1. Kodyfikacja polskiego prawa o postępowaniu administracyjnym od 1919r.
Kodyfikacja postępowania administracyjnego w Polsce została dokonana w kilku stadiach a przygotowania do niej podjęto wkrótce po odzyskaniu niepodległości. Pierwszym aktem prawnym, który podporządkował tok instancji, była tymczasowa ustawa z 2 sierpnia 19119 r. o organizacji władz administracyjnych drugiej instancji. Ustawa ta uregulowała zasady wnoszenia odwołań od decyzji wojewodów do ministrów.
Zasady i tryb wnoszenia odwołań od decyzji administracyjnych oraz wznowienia postępowania administracyjnego uregulowała jednolicie dla całego obszaru państwa ustawa z 1 sierpnia 1923 r. w sprawie środków prawnych od orzeczeń władz administracyjnych. W niewielu przepisach ustawa zawierała zaledwie 12 artykułów, umorzono zasadnicze kwestie dotyczące odwołań. Prze[osy te zostały powtórzone w odrębnej ustawie z 1924 r. dotyczącej decyzji władz szkolnych.
Następna kodyfikacja to Rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym, które obowiązywało aż do końca 1960 r. wszakże wiele zmian prawodawczych wprowadzono od 1944 r. jak też zaniechanie reaktywowania sądownictwa administracyjnego ogólnego spowodowały osłabienie w praktyce roli tej kodyfikacji jako jedynego źródła prawnej regulacji postępowania administracyjnego.
Inicjując prace nad nową kodyfikacją postępowania administracyjnego, Komisja Prawa Administracyjnego przy Zarządzie Głównym Zrzeszenia Prawników Polskich w końcu 1957 r. przygotowała wstępny projekt kodeksu postępowania administracyjnego. Później zarządzeniem Prezesa RM powołano komisję do opracowania projektu przepisów o postępowaniu administracyjnym. Polska należy do krajów, które wcześnie dokonały kodyfikacji postępowania administracyjnego.
2. ŹRÓDŁA PRAWA O POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM.
Struktura źródeł prawa o postępowaniu administracyjnym jest prosta tylko z pozoru. Istnieje uregulowanie o charakterze kodeksu, ale zakres stosowania tej ustawy jest oraz uregulowania w niej zawarte powodują, że nie jest to regulacja prawna wyczerpująca.
Podstawowym aktem prawnym jest ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, która była nowelizowana przed ogłoszeniem w 1980 r. tekstu jednolitego pięć razy, a po ogłoszeniu tekstu jednolitego było ponad 20 nowelizacji. Tekst obowiązujący KPA zawierał najpierw obwieszczenie Prezesa RM z 17 marca 1980 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu KPA. Tekst ten został poddany wielu nowelizacjom, duża zmiana była wprowadzona w 1998 roku a w roku 2000 ogłoszono tekst jednolity KPA zgodny z nowymi zasadami techniki legislacyjnej.
Odesłanie do przepisów odrębnych. W KPA zamieszczono sporo odesłań do przepisów odrębnych. Są to odesłania dotyczące np. ustawowych terminów do dokonywania pewnych czynności procesowych, które mogą być skracane lub wydłużane, a także ustanowienia szczególnych organów odwoławczych. Duża liczba odesłań zamieszczona w KPA sprawia, że przepisy o postępowaniu administracyjnym zawarte w KPA nie tworzą sztywnego, zamkniętego i statycznego systemu, ale jest to zespół przepisów dopełniany elementami zmiennymi, czerpanymi z odrębnych ustaw.
3. ZAKRES MOCY OBOWIĄZUJĄCEJ KPA.
Przepisem noweli do KPA z 1990 r. zniesiono wyłączenie spod mocy obowiązującej KPA postępowania w sprawach powszechnego obowiązku obrony, w sprawach należących do właściwości wojskowych organów administracji państwowej. Po wejściu w życie noweli do KPA z 1990 r. dokonano zasadniczych zmian w unormowaniach prawnych w tej dziedzinie, wprowadzając przepisy ustawowe z odrębnymi rozwiązaniami niektórych zagadnień.
