Świadczenie

Najważniejsze zagadnienia:

1.Pojęcie świadczenia

2.Przedmiot świadczenia

3.Postacie świadczenia

4.Oznaczanie świadczenia

5.Możliwość spełniania świadczenia

6.Rodzaje świadczeń

7.Czym jest konkretyzacja świadczenia?

8.Świadczenie w zobowiązaniu przemiennym

8.Łączenie świadczeń

10.Świadczenia uboczne

Ad.1 Świadczenie jest to zachowanie się dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i czyniące zadość interesom wierzyciela. Jak mówi Kodeks Cywilny art.353 &2.świadczeniem może być nie tylko działanie , ale również jego zaniechanie. Może ono dotyczyć różnego rodzaju dóbr materialnych i niematerialnych, jak również usług będących przedmiotem świadczenia.

Ad.2Dobra materialne i niematerialne określa się często mianem przedmiotu świadczenia. Określenie to nie jest jednak całkowicie poprawne, dlatego że ma głównie na celu dokładniejsze oznaczenie treści świadczenia.

Na treść świadczenia wpływ mają różne czynniki (zasady współżycia społecznego, ustalone zwyczaje i oczywiście skutki wyrażone w czynności prawnej). (wszystkie które znajdziemy w art.56 KC)

Ad.3Świadczenie może przybierać jedną z dwóch postaci. Jak już wcześniej wspomniałam może to być zarówno działanie jak i zaniechanie działania przez dłużnika.

Prawo rzymskie wyróżnia 5 postaci świadczenia:

1.Dare (danie lub tzw. świadczenie rzeczy)-

Tzw. świadczenie rzeczy polega właśnie na daniu rzeczy.

Jest ono przedmiotem stosunku zobowiązaniowego, którego źródłem jest na przykład umowa sprzedaży, dostawy, dzierżawy, najmu, pożyczki lub użyczenia. Może być ono:

• podzielne - może być spełnione częściami, bez istotnej zmiany przedmiotu świadczenia lub jego wartości, na przykład świadczenie pieniężne polegające na daniu określonej kwoty;

• niepodzielne - nie posiadające owej cechy, nie można go wykonywać częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości, na przykład dostarczenie samochodu

2.Fecere (czynienie)

Świadczenie to jest świadczeniem najczęściej spotykanym. Polega na czynieniu lub działaniu tj. czynnym zachowaniu się, występuje w stosunku zobowiązaniowym, którego źródłem jest na przykład umowa o dzieło lub umowa zlecenie. Ponieważ danie rzeczy polega zwykle na przeniesieniu jej posiadania, czyli wydaniu rzeczy, można utrzymywać, że również i opisane powyżej świadczenie jest również rodzajem czynienia, działania.

3.Non facere (niedziałanie, nieczynienie)

Świadczenie może również polegać na biernym zachowaniu się dłużnika, czyli na nieczynieniu. Należy przez nie rozumieć:

• zaniechanie jakiegoś już rozpoczętego działania;

• powstrzymanie się od jakiegoś jeszcze nie rozpoczętego działania.

Ten rodzaj treści występuje jednak w praktyce bardzo rzadko. Jego przykładem może być zobowiązanie się najemcy mieszkania wobec wynajmującego do niedokonania żadnych zmian w wynajętym mieszkaniu.

4.Omittere (zaprzestanie, zaniechanie)

Np. jeżeli ktoś zobowiązał się nie budować na swojej nieruchomości wysokich obiektów, których wybudowanie wywołałoby zmniejszenie nasłonecznienia nieruchomości sąsiedniej.

5.Pati (znoszenie), czyli tolerowanie jakiegoś działania, polega na powstrzymaniu się dłużnika od sprzeciwu lub powstrzymaniu się dłużnika od przeszkadzania czynnościom innych osób, np. Pan Kowalski remontuje dom, do wykonania tego jest jednak niezbędne przechodzenie robotników na posesję sąsiada. Sąsiad się temu nie sprzeciwia.

Ponieważ jednak danie można uważać za rodzaj czynienia, zaniechanie zaś, powstrzymanie się od działania i znoszenie za pewien rodzaj nieczynienia, zarówno w ustawodawstwie, jak i literaturze wymienia się zwykle zamiast czterech rodzajów świadczenie ze względu na jego treść, tylko dwa:

• świadczenia polegające ma czynieniu;

• świadczenia polegające na zaniechaniu.

