ANTROPOLOGIA

11.10.2009

1. Bezpośredni kontakt z respondentem, badania terenowe - cecha wyróżniająca antropologa

2. Metoda badawcza to m.in. obserwacja - systematyczna długotrwała, bezpośrednia obserwacja umożliwia uzyskanie wiedzy, która nie jest wpisana w plan (np. przypadkowe spotkanie z mieszkańcem wioski)

Antropologia kultury:

1. Jest związana ze Stanami Zjednoczonymi (tradycje nauki amerykańskiej)

2. Bada wszelkie nie biologiczne aspekty życia

3. Koncepcje języka; ważne związki języka z kulturą

4. Badania osobowości

5. Badania nad akulturacją, asymilacją, kontakt kulturowy, sztuka, kultura materialna

6. Opisanie i interpretowanie cech dziedzin kultury np. religii, rodziny

7. Jest szersza niż społeczna

8. Bada zróżnicowanie na świecie, heterogeniczność kulturowa

9. Zwraca uwagę na strukturę społeczną, symbole

Antropologia społeczna:

1. Jest związana z nauką brytyjską

2. Uważa się ją za część antropologii kulturowej

3. Specyficzna analiza od ogółu do szczegółu

4. Bada przedmioty (kultura materialna) i zjawiska (obrzędy, rytuały, działania kulturowe w tym kulturalne)

5. Silne związki z etnografią i etnologią

6. Zadaje się pytania, przyjmuje założenia i sprawdza, udowadnia

7. Ma swoje metody badawcze podobne do socjologii

8. Obserwacje, reakcje do innych kultur, grup, społeczeństw

Pauluch (?) (Paluch) - uważa, że badają to samo tylko inne podejście (od ogółu do szczegółu / od szczegółu do ogółu). Różnice mało istotne i wynikają głównie z tradycji naukowych amerykańskich lub brytyjskich. Uważa, że można postawić znak równości między kulturową a społeczną.

Posern - Zieliński:

1. Drobne różnice, ale mało i nie ma sensu ich rozdzielać

2. Różnice są w praktyce, odmienna perspektywa w ocenianiu (szczegół / ogół)

3. Antropologie mogłyby być odrębne od siebie, gdyby społeczeństwo nie wiązało się z kulturą

4. Każde społeczeństwo trzeba badać w całości a nie rozdzielać na społeczeństwo i kulturę, kultura nie istnieje bez społeczeństwa

Antropologia biologiczna (fizyczna):

1. Dyscyplina szczegółowa

2. Subdyscyplina biologii

3. Zajmuje się biologią człowieka

4. Związkami biologii i człowieka z działaniami człowieka tworzącego kulturę

5. Interesuje się anatomią porównawczą

6. Nawiązuje do prahistorii człowieka

7. Zajmuje się genetyką człowieka

8. Elementy demografii (głównie w prahistorii)

9. Medycyna sądowa

Etnologia:

1. Związana z antropologią

2. Człowiek istotą kulturową

3. Uwikłanie człowieka jako istotę kulturową w ramach grup etnicznych

4. Na Świecie jest wiele kultur (heterogeniczność)

5. Wyróżniki kulturowe (cechy kultury)

6. Kultura masowa, popularna, ludowa

7. Konkretna historia określonych grup (wpływ historii na rozwój danej społeczności)

8. Pokrewieństwo - powszechnik kulturowy

Wpływ historii na rozwój danej społeczności. Specyficzna synteza etnologiczna:

a) Kierunek geograficzny (bada określone grupy na określonym terenie)

b) Kierunek historyczny (bada przeszłość określonej grupy społecznej, badania etnohistoryczne np. prześledzenie dróg migracji grupy)

c) Kierunek systematyczny (bada się określony typ np. gospodarki, techniki polowania, rodzaj ceremonii, zwyczaju, instytucji np. szaman, czarownik, osoba - instytucja, wódz, w niektórych kulturach akuszerka)

Antropologia jest nauką żywą tzn. stale się rozwija, stale pojawiają się nowe koncepcje.

Ewolucjonizm:

1. W historii antropologii uznawany za pierwszy kierunek historyczny

2. Wyrósł i był głównie w Wielkiej Brytanii

3. Podobieństwa między społeczeństwami pozaeuropejskimi a wiktoriańską Anglią

4. Należy do perspektywy diachronicznej (podkreśla się znaczenie upływu czasu)

5. Pojęcie ewolucja ma dwa aspekty: przestrzenny i czasowy (zmiana w czasie i przestrzeni)

6. Podkreśla rosnącą w czasie złożoność kultury (komplikuje się)

7. Kultura ewoluuje tzn. rozwija się

8. Ewolucjoniści inspirowali się zmiennością gatunków w biologii (czyli ewolucjonizm biologiczny)

Jean Lamarert - mówił o ewolucji linii pochodzeniowej

Wallace - dobór naturalny

Darwin

1. Był duchownym

2. Pracował z Wallace`m, który doszedł do wniosku, że siły przyrody napędza dobór naturalny (głównie cechy genetyczne)

3. Od form najprostszych do najbardziej złożonych

4. Darwin zajmował się cechami biologicznymi

Ewolucjonizm to nauka gabinetowa, nie podróżowali sami - informacje od kupców, podróżników.