Od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1997 r. postępowanie w sprawach zobowiązań podatkowych było regulowane przez przepisy KPA. Z dniem 1 stycznia 1998 r. weszła w życie nowa ustawa - Ordynacja podatkowa, która wyłączyła postępowanie w sprawach podatkowych spod mocy obowiązującej KPA, jednakże nie w całości. W końcowym rezultacie zmian prawnych organy podatkowe w sprawach rozpatrywanych w postępowaniu podatkowym będą stosowały przepisy działu IV a co do skarg i wniosków działu VIII KPA.
4. POJĘCIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, RODZAJE, TRYBY, STADIA POSTĘPOWANIA.
Przez pojęcie postępowania administracyjnego będziemy rozumieć regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnej.
Wyróżnia się dwa rodzaje postępowania administracyjnego:
a) postępowanie ogólne - następuje w nim rozpoznanie i rozstrzygnięcie większości spraw admin. np. zmiana nazwiska, pozwolenia budowlane, koncesje
b) postępowanie szczególne - następuje w nim rozpoznanie i rozstrzygnięcie spraw określonego rodzaju. Postępowaniem szczególnym jest postępowanie podatkowe
Tryby postępowania administracyjnego:
a) postępowanie główne - toczące się przed organem I instancji oraz przed organem II instancji
b) postępowanie nadzwyczajne - następuje w nim weryfikacja decyzji wydanej w postępowaniu głównym
Stadia postępowania administracyjnego:
a) stadium wstępne - obejmujące czynności wszczęcia postępowania
b) stadium wyjaśniające - ustalenie stanu faktycznego sprawy
c) stadium podjęcia decyzji rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby będącej przedmiotem postępowania
5. KOMPETENCJA OGÓLNA ORGANÓW ADM. PUBLICZNEJ.
Kompetencję ogólną organów adm. publicznej ustanawia art. 1 pkt 1 i 2 KPA. Zgodnie z nimi zdolność prawną do prowadzenia postępowania adm. mają organy adm. publicznej oraz inne organy państwowe i inne podmioty gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień.
KPA przyznaje kompetencje ogólną:
- Organom adm. rządowej
- Organom jednostek samorządu terytorialnego
- Innym organom państwowym powołanym z mocy prawa lub na podstawie porozumień
- Innym podmiotom, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji
6. KOMPETENCJA SZCZEGÓLNA ORGANÓW ADM. PUBL. - WŁAŚCIWOŚĆ, PROCES WYŁĄCZENIA Z POSTĘPOWANIA.
Kompetencję szczególną organów adm. publ. wyznaczają dwie instytucje: właściwość oraz wyłączenie ze sprawy.
Przez pojęcie właściwości rozumiemy zdolność prawną organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. W postęp. adm. w zależności od tego na jakiej podstawie organ adm. publicznej nabył zdolność do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy, można wyróżnić dwa rodzaje właściwości:
a) właściwość ustawową - wynikającą wprost z przepisu ustawy
b) właściwość delegacyjną - wynikającą z delegacji czyli przekazaniu danej sprawy lub czynności organowi adm. publ. przez drugi organ adm. publicznej
W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:
- organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę
- organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze
7. ROZSTRZYGANIE SPORÓW O WŁAŚCIWOŚĆ.
Sporem o właściwość jest „sytuacja prawna w której co do zakresu działania organów państwowych zachodzi rozbieżność poglądów, która powinna być usunięta na skutek podjętych w tym kierunku środków prawnych.
