Ekonomia

Ekonomia to nauka o procesach gospodarczych, tzn. procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania ludzkich potrzeb. Ekonomia stara się odpowiedzieć na pytanie jak prowadzić te procesy, aby w sposób racjonalny, w warunkach ograniczonych rzadkich zasobów podmioty gospodarcze mogły osiągnąć maksymalne korzyści z podejmowanych decyzji na każdym etapie gospodarowania. Jest nauką o dokonywaniu wyborów, do których podmioty są zmuszone, ponieważ każda decyzja wynika z analizy różnych, czasami sprzecznych ze sobą alternatyw. Wybór jakiejś opcji poprzez porównanie korzyści i kosztów wymaga wiedzy, która zoptymalizuje określoną decyzję. Ekonomia podpowiada jak oceniać określone rozwiązania i wspomaga podmioty gospodarcze w ich wyborach. Ekonomia odsłania panujące wdanej gospodarce mechanizmy rozwiązywania podstawowych problemów społeczno-gospodarczych, w tym problemów typu: co, jak i dla kogo produkować.

Ekonomia pełni szereg funkcji, z których najważniejsza to: funkcja poznawcza - dostarcza ona wiedzy o zjawiskach procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz ich przyczynach i skutkach, funkcja aplikacyjna - polega na tym, że jej ustalenia i wynikające z nich wnioski dostarczają wskazówek przydatnych działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, państwa (w tym rządu), związków zawodowych itd.

Sądy (stwierdzenia) w rozważaniach ekonomicznych

W rozważaniach ekonomicznych możemy napotkać zarówno sądy (stwierdzenia) pozytywne jak i normatywne. Z sądami pozytywnymi mamy do czynienia wtedy, gdy badacz rzeczywistości społeczno-gospodarczej, odwołując się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny, przy użyciu naukowych metod, wyjaśniać prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania typu:, jakie zjawiska, procesy i działania mają istotny wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny, uwarunkowania i następstwa pewnych zjawisk, do jakich skutków prowadzą takie czy inne działania ludzi itp. Z sądami normatywnymi

mamy natomiast do czynienia wtedy, gdy tenże badacz wyraża swe przekonania i formułuje pewne zalecenia oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk. Gdy np. próbuje przekonać innych ludzi, jak otaczający ich świat powinien wyglądać, co jest dla nich dobre, a co złe, co jest sprawiedliwe, a co jest niesprawiedliwe, co

należałoby zrobić, aby świat ten był lepszy. Na tego typu podpowiedzi i recepty jest zresztą bardzo często autentyczne zapotrzebowanie, np. ze strony polityk6w.

Ekonomię dzielimy na: mikroekonomię (microeconomics), która zajmuje się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w poszczególnych obszarach gospodarki, obserwowanych i wyjaśnianych z punktu widzenia działalności gospodarczej poszczególnych podmiotów gospodarczych: nabywców, konsumentów, sprzedawców i producentów.

makroekonomię (macroeconomics), która skupia swoją uwagę na badaniu takich wielkości jak całkowity dochód gospodarki, odsetek osób zatrudnionych, przepływ kapitału (badanie zjawisk i procesów zachodzących w całej gospodarce).

PROCES GOSPODAROWANIA - polega na podejmowaniu przez podmioty gospodarcze różnych decyzji. Określamy je mianem decyzji gospodarczych czy też decyzji społeczno -gospodarczych. Mogą być one różnie klasyfikowane. Wyróżniany decyzje mikroekonomiczne to przedewszystkim decyzje odnoszące się do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw i decyzje makroekonomiczne to decyzje dotyczące gospodarki jako całości w procesie gospodarowania podmiotem działalności są ludzie (poszczególne jednostki, grupy ludzi, społeczeństwo jako całość itd.). Są oni odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze

Podmiot gospodarczy to podstawowa jednostka ekonomiczna podejmująca autonomiczne decyzje o zastosowaniu dóbr rzadkich, będących jej własnością. Główne podmioty gospodarcze to: konsument, nabywca, producent, sprzedawca (uogólnia się je jako gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa). Ich wspólną cechą jest podejmowanie wyborów dotyczących posiadanych dóbr.

