OGRODY BOBOLI WE FLORENCJI
Klaudia Dzioba
Architektura Krajobrazu
Rok I MSU Grupa I
W pierwszej połowie XVI w., szczególnie pod wpływem florenckich Medyceuszy, ogród stawał się stopniowo wyrazem potęgi i prestiżu, miał olśniewać zaproszonych gości i zaspokajać ambicje patrycjuszowskiego ego. Architekci i ogrodnicy koncentrowali się coraz bardziej na tworzeniu wizerunku właściciela niż na projektowaniu samego ogrodu. Pałac dominował nad okolicą, a z tarasu rozpościerał się widok na odległy krajobraz. Postęp techniki umożliwił wyposażanie ogrodów w systemy fontann, kaskad
i wodospadów, podkreślających malowniczość założenia. Jednym
z najsłynniejszych ogrodów tego okresu są ogrody Boboli na tyłach Palazzo Pitti we Florencji. Miały być miejscem dla przyjęć międzynarodowych
i państwowych urządzanych przez dwór Medicich.
W 1549 r. hiszpańska księżna Eleonora de Toledo, żona Cosimo I
de Medici, kupiła znajdujący się we Florencji pałac - Palazzo Pitti. Jego środkowa część już istniała, natomiast obecny dziedziniec i fasada ogrodowa, jeszcze nie. Eleonora bezzwłocznie zabrała się za projektowanie ogrodu. Zaangażowała do tego włoskiego artystę Niccolo Tribolo, który stworzył plan założenia. Tribbolo wyruszył na Elbę, skąd sprowadził ogromny blok granitu
(6 metrów średnicy), potrzebny do wykonania basenu fontanny. W 1550 r.
po powrocie z Elby Tribolo zmarł. W wyniku jego śmierci wszystkie prace, zarówno w pałacu, jak i ogrodzie zostały wstrzymane. Dopiero w 1558 r. Bartolomeo Ammanati rozpoczął intensywne prace nad dziedzińcem i fasadą ogrodową. Można przypuszczać, że w tym czasie plan ogrodu został po raz pierwszy przedstawiony publicznie. Jest on podzielony na dwie, zupełnie
od siebie oddzielone części. Główna przebiega wzdłuż osi dziedzińca i rozciąga się aż do murów. Dziedziniec dookoła fasady ogrodowej jest obniżony, a jego rozmiar daje dobre wyobrażenie o sile rodziny Medyceuszy. Na tarasie, który oddziela go od ogrodu znajduje się grota z rzeźbami i urządzeniami wodnymi. Powyżej, na szerokim balkonie usytuowana jest fontanna z niewielką kaskadą, a z tyłu, nieco wyżej niż dziedziniec mieści się, obejmujący całą jego szerokość amfiteatr. Zarówno powyżej, jak i poniżej wznoszących się dookoła siedzeń znajdują się balustrady. Obok tych najwyższych, pomiędzy filarami, umieszczone są w jednakowych odległościach wypełnione rzeźbami wnęki. Amfiteatr był miejscem ważnych spotkań. Istnieją rysunki autorstwa Della Bella, ukazujące zabawy w trakcie uroczystości weselnych w 1628 r. Amfiteatr składa się z kilku tarasów. Obecna forma rozpoczyna się od kaskady na drugim tarasie, a kończy w owalnym zadarnionym zagłębieniu poniżej. Umieszczona tu fontanna prawdopodobnie została wykonana przez Lorenzo Stoldo, który jest także twórcą fontanny Neptuna, wykonanej z okazji wielkiego festiwalu, mającego miejsce w 1565 r., a ustawionej na swoim miejscu przed rokiem 1568. Przedstawia ona stojącego na skale, trzymającego trójząb Naptuna, a dookoła w zagłębieniach kryją się morskie bóstwa. Obecnie powyżej basenu fontanny istnieje kilka zadarnionych tarasów. Pierwotnie taras, na którym znajduje się fontanna był większy, a dookoła basenu rosły pachnące kwiaty i strzyżone krzewy.
Idąc dalej wzdłuż głównej osi pierwszej części ogrodu dochodzimy
do położonej na wzgórzu, widocznej z pałacu niszy, w której umieszczony był herb Medyceuszy, na straży którego stało dwanaście kamiennych psów.
W 1638 r. ustawiono w tym miejscu posąg Obfitości.
