1. Krótki wstęp - przedstawienie planu prezentacji - def. PKB, sposoby obliczania PKB, PKB i państwo, PKB i zagranica, PKB a PNB, dochód narodowy

2. Definicja PKB

PKB (produkt krajowy brutto, ang. gross domestic product - GDP) -

jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

PKB mierzy wartość produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.

• gospodarkę, w której nie występują powiązania z zagranicą nazywamy gospodarką zamkniętą)

3. Sposoby obliczania PKB

Pojęcia:

Wartość dodana jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego) procesu produkcji.

Wartość dodaną oblicza się przez odjęcie od wartości dóbr wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr. np. stolarz - stół, drewno, gwoździe

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) - np. maszyny - nabywane przez przedsiębiorstwa.

Uznając dobra kapitałowe za dobra finalne przyjmujemy, iż nie zużywają się one całkowicie w jednym cyklu wytwórczym. Dobro finalne konsumpcyjne - samochód , inwestycyjne - maszyny.

Dobra pośrednie to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są używane

Przykładem dobra pośredniego może być np. stal wykorzystywana w produkcji samochodów.

Liczenie PKB:

1) suma wartości dóbr finalnych

- nazywana tez metodą wydatkową bo jest ona związana z wydatkami na dobra finalne

- unikamy kilkukrotnego liczenia, uwzgledniamy wartość tego, co było faktycznym celem działalności gospodarczej

2) suma dochodów czynników wytwórczych

- metoda dochodowa

- czynniki wytwórcze - praca, kapitał, ziemia

- dochody czynników wytwórczych = amortyzacja + płaca + zysk

dochód pracy

wynagrodzenie dochodów,

które przynosi kapitał

3) suma wartości dodanych

- nazywana metoda produkcyjną

- wartość dodaną można wyróżnić w każdej fazie tworzenie produktu finalnego (każdy powieksza wartość tego, co uzył do produkcji)

Dobro	Sprzedawca	Nabywca	Wartość transakcji	Wartość dodana	Wydatki na dobra finalne	Dochody czynników wytwórczych
Stal	Producent stali	Producent maszyn	1 000	1 000	-	1 000
Stal	Producent stali	Producent samochodów	3 000	3 000	-	3 000
Maszyna	Producent masyzn	Producent samochodów	2 000	1 000	2 000	1 000
Opony	Producent opon	Producent samochodów	500	500	-	500
Samochody	Producent samochodów	Konsumenci	5 000	1 500	5 000	1 500
Całkowita wartość transakcji Produkt krajowy brutto (PKB)			11 500	7 000	7 000	7 000

4. Państwo i tworzenie PKB

- rola państwa w tworzeniu PKB

- źródłem dochodów państwa są podatki zarówno bezpośrednie - nakładane na dochody (płace, czynsze odsetki i zyski) jak i pośrednie - podatki od wydatków (np. VAT- podatek od wartości dodanej)

- dochody państwo przeznacza na:

I. na dobra, usługi publiczne - np. zapłata urzędnikom

II. finansowanie platności transferowych - np. rent, emrytur, zasiłków dla bezrobotnych

Udział w tworzeniu PKB mają tylko wydatki na dobra, usługi publ (płatności transferowe nie są formą zapłaty, nie tworzą zatem PKB gdyż nie mają odpowiednika w wartości dodanej; płatności transferowe to tylko redystrybucja dochodów)

- wysokość podatków ma przełożenie na cenę produktów . W zwiazku z tym PKB możemy mierzyć albo w cenach rynkowych, zawierających podatki pośrednie nakładane na dobra i usługi, albo w cenach uzyskiwanych przez producentów już po zapłaceniu przez nich podatków pośrednich. I tak :

PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.

PKB w cenach czynników wytwórczych jest miara produkcji krajowej z pominieciem podatków pośrednich.

PKB w cenach rynkowych jest więc wyższy od PKB w cenach czynników produkcji o wielkośc podatków pośrednich (pomniejszoną o sumę ewentualnych subsydiów do dóbr i usług).

Rachunek PKB można teraz skonstruować w nastepujący sposób: jeśli konsumpcję C, inwestycje I i wydatki państwa G wyrazimy w cenach rynkowych łącznie z podatkami pośrednimi od dóbr i usług, to wartość dodaną lub inaczej PKB wyraża wzór:

PKB _{W CENACH RYNKOWYCH} = C + I + G

Wyższa stopa podatków posrednich powoduje wzrost cen dóbr i usług. PKB w cenach rynkowych ulega wtedy zmianie mimo, że tak naprawdę nie rośnie sama wielkość produkcji, ale jej wartość.