Takie dwa rodzaje świadczeń wymienia również Kodeks Cywilny. (przypomnę w art.353 &2. KC)

Ad.4 Świadczenie ,jak i strony muszą zostać oznaczone. Powinno się to dziać w momencie powstania zobowiązania, a jeżeli tego nie uczyniono, wówczas należy wskazać kryteria na podstawie których można by umożliwić oznaczenie świadczenia najpóźniej przy wykonaniu zobowiązania. Np.art.536 & 1.KC informuje nas, że cenę można określić przez wskazanie podstaw do jej ustalenia. Z kolei, z art.365 & 2 KC wynika, iż w wypadku, kiedy wypełnienie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z kilku świadczeń, wówczas dłużnik sam może wybrać rodzaj świadczenia z wyjątkiem kiedy uprawnienie to należy do osoby trzeciej lub dłużnika.

Jeżeli świadczenie nie jest oznaczone w momencie wykonania zobowiązania, zobowiązanie w ogóle nie powstaje.

Wymóg oznaczenia świadczenia wynika z faktu , że wierzyciel musi wiedzieć czego może wymagać od dłużnika, kto w ogóle jest tym dłużnikiem, a także z faktu, że dłużnik musi wiedzieć, jak się zachować ,aby zaspokoić interes wierzyciela.

Bardzo ważne jest to, aby osoba oznaczająca świadczenie czyniła to w sposób obiektywny. Żadna ze stron nie może bowiem zostać pokrzywdzona.

Świadczenie może oznaczone być nie tylko co do gatunku, ale także co do jakości. Pojawia się jednak pytanie, co się dzieje, jeżeli świadczenie oznaczone jest jedynie co do gatunku. Na to pytanie odpowiada nam KC w art.357( dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości.

Wyróżnia się 3 metody określenia przyszłych świadczeń:

1.Metoda obiektywna- jest to metoda, która sprawdza się najlepiej. Odwołuje się do pewnych empirycznie stwierdzanych faktów, które nie wymagają wartościowania, by ustalić wysokość ustalenia świadczenia

2.Metoda zobiektyzowana- do ustalenia świadczenia powołuje się osobę trzecią. Metoda ta jest dobra pod warunkiem, że os. Trzecia nie dokonuje tego wyłącznie na podstawie własnego uznania, lecz bierze pod uwagę zasady współżycia społecznego.

3.Metoda subiektywna- jest to metoda, która wywołuje bardzo dużo zastrzeżeń. W tym wypadku wysokość świadczenia jest ustalana przez wierzyciela lub dłużnika. Jeżeli strona robi to w sposób nieobiektywny, wówczas powoduje to zmniejszenie pozycji jednej ze stron.

Ad.5 Świadczenie musi być możliwe do spełnienia. Jeżeli zachodzi tzw. "niemożliwość świadczenia", to zobowiązanie w ogóle nie powstanie. Owa niemożliwość musi być jednak obiektywna na przykład dostarczenie partii owoców, które znajdują się na zatopionym statku.

Wyróżniamy jednak takie rodzaje niemożliwości:

1.Niemożliwość pierwotna (niemożliwość spełnienia świadczenia od samego początku)i niemożliwość następcza (niemożliwość spełnienia powstaje już po powstaniu zobowiązania)

2.Niemożliwość obiektywna (przy ustaleniu świadczenia uwzględniamy jedynie obiektywną niemożliwość świadczenia) i subiektywna (jeżeli wola dłużnika ma wpływ na to czy świadczenie zostanie spełnione)

3.Niemożliwość faktyczna (dłużnik zobowiązał się do zachowania niewykonalnego) i niemożliwość prawna(np. gdy dłużnik zobowiązał się sprzedania rzeczy należącej do kogoś innego)

Jeżeli strona w chwili zawarcia umowy była świadoma niemożliwości wykonania świadczenia, a nie poinformowała o tym strony drugiej, wówczas musi naprawić szkodę jaką doznała w wyniku tego zdarzenia strona druga.(o czym informuje nas art. 387 &2. KC.)

Ad.6

I.