Około roku 1570 ogród rozszerzył się poniżej zachodniej strony wzgórza w kierunku Porta Romana. Mury obronne miasta ograniczały rozszerzenie ogrodu wzdłuż głównej osi, dlatego właśnie był on kształtowany pod kątem prostym wzdłuż zachodniej ściany. W tej części ogrodu nie ma już tarasów,
a główna oś zaznaczona jest we florentyńskim stylu, poprzez wspaniałą cyprysową aleję, początkowo pełną posągów. Cyprysy jednak nie rosły tam od początku, z rysunków wiemy, że nie zostały tam posadzone przed 1640 r.
Po lewej stronie wielkiej alei, w gąszczu roślinności, znajdował się labirynt. Najważniejszym miejscem tej części ogrodu jest Isolotto - duże owalne zagłębienie wypełnione wodą, z wyspą pośrodku. Jej główną ozdobą jest fontanna z rzeźbą Oceanusa, wykonana przez Giovanniego da Bologna. Jak dowiadujemy się z biografii Giovanniego da Bologna, napisanej przez Rafaello Borghiniego, długo po umieszczeniu fontanny Oceanusa, miały tutaj miejsce ogromne zmiany, nie podaje on jednak, czego dokładnie dotyczyły. Prawdopodobnie były dokonywane w czasie, kiedy rozpoczął się nowy etap budowy pałacu, czyli podczas powiększania jego środkowej bryły do obecnej szerokości, w 1820 r. Przy wejściu na aleję cyprysową od strony Isolotto znajdował się wabik dla ptaków. W tym miejscu rozpoczynały się niewielkie murki zdobione tufem wulkanicznym i wąskie ścieżki pokryte mozaiką. Wejście i wyjście z każdej z nich oznaczone było przez parę wyrzeźbionych w kamieniu psów lub lwów.
W ogrodzie znajduje się także grota, pochodząca z XVI w. Sielankowe sceny z ludzkimi i zwierzęcymi postaciami, wykonane z tufu wulkanicznego, nawiązują do baroku. Wcześniej znajdowały się tutaj niedokończone figury niewolników wyrzeźbione przez Michała Anioła. Grota składa się z kilku dekorowanych stalaktytami części. Światło dochodzi do niej z góry. Powstała pomiędzy 1579 a 1587 r., a pracował nad nią m.in. Giovanni da Bologna.
Do dzisiejszego dnia basen fontanny w środku pierwszej sali ozdobiony jest wspaniałą figurą Wenus. Pod koniec XVII w. miejsce to popadło w ruinę,
a zrekonstruowano je dopiero w XIX w.
Ogród był zmieniany i uzupełniany przez prawie wszystkich jego właścicieli, zwłaszcza w XVII i XVIII w. Do obecnego rozmiaru - 4,5 ha został powiększony w XVII w. Najbardziej niebezpieczny kryzys przeszedł na początku XIX w., kiedy pod wpływami francuskimi zaczął zmieniać się w park krajobrazowy, jednak jego właściciele, pomimo zamiłowania do stylu krajobrazowego zaczęli w miarę możliwości przywracać ogrodowi dawny charakter.
Ważną kwestią jest roślinność. Jak już zostało wspomniane, wspaniała aleja cyprysowa została posadzona nie wcześniej niż w 1640 r. Ubogie rysunki, które się zachowały pokazują niskie żywopłoty, prawdopodobnie należące do labiryntu. Późniejsze przekazy informują o ozdobnym strzyżeniu krzewów, o filarach z żywopłotów, a także w pobliżu fontann - o stawach rybnych oraz ptaszarniach w niewielkich laskach. Dzięki drzewom laurowym
i cyprysom, ogród był zielony przez całą zimę. Prawdopodobne jest, że rośliny były gęsto sadzone tak, żeby stworzyć kontrast dla elementów architektonicznych. W głównej części ogrodu prawie nie ma kwiatów. Spotkać je można jedynie w kobiercach dookoła fontanny Neptuna i na wyspie.
Ogród nie ma naturalnego źródła wody. Aby móc zasilić system nawadniający, projektanci zdecydowali się na budowę kanału, który czerpał wodę z pobliskiej rzeki Arno.
W ogrodzie znajdują się otwarcia widokowe ukazujące liczne panoramy
i zabytki Florencji.