Pytania - pojęcia - 2011
Na czym polega samowychowanie wychowawcy i które nurty pedagogiczne najbardziej podkreślają tę potrzebę?
2. Proszę scharakteryzować nurt filozoficzno - normatywny
PEDAGOGIKA FILOZOFICZNA-NORMATYWNA
Karol Kotłowski (1910-1988)
W jego przekonaniu, pedagogika wywodzi się z filozofii toteż żaden z jej kierunków nie może lekceważyć tych korzeni. One bowiem stanowią ostateczny punkt odniesienia do eksplikacji sensu wychowania. Naukowiec usiłujący świadomie wyzwolić się z w swych badaniach od wpływów filozofii, popada z reguły nieświadomie w zależność od innej filozofii. Nauki o wychowaniu nie bazują przecież na jakiejś jednolitej, zwartej doktrynie i da się w nich wyodrębnić wiele nurtów
podsumowanie: K. Kotłowski - kontrowersyjna postać w naukach o wychowaniu w okresie PRL.
Pozwala aby istniały inne nauki, różne koncepcje pedagogiczne, gdyż nie ma jednej prawdy pedagogicznej. Należy wybrać „złoty środek” spośród tych wszystkich nauk. Pedagogika wywodzi się z filozofii. należy brać pod uwagę cały dorobek filozoficzny naszej cywilizacji. Są trzy drogi postępowania w stosunku do dziedzictwa myśli pedagogicznej: Jego przyjęcie i kontynuacja. Odrzucenie ze względu na niezgodność z marksizmem filozoficznych i ideologicznych założeń. Przezwyciężenie jego w płaszczyźnie filozofii marksistowskiej. Istotą wychowania jest dążenie do osiągnięcia wartości. Wychowanie - integracja wychowanka wokół wartości; zgodne z wartościami. Wychowanie musi wpływać na osobowość dziecka (intelekt, uczucia, wola). Wychowanie musi być adekwatne do rozwoju. Jest pewna określona hierarchia wartości, ale jednocześnie taka sfera zawiązana z indywidualnym, subiektywnym odczuciem. Nie jest najważniejsze to, czym jest dziecko, ale czym może być i czym być powinno.
Wychowanie nie jest wszechmocne w żadnej ze sfer rozwoju dziecka (umysłowego, estetycznego, fizycznego, moralnego).
Proszę scharakteryzować pedagogikę antyautorytarną.
Pedagogika antyautorytarna jest prądem pedagogicznym, który nawiązuje najsilniej do pajdocentryzmu i pedagogiki Nowego Wychowania.1 Uwydatnia w swoich przesłankach rolę swobody i indywidualności nie tylko w odniesieniu do rozwoju dziecka, ale także do wychowawców. Przedstawiciele tego nurtu upomnieli się o poddanie głębokiej rewizji konserwatywnego, autorytarnego w swojej istocie modelu wychowania i edukacji.
Okres przed i po II wojnie światowej to czas wzmagającego się totalitaryzmu na świecie (bolszewizm, hitleryzm, stalinizm), podział świata na strefy wpływów ideologicznych, politycznych i ekonomicznych, który pogłębił stan rozczarowania wobec nauk humanistycznych, w tym zwątpienie w moc oddziaływania pedagogicznego na życie codzienne. Ogromny wpływ na dyskusję o wychowaniu antyautorytarnym wywarł angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą.
* Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać;
* Należy zrezygnować w wychowaniu dziecka ze środków dyscyplinujących;
* Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, zaś wtórny jest rozwój intelektualny;
* Cel wychowania musi być zorientowany na indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenie do szczęścia;
* Relacje wychowawcze dorosłych z dzieckiem powinny być partnerskie, a nie autorytarne;
* Podstawową kategorią struktur (instytucji) pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność;
* Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy jego motywację tzn. brak indoktrynacji religijnej czy możliwość do przeżywania przez dzieci swojej seksualności;
* Dobrowolny udział w zajęciach szkolnych;
* Uczenie się w toku odkrywania, eksperymentowanie, zabawy.
Proszę scharakteryzować pedagogikę Gestalt.
Gestalt po niemiecku znaczy kształt, forma. Gestaltyzm to kierunek w psychologii, który głosi, że życie psychiczne człowieka jest całością,, której format i właściwości nie dają się sprowadzić do sumy cech jej części składowych. W pedagogice gestalt integruje wiedzę, doświadczenie i dokonania filozofów, psychoterapeutów i pedagogów dla wspierania procesów rozwojowych człowieka w wymiarze humanistycznym.