• Świadczenia możemy podzielić:
  1) Ze względu na czas:
  • świadczenia jednorazowe- jednorazowe zachowanie się dłużnika, choćby czynności faktycznych miałoby być kilka (dlatego świadczeniem jednorazowym jest również to, które jest podzielne i spełniane częściami, np. świadczenie związane ze sprzedażą na raty)
  • świadczenia ciągłe- wymaga jakiegoś zachowania się dłużnika przez pewien czas, ze względu na rodzaj czynnośc8i, wskazanych w treści stosunku prawnego, świadczenie nie może być wykonane jednorazowo (np. świadczenia najmu)

• świadczenia okresowe-dawanie pewnego rodzaju rzeczy w pewnej ilości w określonych odstępach czasu
  2) Ze względu na właściwości przedmiotu świadczenia
  • Świadczenia podzielne- które charakteryzuje się tym, że może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości (np. zapłata określonej sumy pieniężnej albo dostarczenie określonej ilości rzeczy oznaczonych tylko rodzajowo)
  • Świadczenia niepodzielne- które charakteryzuje się tym, iż musi być ono spełnione w całości (np. przeniesienie własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości przy sprzedaży
  3) Ze względu na przedmiot, którego dotyczy świadczenie:
  • Świadczenia, którego przedmiotem jest rzecz oznaczona indywidualnie, co do tożsamości- dotyczy ono rzeczy, która jest określona według przymiotów jej tylko właściwych, dlatego nie ma możliwości zastąpienia jej inną rzeczą.
  • Świadczenia, którego przedmiotem jest rzecz oznaczona rodzajowo- co do gatunku poprzez wskazanie przymiotów rodzajowych, cech właściwych większej grupie rzeczy, wydzielonej za pomocą liczby, miary, wagi itp. kryteriom.
  To kryterium jest ważne ze względu na to, że decyduje o nakazanym albo dopuszczalnym sposobie spełnienia świadczenia przez dłużnika.
  
  Inny rodzaj świadczeń:

• Świadczenie pieniężne - szczególny rodzaj świadczenia. W obrocie cywilnoprawnym występuje ono najczęściej i dlatego uznawane jest za świadczenie podstawowe. Świadczenie to polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych.

• Świadczenie naprawienia szkody - Szkoda to uszczerbek, który dotyka poszkodowanego, zarówno w charakterze majątkowym, jak i o charakterze niematerialnym (uszczerbek niematerialny- zwany jest krzywdą, a osobę, która jej doznała- poszkodowanym

Ad.7 Konkretyzacja świadczenia objawia się tym, że zobowiązanie rodzajowe przekształca się w indywidualne. Moment konkretyzacji zależy od rodzaju długi i obowiązków stron.

Dłużnik w momencie konkretyzacji traci możliwość wyboru przedmiotu świadczenia i zostaje zobowiązany do świadczenia zindywidualizowanego.

Ad.8 Zobowiązania przemienne- rodzaj zobowiązań, w których świadczenie nie jest ściśle określone w chwili powstania tych zobowiązań. Polski system prawny konstruuje zobowiązania przemienne jako jeden stosunek zobowiązaniowy o kilku alternatywnych świadczeniach. Aby powstało zobowiązanie przemienne konieczne jest wyznaczenie w nim kilku świadczeń.Za odrębne świadczenia można uznać działania o różnej treści, dotyczące różnych przedmiotów , a także działania wykonywane w różny sposób lub w innych miejscach, pod warunkiem że ma to ważne znaczenie dla stron.

Zobowiązania przemiennego nie można mylić z upoważnieniem przemiennym. W tym drugim od samego początku świadczenie jest określone, przy czym dopuszcza się spełnienie przez dłużnika innego świadczenia w zamian, co również spowoduje wykonanie i wygaśnięcie zobowiązania.

Ad.9 W prawie cywilnym dopuszcza się możliwość istnienia kilku świadczeń po stronie długu. Oznacza to, że wierzyciel zostanie zaspokojony dopiero w momencie, gdy wszystkie świadczenia funkcjonujące w jednym stosunku zobowiązaniowym zostaną spełnione.

Ad.10 W prawie cywilnym wyodrębnia się także świadczenia uboczne. Są to świadczenia, które wspomagają realizację świadczeń głównych lub je tylko uzupełniają.

