Teoretyczne podst. czytania

Istota czytania polega na rozpoznawaniu symboli graficznych
i fonetycznych, na rozumieniu znaczeń tych symboli lub inaczej- kojarzeniu ich ciągów ze znaczeniem oraz na ocenie wartości rozpoznanego sensu w odniesieniu do własnego doświadczenia. Najważniejsze jednak jest rozumienie myśli przewodnich tekstów. W związku z powyższym należy widzieć trzy uzależnione od siebie aspekty czytania: techniczny, semantyczny i krytyczno-twórczy.

1. Techniczny- rozpoznawanie, kojarzenie i różnicowanie grafemów i fonemów, umiejętności ich odtwarzania werbalnego i graficznego. istotą tego procesu jest kojarzenie znaków graficznych z fonicznymi i odwrotnie.

2. Semantyczny- kojarzenie rozpoznanych znaków
   z doświadczeniem, dosłowne rozumienie tekstu. Istota tego aspektu polega na rozumieniu znaczeń zawartych bezpośrednio w tekście oraz sensu poszczególnych fragmentów w odniesieniu do całości.

3. Krytyczno-twórczy- ustosunkowanie się i ocena czytanego tekstu w kontekście własnego doświadczenia. jest o interpretacja zakładająca rozumienie nie tylko dosłowne, ale też przenośne, a także umiejętność wykorzystania odczytanych treści. Istotą tego aspektu jest refleksyjność oraz krytyczny stosunek do treści ich znaczeń. Przy takim typie czyt. niezbędne są umiejętności wyodrębniania z treści tekstu istotnych momentów, wykraczania poza fakty bezpośrednie w celu ponownego dokonania syntezy wielu elementów, odkrycia nowych informacji, zastosowania, itd.

Teoretyczne podst. czytania 2

Czytanie jest umiejętnością intelektualną, która umożliwia poznanie mowy utrwalonej na piśmie. Jest złożonym, dynamicznym procesem poznawczym, na który składają się zjawiska fizyczne, fizjologiczne i psychologiczne. Zaczyna się od zjawiska fizycznego, kiedy na siatkówce oka pojawiają się obrazy, stanowiące odbicie czytanego tekstu. Kiedy utworzy się obraz, następuje proces fizjologiczny, czyli przesłanie informacji nerwem wzrokowym jako impulsu do części korowej analizatora. Tam, jako aspekt znaczeniowy, psychiczny, dokonuje się spostrzeganie znaków graficznych. Należy jednak podkreślić, że proces ten polega na rozumieniu spostrzeganych wyrazów i zdań utrwalonych w postaci obrazów graficznych, wyrażających odpowiednie znaki mowy. Wg Zborowskiego można w nim wyodrębnić trzy gł. elementy:

1. wzrokowy (spostrzeganie obrazów graficznych wyrazów);

2. słuchowo-dźwiękowy (fonetyczny odpowiednik artykułowanej mowy);

3. znaczeniowy (rozumienie wyrazów, zdań, treści tekstu- uświadomienie jej sobie i przezywanie).

Dojrzałość do czytania

Dojrzałość do czytania uznawana jest za pojęcie względne. Stanowi wynik wpływów dojrzewania, doświadczeń, a także efektów uczenia się. Przy określaniu dojrzałości dziecka do nauki czytania i pisania należy brać pod uwagę nie tylko ogólną fizyczną dojrzałość, ale także inne czynniki typu: dojrzałość językowa, percepcja wzrokowa i słuchowa, inteligencja oraz zdolność do motorycznej koordynacji. Mowę i słuch należy ćwiczyć m.in. poprzez rozmowy i opowiadania, słuchanie tekstów lit., stosowanie inscenizacji, gier darmowych oraz zabaw tematycznych. Należy pamiętać, że każdy poziom opanowania danych umiejętności zależy od przyswojonych wcześniej wiadomości i sprawności. Jak podaje D.Czelakowska ten stan gotowości do nauki czytania i pisania wg A.Brzezinskiej można ująć w trzech aspektach.

1. Gotowość psychomotoryczna- ukształtowanie u dziecka umiejętności i sprawności decydujących o szybkim opanowaniu tech. czytania i pisania.

2. Gotowość słownikowo-pojęciowa- warunkuje rozumienie znaczeń czytanych wyrazów, wyrażeń i tekstu.

3. Gotowość emocjonalno- motywacyjna- jej istotą jest odkrywanie wartości i potrzeby znajomości języka pisanego, jego znaczenia w procesie komunikacji i przekazie doświadczeń kulturowych. Istotne jest także kształtowanie pozytywnego stosunku do książki i zainteresowanie nią.

Tok metodyczny wprowadzenia nowej litery

W toku metodycznego postępowania przy wpr. nowej litery, niezależnie od wybranego elementarza, wyróżnia się na ogół następujące etapy:

I. Stworzenie sytuacji dydaktycznej do ćw. w mówieniu i wyodrębnienia wyrazu podstawowego:

1. Zaprezentowanie ilustracji tematycznej, zdjęć, filmu, historyjki obrazkowej, przeźroczy, audycji itp.

2. Wypowiedzi uczniów związane z sytuacja dydaktyczną, najlepiej znaną i bliska dzieciom, wyeksponowanie wyrazu podst. w mowie.