Terapia Gestalt charakteryzuje się tym, że przywiązuje ogromną wagę do poszerzania świadomości i to nie tylko w sensie intelektualnego wglądu w to, co jest przyczyną naszych aktualnych problemów - to może nawet najmniej istotne - ale także świadomości tego, co się dzieje w ciele, w emocjach i tego, co jest odbierane przez nasze zmysły, tj. wzrok, słuch, smak, węch. To podejście jest bardzo skoncentrowane na tzw. "tu i teraz". Doświadczenie, przeżycie jest możliwe tylko w czasie teraźniejszym ("tu i teraz"). Także przeszłość i przyszłość przeżywamy w teraźniejszości. A więc mając możliwie dużą świadomość tego "tu i teraz" wiemy wszystko, co jest nam potrzebne do sensownego kierowania swoim życiem. Pedagogika Gestalt, określana też mianem Pedagogiki Postaci, stanowi propozycję określonych działań edukacyjnych oraz projektuje nowe sposoby zachowań nauczyciela służące lepszej i skuteczniejszej realizacji celów nauczania.
Eksplanatywną wartość swoich teoriopoznawczych ustaleń opiera ona przede wszystkim na filozofii egzystencjalnej, fenomenologii i psychologii humanistycznej . Można też zauważyć, że koncepcja tej pedagogiki opiera się na trzech autonomicznych fundamentach: edukacja przez stapianie się? czyli koncentracja na emocjonalnej i poznawczej sferze uczenia się. Polega ono na docieraniu do wychowanka poprzez włączaniu do procesu wychowania i kształcenia, jego wartości, postaw i emocji. Należy pomagać w rozwijaniu zainteresowań, nie krytykować ostro wartości wychowanka, pozwolić mu do pewnego stopnia uczyć się na własnych błędach
Proszę scharakteryzować pedagogikę personalno - egzystencjalną.
Polem obserwacji ks. Janusza Tarnowskiego jest dialog w pedagogice personalno- egzystencjalnej, czyli pedagogice, w której wartością centralną jest osoba ludzka - zarówno wychowawcy, jak i wychowanka, ujmowanej w podwójnej rzeczywistości: nadprzyrodzonej i ziemskiej. Prezentowana pedagogika to pedagogika wartości , osoby i egzystencji. Odwołuje się ona do wielkich autorytetów takich jak; Janusz Korczak, Karol Wojtyła i innych. Oddziaływanie wychowawcze w duchu tej teorii opiera się na następujących kategoriach: dialog, autentyzm, spotkanie i zaangażowanie. Szczególnie spotkanie ma swoje wyjątkowe miejsce w dziedzinie religijnej. O spotkaniu - zdaniem ks. Tarnowskiego - możemy mówić, „gdy następuje dotknięcie „rdzenia osoby”, jej „najgłębszego ja”, co prowadzi w rezultacie do istotnej, gruntownej przemiany myśli, uczuć i działania człowieka”. Takie spotkania należą do rzadkości, ale - jak pisze autor - mogą gruntownie przeobrazić nawet morderców, złodziei, recydywistów.
PEDAGOGIKA PERSONALNO-EGZYSTENCJALNA WG KS. JANUSZA TARNOWSKIEGO
Przedstawicielem chrześcijańskiej pedagogiki personalno - egzystencjalnej w Polsce jest ks. profesor Janusz Tarnowski. W swojej długoletniej pracy wypracował on własną pedagogię, w której stoi wyraźnie na gruncie personalizmu chrześcijańskiego wykorzystując tylko niektóre pojęcia egzystencjalizmu. Aby przedstawić swoje refleksje nad wychowaniem dzieci Tarnowski ukazuje najpierw kategorie pseudo-wychowania, do których zalicza :
1. tresurę - (nakłanianie osób pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się),
weryfikacja osoby w klimacie chłodu i oficjalności),
3. trening - (stałe ćwiczenie określonych sprawności w wymiarze technicznym, nie obejmujące całej osobowości),
4. moralizowanie - (słowna perswazja lub poza słowna sugestia zobowiązująca osobę do pożądanych zachowań),
5. kształtowanie osobowości - (zewnętrzne, przedmiotowe traktowanie całego człowieka, jako biernego obiektu, materiału czy tworzywa).
J. Tarnowski nie wyróżnia tu kary cielesnej, jednak zwraca na nią krytyczną uwagę. Powołuje się on na Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym Soboru Watykańskiego II, stanowisko papieża Jana Pawła II oraz poglądy św. Jana Bosko i stwierdza, że to "nie kara cielesna oparta na wyrwanych z kontekstu tekstach biblijnych, lecz dialog miłości - wyrażający się nawet spojrzeniem - to zasadniczy rys modelu wychowania chrześcijańskiego" . Jego zdaniem ważne jest, aby relacje jakie zachodzą między wychowawcą a wychowankiem miały charakter symetrycznej interakcji o "ludzkim obliczu".
