Rola doradcy zawodowego

ROLA DORADCY ZAWODOWEGO (1)

Doradca zawodowy podejmuje następujące działania:

• Udziela pomocy niedoświadczonej osobie, która dokonała nieodpowiedniego wyboru zatrudnienia w dokonaniu przeglądu i oceny obecnych i potencjalnych kwalifikacji oraz odniesieniu ich do wymagań pracy, aby klient mógł sporządzić realistyczny plan zawodowy.

• Dostarcza pomocy w uzyskaniu odpowiednich usług zwiększających szansę zatrudnienia, przygotowujących klienta do wejścia na rynek pracy. Usługi te mogą dotyczyć szczegółowego doradztwa: skierowania do dalszego kształcenia, szkolenia, leczenia lub rehabilitacji i często też orientacji w procesach zachodzących na rynku pracy.

ROLA DORADCY ZAWODOWEGO (2)

Doradca zawodowy podejmuje następujące działania:

• Pomaga doświadczonemu pracownikowi, który chce lub musi dokonać zmiany zawodowej w przeprowadzeniu przeglądu alternatywnych możliwości zatrudnienia i sporządzeniu planu zmiany zatrudnienia.

• Pomaga pracownikowi, który napotkał przeszkody w uzyskaniu lub utrzymaniu zatrudnienia lub awansowaniu, w wykryciu, przeanalizowaniu i zrozumieniu zawodowych i osobistych trudności oraz pomaga sporządzić odpowiedni plan dostosowawczy.

UMIEJĘTNOŚCI DORADCY ZAWODOWEGO

• Umiejętność nawiązywania kontaktu.

• Umiejętność dokonywania indywidualnej lub grupowej oceny.

• Doradztwo grupowe.

• Gromadzenie i wykorzystywanie informacji dotyczących możliwości rozwoju zawodowego.

• Tworzenie i wprowadzanie w życie planu zawodowego

• Współpraca z instytucjami lokalnymi.

• Umiejętność zarządzania pracą.

• Rozwój zawodowy.

SPOSOBY DORADZTWA

• Doradztwo kierujące - doradca uzyskuje od klienta informacje, rozważa wszystkie czynniki i udziela klientowi porady w sprawie najlepszej drogi zawodowej.

• Doradztwo niekierujące - doradca stanowi pomocną „odskocznię” dla rozwiązywania problemów przez klienta i znalezienia przez niego rozwiązania.

• Doradztwo eklektyczne - doradca rozważa potrzeby klienta i stosuje w zależności od okoliczności kierujące lub niekierujące podejście, aby pobudzić klienta do samodzielnego znalezienia rozwiązania. Znajduje ono zatrudnienie w wielu instytucjach związanych z zatrudnieniem.

DEFINICJE POJĘĆ

Doradca zawodowy - osoba udzielająca pomocy w formie grupowych i indywidualnych porad zawodowych, młodzieży i osobom dorosłym w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i szkolenia, uwzględniając ich możliwości psychofizyczne i sytuację życiową a także potrzeby rynku pracy oraz możliwości systemu edukacyjnego.

Doradca zawodowy powinien posiadać kompetencje społeczne, do których należą: cechy osobowości, uzdolnienia i zainteresowania warunkujące powodzenie w pracy z ludźmi.

Zasady poradnictwa zawodowego

• Dostępność usług dla wszystkich klientów (uczniów, absolwentów szkół, poszukujących pracy).

• Dotarcie szczególnie do klientów (uczniów, absolwentów, poszukujących pracy) zamieszkałych na terenach małych miast i wsi.

• Dobrowolność korzystania z usług poradnictwa zawodowego bez względu na przynależność narodową, religijną, społeczno - polityczną czy płeć.

• Swoboda wyboru zawodu i miejsca zatrudnienia.

• Bezpłatność korzystania z usług poradnictwa zawodowego w MCIZ.