W roli podmiotów gospodarczych występują także gospodarstwa domowe ludności, pełniące funkcje zarówno konsumpcyjne i produkcyjne (polegające na zdobywaniu dochodu). Ważnym podmiotem gospodarczym jest również państwo.

potrzeby ludzkie- produkcja - podział - wymiana - konsumpcja

Potrzeby ludzkie

1.elementarne potrzeby - biologiczne (potrzeba zaspokajania głodu, pragnienia czy ochrony przed zimnem, towarzyszą nam przez całe życie)

2.wyższego rzędu - potrzeby kulturowe, duchowe (potrzeba wzajemnych kontaktów między ludźmi, potrzeba informacji, wiedzy, rozrywki)

Potrzeby ludzkie są nieograniczone, ale środki służące do zaspokojenia potrzeb są ograniczone nierównomiernie, co powoduje , że wszystkich potrzeb nie uda się zaspokoić i trzeba będzie dokonywać wyborów co zrealizować a z czego zrezygnować aby skala zaspokojenia potrzeb była jak największa.

Potrzeby są zmienne, zależne od jednostki i poziomu rozwoju, wieku, skali intelektu, zaspokojenia potrzeb, od lokalizacji występowania jednostki.

Potrzeby elementarne muszą być zawsze zaspokojone, natomiast potrzeby wyższego rzędu dopiero po realizacji potrzeb elementarnych, (choć nie u wszystkich muszą się ujawnić, a jeśli tak to w różnym stopniu)

Potrzeby ludzkie mają charakter społeczny, gdyż potrzeby poszczególnych ludzi (potrzeby indywidualne) i zbiorowości ludzkich (potrzeby zbiorowe) kształtują się pod wpływem warunków współżycia w społeczeństwie. Ulegają zmianą zależnie od poziomu rozwoju społeczeństwa.

Produkcja

Jest to proces polegający na łączeniu (transformacji) czynników wytwórczych (ziemi, pracy, kapitału) w produkty i usługi służące zaspokajaniu potrzeb ludzkich.

Czynniki produkcji to wszystkie dobra pierwotne i ekonomiczne oraz praca stosowane w produkcji do wytwarzania dóbr i usług. Dzielą się na:
a) ziemię (zasoby naturalne) - obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię w ścisłym tego słowa znaczeniu (ziemię uprawną, grunty pod zabudowę, tereny rekreacyjne) oraz wszelkie zawarte w ziemi bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody itd.
b) pracę (zasoby ludzkie) - jest to zespół świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodę, przekształca ją i zmienia. Pracując człowiek nie tylko zmienia swe otoczenie, ale zmienia też siebie, wzbogaca swój intelekt, gromadzi doświadczenia, modyfikuje swój sposób widzenia świata, rozwija swe doznania i odczucia, poszerza skalę swoich potrzeb (ogólnie mówiąc praca to: ludzie wraz ze swoją wiedzą, zdolnościami i umiejętnościami).
c) kapitał (zasoby kapitałowe) - ekonomiczne dobra produkcyjne: kapitał fizyczny (budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce), kapitał finansowy (środki pieniężne, papiery wartościowe, akcje i obligacje)

WYKŁAD Z 22.X.2005r. na którym nie byłaś.

Podział

Jest to proces polegający na rozdzieleniu na rozdysponowaniu dóbr (produktów i usług), lub ich ekwiwalentów finansowych pomiędzy jednostki lub grupy społeczne według określonego klucza.