Celem wychowania jest rozbudzanie duchowości dziecka przy pomocy dialogu i autentyzmu wychowawcy .
Proszę scharakteryzować pedagogikę radykalnego humanizmu.
Kwestia zasadnicza dotyczy sposobu, w Jaki idea biofilii, idea prawdziwej miłości do drugiej osoby, czy —jak nazwałaby ją Maria Łopatkowa — idea homo amans mogłaby wejść w życie? Otóż Erich Fromm jako zwolennik radykalnego humanizmu nie optuje za ewolucyjnym, ale za rewolucyjnym tokiem przemian.
Przeciwny jest czekaniu na biurokratów lub gotowe koncepcje uważając, iż osoby opowiadające się za uniwersalnymi wartościami życia (miłość, wrażliwość, rozsądek, radość itd.) powinny zanegować i zwalczać zło (nekrofilię) w każdej formie i kształcie. Wszyscy wierni afiliacji życia powinni wzmacniać w sobie wiarę w siebie, jednoczyć się w spontanicznym i naturalnym życiu grupowym, poszukiwać rozwiązań problemów dotycząc) dla ich istnienia i przekształcać te idee w całkowitą praktykę humanizmu.
Fromm uważa, że rewolucyjny optymizm ma szczególne znaczenie dla pracy pedagogów, którzy nie chcą ulegać różnym formom beznadziejności i bezsilności. Pedagog humanistyczny nie czeka na zezwolenie władz, prawa czy ideologii, ale kierując się głosem serca, realizmu, zmysłem energii i umiłowaniem życia wierzy w moc przemian w sobie i innych, a także dąży do przewyższania jednostkowego i społecznego status quo.
Fromm wierzy w wolność, w prawo człowieka do bycia sobą, walki przeciw wszystkim tym, którzy usiłują nie dopuścić, żeby stał się sobą.
Ważna jest osobista zdolność pedagogów / wychowawców do mówienia NIE, do okazania nieposłuszeństwa wobec władzy i opinii publicznej w sytuacjach, kiedy mogą być zniewoleni, wykorzystani, czy tez kiedy zagrożona jest godność osobista i człowieczeństwo każdej osoby, w tym także ich wychowanków czy współpracowników.
Proszę scharakteryzować pedagogikę duchowa pedagogia miłości.
Co to jest idea pajdocentryzmu i które nurty ją promują?
zarzucenie pierwszoplanowości nauczyciela i adaptacyjnych dążeń środowiska;
wychowanie wychodzące od naturalnych potrzeb dziecka oraz uwzględniające jego fazy rozwojowe;
uszanowanie naturalnego tempa rozwoju każdego wychowanka, bez sztucznego przyspieszania i heteronomicznych celów
wychowanie jako życie, spontaniczna aktywność wyznaczone bieżącymi zainteresowaniami, aktualnie przeżywanymi problemami
szkoła głęboko tkwiąca w życiu, akceptująca indywidualne różnice, spontaniczną socjalizację.
Czym charakteryzuje się podejście nie - dyrektywne?
Niżej przytaczam niektóre definicje wychowania uwydatniające potrzebę niedyrektywnego podejścia wychowawczego do dzieci i młodzieży, czyli liczenia się z ich naturalnym i spontanicznym rozwojem. Rozumiane w ten sposób wychowanie to: — „proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń" (W. Ch. Bagley, 1923,s.3); — „proces wzrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku" (J. Dewey, 1924, s. 5); — „proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka" (S. Kunowski, 1993, s. 167); — „pomaganie [wychowankowi — przyp. M. Ł.] w rozwoju i ułatwia nie mu realizowania swoich możliwości" (H. Rylke/G. Klimowicz, 1982, s. 152); — „dorastanie do zadań" lub „rozwijanie podmiotu za sprawą jego uczestnictwa w świecie"\\
Pedagogika nie dyrektywna jest nurtem, który w swych korzeniach odwołuje się do założeń psychologii humanistycznej. Za twórcę podwalin teoretycznych i najwybitniejszego przedstawiciela uważany jest Carl Rogers - amerykański psychoterapeuta i pedagog. Rogers wypracował koncepcję terapeutycznej pomocy dziecku w rozumieniu siebie i samoakceptacji. Na podstawie skuteczności terapii doszedł do wniosku, że zbliżone mechanizmy można by zastosować w procesie wychowania. Jego poglądy wywarły ogromny wpływ na rozwój myśli i praktyki psychologiczno-pedagogicznej i edukacyjnej, zwłaszcza na powstawanie szkół alternatywnych.
