, mocznik, kreatynina, trochę cukru, substancje zapachowe

tryb siedzący - ok. 1,5 litra/dobę

górnik, ciężka praca fizyczna - 14litrów na 8h

feromony - działają na naszą podświadomość, są to substancje zapachowe

SKÓRA

największa tkanka naszego organizmu, zajmuje powierzchnię 2-2,5m². Ma różną grubość: cienka znajduje się na powiekach, spód stawu łokciowego , stawu kolanowego, opuszki, strefy intymne; natomiast gruba skóra występuje na stopach, w okolicach kolan, na plecach.

Zbudowana jest z 3 warstw:

• naskórka

• skóry właściwej

• tkanki podskórnej

Tuż przy naskórku i przy tkance podskórnej znajdują się sploty tętnico-żylne

Naskórek:

• żywe warstwy naskórka

-warstwa podstawna - zbudowana z komórek o budowie cylindrycznej, produkuje keratynę

-warstwa kolczysta

• naskórek martwy - ma najbardziej rozpadłe jądra komórkowe

-warstwa ziarnista

-warstwa jasna - wypełniona eleidyną

-warstwa rogowa - najbardziej zewnętrzna warstwa, ma 2 podwarstwy

Cały naskórek nie ma naczyń krwionośnych. Na dobę złuszczamy ok. 15-25g komórek naskórnych.

Skóra właściwa

Chroni organizm od stłuczeń, zawiera substancje elastyczne, a zapewniają to włókna kolagenowe. Skórę właściwą wypełnia też substancja między międzykomórkowa. Znajdują się w niej również termoreceptory które odpowiadają za czucie bólu, ucisku, kształtu, wibracji, zimna.

zawiera tzw. przydatki skórne:

• gruczoły łojowe (tworzą literę T na twarzy i na plecach)

• gruczoły potowe (pod paznokciami i w okolicach płciowych nie ma gruczołów potowych)

• włosy

• paznokcie

Fibrocyt produkuje kolagen.

Wyróżniamy 3 rodzaje kolagenu:

1. kolagen (grube włókna ułożone w pęczki)

2. elastyna

3. redikulina ( we włóknach redikulinowych zawarte są komórki odpornościowe)

W miarę starzenia się właściwości kolagenu maleją.

Tkanka podskórna

utworzona jest z luźnej tkanki łącznej, jest unaczyniona i unerwiona, znajdują się w niej komórki tłuszczowe (ich ilość jest uzależniona genetycznie, ale może ulec zwiększeniu do 4 roku życia)

Przy otyłości zwiększa się ilość tłuszczu w komórkach, a nie ilość komórek.

Kobiety mają 15% więcej tłuszczu od mężczyzn.

Mleko kobiece zawiera:

• ok. 4,5 % tłuszczu

• ok. 6% laktozy

• ok. 1,5% białek

Funkcje skóry:

• kontakt organizmu człowieka ze światem zewnętrznym

• rodzaje czucia

• ochrona organizmu przed czynnikami zewnętrznymi

• ochrona przed utratą ciepła

• ochrona przed zakażeniami chorobowymi, grzybiczymi

• chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym

Choroby skóry wrodzone to np. wrodzona suchość skóry tzw. rybia łuska.

Skórę dzielimy na:

• normalną

• suchą

• tłustą

• mieszaną

Płaszcz wodno-lipidowy - siedlisko bakterii i drożdży, jedzą nasz łój, zniechęcają bakterie

chorobowe do atakowania organizmu

keratyna - zawiera 10% wody, odporna na kwasy i zasady

melanina - barwnik skóry

albinos - nie ma melatoniny

melanocyty - są w cebulkach włosów i tęczówkach

komórki Langerhansa - odpowiadają za odporność skóry

Krwiobieg mały - rozpoczyna się w prawej komorze do której napływa krew żylna z prawego przedsionka. Skurcz komory tłoczy krew do pnia płucnego. Natleniona krew wraca czterema żyłami płucnymi do lewego przedsionka, a stąd do lewej komory.

Krwiobieg duży - krążenie ogólno ustrojowe do wszystkich naszych tkanek, rozpoczyna się w komorze lewej, stąd natleniona krew płynie aortą, rozgałęzia się ona na mniejsze tętnice i jeszcze mniejsze naczynia krwionośne przez co krew dochodzi do wszystkich części ciała.

Tętno - poszerzenie tętnic wynikłe z objętości wyrzutowej. Jego cechy to wyczuwalność i miarowość.