Jako świadczenia uboczne mogą zostać uznane:

1.Przedawnienie spisu masy majątkowej albo zbioru rzeczy.

Do tej czynności zobowiązany jest dłużnik(art. 459 & 1 KC). Jeżeli jednak wierzyciel podejrzewa iż dłużnik zrobił to w sposób niedokładny może żądać zapewnienia przed sądem że zrobił to według całej wiedzy, jaką na ten temat posiadał(art. 459 & 2 KC) .

2.Danie zabezpieczenia

Jeżeli podejrzewa się wierzyciela o niewypłacalność można żądać od niego zgodnie z art.269 KC zabezpieczenia. Dzięki temu mamy pewność, że wierzyciel spełni swoje zobowiązanie.

3.Odsetki

Za zwłokę dłużnika nalicza się odsetki.

4.Złożenie rachunku z zarządu

Wierzycielowi przedstawia się na piśmie zestawienie wpływów i wydatków wraz z potrzebnymi dowodami (art. 460 & 1 KC).

Świadczenie pieniężne

Świadczenie pieniężne stanowi najczęściej spotykany typ świadczeń występujących w stosunkach zobowiązaniowych. Przedmiotem świadczenia jest zawsze oznaczona wartość, którą wyraża się w jednostkach pieniężnych, np. 1000zł

Dłużnik może dysponować różnym rodzajem znaków pieniężnych, najważniejsza jest wartość. Jest ona określoną sumą pieniędzy jako stały miernik.

Świadczenie występuje w dwóch postaciach:

1. podstawowe np. jako obowiązek zapłaty jakiejś sumy przy kupnie rzeczy

2. zastępcze np. jeżeli chodzi o zwrot nakładów, naprawienie szkody

Istnieje również wyjątek, ponieważ przedmiotem świadczenia mogą być oznaczone sztuki pieniężne.
Wyróżnia się również inny podział, na:

• świadczenia oznaczone co do tożsamości - kiedy przedmiotem jest rzecz oznaczona indywidualnie i z tego powodu nie da się jej zastąpić inną rzeczą;

• świadczenie oznaczone co do gatunku (rodzajowo) - gdzie przedmioty wydziela się najczęściej za pomocą wagi, miary czy liczby. Każdy z desygnatów mieszczących się w zakresie wyznaczonym treścią danej nazwy może być przedmiotem świadczenia. Świadczenie to wymaga dodatkowo konkretyzacji.

Podziały te są podziałami zupełnymi i wyczerpującymi.

Ograniczone świadczenie rodzajowe- jest to coś pośredniego pomiędzy świadczeniem oznaczonym co do gatunku, a świadczeniem oznaczonym co do tożsamości. Wyłącznie treść umowy- zwykle zobowiązania wskazuje jakie to będzie świadczenie.

Nakład lub wydatek- pewien dobrowolnie poniesiony przez kogoś uszczerbek w interesie innej osoby. Wiele instytucji prawa zobowiązań nakłada w określonej sytuacji obowiązek zwrotu nakładów lub wydatków na tego, w czyim interesie zostały one poniesione. Czasem ustawa przewiduje zabranie nakładów przez tą osobę, która ich dokonała.

Pieniądz -powszechny znak miary odniesiony do dóbr i usług występujących w obrocie gospodarczym.

Pieniądz gotówkowy to banknoty i monety emitowane i wypuszczone w obieg przez państwo. Pieniądz gotówkowy jest prawnym środkiem płatniczym. Oznacza to, że prawo wymaga, aby był on powszechnie akceptowany przy regulowaniu wszelkiego typu zobowiązań finansowych. Nasi wierzyciele nie mogą więc odmówić przyjęcia gotówki jako formy płatności za nasze zobowiązanie (chyba że umowa, w której wyniku ono powstało, stanowi inaczej).

Pieniądz może mieć różne wartości:

1. nominalna

2. wewnętrzna

3. kursowa

4. nabywcza

Funkcje pieniądza:

Pieniądz określa wartość ekonomiczną dóbr i usług i pełni funkcję nośnika wartości. Z tych 2 podstawowych funkcji konsekwencją są następujące funkcje:

1. funkcja powszechnego środka wymiany dóbr i usług - w gospodarce pieniężnej ludzie mogą sprzedawać komukolwiek to, co chcą, a następnie za pieniądze, które otrzymają, mogą kupić pożądane dobro lub usługę.