Do podstawowych założeń psychologii humanistycznej wypracowanych przez Rogers'a, które legły u podstaw pedagogiki nie dyrektywnej, zalicza się:
Samourzeczywistnianie jako stalą tendencję do rozwoju całego potencjału ludzkich zdolności; Autonomię i współzależność społeczną jako pełną zdolność i wolność podejmowania przez człowieka decyzji; Ponoszenie odpowiedzialności za swoje postępowanie i życie dzięki społecznemu kontekstowi, w którym mogą się one rozwijać; Międzypodmiotowość jako warunek podmiotowości;
Orientację człowieka na cel i sens własnego życia Holizm, czyli postrzeganie człowieka jako niepodzielnej, zintegrowanej całości jego ciała, psychiki i ducha.
Według założeń pedagogiki niedyrektywnej, wychowawca niedyrektywny jest świadom tego, że każdy jest indywiduum i żyje we własnym świecie, toteż udziela pomocy wychowawczej swojemu wychowankowi, rozumianej jako oferowanie, biorąc pod uwagę dwa założenia: Po pierwsze, prawo do ingerowania w świat drugiego człowieka może przyznać on sam, prosząc wychowawcę o pomoc. Od niego też zależy zakres i treść upoważnień, jakimi będzie dysponował jego wychowawca. Dopóki nie będzie spełniony pierwszy warunek, dopóty wychowawcy pozostaje postawa nieingerencyjna, Po drugie, to pomagający sam decyduje o formie i treści ofert, traktując je jako wypowiadane we własnym imieniu, aniżeli jako rady czy zalecenia. Pomoc jako skierowana do wychowanka oferta czy zakomunikowanie jemu własnego punktu widzenia (odczuć, wrażeń itp.) nie narusza jego autonomii i jest moralnie dopuszczalna.
Proszę wymienić cele pedagogiki Gestalt.
NACZELNE CELE PEDAGOGIKI GESTALT
Odnalezienie siebie, własnej tożsamości, samorealizacja, odzyskanie własnej osobowości, eliminacja blokad wewnętrznych rozwoju, osobisty rozwój i wzrost jednostki, odpowiedzialność za samego siebie, rozpoznawanie osobistych potrzeb i zainteresowań, ich dalsze rozwijanie, doskonalenie własnej świadomości, koncentrowanie się na „tu i teraz”;
Proszę wyjaśnić pojęcie „holizmu” oraz podać nurty promujące holistyczne ujecie człowieka
Czym jest wychowanie w świetle pedagogiki filozoficzno - normatywnej?
Wychowanie człowieka jest procesem jego integracji wokół wartości z zachowaniem pewnych prawidłowości (wyznaczają one fazy rozwoju psychofizycznego i naturę wartości i ich hierarchię
Podaj kontekst różnicujący pojęcia: „władza rodzicielska” a „piecza rodzicielska”. Autorka, której koncepcji jest promotorką tego zróżnicowania?
Jakich cech nabywa wychowanek w podejściu niedyrektywnym wychowawcy?
Proszę podać zasady procesu edukacyjnego w pedagogice Gestalt (6)
Cele wychowania w pedagogice antyautorytarnej.
Celem wychowania jest wolny człowiek, istota w pełni szczęśliwa, żyjąca w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych i starszych. Wychowanie powinno być zatem rozwijaniem i wspieraniem zainteresowań oraz ciekawości dziecka. Dzieci muszą mieć wolność, która oznacza równość wobec praw społecznych i indywidualnych, zewnętrzną możliwość bycia sobą, samourzeczywistnienie naturalnych potencji, ale również oznacza konieczność liczenia się z warunkami wspólnego i własnego bezpieczeństwa oraz respektowania prawa do autonomii i suwerenności innych osób.
Prawa dziecka wg. Pedagogiki antyautorytarnej.
Co promuje pedagogika permisywna? Jej podstawowe postulaty.
W szkolnictwie publicznym przyjęto permisywizm jako podstawową zasadę wychowania, dlatego też nauczyciele przestali zwracać uwagę na zachowanie młodzieży i dzieci, zrezygnowali ze stawiania im wymagań. Ponieważ w całym procesie wychowania unikano za wszelką cenę sytuacji konfliktowych, prowadziło to do umacniania się w uczniach postaw egoistycznych, prowadziło do braku szacunku dla innych. Wbrew intencjom samych nauczycieli i wychowawców, byli oni traktowani przez uczniów jako ludzie słabi i niekompetentni.