• Poufność i ochrona danych osobistych klientów (uczniów, absolwentów szkół, poszukujących pracy) korzystających z usług MCIZ.

Cechy osobowościowe doradcy zawodowego

Doradca zawodowy powinien cechować się:

• poczuciem odpowiedzialności, samokontrolą, dojrzałością i odpornością emocjonalną,

• logicznym rozumowaniem, zdolnością przekonywania,

• łatwością wypowiadania się w mowie i piśmie,

• umiejętnością słuchania i obserwacji,

• otwartością na problemy i sprawy innych,

• obiektywizmem i tolerancją,

• dobrą pamięcią, podzielnością i koncentracją uwagi,

• elastycznością i twórczym podejściem oraz otwarciem na problemy i sprawy innych.

Wiedza doradcy zawodowego

Wiedza doradcy zawodowego winna obejmować:

• zasady postępowania doradcy zawodowego podczas kontaktu z klientem,

• metody i techniki poradnictwa zawodowego,

• podstawowe zasady zachowania grupy i przewodzenia grupie,

• zjawiska zachodzące na rynku pracy,

• zakres ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Zorientowanie na klienta (1)

Zorientowanie na klienta ma na celu ukierunkowanie działań związanych z realizacją usługi poradnictwa zawodowego na rzeczywiste potrzeby klientów oraz realizację ich oczekiwań.

• Analiza potrzeb - określenie faktycznych lub co najmniej prawdopodobnych potrzeb klienta, dokonywana na podstawie wiedzy o kliencie, czerpanej z danych będących w bezpośrednim posiadaniu doradcy zawodowego oraz na podstawie przeprowadzonych z klientem rozmów i analizy jego oczekiwań.
  

• Analiza oczekiwań klienta - polega na identyfikacji oczekiwań klienta i ich skonfrontowaniu z jego prawdopodobnymi rzeczywistymi potrzebami.

• Analiza możliwych działań - polega na identyfikacji katalogu możliwych do podjęcia przez doradcę działań odnoszących się do danego klienta, jak najpełniej odpowiadających oczekiwaniom i potrzebom klienta.

• Dostosowanie możliwości działania do oczekiwań klienta - polega na doborze najlepszych i najwłaściwszych z możliwych do zastosowanie przez doradcę działań, mających na celu jak najpełniejszą realizację potrzeb i oczekiwać klienta.

ZASADY PODEJŚCIA DORADCY DO KLIENTA (1)

• Doradca powinien rozumieć siłę emocji towarzyszących i wpływających na decyzje o karierze zawodowej.

• Powinien pozwalać klientowi na odgrywanie głównej roli przy podejmowaniu decyzji.

• Powinien zadawać pytania ogólne, poszerzające, a nie naprowadzające, zwężające zakres dyskusji.

• Powinien zachować uwagę przy rozważaniu delikatnych nacechowanych emocjami kwestii, aby klient czuł się zachęcony do otwarcia na problem.

• Powinien wykształcić w sobie umiejętność widzenia spraw oczami klienta.

• Powinien określać i równoważyć złe i dobre strony różnych rozwiązań bez narzucania klientowi swojego systemu wartości.

• Powinien potwierdzać podjętą decyzję w toku rozmowy przez przedstawienie jej innymi słowy i objaśnianie wspólnie z klientem.

• Nie powinien prowadzić doradztwa w kwestiach wykraczających poza zakres doradztwa zawodowego i zdawać sobie sprawę z potencjalnej potrzeby skierowania klienta do innego specjalisty.

• Powinien rozpoznawać moment, kiedy już nic pozytywnego nie da się więcej uzyskać z rozmowy i przerwać ją zostawiając pozytywny ślad.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA
- odpowiedzialność doradcy wynikająca z etyki zawodowej

• Świadomość własnych możliwości i ograniczeń oraz gotowość skierowania klienta do innej instytucji, która może świadczyć usługę.

• Ciągły rozwój zawodowy.

• Dostarczanie istotnych i pomocnych informacji innym osobom zawodowo pomagającym klientowi.