Spory o właściwość rozstrzygają:
a) między organami jednostek samorządu terytorialnego, wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - sąd administracyjny
b) między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta
c) między organami administracji zespolonej w jednym województwie - wojewoda
d) między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister - Prezes Rady Ministrów
e) spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny
8. INSTYTUCJA WYŁĄCZENIA W POSTĘPOWANIU ADM.
KPA wyodrębnia instytucję wyłączenia:
a) Pracownika organu administracji publicznej - pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu ze względu na bliskość wobec stron wtedy, gdy:
- jest stroną w stosunku prawnym tego rodzaju, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki
- jest to sprawa jego małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia
- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli
- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron
- jedną ze stron jest osoba będąca w stosunku nadrzędności służbowej wobec niego
- pracownik podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu jeżeli: jest w niej stroną, był w sprawie świadkiem lub biegłym, brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji,
b) Organu administracji publicznej - na to wyłączenie składają trzy elementy: rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie w nią oraz bliskość wobec strony. Organ adm. publ. podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:
- jego kierownika lub małżonka kierownika oraz jego krewnych i powinowatych do drugiego stopnia; osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli
- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób wymienionych w powyższym podpunkcie
Wyłączenie organu adm. publ. zostało więc w przeciwieństwie do wyłączenia pracownika lub członka organu kolegialnego ograniczone tylko do spraw dotyczących interesów majątkowych i odnosi się do załatwienia sprawy.
c) Członka organu kolegialnego - instytucja ta jest identyczna w swej konstrukcji z instytucją wyłączenia pracownika organu administracji publ. Wyłączenie następuje z mocy prawa oraz na podstawie postanowienia przewodniczącego organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia. Jeżeli w wyniku wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten nie może podjąć uchwały z powodu braku kworum(niezbędna liczba członków), to organ ten traci zdolność prawną do załatwienia sprawy. W takim przypadku sprawę załatwia organ bezpośrednio wyższego stopnia albo też może on wyznaczyć do załatwienia sprawy inny podległy mu organ.
9. POJĘCIE STRONY W POSTĘP. ADM. - KTO JEST STRONĄ, UPRAWNIENIA STRONY, INTERES PRAWNY, PEŁNOMOCNICTWO.
Pojęcie strony: Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.
Interes prawny: Najprościej mówiąc interes prawny to taki, który został wzięty przez prawo w ochronę polegającą na możliwości żądania od organu administracji podjęcia określonych czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcie zaistniałego zagrożenia. Osoba, której przysługuje interes prawny, ma prawo oczekiwać od organu administracji lub od sądu wydania decyzji w swojej sprawie
Pełnomocnictwo: Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa.
Uprawnienia strony. Strony są uprawnione do:
- uzyskania należytej i wyczerpującej informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego
- czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań
- występowania w postęp. adm. przez pełnomocnika
- zapoznania się zna każdym etapie postęp. z aktami sprawy
10. PODMIOTY NA PRAWACH STRONY.
Prawo procesowe dopuszcza do uczestnictwa w postęp. organizację społeczną i prokuratora, ale podmioty te nie są stronami w toczącym się postępowaniu, gdyż postęp. nie toczy się w ich własnej sprawie, nie występują one zamiast strony lecz obok i niezależnie od strony. Podmiotami na prawach strony:
PROKURATOR - celem dla realizacji którego wprowadzono instytucję prawną udziału prokuratora w postępowaniu adm. było rozbudowanie systemu gwarancji prawnych praworządnego działania organów adm. publ. przez poddanie ich kontroli sprawowanej przez niezależny od nich organ. Prokurator ma prawo:
- prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem
- prawo zwrócenia się do właściwego organu adm. publ. z żadaniem wszczęcia postęp.
- prawo udziału w każdym stadium postęp. w celu zapewnienia, aby postęp. i rozstrzygnięcie sprawy były zgodne z prawem
- prokuratorowi od decyzji ostatecznej służą dwa środki zaskarżenia: sprzeciw - na drodze administracyjnej i skarga - na drodze sądowej
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH - powołano go w celu rozbudowania systemu gwarancji prawnych przestrzegania praw i wolności człowieka i obywatela określonych w Konstytucji.
RPO ma następujące prawa:
- żądania wszczęcia postęp. adm.
- uczestniczenia w postęp. adm. na prawach przysługujących prokuratorowi
- wnoszenia skarg do sądu administracyjnego
Z żądaniem wszczęcia postęp. adm. Rzecznik występuje wtedy gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela. Rzecznik podejmuje również działania, gdy osoba której prawa zostały naruszone a wykorzystała uprzednio wszystkie dostępne środki ochrony prawnej.