Założenia ewolucjonistyczne:

1. Świat człowieka i przyrody są ze sobą ściśle związane (naturalistyczny pogląd na rzeczywistość, świat człowieka i natury są jednakowe)

2. Prawidłowość, świat człowieka, kultury, przyrody podlega tym samym prawom:

- współwystępowanie np. pewnych zwierząt, jak i ludzi w różnych częściach świata

- zasada przyczyny i skutku (w przyrodzie i świecie kultury)

- świat przyrody da się analizować w świecie struktury jak i w świecie człowieka

3. Genetyzm, geneza była dla nich jednoznaczna z wyjaśnieniem

4. Jednolitość natury ludzkiej; twierdzili, że natura ludzka jest niezmienna

5. Zmienność, zmiana jest podstawą rozwoju kultury, zmiana jest postępem

6. Rozwój charakteryzuje wszystkie społeczności

7. Stagnacja występuje rzadko

8. Postęp jest nierównomierny (kultury rozwijają się różnym tempem)

9. Zmiana jest ciągła i stopniowa, nie ma skoków ewolucyjnych

10. Zmiana ma charakter globalny - jeden element może zmienić całą kulturę

11. Przeżytki i zalążki kulturowe (obmywanie wodą dziecka np. chrzest, przeżytek np. oczepiny na weselu)

3 główne wątki myślenia ewolucjonistycznego:

* ewolucjonizm unilinearny

* ewolucjonizm uniwersalny ewolucjonizm postępował stopniowo

* ewolucjonizm multilinearny

* (+ 4) neodarwinizm

Wspólna cecha: ewolucja jako zjawisko stopniowe

I. Ewolucjonizm unilinearny

1. Istnieje jedna linia ewolucji dominująca we wszystkich kulturach, wszystkie kultury przechodzą przez te same fazy

2. Interesowała ja gospodarka, religia, rodzina

3. Wszystkie dziedziny kultury są ze sobą ściśle związane, wystarczy, że jeden się zmieni to i wszystko się zmienia

Sir Henry Maine

* Interesowała go umowa społeczna

* Była wcześniej niż rodzina szczególnie w kontekście ustaleń prawnych

Sir John Lubbock

* Ewolucjonista

* Twórca „bank holiday” (w Anglii dni wolne)

* Interesowała go własność prywatna

* Twierdził, że własność prywatna jest siłą napędową ewolucji

* Własność prywatna to nie to samo co osobista

* Matrylinearność pochodzenie z linii matki, sceptycznie do tego nastawiony

Luis Morgan

* Interesowało go pokrewieństwo

* Kiedy badamy systemy pokrewieństwa to mamy do czynienia z kluczem

* Pracował nad pokrewieństwem, nazewnictwem rodzin

* Twierdził, że w tych nazwach możemy dowiedzieć się jak kiedyś było, jaki był stosunek do rodziny, do strony matki, ojca (w nazwach odbija się historia)

* Patrylinearność była pierwsza

John McLennon

* Z matrylinearyzmu narodził się patrylinearyzm

* Pierwotne społeczeństwo charakteryzowało się walką o pożywienie

* Niechęć do dziewczynek - dzieciobójstwo

* Doszło do deficytu kobiet, który sprawił, że nadano im wartość, były wręcz pożądane

II. Ewolucjonizm uniwersalny

* Przedstawicielami byli: Lessli Weight i Chile

* Złagodzili oni dogmaty ewolucjonizmu unilinearnego

Podział na 3 etapy rozwoju ludzkości (są uniwersalne dla wszystkich kultur):

Każde stadium charakteryzuje się typowymi stanami: niższy, średni i wyższy

1. Dzikość

a) Niższy stan dzikości

- potrafią łowić ryby

- polować

- rozniecać ogień

b) Średni stan dzikości

- potrafili zrobić narzędzia do polowania

c) Wyższy stan dzikości

- zaczęli produkować garnki ( garncarstwo)

2. Barbarzyństwo

a) Niższy stan barbarzyństwa

- pojawiły się grupy osób, które zajmowały się tylko garncarstwem

- zaczęto udomawiać zwierzęta

b) Średni stan barbarzyństwa

- hodowla zwierząt

- początki obróbki żelaza, metalu

c) Wyższy stan barbarzyństwa

- zaawansowana obróbka żelaza

3. Cywilizacja

a) starożytna

b) nowożytna

Wyraża ją:

- osiadły tryb życia

- budowa dużych miast

- duże społeczeństwa

- skomplikowana architektura

- pojawia się pismo

- rozwija się sztuka

- skomplikowana religia (świątynie)

- wytwarzanie odzieży

III. Ewolucjonizm multilinearny

Przedstawiciele:

a) Steward

* Zwracał uwagę na znaczenie środowiska naturalnego

* Na rozwój

* Rozwój techniczny i społeczny

b) Murdock

* Zwracał uwagę na rezydencję małżeństwa

* Twierdził, że istnieje związek między rezydencją małżeńską a pochodzeniem

* Zwracał uwagę na terminologię pokrewieństwa

* Po zawarciu związku ludzie mieszkają w różnych miejscach

Neodarwiniści twierdzili, że:

1. Dobór naturalny ma przyczynić się do rozwoju polityki

2. Natura ma być efektem szczególnego przejawu posługiwania się narzędziami

3. Zwracali uwagę na muzykę

4. Muzyka jest komunikacją z ludźmi

- 4 -

---