• Przestrzeganie tajemnicy zawodowej co do informacji uzyskanych od klienta i ujawnianie ich jedynie za zgodą klienta, w ramach obowiązującego prawa i przepisów.

• Przestrzeganie zasad etyki zawodowej oraz zasad etyki obowiązujących w danej instytucji.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA
- odpowiedzialność doradcy wobec klienta (1)

W trakcie procesu doradczego doradca:

• Okazuje szacunek dla wartości, indywidualności i godności klienta.

• Stara się osiągnąć porozumienie co do rozumienia charakteru problemu zawodowego klienta.

• Przedstawia jasno warunki, na jakich odbywa się poradnictwo, także fakt objęcia tajemnicą zawodową informacji uzyskanych przez doradcę podczas rozmowy.

• Przyjmuje elastyczne podejście do oceny, używając jedynie technik właściwych i odpowiednich dla danego klienta.

• Interpretuje wyniki w sposób nie ograniczający swobody wyboru, jaka przysługuje klientowi.

• Pomaga klientowi w dokonaniu samooceny, osiągnięciu zrozumienia siebie i nabyciu umiejętności wyznaczania kierunku działania, rozwijając w ten sposób u niego umiejętność podejmowania decyzji dotyczących odpowiednich celów i planów zawodowych.

• Informuje klienta o możliwościach zatrudnienia, a także wymaganych cechach i umiejętnościach, niezbędnych szkoleniach i tendencjach na rynku pracy.

• Pomaga klientowi w zrozumieniu przemian ekonomicznych, które miały lub mają miejsce obecnie i ich znaczenia dla wyboru, przygotowania się do zawodu i znalezienia zatrudnienia w odpowiedniej dziedzinie zawodowej.

• Obserwuje przebieg realizacji uzgodnionego planu zawodowego, doradzając i udzielając pomocy w razie potrzeby aż do uzyskania dostosowania zawodowego klienta.

• Udziela pomocy w ramach swojej wiedzy fachowej; kieruje klienta do odpowiednich specjalistów, jeśli wymagana jest ich pomoc.

• Podejmuje się dokonania analizy efektów swojej działalności doradczej wobec klienta i prowadzenia dalszej pracy dla osiągnięcia lepszych rezultatów jeśli zachodzi taka potrzeba.

WSKAZÓWKI DO OSIĄGNIĘCIA SUKCESU
W TOKU ROZMOWY DORADCZEJ (1)

• Stwórz atmosferę harmonii, zaufania i szacunku (zrozumienia) w czasie rozmowy z klientem.

• Twoja naturalność pomoże przekonać klienta, że jesteś autentycznie zainteresowany jego sprawą.

• Nie tłumacz klientom czym jest poradnictwo. Pozwól klientowi uczyć się, z tego co robisz, a nie z tego co mówisz.

• Nie sugeruj się osobistymi opiniami o ludziach w czasie przebiegu procesu doradczego.

• Daj klientowi czas na reakcję i podjęcie części odpowiedzialności za przebieg rozmowy.

• Oprócz słuchania tego co powiedziane, czytaj między wierszami, odczytaj to, co nie powiedziane. Skoncentruj się całkowicie na kliencie i jego zachowaniu.

• Naucz się tolerować i dobrze znosić niezbyt długie okresy „konstruktywnej ciszy”.

• Zachowaj uprzejmy i obiektywny punkt widzenia i nie angażuj się emocjonalnie w stosunku do klienta.

• Notuj i zapisuj fakty jak najszybciej, ale uważaj, aby nie stworzyć wrażenia, że formularze są ważniejsze od klienta.

• Pamiętaj, skuteczniej jest używać pytań, które ułatwiają klientowi „otwarcie się”, niż takich, na które można odpowiedzieć TAK lub NIE.