11. WSZCZĘCIE POSTĘP.
Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nie uzyskania zgody - postępowanie umorzyć. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie.
W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony.
Podania mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej albo za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu administracji publicznej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu, a także ustnie do protokołu.
12. CZYNNOŚCI TECHNICZNE PROCESOWE.
Czynności techniczno - procesowe postępowania wywołują skutki prawne przez fakty, czynnościami tymi organ administracyjny władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów. Czynności te są konieczne do rozpoznania sprawy, zorganizowania i przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego. Do czynności tych można zaliczyć:
a) Wezwania - wezwanie może być skierowane do każdej osoby posiadającej informacje konieczne w postęp. Wezwanie jest czynnością dokonywaną z zachowaniem jawności i musi ono dokładnie określać podmioty, a więc kto kogo wzywa, określać sprawę oraz cel, w którym go się wzywa
b) Doręczenia - od daty doręczenia biegną terminy procesowe lub materialne, od tej daty organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem, od niej możliwe staje się stosowanie środków dyscyplinujących lub środków egzekucyjnych. Wyróżniamy doręczenia zwykłe do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych oraz doręczenia zastępcze, które można stosować w zasadzie do osób fizycznych.
c) Udostępnienie akt sprawy - dostęp do akt sprawy stanowi jedną z konsekwencji obowiązywania w postęp. adm. zasady jawności wobec stron. Mając dostęp do akt sprawy, strona ma możliwość skutecznej obrony swoich interesów. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy oraz utrwalenie sobie wiadomości w notatkach i w odpisach.
d) Protokoły i adnotacje - wynika konieczność utrwalenia na piśmie wszystkich czynności procesowych albo z odnotowaniem ich treści i przebiegu, albo tylko z zaznaczeniem faktu dokonania. Wraz z innymi dokumentami protokoły i adnotacje tworzą akta sprawy, dające możliwość odtworzenia przebiegu postępowania
13. TERMINY ZAŁATWIENIA SPRAWY.
Terminy ustawowe oznacza sam ustawodawca. Nie mogą być skracane ani wydłużane. Uchybienie terminu przez stronę skutkuje bezskutecznością czynności. W przypadku niezachowania terminu ustawowego przez stronę, może ona złożyć prośbę o przywrócenie terminu.
Inaczej jest w przypadku organów administracji, gdyż uchybienie takie nie powoduje bezskuteczności czynności procesowej, a jedynie jej wadliwość.
Terminy wyznaczone - określone przez organ prowadzący postępowanie administracyjne (np. termin do złożenia wyjaśnień). Mogą być skracane lub wydłużane przez organ na wniosek strony.
Terminy zwykłe (instrukcyjne) mają na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowania administracyjnego. Ich uchybienie nie powoduje żadnych negatywnych skutków, poza wydłużeniem postępowania.
Terminy zawite - ich uchybienie powoduje nieważność i bezskuteczność czynności dokonanej po ich upływie (np. termin 7 dni na złożenie zażalenia, 14 dni na wniesienie odwołania). Terminy zawite są z reguły przywracalne.
14. ZAWIESZENIE POSTĘP. ROZSTRZYGANIE KWESTII WSTĘPNEJ, DEFINICJA, OBOWIĄZKI ORGANU.
Organ administracji publicznej zawiesza postępowanie:
- w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony
- w razie śmierci strony lub jednej ze stron
- w razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych
- gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd
Zawieszenie postęp. następuje postanowieniem, na które służy zażalenie a ostateczne postanowienie może być zaskarżone do sądu administracyjnego.
Rozstrzyganie kwestii wstępnej - tzn. rozstrzygnięcie zagadnienia materialno - prawnego, będącego we właściwości innego organu, mającego charakter zagadnienia otwartego (wcześniej nierozstrzyganego) i samoistnego od którego rozstrzygnięcia zależy wynik sprawy głównej.