Wielkość i forma podziału, która dotyczy określonej jednostki lub grupy społecznej zależy między innymi od:

1. roli i miejsca jednostki lub grupy w systemie gospodarczym

2. typu systemu gospodarczego

3. wielkości wypracowanego w danym roku produktu krajowego brutto

4. przyjętego zakresu solidaryzmu społecznego i gotowości akceptowania przez jednostki lub grupy dwóch rzeczy:

• pomniejszania poprzez podatki, składki opłaty wartości uzyskanej w pierwotnym podziale

• jaką wielkość środków budżetowych (uzyskanych w wyniku korygowania dochodów jednostek lub grup poprzez podatki, opłaty itp.) państwo powinno przeznaczyć na realizację swoich zadań wobec jednostki i społeczeństwa

• jaka jest akceptacja społeczna na pomaganie jednostkom lub grupom, oraz w jakiej skali, w sytuacji, kiedy nie uczestniczą one w danym roku w wytwarzaniu dochodu narodowego?

Formy podziału

• W przypadku właścicieli środków produkcji takich jak: kapitał rzeczowy, finansowy, przedsiębiorczość, wiedza, technologia w wyniku podziału otrzymują oni płatności nazywane jako: zyski, dywidendy, prawa autorskie, procenty

• W przypadku właścicieli ziemi przypada im renta gruntowa, a właścicieli nieruchomości czynsz dzierżawny.

• W przypadku pracowników najemnych otrzymują oni w podziale: płacę, czyli wynagrodzenie (płatność za zasób pracy.

• W przypadku osób, które w danym roku nie uczestniczą w procesie wytwarzania dochodu narodowego z różnych przyczyn np.: wieku przedprodukcyjnego, wieku poprodukcyjnego, z powodu braku pracy w wyniku bezrobocia, z powodu pełnienia ważnych społecznie użytecznych funkcji (opieka nad dzieckiem, nad osobą chorą, niepełnosprawną) z powodu chorób psychicznych lub innych chorób, które kwalifikują się do renty, z powodu izolacji od społeczeństwa (więźniowie) w podziale otrzymują: stypendia, emerytury, zasiłki macierzyńskie opiekuńcze, zasiłek dla bezrobotnych.

Wymiana

Jest to proces, który polega na zamienianiu dóbr lub ich ekwiwalentów finansowych na inne dobra lub inne ekwiwalenty finansowe na rynku z wykorzystaniem systemu cen określających wartość towarów. Przyjmuje postać wymiany prostej bezpośredniej lub złożonej pośredniej.

• Wymiana bezpośrednia (prosta) polega na zamienianiu jednego towaru T na inny towar T, czyli T/T , nie wymaga istnienia pośrednika w wymianie tzn. jakiegoś innego towaru (lub pieniądza), który stanowiłby ekwiwalent wartości danego towaru i jakiś środek płatniczy. Wymiana taka wymaga podwójnej zbieżności potrzeb.

• Wymiana pośrednia (złożona) przyjmuje postać towar T pieniądz P towar T, czyli T-P-T. Wprowadzenie pieniądza jako pośrednika pozwoliło uniknąć podwójnej zbieżności potrzeb pomiędzy kontrahentami, ułatwiło rozszerzenia wymiany także geograficznie (pieniądz stał się środkiem akceptowalnym przez różne podmioty z różnych kultur). Dodatkowo pośrednik w wymianie umożliwił rozszerzenie ilościowe wymiany. W wyniku przerwania transakcji w czasie i podzielenia jej na dwa etapy.

Dzięki pieniądzu łatwiej było można dokonywać transakcji o małej wartości, ponieważ, przyjmuje ona postać jednostki z podziałem na mniejsze jednostki.

Konsumpcja (spożycie)

Jest to proces z używania lub z użytkowania produktu lub usługi w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.

• Konsumpcja indywidualna (jednostkowa) dotyczy sytuacji, w której jednostka, chcąc zaspokoić swoją potrzebę pozyskuje dobro najczęściej drogą rynkową: kupując je za środki własne uzyskane w podziale. Charakteryzuje się ona tym, że wraz z konsumowaniem danego bobra przez jednostkę występuje ograniczenie praw do spożycia tego samego dobra przez inne jednostki.