Permisywne wychowanie miało być - w zamierzeniu propagatorów - drogą do przezwyciężenia wcześniejszego rygoryzmu i autorytaryzmu, ale faktycznie doprowadziło do zlekceważenia wychowania, a w skrajnych przypadkach - oznaczało kapitulację wobec wyzwań wychowawczych. Przekonanie, że dzieci powinni być pozostawione wolno i że konieczne jest otwarcie się na dziecko, zamieniło się w całkowity brak zainteresowania. Płynące z tego odrzucenie odpowiedzialności wychowawczej mogło się wydawać dawniej i może się wydawać dzisiaj jako wygodne dla rodziców i wychowawców, dlatego, niestety, tak łatwo jest przyjmowane.
Proszę omówić znaczenie wolności w wychowaniu w świetle Pedagogiki
antyautorytarnej.
Co odrzuca antypedagogika w wychowaniu?
podstawowym założeniem antypedagogiki jakim jest odrzucenie roszczenia do wychowania. Autor przestawia najważniejsze elementy przyjaźni z dziećmi czyli równouprawnienie dla dzieci, pojawienie się nowego uczucia w dorosłym, nowej postawy życiowej, która odrzuca relacje „góra - dół” między dorosłym a dzieckiem. Bardzo istotnym elementem nowej relacji jest zastąpienie roszczenia wychowawczego wsparciem dla młodego człowieka.
Proszę omówić składniki procesu wychowania w świetle pedagogiki filozoficzno - normatywnej.
Sfery działalności pedagogicznej świetle pedagogiki filozoficzno - normatywnej.
Proszę scharakteryzować wzór osobowy i omówić jego znaczenie w wychowaniu.
Czym jest pseudowychowanie wg. J. Tanowskiego?
Pseudowychowanie- krytyka, refleksja nad wychowaniem poprzez skontrastowanie go z tym, co nim nie jest lub co się jemu przeciwstawia, mimo, iż uzurpuje sobie prawdo do bycia wychowaniem.
Kategorie pseudowychowania wg tarnowskiego:
Tresura- nakłanianie pod groźbą kary lub obietnicą nagrody do pożądanych sposobów zachowania się. Są to powierzchowne i krótkotrwałe efekty. .
Administrowanie- in., złagodzona tresura, nadkontrola, ocenianie, nieustanna weryfikacja jednostki w klimacie chłodu i oficjalności.
Trening- stałe ćwiczenia w sytuacjach w wzrastającym stopniu trudności maksymalnej sprawności w wymiarze technicznym, obejmując jedynie jakąś określoną sferę człowieka a nie całą jego osobowość.
Moralizowanie - sprowadzające się do werbalnego, perswazyjnego lub poprzez sugestię pozasłownego zobowiązania osoby pożądanych zachowań.
Kształtowanie osobowości- czyli zewnętrzne, przedmiotowe formułowanie całego człowieka, degradujące go do roli biernego obiektu, materiału czy tworzywa. Bazuje ono na założeniu, że tylko wychowywany wymaga przekształcających oddziaływań.
Proszę omówić wychowanie jako spotkanie w pedagogice personalno - egzystencjalnej.
Proszę omówić znaczenie dialogu w pedagogice personalno - egzystencjalnej.
Urzeczywistniając wartości osoba wchodzi na drogi osobowej a nie rzeczowej relacji z innymi osobami, w dialogu odsłaniany jest świat wartości, w szczególności poszanowanie wolności i godności każdego człowieka. W dialogu chodzi o doprowadzenie wychowanka do postawy dialogowej by drogą tą ujawniać mu sens życia, wartość osoby i relacji społecznych. W tym sensie wychowawcy nie kształtują osoby, lecz tworzą warunki dla jej rozwoju który dokonywany jest jej własnym wysiłkiem jako konsekwencja jej godności i wolności
Na czym polega organizacja „odżywczego środowiska” dziecka w duchowej pedagogii miłości?
Co to jest wychowanie afirmujące miłość w świetle pedagogiki serca?
Wychowanie propagowane przez Łopatkową to wychowanie afirmujące miłość, które zamienia „wroga na bliźniego”. W swojej książce autorka tak uzasadnia to stwierdzenie:
„Jeśli zewnętrzne warunki skłaniają ku złu, jest niezbędne- wzmocnienie wewnętrznych sił, by się temu oprzeć. Dlatego tak ważna jest działalność wychowawcza obejmująca nie tylko dzieci i młodzież, ale także ludzi dorosłych, aby pomóc im w walce z samym sobą, w odnalezieniu zagubionej drogi, w przywróceniu wiary w celowość istnienia.”
Proszę omówić postawę wychowawcy wg pedagogiki niedyrektywnej.
Niedyrektywna postawa wychowawcy oznacza przede wszystkim nie narzucanie innej osobie wzorów osobowych czy zachowań do naśladowania, programów, czynności nawet drogą perswazji czy bezpośredniego ich komunikowania. Jeśli dziecko ma się z czymś identyfikować czy coś lub kogoś naśladować, to tylko wówczas, kiedy samo dokonuje takich wyborów, przetwarzając owe wzory we własnym doświadczeniu, asymilując je pośrednio z otoczenia czy środowiska wychowawczego.