Rozstrzyganie kwestii wstępnej stosuje się w dwóch sytuacjach:
- gdy zawieszenie postęp. może stworzyć stan zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo interesu społecznego
- w trakcie zawieszenia postęp. gdy strona pomimo wezwania przez organ do złożenia wniosku do właściwego organu i wyznaczenia jej terminu wniosku takiego nie złożyła
15. ZASADY OGÓLNE I NACZELNE POSTĘP. ADM.
Zasady naczelne:
a) Zasada demokratycznego państwa prawnego - jednostka może bronić swojego interesu prawnego a także prawa do sądu
b) Zasada praworządności - stanowi o jednolitości podstaw prawnych działania całej adm. publicznej
c) Zasada proporcjonalności - służy ograniczeniu do niezbędnych granic uciążliwości ingerencji administracji w sferę praw jednostki
d) Zasada równości wobec prawa - nakłada obowiązek jednakowego traktowania wszystkich podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji bez tworzenia nieuzasadnionych przywilejów
e) Zasada dwuinstancyjności postęp. adm. - to prawo zaskarżenia decyzji wydanej w pierwszej instancji
f) Prawo do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu
g) Prawo do ochrony dóbr osobistych
h) Prawo wnoszenia petycji, skarg i wniosków do organów władzy publicznej
Zasady ogólne:
a) Zasada praworządności - organy adm. publ. działają na podstawie i w granicach prawa tzn. obowiązek stosowania prawa w sprawach indywidualnych oraz przepisów postęp.
b) Zasada czynnego udziału w postęp. - organ adm. publ. ma obowiązek zapewnienia stronie możliwości udziału we wszystkich czynnościach poszczególnych stadiów postęp.
c) Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa - jest to odpowiedni stosunek pracownika do stron i uczestników postęp., zasada ta jest przestrzegana wtedy kiedy organ na równi traktuje wszystkich uczestników postęp. i gdy poprawnie szacuje ich interesy
d) Zasada prawdy obiektywnej - jest to zasada wspólna wszystkim procedurom, wynika z niej obowiązek wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą przez organ adm. publ. aby trafnie zastosować przepis prawny
e) Zasada ogólna uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - nakłada ona obowiązek uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli
f) Zasada kontroli i nadzoru nad przestrzeganiem prawa w postęp. adm. - nakłada na organ administracji publicznej obowiązek kontrolowania przestrzegania prawa przez podmioty i uczestników postępowania
16. POJĘCIE I KLASYFIKACJA ŚRODKÓW DOWODOWYCH - DOKUMENT.
Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Środki dowodowe klasyfikuje się na podstawie następujących kryteriów:
- Kryterium sposobu zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu - kryterium to dzieli środki dowodowe na bezpośrednie czyli takie przy których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzenia prawdziwości określonego faktu i pośrednie czyli takie przy których organ stwierdza istnienie określonego faktu na podstawie np. zeznania świadków lub opinii biegłych
- Kryterium rodzaju źródła informacji - należą tutaj środki dowodowe rzeczowe tj. takie, w których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady oraz osobowe w których źródłami informacji są osoby np. zeznania świadków, opinie biegłych
- Kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego - wyróżnia się tutaj środki dowodowe podstawowe, których dopuszczenie nie jest związane ze spełnieniem określonych przesłanek np. zeznania świadków oraz środki dowodowe posiłkowe czyli takie, których dopuszczenie jest uzależnione od spełnienia określonych przesłanek np. przesłuchanie strony.
- Kryterium regulacji prawnej środków dowodowych - można tutaj je podzielić na uregulowane w przepisach KPA tj. dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny oraz nieuregulowane w KPA czyli powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki.
Dokument - akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości
17. SYSTEM ŚRODKÓW DOWODOWYCH W POSTĘP. ADM. ZASADY RZĄDZĄCE POSTĘP. DOWODOWYM.
Zeznania świadków - świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w postęp. dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Opinie biegłych - biegłym zwanym dalej rzeczoznawcą, ekspertem lub znawcą nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postęp. dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie. Biegły wypowiada opinię dotyczącą stanu faktycznego. Według KPA jeżeli w sprawie są wymagane wiadomości specjalne, organ adm. publ. może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.