W związku z tym bardziej sensowne zdaje się być użycie drugiego miernika, PKB w cenach czynników produkcji. Tak więc, gdy odejmiemy teraz podatki pośrednie T_e otrzymamy:

PKB _{W CENACH CZYNNIKÓW PRODUKCJI} = Y = C + I + G - T_e

PKB w cenach czynników produkcji jest niezależne od wartości podatków pośrednich- wyższa stopa podatkowa powoduje oczywiście wzrost wartości C+I+G, ale jednocześnie zwiększa o tę samą wielkość T_e. ; co sprawia, że PKB w cenach czynników produkcji pozostaje na niezmienionym poziomie.

5. Zagranica- eksport i import

- do tej pory omawialiśmy gospodarkę zamknietą, która nie ma żadnych powiązań z zagranicą. Jest to jednak sytuacja czysto teoretyczna. Teraz zatem analizie poddamy gospodarkę otwartą, która dokonuje transakcji z innymi krajami. Uwzględnimy w rachunkach eksport i import.

Eksportem (X) nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę.

Import (Z) to dobra, które sa produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej.

- import nie jest częścią produkcji krajowej i nie kreuje dochodów czynników wytwórczych. Dobra importowane nie zostaną wykazane w PKB, ujmowanym od strony produkcji, który odnosi się tylko do wartości dodanej przez producentów krajowych. Import zostanie jednak ujęty w wydatkach na dobra finalne.

- Najprostszym sposobem uwzględnienia eksportu i importu w rachunku PKB jest zmierzenie całkowitych wydatków na konsumpcję, inwestycje, wydatków państwa oraz eksportu a nastepnie odjęcie od ich sumy wydatków na import.

Różnicę między eksportem i importem nazywamy eksportem netto, tutaj oznaczonym jako NX.

Eksport netto może mieć znak dodatni albo ujemny w zależności od wielkości eksportu i importu.

Zatem w związku z istnieniem w gospodarce otwartej handlu zagranicznego możemy zmodyfikować naszą formułę obliczania PKB w cenach czynników produkcji w następujący sposób:

Y = C + I + G + NX - T_e

6. Zagranica - PKB a PNB

- Do tej pory zakładaliśmy, że własnoścć wszystkich czynników produkcji znajduje się w kraju i w konsekwencji cała wartość produkcji netto jest przejmowana przez krajowy sektor gospodarstw domowych w postaci dochodów czynników wytwórczych.

Założenie to nie odpowiada jednak rzeczywistości.

- Najprostszym przykładem jest tu Polak wyjeżdżający do pracy np. do Anglii i który potem zabiera zarobione pieniadze aby wydać je już w Polsce bądź przesyła swoje dochody rodzinie w ojczystym kraju. Powstaje tu rozbieżność między strumieniem dochodów czynników produkcji powstałych w Wlk.Brytanii i strumieniem dochodów jakie otrzymują brytyjskie gospodarstwa domowe.

- Aby rozwiązać tenproblem wprowadza się pojęcie PNB:

PNB (produkt narodowy brutto, ang. gross national product - GNP)

jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą

- Zgodnie z ta definicją, jeśli w Polsce suma napływów majątkowych z zagranicy wynosi 2 mld zł (tzn. w ogromnym uproszeczniu jeżeli Polacy za granicą zarabiają 2 mld zł) a odpływ dochodów majątkowych należnych cudzoziemcom 1 mld zł, to PNB będzie wyższy od PKB o dochody netto z tytułu własności zagranicą, czyli napływy majątkowe - odpływy (czyli 2 mld - 1 mld = 1 mld).

7. Pojęcie dochodu narodowego

- Pojęciem potrzebnym nam do wyjaśnienia czym różni się dochód narodowy od PKB i PNB jest amortyzacja:

Amortyzacja, zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, bedącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia

- Do tej pory zakładaliśmy, że maszyna zakupiona np. przez producenta samochodów może być eksploatowana w nieskończoność.

Obecnie uchylamy to założenie i uwzględniamy fakt iż maszyny się zużywają. W związku z tym część powstałej w gospodarce produkcji brutto musi być przeznaczona na odtworzenie zużytego kapitału (nie może być ona skierowana do konsumpcji, na nowe inwestycje, na wydatki państwa ani na eksport).

Po odjęciu od PNB tej części (amortyzacji) otrzymamy produkt narodowy netto- PNN- lub inaczej - dochód narodowy:

Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce.

Oblicza się go poprzez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.

Dochód narodowy = PNB _{W CENACH CZYNN. PROD.} - amortyzacja

(wiemy, że:

PNB _{W CENACH CZYNN. PROD.} = PKB _{W CENACH CZYNN..PROD.} + dochody netto z tytułu własności za granicą

PNB _{W CANACH CZYNN..PROD.} = C + I + G + NX - T_e + dochody netto z tytułu własności za granicą).

Czyli:

DN = C + I + G + NX - T_e + dochody netto z tytułu własności za granicą - amortyzacja

MAKROEKONOMIA - ćwiczenia 13.03.2006

- IV -

---