Tętno badamy na tętnicy szyjnej, promieniowej, udowej

szybka akcja serca: ponad 100/min - tachykardia

wolna akcja serca : poniżej 50/min - bradykardia

tętno powyżej 140/min wymaga porady lekarza

miarowość - w tych samych odstępach czasu krew przepływa przez tętnice

Objętość wyrzutowa - objętość krwi jaką serce wyrzuca do aorty

Ciśnienie tętnicze - ciśnienie z jaką objętość wyrzutowa naciska na ścianę tętniczą

górne : 140-145 skurczowe

dolne :80-85 rozkurczowe

powyżej -> nadciśnienie -> niszczy elastyczność tętnic, sprzyja miażdżycy, skraca życie o 20-25 lat

zagrożenie życia z powodu nadciśnienia:

• wylew z niedowładem (np. kończyn, mowy)

• wylew do siatkówki ze ślepotą

• zawał mięśnia serca

• wylew do nerek

UKŁAD POKARMOWY

ma długość 12-13 m

odcinki układu pokarmowego:

jama ustna -> gardło -> przełyk -> żołądek -> jelito cienkie -> jelito grube

Gruczoły trawienne to:

• ślinianki

• wątroba

• trzustka

Enzymy trawienne:

1. amylaza - enzym trawiący węglowodany

• amylaza śliniankowa (w ślinie)

• amylaza trzustkowa (w trzustce produkowana)

• amylaza jelitowa (produkowana w śluzówkach jelit)

1. proteaza - enzym trawiący białko

• pepsynogen - w żołądku - jest nieaktywny - zamienia się w pepsynę pod wpływem kwasu solnego HCL

• trypsynogen - produkowany w trzustce - trawi jak zmieni się w pepsynę

1. lipaza - enzym trawiący tłuszcze - produkowany w trzustce

trawi tłuszcze tylko wtedy gdy tłuszcz się rozdrobni na drobne kuleczki, gdy będzie emulgowany. Emulgację inicjuje żółć, gdyż zawiera bilirubinę i kwasy żółciowe a to one rozbijają tłuszcz na drobne kuleczki

JAMA USTNA

Składa się z

1)przedsionka [między wargami a zębami]

2)zębów [tkwią w zębodołach szczęce i żuchwie].

Mamy 32 zęby stałe - siekacze- kieł - 2przedtrzonowe - 2trzonowe

paradontoza - u nałogowych palaczy - może wywołać ogólnoustrojowe zapalenia i kalectwo do końca życia

3)jamy ustnej właściwej [między policzkami a podniebieniem górnym]

za zębami jest podniebienie twarde, potem miękkie i języczek

4)język - na dnie jamy ustnej, zawiera kubki smakowe, bardzo giętki, służy do przesuwania pokarmu i mówienia, język miesza kęs ze śliną i przesuwa do gardła

Ślina

Wyróżniamy: Świnka - zapalenie ślinianek

- gruczoły ślinowe małe przyusznych

- gruczoły ślinowe duże:

~przyuszne

~podżuchwowy

~podjęzykowy Ślina zawiera wodę, śluz (mucyna)

enzymy trawiące(amylaza ślinowa), sole min.

Miksoma ślinianki- najbardziej złośliwy rak. Człowiek wytwarza 1,5 l śliny/ dobę

GARDŁO

Dzielimy na 3 piętra

1. część nosowa

2. część gardłowa

3. część krtaniowa

W gardle znajduje się linozyn ślinowy- enzym bakteriobójczy

PRZEŁYK

• Łączy jamę ustną z żołądkiem

• ma długość ok. 25 cm

• nie ma w nim żadnych gruczołów trawiennych

• ściana jest pokryta nabłonkiem, który wytwarza minimalną ilość śluzu

• wykonuje automatycznie ruchy perystaltyczne

ŻOŁĄDEK

• zbudowany z mięśni podłużnych, poprzecznych

• jest to narząd elastyczny, rozciągliwy

• odźwiernik przepuszcza tylko płyn do dwunastnicy

• sok żołądkowy zawiera enzymy trawiące w części głównej trzonu

• komórki główne produkują pepsynogen

• komórki okładzinowe produkują kwas solny

• pH żołądka wynosi 1,3 - 1,7

• błona żołądka produkuje kwasy mucyny żołądkowej które są odporne na kwaśne kwasy

• refluks żołądkowy - wpust nie działa prawidłowo i pokarm się cofa do przełyku a nawet do gardła

• wrzód żołądka - ubytek błony śluzowej żołądka

• treść pokarmowa żołądka ciągle się miesza

gastroskopia-badanie żołądka

rektoskopia- badanie odbytu

kolonoskopia - badania całego jelita grubego

WĄTROBA

Prawie w całości pokrywa ją błona surowicza - otrzewna. Wątroba cały czas produkuje żółć która w czasie posiłków spływa do jelita. Między posiłkami gromadzi się w pęcherzyku żółciowym

Funkcje wątroby:

• przemiana węglowodanów, białek i tłuszczów

• magazynowanie witamin A B D

• produkcja żółci

• wytwarzanie ciepła

Żółć służy do emulgacji tłuszczu.

JELITA

W jelicie cienkim się trawi i wchłania pokarm, w jelicie grubym tworzy się kał

Jelito cienkie Jelito grube

-dwunastnica - jelito ślepe (kątnica)

- jelito czcze - wstępnica

- jelito kręte - poprzecznica

- zstępnica

- esica

-odbytnica

Zadanie dwunastnicy:

• dalsze trawienie treści pokarmowych

• neutralizacja kwasu solnego z żołądka

• ma silny odczyn zasadowy

---