Oględziny - polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu czyli wzroku, słuchu, dotyku, węchu lub smaku. Jest to środek dowodowy bezpośredni umożliwiający bezpośrednie zetknięcie się organu orzekającego ze stanem faktycznym w danej sprawie i dlatego znajduje się na pierwszym miejscu w systemie środków dowodowych zabezpieczających realizowanie zasady prawdy obiektywnej.
Przesłuchanie stron - dopuszczenie stosowania tego środka dowodowego jest oparta na dwóch przesłankach. Pierwsza: zostały wyczerpane inne środki dowodowe lub jest ich brak w ogóle. Druga: pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
Oświadczenie stron - odebranie od strony oświadczenia jest uzależnione od łącznego wystąpienia dwóch przesłanek. Pierwsza: przepis prawa wprost nie wymaga przedłożenia zaświadczenia. Druga: strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie. Jeżeli obie przesłanki są spełnione, to organ orzekający jest zobowiązany odebrać od strony oświadczenie.
Zasady rządzące postęp. dowodowym:
a) zasada dysponowania zakresem postęp. dowodowego przez prowadzący postęp. organ adm. publ. - organ adm. publ. obowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy
b) zasada bezpośredniości postęp. dowodowego - rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy jest uwarunkowane przeprowadzeniem postęp. dowodowego przez organ orzekający w sprawie
c) zasada otwartego systemu dowodowego - jako dowód należy dopuścić wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy a nie jest sprzeczne z prawem
d) zasada równej mocy środków dowodowych - to rozwiązanie, które nie wprowadza ograniczeń co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu istnienia danego faktu
e) zasada czynnego udziału strony w postęp. dowodowym - jest to prawo strony do czynnego udziału w ustaleniu stanu faktycznego oraz prawo do udziału w czynnościach postęp. dowodowego
f) zasada swobodnej oceny dowodów - organ adm. publ. ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego czy dana okoliczność została udowodniona. Należy opierać się na materiale dowodowym zebranym przez organ. Organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy.
18. FORMY POSTĘP. WYJAŚNIAJĄCEGO - POSTĘP. GABINETOWE, ROZPRAWA.
Postęp. gabinetowe - będzie miało miejsce wtedy, gdy w sprawie jest tylko jedna strona albo gdy jest wprawdzie kilka stron, ale ich interesy nie są sprzeczne ze sobą. Jest to postęp. wyjaśniające ale obowiązują w nim wszystkie reguły postęp. dowodowego. Postęp. gabinetowe dość często jest prowadzone wtedy, gdy do udowodnienia stanu faktycznego wystarczające są dokumenty.
Rozprawa - jest formą postęp. wyjaśniającego, umożliwiającą realizację zasady kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości, szybkości, prostoty, oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności składających się na proces administracyjny. Rozprawa umożliwia bowiem koncentrację w jednym czasie i miejscu wszystkich uczestników postęp. w danej sprawie, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych. Organ jest obowiązany przeprowadzić rozprawę w kilku sytuacjach:
- gdy przyspieszy to lub uprości postęp.
- gdy zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego
- gdy wymaga tego przepis prawa
- gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron
- gdy jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin
19. POJĘCIE, RODZAJE I ELEMENTY DECYZJI ADM.
Pojęcie decyzji - jest to akt administracyjny zewnętrzny wydany w trybie określonym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego lub innych ustaw regulujących sferę indywidualnych praw i obowiązków, praw lub obowiązków obywateli np. Ordynacja podatkowa lub Prawo celne. Adresatem decyzji jest zawsze strona postępowania. Stroną może być obywatel lub inny podmiot prawa, którego decyzja dotyczy.
Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.
Elementy decyzji - Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.
Rodzaje decyzji :
- Postanowienia
- Ugody
- Zezwolenia i zatwierdzenia
- Zwolnienia z różnych opłat itd.