2. funkcja akumulacji wartości ekonomicznych- funkcja środka przechowywania wartości (tezauryzacji) środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).

3. funkcja płatnicza, polegająca na zaspokajaniu interesów wierzyciela, co w konsekwencji prowadzi do umarzania wierzytelności. Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza. Dzieje się tak dlatego, że zapłata za towar lub usługę nie musi następować natychmiast po ich dostawie. Zarówno sprzedający jak i kupujący zazwyczaj umawiają się co do terminu zapłaty należności za dostarczone towary lub usługi.

System pieniężny

Polską jednostką pieniężna jest złoty, który dzieli się na 100 groszy.

Ustawa o denominacji z 7 lipca 1994r. dokonała dnia 1 stycznia 1995r. ekwiwalentnej denominacji złotego wprowadzonego ustawą z 28 października 1950r. o zmianie systemu pieniężnego.

Denominacja- jest to reforma pieniężna polegająca na wycofaniu znaków pieniężnych znajdujących się w obiegu i zastąpieniu ich znakami pieniężnymi o niższym nominale przy równoczesnej zmianie skali cen i innych świadczeń pieniężnych. Ma ona charakter ekwiwalentny, gdy zasoby gotówkowe są wymieniane a wkłady bankowe są przeliczane w tej samej proporcji co ceny, płace, jak również zobowiązania i wierzytelności osób fizycznych i prawnych.

Znak pieniężny- jest nim zawsze jakiś przedmiot materialny. W Polsce znakami pieniężnymi są banknoty (NBP) i monety wytwarzane z różnych metali. Znaki te emituje wyłącznie NBP. Są one prawnym środkiem płatniczym na obszarze RP.

Świadczenie pieniężne polega na przekazaniu z majątku dłużnika do majątku wierzyciela określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych. Art. 358 par. 1 KC

Zobowiązanie, którego przedmiotem jest takie świadczenie to zobowiązanie pieniężne. Zobowiązanie może mieć za przedmiot świadczenie rzeczy indywidualnie lub rodzajowo oznaczonych, wtedy jeżeli treść zobowiązania opiewałaby na przeniesienie własności określonych znaków pieniężnych, które są lub wyszły z obiegu lub nie zostały w ogóle wprowadzone. Świadczenia pieniężne nie wymagają konkretyzacji. Mogą one być w polskiej lub obcej walucie. Do 2009 roku można było korzystać tylko z pieniądza polskiego. Swoboda wyboru walut nastąpiła mocą ustawy z 23 października 2008r. o zmianie 2 ustaw: Kodeksu cywilnego i Prawa dewizowego. Obecnie podmioty mają swobodę wyboru waluty.

Jeżeli dłużnik chce dokonać zapłaty w polskiej walucie świadczenia pieniężnego wyrażonego w obcej walucie Art. 385 par.2 KC określa sposób przeliczania świadczeń. Wartość waluty obcej określa się wg kursu średniego ogłaszanego przez NBP z dnia wymagalności roszczenia. Inaczej jest w przypadku zwłoki dłużnika, wierzyciel może żądać spełnienia świadczeń w polskiej walucie wg kursu średniego ogłoszonego przez NBP z dnia dokonania zapłaty.

Spełnienie świadczenia może nastąpić przez przeniesienie własności znaków pieniężnych. Polskie znaki pieniężne są obowiązkowo przyjmowane na obszarze RP następuje gotówkowy obrót pieniężny, czyli zapłata gotówkowa.

Skutkiem rozwoju zapłat bezgotówkowych dokonywanych przez banki powstały: pieniądz gotówkowy i elektroniczny.

Pieniądz bankowy(bezgotówkowy)- pieniądz zapisany na rachunkach bankowych, kreowany przez banki poprzez udzielanie kredytów; ponieważ ekspansja kredytowa banków może przewyższać sumę ich kapitałów własnych oraz wkładów. Sumy pieniężne są przekazywane przelewem bankowym. Taki sposób zapłaty wymaga zgody stron.