Z nich to wynikają następujące wskazania do kreowania właściwych relacji między wychowawcą a wychowankiem postrzeganym przez niego jako osobą:
· Zapewnienie klimatu bezpieczeństwa psychologicznego i zaufania poprzez gotowość słuchania drugiej osoby, nie oceniania jej oraz wchodzenia w bezpośredni z nią kontakt bez ukrytych zamiarów czy chęci manipulacji.
· Otwarte i adekwatne do własnych doznań i odczuć komunikowanie się,
· Uważne słuchanie, troska o zrozumienie znaczenia tego, co inni chcą mu zakomuniko wać,
· Powstrzymywanie się od wyrażania ocen, w tym szczególnie ocen krytycznych,
· Przekazywanie informacji zwrotnych, czyli tego, jak postrzega się drugą osobę i jakie ona budzi w nim uczucia,
· Swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość wychowanka.
· Poszanowanie umiejętności dziecka w samodzielnym radzeniu sobie z własnymi problemami czy trudnościami, dzięki czemu uzyska ono możliwość wyboru sposobu postrzegania swoich zachowań i suwerennego dokonywania w nich zmian.
Co leży u podstaw pedagogiki niedyrektywnej?
Jak pojmowane jest wychowanie w świetle pedagogiki radykalnego humanizmu?
Omów pedagogię Jana Pawła II.
Koncepcja wychowania człowieka w ujęciu Jana Pawła II jest wierna prawdzie o osobie - jej godności i niepowtarzalności, jedności duchowo-mate-rialnej oraz jej nieustannym stawaniu się w obrębie sfery przyrodzonej i nadprzyrodzonej. Ta praca nad człowiekiem zaczyna się już w łonie matki, a potem trwa przez całe życie rodzinne. Taka praca nadaje ludzki i chrześcijański kształt duszy, sumieniu, sercu, świadomości i odpowiedzialności za siebie i za innych.
Przyjmując antropologiczny punkt widzenia, głęboko osadzony w personalizmie chrześcijańskim, Ojciec Święty podkreśla z całą mocą, iż: Wychowanie - służy w szczególnym tego słowa znaczeniu "uczłowieczeniu" człowieka. Człowiek będąc człowiekiem od pierwszej chwili swego poczęcia w łonie matki, stopniowo uczy się być człowiekiem - i ta podstawowa wiedza utożsamia się z wychowaniem. Jest on przyszłością swej rodziny i całej ludzkości - jednakże przyszłość człowieka związana jest nierozerwalnie z wychowaniem.
Ze szczególnym szacunkiem Jan Paweł II podchodzi do osoby: ... osoba ludzka jest takim dobrem (...), które nie może być traktowane jak przedmiot użycia, a właściwe i pełnowartościowe odniesienie do niej stanowi tylko miłość.
Ta godność osoby ludzkiej rozciąga się, obejmuje i dotyczy każdej konkretnej jednostki, także tej niepełnosprawnej fizycznie czy psychicznie: ... nowy człowiek od chwili poczęcia, a potem urodzenia, przeznaczony jest do tego, ażeby w pełni wyraziło się jego człowieczeństwo - ażeby się ono urzeczywistniło. Odnosi się to do wszystkich, również chronicznie chorych i niedorozwiniętych. Być człowiekiem - to podstawowe powołanie człowieka: być człowiekiem na miarę daru, jaki otrzymał. Na miarę tego talentu, którym jest samo człowieczeństwo, a z kolei dopiero na miarę wszystkich talentów, jakimi został obdarzony.
Bez wątpienia przyjmujemy stwierdzenie Ojca Świętego, że wychowanie należy rozpatrywać w kategoriach twórczości. Jeżeli każdy człowiek jest inny, to do każdej jednostki ludzkiej musimy podchodzić indywidualnie. Nie można otwierać ludzkich dusz i ludzkich serc tym samym zestawem metod i środków. Zatem wychowawca, chcąc wychować innych, sam musi stać się niejako twórcą, a nie rzemieślnikiem. Jan Paweł II pisze: Wychowanie to twórczość o przedmiocie najbardziej osobowym - wychowuje się bowiem zawsze i tylko osobę - zwierzę jedynie można tresować (...) Wszystko to, co z natury zawiera się w wychowywanym człowieku, stanowi tworzywo dla wychowawców, tworzywo, po które winna sięgać ich miłość. Do całokształtu tego tworzywa należy także to, co daje Bóg w przypadku natury, czyli łaski. Nie pozostawia On bowiem dzieła wychowania, które jest poniekąd ciągłym stwarzaniem osobowości, całkowicie i wyłącznie rodzicom, sam osobiście również bierze w nim udział.