- Wyłączenia gruntów
- Zgody na realizację przedsięwzięć
- Nakazy
20. DECYZJA A POSTANOWIENIE - RODZAJE POSTANOWIEŃ.
Postanowienia wydają sądy i organy administracji w sprawach dotyczących poszczególnych kwestii wynikających w toku konkretnego postępowania (postępowanie administracyjne, cywilne, karne).
Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie. Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie.
Rodzaje postanowień:
- ścisłe procesowe
- procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania
- odnoszące się do istoty sprawy lub wywierające skutek materialno - prawny
- postanowienia wydawane poza ramami postęp. adm. ogólnego (np. co do zaświadczeń)
Różnice - decyzja albo kończy sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty, ustalając wynik postęp. albo umarza postęp. w danej instancji. Natomiast postanowienie może mieć wpływ na poszczególne czynności procesowe. Decyzję od postanowienia odróżnia także podstawa prawna do wydania orzeczenia. Postanowienia wydawane są na podstawie przepisów procesowych a decyzja przeważnie na podstawie prawa materialnego. Postanowienie od decyzji odróżnia również krąg adresatów. Decyzja może być skierowana tylko do stron postęp. a postanowienia będą kierowane do stron, podmiotów na prawach stron, do uczestniczących w postęp. świadków, biegłych, do osób trzecich do osób zasiadających wśród publiczności na rozprawie.
21. WSPÓŁDZIAŁANIE ORGANÓW ADMINISTRUJĄCYCH W ORZEKANIU W SPRAWIE INDYWIDUALNEJ.
Współdziałanie będzie występować wtedy, gdy w jakiejś sprawie „ma miejsce przecinanie się zakresów działania dwóch lub kilku podmiotów (pionów organizacyjnych)”. Obowiązek współdziałania jest realizowany z urzędu przez organ powołany do wydania decyzji w sprawie zawisłej, który powinien wykonać dwie czynności procesowe: zwrócić się do organu współdziałającego o zajęcie stanowiska, powiadomić strony o tej czynności. Czynności współdziałania w zależności od ich formy przewidzianej w przepisach odrębnych muszą być podejmowane albo w początkowym albo w końcowym stadium postęp. sprawy zawisłej. Organ współdziałający ma obowiązek zająć stanowisko niezwłocznie a jeżeli nie jest to możliwe, to powinien je wyrazić w terminie do dwóch tygodni od daty doręczenia mu żądania. To nie strona ma zabiegać o współdziałanie organów adm. przed podjęciem decyzji lecz organ właściwy w sprawie ma rozpocząć czynności współdziałające.
22. UMORZENIE POSTĘP. - FAKULTATYWNE I OBLIGATORYJNE.
Umorzenie postępowania jest to decyzja, która kończy sprawę w organie I lub II instancji bądź w trybie nadzwyczajnym. Nie rozstrzygająca o ostatecznym wyniku sporu między stronami i może podlegać zaskarżeniu do sądu wyższej instancji.
Umorzenie postępowania następuje w dwóch sytuacjach przewidzianych przez KPA:
a) Obligatoryjne - z powodu bezprzedmiotowości postęp. stwierdzonej przez organ lub z powodu wycofania żądania wszczęcia postęp. przez stronę. Postęp. będzie bezprzedmiotowe jeżeli: sprawa ma charakter cywilny, nie istnieje w znaczeniu prawnym przedmiot rozstrzygnięcia
b) Fakultatywne - czyli na wniosek strony
23. ZAGADNIENIE WADLIWOŚCI DECYZJI ADM.
Decyzja administracyjna jest prawidłowa jeżeli jest zgodna z normami materialnego prawa adm. oraz została wydana zgodnie z normami procesowego prawa adm. Decyzja naruszająca normy materialne lub procesowe jest WADLIWA. Koncepcja nieważności decyzji opiera się na założeniu, że decyzje nieważne nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi, nieistniejącymi, nie mającymi mocy prawnej. Koncepcja wzruszalności - decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego. Możemy wyróżnić: wadliwość prawno - procesową - która powoduje wzruszenie decyzji w trybie wznowienia postęp. oraz wadliwość materialno - prawną - sankcję nieważności decyzji.
3