• Konsumpcja ogólnospołeczna (zbiorowa) polega na tym, że dobra służące do zaspakajania potrzeb jednostek lub grup oferowane są w sposób zbiorowy (przygotowane są dla licznych odbiorców jednocześnie), a korzystanie z nich finansowane jest albo ze środków własnych jednostki w pełni lub w wysokości ceny, którą musi jednostka zapłacić. Stanowi tylko część kosztów, a różnice uzupełnia finansowanie z budżetu. Niekiedy dobra finansowane ogólnospołecznie finansowane są w pełni, finansowane przez budżet. W przypadku konsumpcji zbiorowej spożywanie dobra przez jednostkę teoretycznie nie ogranicza praw innych jednostek do tego samego dobra i mogą je jednocześnie konsumować (np. komunikacja miejska).

Dobra

Są to materialne lub niematerialne środki zaspokajania ludzkich potrzeb.

materialne (produkty) - obejmują naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działalności człowieka

niematerialne (usługi) - przekazywanie wiedzy i informacji, dostarczanie rozrywek oraz porady lekarskie i prawne

Podział dóbr

Dobra wolne - pochodzą od natury, nie są wytworem pracy ludzkiej, a człowiek z nich korzysta na zasadzie zawłaszczenia (mają one swoje nieograniczone zasoby, często nieodwracalne w odnowie lub, jeśli są odwracalne to wymaga to długiego czasu odnowy).

Dobra gospodarcze - produkowane przez człowieka.

Podział dóbr ze względu na proces produkcji:

Dobra produkcyjne - to takie, które służą do wytwarzania innych dóbr produkcyjnych lub konsumpcyjnych (np. stal - blacha - samochód).

Dobra konsumpcyjne - służą do bezpośredniej konsumpcji: są spożywane, aby zaspokoić potrzeby ludzkie (np. krzesło, bułka z masłem).

Podział dóbr ze względu na związki pomiędzy nimi lub brak związku:

Dobra substytucyjne - (zamienne, zastępcze) to takie dobra, które w podobny lub identyczny sposób mogą zaspokoić określoną potrzebę (np. jogurt tej albo innej marki).

Dobra komplementarne - muszą występować łącznie, uzupełniając się, aby mogły zaspokoić potrzeby (np. karoseria, silnik, koło kierownicy = samochód).

Dobra niezależne - nie wykazują żadnego związku między sobą (np. pomidor i komputer).

Podział dóbr ze względu na długość życia dobra:

Dobra trwałego użytku - uczestniczą w wielu cyklach produkcji lub konsumpcji, zużywają się stopniowo, nie zmieniają swojej postaci Ania formy (wyposażenie mieszkań, maszyny, komputery).

Dobra nietrwałe - zużywają się w trakcie jednego cyklu gospodarczego produkcji lub konsumpcji, zmieniają swoją postać, przekazują swoją część wartości na inne dobra (np. spożywcze środki, paliwo).

Dobrem jest, więc coś, co jest cenne, przedstawia dla nas jakąś wartość. Przedmiotem zainteresowania ekonomii są zwłaszcza dobra rzadkie, występują zawsze w ograniczonej ilości. Chodzi tu w szczególności o dobra będące wynikiem gospodarczej działalności człowieka, (czyli produkcji).

Problem rzadkości i ograniczoności dóbr rzadkich

Polega na tym, że pomiędzy pragnieniami, potrzebami i chęciami (są nieograniczone, stale rosnące), a możliwościami wytwórczymi produktów i usług istnieje stała nierównowaga. Pragnienia są zawsze większe, niż możliwości. Dotyczy to zarówno jednostki jak i grup społecznych, narodów i ludzkości jako całości.

W przypadku, gdy wszystkich potrzeb nie można zaspokoić, ponieważ czynniki wytwórcze (ziemia, praca, kapitał) są rzadkie, ograniczone, nierównomiernie rozłożone. To podmioty są zmuszone do dokonywania wyborów, na co przeznaczyć te środki, aby efekt zużycia zasobów był jak największy tzn. jak najwięcej potrzeb zostało zaspokojonych.