TYPY DORADCÓW ZAWODU

a) Typ doradcy zawodu - EKSPERT (skrajny typ doradcy):

- powinien znać doskonale wszystkie zawody (poznanie osobowości ucznia nie jest tutaj tak istotne)
- skupia się na sytuacji zewnętrznej, która determinuje zachowanie się ucznia

- posługując się koncepcją diagnostyczną wyboru zawodu, potrafi zdiagnozować cechy i dopasować je do odpowiedniego zawodu

- ma dużą wiedzę, doświadczenie, wie, co dla danego ucznia jest najlepsze (przynajmniej ma takie wewnętrzne przekonanie)

- stosując odpowiednie kary i nagrody w postaci pochwał lub wskazania na niedostatki czy braki wpływa, nakłania osobę radzącą się, aby wybrała taki zawód, który doradca ekspert uważa za najbardziej odpowiedni dla niej

- udziela instrukcji, wskazówek i poleceń.
Odpowiedzialność za udzieloną poradę zawodową leży po stronie doradcy, jako że radzący się z założenia jest bierny (wyboru dokonuje doradca).

b) Typ doradcy zawodu - INFORMATOR (mniej ekstremalny od eksperta):

- zajmuje się głównie informacją o możliwości zatrudnienia, zawodach i propagowaniem (w łagodniejszej formie) jego zdaniem najlepszego zawodu dla radzącego się.

c) Doradca zawodu - LESEFERYSTA:

- nie jest zorientowany na zawody, ale na ucznia

- nie ma gotowych odpowiedzi, jaki zawód uczeń powinien wybrać (każda jednostka jest inna i to, co jest dobre i wartościowe dla doradcy, nie musi być takim dla radzącego się)

- wybór zawodu traktuje jako proces rozwojowo-wychowawczy (chce wspólnie z uczniem przebywać drogę rozwoju zawodowego, ale niekoniecznie zamykać ją wyborem konkretnego zawodu)

- poświęca uczniowi wybierającemu zawód wiele czasu

- pobudza do poznania siebie, również pod kątem wyboru zawodu

- stwarza możliwości samoanalizy, oświetla pole problemowe, odmawia udzielania rad

- ostateczną decyzję co do wyboru dalszej drogi życiowej pozostawia samemu uczniowi.
Odpowiedzialność za wybór leży zatem po stronie radzącego się.

d) Doradca zawodu - SPOLEGLIWY OPIEKUN:

- ciepły, otwarty i akceptujący

- stymuluje ucznia do aktywności

- podsuwa nowe propozycje

- nie narzuca zdania, ale proszony nie rezygnuje z udzielenia porady.

Uczeń sam podejmuje decyzję zawodową przy akceptacji spolegliwego opiekuna, zatem i odpowiedzialność za decyzje jest tu rozłożona, większa jednak po stronie radzącego się.

e) Doradca zawodu - KONSULTANT:

- łączy zadania wynikające z orientacji zawodowej i poradnictwa zawodowego, ponieważ zajmuje się uczniem i zawodami

- motywuje ucznia do podjęcia zawodu

- bierze pod uwagę jakie wartości radzący chce uzyskać wybierając zawód.

Uczeń konsultuje swoje wybory, więc odpowiedzialność za wybór zawodu podzielona jest między obie strony (wspólne rozwiązywanie problemów).
W poradnictwie dialogowym może mieć miejsce zarówno „uczenie się siebie", zaczerpnięte z poradnictwa liberalnego, jak i instruowanie, charakterystyczne dla poradnictwa dyrektywnego.

MODEL DORADZTWA ZAWODOWEGO W POLSCE

Poradnie Doradztwa Zawodowego w Polsce były systematycznie rozwijane na podstawie Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 142. Polska zaakceptowała i ratyfikowała ową konwencję oraz obiecała stosować się do niej wiernie.

W 1974 poradnie doradztwa zawodowego zostały przydzielone dwóm ministerstwom:

Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu oraz jego sieci wyspecjalizowanych instytucji regionalnych (tj. ośrodki doradztwa zawodowo-edukacyjnego, obecnie ośrodki doradztwa edukacyjnego i psychologicznego), które stały się odpowiedzialne za kierowanie oraz zapewnianie doradztwa zawodowego uczniom i studentom w szkołach.