W wychowaniu niezbędna jest stała obecność norm i powinności, które winny być dopełnione określonym systemem wartości. Analiza tekstów filozoficznych Karola Wojtyły, poświęconych człowiekowi, pozwala na ukazanie źródłowych wartości i norm, w wyniku których można sformułować kluczowe zasady wychowania. Należą do nich: wartość dobra i prawdy oraz wartość i godność osoby. Wychowanie ma wprowadzić człowieka w świat podstawowych wartości, którymi są: wolność, odpowiedzialność i miłość. Wychowanie do wolności jest jednocześnie wychowaniem do odpowiedzialności: człowiek dlatego bywa odpowiedzialny za swe czyny i dlatego przeżywa odpowiedzialność, ponieważ posiada zdolność odpowiadania wolą na wartość. Zachodzi powinność odnoszenia się do przedmiotu wedle jego prawdziwej wartości, a w parze z nią rodzi się odpowiedzialność za przedmiot pod kątem jego wartości.
Zatem realizacja celów wychowania to głównie rozwijanie poczucia odpowiedzialności i umożliwienie osobie ludzkiej odpowiedzialnego działania, bowiem dopiero w zetknięciu z wartością daną w działaniu może zaistnieć i realizować się wartość moralna.
Prawdziwy rozwój człowieka dokonuje się również dzięki osobowym relacjom z innymi ludźmi. Relacje te znajdują swoją podstawę w antropologicznej strukturze osoby. Każdy człowiek ze swej natury jest istotą społeczną i w jego strukturze tkwi podstawa różnorakich odniesień międzyludzkich.
Jan Paweł II podkreśla, iż wyrazem prawdziwego dobra jest dobro wspólne, które nie sprzeciwia się dobru indywidualnej osoby, bowiem dobro wspólne przyczynia się najbardziej do pełnego i gruntownego rozwoju człowieka. Poprzez dobro wspólne ludzkie "ja" pełniej i gruntowniej odnajduje siebie w ludzkim "my". Bez dobra wspólnego - podkreśla Ojciec Święty - nie ma miłości. Stąd postulat wychowania do miłości wiąże się z postulatem pomagania ludziom w odkrywaniu obiektywnego dobra.
Wychowanie człowieka dokonuje się także w konkretnej kulturze i poprzez kulturę. Kultura dla Jana Pawła II stanowi propedeutykę życia moralnego. Człowiek jest jedynym podmiotem kultury - w niej się wyraża i w niej potwierdza. Kultura jest zatem dynamicznym aspektem wychowania, a najważniejszymi jej wymiarami są kultura miłości i kultura pracy.
Wychowanie w kulturze i poprzez kulturę stawia sobie za cel dostarczenie człowiekowi symboli, norm, wzorów i wartości.
Istotnym dopełnieniem spojrzenia na wychowanie jest uwzględnienie w tym procesie aspektu religijnego.
Osoba Jezusa Chrystusa winna być zatem wzorem do naśladowania przez wszystkich wychowawców i wychowanków. Jan Paweł II pisze, że: Ten, który w swym własnym człowieczeństwie był doskonałym obrazem Boga niewidzialnego, staje się poprzez swoje ziemskie życie, poprzez wszystko, co uczynił i czego nauczał, a nade wszystko przez swą ofiarę, widzialnym wzorem dla ludzi, wzorem najdoskonalszym.
W jednym z przemówień Jan Paweł II powiedział, że wszyscy powinniśmy czerpać inspirację z pedagogiki Jezusa, który jest nauczycielem w pełnym tego słowa znaczeniu, nauczycielem cichym i pokornego serca. Jego pedagogia odznacza się mądrością, roztropnością i cierpliwością - jest to pedagogia wyczulona na innych, umiejąca dostrzegać ich potrzeby i oczekiwania, zawsze gotowa do reakcji na rozmaite ludzkie sytuacje.
Według Jana Pawła II w wychowaniu chodzi bowiem o to, aby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to, aby bardziej "był", a nie tylko więcej "miał" - aby więc poprzez wszystko, co "ma", co "posiada", umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy aby również umiał bardziej "być" nie tylko z "drugimi", ale także i "dla drugich". Tak rozumiane wychowanie ma podstawowe znaczenie dla kształcenia stosunków międzyludzkich i społecznych.