3. Wyodrębnienie obrazka lub przedmiotu przedstawiającego wyraz podstawowy.

II. Analiza i synteza słuchowo-wzrokowa wyrazu podstawowego:

1. Odczytanie wyrazu podst. symbolami i w całości.

2. Odczytanie wyrazu podst. głoskami oraz dokonanie syntezy.

3. Wyróżnienie samogłosek i spółgłosek.

4. Określenie miejsca podanych głosek w wyrazie i ich wymawianie w izolacji.

5. Wyodrębnienie w wyrazie nowej głosi, wyszukiwanie innych wyrazów zawierających daną głoskę w wygłosie, nagłosie i śródgłosie.

6. Prezentacja nowej litery- małej i wielkiej, drukowanej i pisanej. Rozpoznanie jej wśród innych liter alfabetu. Układanie z nią wyrazów.

7. Wyodrębnienie litery do nauki pisania.

III. Nauka pisania małej i wielkiej litery oraz łączenie jej z innymi literami:

1. Zaprezentowanie wzoru nowej litery.

2. Analiza kształt litery, porównanie jej z innymi.

3. Demonstrowanie sposobu pisania litery przez nauczyciela na tablicy w dużym formacie bez linii i w liniaturze.

4. Pisanie litery w powietrzu, na ławce, itp..

5. Pisanie litery na kartce, kreda na tablicy.

6. Pisanie litery w zeszycie ćw. po śladach i bez śladów.

7. Pisanie liter w zeszycie przedmiotowym.

8. Prezentacja sposobu pisania wyrazu podst. na tablicy ze zwróceniem uwagi na sposób łączenia z innymi literami, pisanie w zeszycie ćwiczeń i przedmiotowym.

9. Układanie i pisanie zdań z wyrazem podst. i innymi wyrazami.

10. Dobieranie wyrazów i zdań do obrazków- wycinanie i układanie ich.

IV. Czytanie tekstu z nową literą:

1. Rozmowa na temat tekstu i ilustracji, jeżeli wcześniej nie były wykorzystane. Wiązanie treści tekstu z ilustracją.

2. Wyszukiwanie i odczytywanie w tekście wyrazów i zdań z wyrazami, w których wystąpiła dana litera.

3. Wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela lub ucznia bardzo dobrze czytającego.

4. Wyszukiwanie i odczytywanie zdań stanowiących odp. na pytania zadane przez nauczyciela.

5. Wyszukiwanie i odczytywanie zdań najkrótszych, najładniejszych, itp..

6. Czytanie tekstu przez dzieci.

7. Wykonywanie ćw. w zeszytach.

Cele edukacji polonistycznej

Ogólne cele polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej, w tym aktywność poznawcza dziecka, które zgodnie ze strukturą kszt. polonistycznego dotyczą trzech gł. pól tematycznych:

• początkowej nauki czytania i pisania,

• kształcenia językowego wraz z redagowaniem wypowiedzi pisemnych,

• kształcenia literackiego i kulturalnego.

Nadrzędnym celem edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest wieloetapowy, harmonijny rozwój osobowości oraz przygotowanie do dalszej nauki, a także udziału w życiu społecznym i kulturalnym.

Funkcje języka

Dwie funkcje języka realizują zdolność języka do zastępowania symbolami słownymi zjawisk otaczającego świata. Jedna z tych funkcji to f. symboliczna (zw. in. reprezentacyjna lub poznawczą). Służy ona poznawaniu rzeczywistości i jej reprezentacji w umyśle. Polega na przedstawianiu, tj. reprezentacji rzeczywistości pozajęzykowej przy użyciu symboli. Zadanie przekazywania informacji i wymiany myśli z innymi ludźmi spełnia funkcja komunikacyjna. Jest ona realizowana w codziennej mowie. Dziecko wykorzystując obie te funkcje, nazywa, określa lub opisuje otaczający je świat.

Etapy rozwoju językowego dziecka

I. Okres melodii (0-1 r.ż.)

- płacz,

- gruchanie, guganie, gużenie (2 m.ż.),

- gaworzenie (6 m.ż.).

II. Okres wyrazu (1-2 r.ż)

- do ok. 2 wyrazów na początku okresu, dziecko dodaje, co miesiąc 2-3 wyrazy,

- mowa bierna obejmuje ok. 200 wyrazów,

- wymawia wszystkie samogłoski oraz spółgłoski p,b,m,t,d,n,k,ś,ć.

III. Okres zdania (2-3 r.ż)

- wyrażanie potrzeb, stanów emocjonalnych, opisywania rzeczywistości,

- wiek pytań,

- rozbudowywanie wypowiedzi i ich łączenie.

IV. Okres swoistej mowy dziecięcej (4-7 r.ż.)

- stopniowy zanik seplenienia, rerania, kapacyzmu,

- liczne agramatyzmy,

- założone wypowiedzi (opis, opowiadanie).

Czytelnictwo

Czytelnictwo to proces społeczny, który polega na zaspokojeniu estetycznych, intelektualnych, naukowych, informacyjnych i rozrywkowych potrzeb ludzi, poprzez przyswajanie przekazywanego piśmiennie dorobku ludzkich myśli, uczuć, czy wiedzy. Uwarunkowane jest czynnikami społ. i psychofizycznymi zjawiska i procesami związanymi ze stosunkiem czyt. książki i prasy, korzystaniem z nich i oddziaływaniem lektury na odbiorców. Jest to także suma indywidualnych czytań.

Mowa, a pismo

Zasady ortografii:

• fonetyczna- piszemy tak, jak słyszymy, np. brat, droga,

• morfologiczna- wymiana głosek w wyrazach pokrewnych, np. sad- sady, stóg- stogi,

• historyczna- zatarcie różnic w wymowie głosek zapisywanych literami, np. ż-rz, u-ó, np. rzadki, góra.

---