Pomocne podczas dokonywania wyborów związanych z alokacją czynników wytwórczych jest odpowiadanie na trzy podstawowe pytania ekonomiczne:, co? jak? I dla kogo produkować?

Ekonomia to nauka o problemie rzadkości i nauka o wyborach, których każdy z podmiotów zmuszony jest dokonywać, działając w ograniczeniach wynikających z rzadkości i ograniczoności dóbr i zasobów. Każdy wybór zmierza do tego, aby podmiot osiągnął najbardziej optymalne rozwiązanie oferując mu maksymalny efekt przy danym nakładzie środków lub dany poziom efektu przy minimalnym nakładzie środków. Te sformułowania wskazują na dwie drogi racjonalnego postępowania jednostki.

Podczas dokonywania wyborów podmiot porównuje korzyści i koszty każdej operacji, i wybiera takie rozwiązanie, w którym dodatnia różnica pomiędzy korzyściami i kosztami jest największa (maksymalizacja korzyści), lub ujemna różnica pomiędzy korzyściami i kosztami jest najmniejsza (minimalizacja strat).

Każdy podmiot dokonujący wyboru porównuje bieżące korzyści i koszty, niekiedy przyszłe korzyści i koszty, wykorzystując w tym celu posiadany zakres wiedzy i informacji, stara się być obiektywny. Niestety każdy wybór jest rzeczą subiektywną zależną od indywidualnej oceny wszystkich informacji oraz od okoliczności, w których dokonywany jest wybór.

System gospodarczy

System gospodarczy - jest to zespół instytucji związanych z podejmowaniem i realizacją decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze na każdym etapie procesu gospodarowania (produkcji, podziału, wymiany, konsumpcji).

System charakteryzuje się określoną strukturą czasową, podmiotową i przestrzenną.

System gospodarczy jest pochodną, czyli wynika z istniejącego w danym kraju ustroju politycznego. W większości przypadków ustroje demokratyczne zapewniają społeczeństwu większy zakres swobód politycznych, są jednocześnie systemami liberalizmu gospodarczego. Natomiast ustroje polityczne charakterze totalitarnym, autorytarnym, niedemokratyczne znacznie ograniczające swobody polityczne jednostek powodują, że w odniesieniu do gospodarowania stosuje się podobne zasady tzn. obowiązuje zetatyzowały system gospodarczy

Liberalizm gospodarczy to pogląd w myśl, którego, tym lepiej dla społeczeństwa im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych, a więcej dostępnych każdemu obywatelowi oraz im ma mniej czynności zakazanych przez państwo.

Gospodarka liberalna to taki typ gospodarki gdzie ilość czynności gospodarczych zastrzeżonych dla państwa jest bardzo ograniczona

Ustrój jest tym bardziej elastyczny a gospodarka bardziej zetatyzowana im więcej czynności gospodarczych jest w niej zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych, im więcej w niej nakazów i zakazów wobec pojedynczych podmiotów.

System gospodarczy określa:

• Zakres swobód gospodarczych pozostawionych w gestii pojedynczych podmiotów

• Zakres obowiązków wobec jednostki ze strony państwa i na odwrót (obywatel wobec państwa)

• Kto jest właścicielem środków produkcji?

• Kto ma prawo do czerpania korzyści z posiadanego majątku (środków produkcji) będących jego własnością?

• Kto decyduje o alokacji czynników wytwórczych?

• Jak są rozwiązywane konflikty pomiędzy podmiotami?

• Jakie instytucje są najważniejsze w systemie, czy funkcjonuje rynek jako płaszczyzna porozumienia między nabywcami i sprzedawcami, i jakie są używane narzędzia do korygowania zachowania podmiotów gospodarczych, aby działały tak jak chce tego system?

1

T

T

T

T

T

T

T

T

T

P

P

P

T

P

T

---