Pedagogiczne przesłanie w zakresie wychowania, jakie głosi Jan Paweł II, jest chrześcijańskim orędziem Kościoła, które budzi z uśpienia moralnego, wymaga konsekwencji w myśleniu i działaniu, brania na siebie skutków własnego działania, do czego człowiek jako osoba moralna czuje się zobowiązana. Przywołanie pełnego obrazu osoby, ukazywanie prawdy o dobru i wartościach świadczy o ponadczasowej i ponadustrojowej wizji papieskiej pedagogiki.
Co o duszy nauczycielstwa mówi Jan Władysław Dawid?
W swojej rozprawce O duszy nauczycielstwa (1912) Jan Władysław Dawid określa cechy idealnego nauczyciela, jego "duszę". Za najważniejszą wśród nich uważa Dawid miłość dusz ludzkich, a obok niej wymienia potrzebę doskonałości, poczucie odpowiedzialności i obowiązku, wewnętrzną prawdziwość i moralną odwagę.
W największym swoim dziele psychologicznym Inteligencja, wola i zdolność do pracy (1911) przedstawia związek pomiędzy inteligencją, wolą i zdolnością do pracy, który można by określić jako apoteozę pracy. Dawid uważał, że umieć, chcieć i móc - to trzy źródła, które zasilają życie ludzkie. "Umieć" to znaczy mieć inteligencję, "chcieć" - wolę, "móc" - zdolność do pracy.
Jakie negatywne typy wychowawców wyróżnił J.Korczak?
J. Korczak uważał, że każdy wychowawca „powinien być sobą i szukać własnej drogi życiowej”. Wychowawca ma poznać samego siebie, zdawać sobie sprawę ze swych zdolności i obowiązków. Bał się, iż nie wykonanie tego zadania mogło doprowadzić do utrwalenia negatywnych wzorców w pracy z dziećmi i wyodrębnienia negatywnych postaw wychowawczych, takich jak:
„wychowawca - brutal”, który lekceważy i brutalnie zachowuje się wobec dzieci, niedostrzega i pomija ich potrzeby.
wychowawca - liberał” zbyt pobłaża, „kokietuje” wręcz dzieci, aby szybko wkraść się w ich zaufanie.
„wychowawca - dozorca” - któremu towarzyszy system zakazów i nakazów.
„wychowawca - tyran” - nadużywający kar fizycznych wobec dzieci.
„wychowawca - idealista” - oczekujący od dzieci idealnego postępowania.
„wychowawca - rutyniarz”.
„wychowawca - bez samokontroli i samooceny” nie posiadający krytycznego podejścia do własnego zachowania”.
Wg Korczaka „idealny opiekun i wychowawca odznacza się autentyczną pracowitością, zaangażowaniem w problemy opieki i wychowania, jest uważnym obserwatorem poczynań dziecka, starającym się poznać je sam, jak i mechanizmy jego funkcjonowania. Wychowawca nieustannie dogląda dziecka, pobudza i wspiera, zabezpiecza ciągły jego rozwój. Dobry wychowawca ponosi odpowiedzialność za wychowanków i efekty własnej pracy z nimi”.
Czego oczekiwał od wychowawcy J. Bosco?
Proszę scharakteryzować ideał wychowawcy na podstawie artykułu wykładowczyni?
Co sądzi Pani/Pan o podejściu niedyrektywnym w wychowaniu?
Jakie różnice dostrzega Pani/Pan pomiędzy pedagogiką filozoficzno - normatywną a niedyrektywną?
Jaki jest efekt finalny wychowania w świetle koncepcji pedagogiki serca?
Proszę wyjaśnić pojęcie humanizmu i jego miejsce w wychowaniu.
Humanizm jako prąd w szkolnictwie, zaczął dominować w szkołach w XVII wieku. Zakłada on, że to dziedziny, które pozwalają rozwijać ludzki intelekt, są tymi, które naprawdę czynią ludzi "w pełni ludźmi". Praktyczną podstawą jest przekonanie o istnieniu różnych możliwych do rozwijania rodzajów intelektu, takich jak zdolności analityczne, matematyczne, lingwistyczne, itp. Wzmocnienie jednego z rodzajów, jak uważano, rozwija także niektóre inne jego rodzaje. Ważną postacią końca XIX wieku w humanizmie edukacyjnym był stanowy minister do spraw edukacji W.T. Harris, który wyróżnił "pięć okien duszy" (matematyka, geografia, historia, gramatyka, i literatura/sztuka). Humaniści edukacyjni wierzyli, że podejście "najlepsza edukacja dla najlepszych studentów" oznacza najlepszą edukację dla wszystkich. Chociaż humanizm jako prąd edukacyjny został w dużej mierze wyparty przez innowacje początków XX wieku, jednak niektóre jego aspekty ciągle są w użyciu w niektórych szkołach (szczególnie w nauce literatury).
5