Do rozliczeń gotówkowych zalicza się zapłatę czekiem gotówkowym lub wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela. Nie należy ich łączyć z tradycyjną zapłatą gotówki, lecz uczestniczą w tych formach znaki pieniężne. Można sądzić, że w tych przypadkach mówi się o postaci bezgotówkowej wykonania zobowiązania pieniężnego.

Istnieją 2 zasady dla wszelkich rodzajów zapłat bezgotówkowych.

1. Dla ich realizacji wymagana jest zgoda stron.

2. Zaspokojenie wierzyciela następuje dopiero z chwilą dokonania zapisów w księgach bankowych lub gdy bank zapłaci gotówkę na podstawie dyspozycji stron.

Zapłata bezgotówkowa może być także realizowana za pomocą informatycznych nośników danych.

Pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji,

• jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,

• jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,

• na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne,

• jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Pieniądz elektroniczny jest wymieniany na środki pieniężne na żądanie drugiej strony. Pieniądz elektroniczny nie musi być powiązany z rachunkiem bankowym.

Międzynarodowo tą formę zapłaty regulują dyrektywy UE. Opiera się na nich ustawa z 12 września 2002r. o elektronicznych instrumentach płatniczych. Elektronicznymi instrumentami płatniczymi są karty płatnicze, ale także portmonetka elektroniczna, czyli karta elektroniczna zasilona do określonej wartości.

Zasada nominalizmu - zobowiązanie pieniężne należy spełnić poprzez zapłatę tej samej sumy pieniężnej, na jaką opiewał dług w chwili powstania. Zmiana wartości pieniądza nie wpływa na wysokość zobowiązania. Zasada ta odnosi się tylko do zobowiązań, których przedmiotem jest suma pieniężna.

Zasada nominalizmu może pokrzywdzić jedną stronę, gdy np. inflacja czy zachwianie równowagi gospodarczej powoduje, że siła nabywcza pieniądza ma eje. Tak działo się w Polsce w latach po I i II wojnie światowej. Dlatego, aby przywrócić równowagę stosuje się zasadę waloryzacji.

Waloryzacja - ustalenie wysokości istniejących zobowiązań pieniężnych przy zmianie systemu pieniężnego.

Waloryzacja zakłada, że świadczenia pieniężne mają na celu dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką miała wierzytelność w chwili jej powstania. Zatem jeżeli nastąpi zmiana siły nabywczej pieniądza wierzyciel otrzyma odpowiednio wyższą lub niższą sumę pieniężną.

Waloryzacja odnosi się wyłącznie do zobowiązań pieniężnych, których mija pewien okres między powstaniem a wygaśnięciem wierzytelności.

Waloryzacja umowna - zastrzeżenie umowne, przez które strony umawiają się, że wykonanie zobowiązania nastąpi poprzez spełnienie świadczenia według innego niż pieniądz miernika wartości. Zastrzeżenie takie nazywa się klauzulą waloryzacyjną. Nie zmieniają one przedmiotu świadczenia, którym jest pieniądz. Waloryzacja umowna ma na celu zabezpieczenie obu stron kontraktu przed ryzykiem zmiany wartości świadczenia umownego.

Sens klauzuli polega na tym, że określają ile pieniędzy należy zapłacić aby umorzone zostało zobowiązanie.

Miernik wartości - nie jest określony w Kodeksie Cywilnym

Może on być dowolnie przyjęty przez strony. Typowymi miernikami są:

1. klauzule walutowe - przyjmują za miernik inną walutę niż tą na którą opiewa zobowiązanie

2. klauzule towarowe - miernikiem jest cena towaru np. klauzula zbożowa

3. klauzule indeksowe - miernikiem jest wartość powszechnie znanego wskaźnika np. wskaźnik inflacji

4. klauzule złota - wskazują, że dłużnik ma zapłacić wierzycielowi tyle pieniędzy ile wynosi

5. klauzule uposażenia - miernik to wartość minimalna lub średnia płaca w całej gospodarce, zawodzie, sektorze.

Waloryzacja sądowa - sąd może waloryzować zobowiązania pieniężne, jeżeli spełnione zostaną przesłanki. Dokonuje się ona z mocy konstytutywnego orzeczenia sądu.

Przesłanki:

1. musi nastąpić zmiana siły nabywczej pieniądza. Zmiany siły nabywczej pieniądza muszą mieć miejsce po powstaniu stosunku zobowiązaniowego. Niedopuszczalna jest waloryzacja świadczenia pieniężnego już spełnionego czyli wygasłego.

