Legeżyńska, Tłumacz czyli „drugi autor”

Podwojony schemat Jakobsona: podwójny kod!

Role tłumacza:

a. czytelnik - wybór tekstu;

b. znawca - wiedza o literaturze i jego kontekstach;

c. krytyk - faza interpretacji; ustalanie implikowanych sensów dzieła;

d. badacz - demontaż oryginału, porównywanie znaczeń, ustalanie ekwiwalentów, konteksty;

e. drugi autor - tworzenie tekstu; kolejna instancja nadawcza;

Przekładowość dzieła: utajona i zaświadczana przez informacje z karty tytułowej; ujawnia się w jakimś kontekście (konfrontacja z oryginałem, w serii przekładowej, w autokomentarzu, recenzji)

Sygnały obecności tłumacza - chwyt lub nieudolność: zachowanie nazw własnych, cechy składniowe, zjawiska kulturowe;

Im gatunek bardziej paraprzekladowy tym bardziej jawna obecność tłumacza;

Dzieło oryginalne jest jednorazowe, o czym decyduje kryterium oryginalności; przekład - kryterium podobieństwa do oryginału, optymalności seria przekładowa - trudność osiągnięcia optymalności;

Obraz tłumacza: istnieje w przekładzie, jest podmiotem tworzącym i interpretującym;

Gatunki skodyfikowane ograniczają ekspresję tłumacza, natomiast nieskodyfikowane wzmacniają jego głos;

Epoka przedromantyczna: tłumaczenie rozwija; dopełnianie kultury rodzimej - naturalizacja tłumaczenia; język rodzimy jest stymulatorem tłumaczeń; realizacja wzoru;

Epoka poromantyczna: przekład reprezentuje inną kulturę; nobilitacja tłumacza; wzrost rangi oryginalności dzieła umiejętność stworzenia prezentacji osobowości twórcy;

Dziś tłumaczenie ma być tłumaczeniem przekładem sensów i wartości estetycznych obcojęzycznego dzieła;

Tłumacz powołuje świat podwójnie homologiczny: relatywizuje się wobec świata w oryginale i do rzeczywistości niefikcyjnej;

Tłumacz jest „drugim autorem”, gdy zostanie zauważony przez czytelnika;

Transformacje konieczne - służą przeniesieniu znaczeń powiadomienia poetyckiego; oryginał jako system dyrektyw;

Transformacje redundantne - modyfikacja struktury oryginału i dominacja dwóch typów operacji przekładowych:

o amplifikacji

o redukcji

Wniosek: przekład jest dwuautorski i heterofoniczny.

Legeżyńska, Tłumacz jako drugi autor - dziś

Rynek rządzi życiem literackim;

Strukturalizm: przekład jest specyficznym przypadkiem komunikacji językowej, jest strukturą uporządkowaną wewnętrznie i spójną, tłumaczenie to odtwarzanie struktur oryginału w innym języku, tłumacz jest drugim autorem jego biografia, autokomentarze, autor jest twórcą fikcji a tłumacz kształtuje warstwę językową, celem tłumaczenia jest reprodukcja tworzywa językowego na poziomie języka przekład jest twórczością oryginalną, przekład jako: dzieło, proces, kategoria sztuki;

Intertekstualność: tekst-tekst, tekst-system semiotyczny, tłumaczenie to „stawianie luster” odbicie doświadczenia epoki oryginału, tłumacz chce zawrzeć doświadczenie jego epoki przekład nie może być strukturą izolowaną, a tekstem polifonicznym (autonomia tłumacza);

Dekonstrukcja: tekst nie ma granic, zatem nie ma określonego znaczenia, a możliwości interpretacyjne są zależne od autora, ważny jest kontekst, który określa interpretację negacja obiektywności dzieła; zniesienie hegemonii autora na rzecz tłumacza, który interpretuje dzieło i ustala dominantę, każde odczytanie jest subiektywne więc możliwość odczytań jest nieskończona;

Kognitywizm: każde znaczenie jest subiektywne, ruchome i sytuacyjne, ekwiwalencja w przekładzie;

Postmodernizm: rzeczywistość nie posiada globalnego sensu, literatura posługuje się poetyką fragmentu, parodii i cytatu, język literacki=język autora nieobecnego, tłumacz może podążać za autorem lub zaproponować własne odczytanie tekstu absolutna wolność tłumacza przekład nie istnieje, bo kryterium wierności jest dowolne, mimesis jako reprezentacja procesu pisania i czytania rekonstrukcja procesu twórczego, co poszerza kompetencje interpretacyjne tłumacza;

Wniosek: zakwestionowanie pojęcia nowatorstwa, tłumacz jako drugi autor, nieufność wobec jednoznacznych interpretacji, zwiększenie wolności twórczej tłumacza, brak kryterium wierności.

---