2. Żądanie strony stosunku zobowiązaniowego skierowane do sądu - sąd nie może podjąć postępowania z urzędu. Z żądaniem nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa.

Kompetencje sądu:

Jeżeli wystąpią 2 przesłanki, sąd może zmienić treść zobowiązania.

Zmiany mogą dotyczyć:

1. wysokości świadczenia

2. sposobu jego spełnienia

Sąd może dokonać obu tych zmian łącznie, lub jedną z nich.

Sąd musi mieć na względzie: interesy obu stron oraz zasady współżycia społecznego

Odsetki - są świadczeniem ubocznym, stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych. Obowiązek ich płacenia może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Jeżeli raz powstaną, uzyskują byt samoistny, mogą nawet istnieć po wygaśnięciu długu.

Gdy dłużnik nie płaci i spóźnia się z zapłatą, to wierzyciel może żądać odsetek za ten czas.

Odsetki należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej lub ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Art. 359 KC

Maksymalna wysokość odsetek nie może rocznie przekroczyć czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Do ustawy o kredycie konsumenckim wprowadzono ograniczenia w łącznej kwocie opłat prowizji i innych kosztów związanych z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, nie mogą przekraczać 5% kwoty kredytu.

Rada Ministrów w drodze rozporządzenia określa wysokość odsetek ustawowych. Wynoszą one obecnie 13% rocznie.

Termin płatności odsetek powinna określać umowa lub wynika on ze zdarzenia, z którego powstał obowiązek ich uiszczenia. Jeżeli umowa tego nie określa, dłużnik ma płacić je rocznie z dołu, a jeżeli suma należna została mu oddana na krótszy czas, powinien zapłacić odsetki równocześnie z jej zwrotem. Art. 360 KC

Odsetki za opóźnienie zaczynają biec następnego dnia po upływie terminu wymagalności długu głównego.

Następstwa wynikające z akcesoryjnego charakteru odsetek:

1. w razie przelewu wierzytelności lub wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela, nabywca wierzytelności nabywa roszczenie o zaległe odsetki Art.509 par. 2 i art.518 KC

2. z pisemnego pokwitowania zapłaty dłużnej sumy wynika domniemanie zapłaty należności ubocznej Art. 466 KC

3. w wypadku zarachowania zapłaty z tego, co przypada na rachunek długu wierzyciel może zaspokoić przede wszystkim odsetki

4. zabezpieczenie wierzytelności pieniężnej zastawem lub hipoteką stanowi równocześnie zabezpieczenie roszczenia o odsetki Art. 314 i 317 KC

Odsetki mogą pełnić różne funkcje gospodarcze

Można wyróżnić:

1. odsetki za opóźnienie - należy je płacić w razie niewykonania zobowiązania pieniężnego w terminie

2. odsetki o funkcji waloryzacyjnej - zależą one od wskaźnika inflacji

W celu ochrony dłużnika przed obciążeniami z tytułu odsetek istnieje w polskim systemie prawnym tzw. Zakaz anatocyzmu tzn. pobierania odsetek od zaległych odsetek Art. 482 KC

Zakaz ten nie odnosi się do 3 przypadków:

1. gdy po powstaniu zaległości w płaceniu odsetek strony zgodziły się na obliczenie zaległych odsetek do sumy

2. gdy wierzyciel wytoczył powództwo o zapłatę sumy zaległych odsetek

3. gdy zaległe raty kredytu długoterminowego udzielane są przez instytucje kredytowe

Wyjątki te interpretuje się ściśle.

Przedawnienie

Roszczenia o zapłatę odsetek przedawniają się po upływie 3 lat, nawet gdy wierzytelność główna uległa umorzeniu przez zaspokojenie wierzyciela Art. 118 KC

Jednak 3-letni termin ma charakter ogólny i ma zastosowanie jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej.

Natomiast Art.554 KC oznacza 2-letni termin dla wszystkich roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy.

Art. 646 KC wskazuje 2-letni termin przy umowach o dzieło.

Sąd Najwyższy stwierdził, że roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym stało się ono wymagalne, więc powstaje wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie.

---