Ministerstwu Polityki Gospodarki Pracy oraz Polityki Społecznej odpowiedzialnych za zapewnianie doradztwa zawodowego dorosłym. Powyższy podział istnieje aż do dziś.

Od początku przemian pojawiły się problemy dotyczące poradni doradztwa zawodowego w nowo przygotowanych dokumentach dotyczących zmian istniejących już zasad pracy systemu edukacyjnego oraz Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Już w 1990 pojawiły się pierwsze sugestie związane z integracją zadań obu ministerstw; szczególny nacisk położono na konieczność oferowania wszechstronnej pomocy dotyczącej wyboru zawodu oraz ulepszenie profesjonalnych kwalifikacji tych pracowników, którzy zatrudnieni są w instytucjach doradztwa zawodowego. Jednak istnieją jeszcze różnice pomiędzy poradniami doradztwa zawodowego w sferze edukacyjnej (tj. dostępność owych usług, metody, jakimi posługują się doradcy zawodowi, wyposażenie w ich miejscu pracy), oraz dynamicznie rozwijające się doradztwo zawodowe poza Ministerstwem Gospodarki i Pracy. Wykres przedstawia główne zadania oraz grupy docelowe wszystkich typów doradztwa zawodowego w obu tych ministerstwach

Rodzaje doradztwa zawodowego:

1. Nieprofesjonalne: sensu „stricte” tj. należące do zawodów konsultingowych

2. Profesjonalne: sensu „targo” tj. takie, które jest funkcją będącą częścią składową innej roli zawodowej.

FORMY I METODY ORIENTACJI I PORADNICTWA ZAWODOWEGO

Formy:

1. lekcje zawodoznawcze

2. wycieczki zawodoznawcze

3. spotkania zawodoznawcze

4. konsultacje zawodoznawcze

5. zespoły zawodoznawcze

6. kąciki informacji zawodowej

7. giełdy zawodów

8. mobilne centra informacji zawodowej

Metody:

1. wyświetlanie filmów zawodoznawczych

2. lektura literatury zawodoznawczej

3. pogadanki i wykłady

4. dyskusje i konsultacje

5. zbieranie przez uczniów materiałów zawodoznawczych

6. przygotowywanie wypracowań zawodoznawczych

7. konkursy zawodoznawcze

8. obserwacje różnego rodzaju prac zawodowych

9. prowadzenie tzw. zeszytów i teczek zawodoznawczych

10. korzystanie z audycji radiowych i telewizyjnych.

2. Zbieramy informacje

1. Nazywamy problem

• Zainteresowania

• Uzdolnienia

• Temperament

• umiejętności

• Osobowość

• Stan zdrowia

• Wiedza szkolna

• Mocne i słabe strony

O SOBIE

O ZAWODACH

• Świat zawodów i ich podział

• Opisy zawodów

• Warunki, środowisko pracy

• Zadania i czynności zawodowe

• Narzędzia pracy

• Predyspozycje i przeciwwskazania do zawodu

• Perspektywy płacy i zatrudnienia

O ŚCIEŻKACH EDUKAC.

• Typy szkół

• Sieć szkolna

• Kryteria przyjęcia i warunki naboru

• Przebieg kształcenia

• Kwalifikacje absolwentów

• Możliwości kontynuowania nauki i podnoszenia kwalifikacji

• Kursy, szkolenia uzupełniające

O RYNKU PRACY

• Trendy na rynku pracy

• Wskaźniki bezrobocia i zatrudnienia

• Sposoby poszukiwania pracy

• Wymagania pracodawcy

• Potrzebne umiejętności i kwalifikacje zawodowe

• Oferty pracy

ŹRÓDŁA INFORMACJI

• Rodzina

• Rówieśnicy, znajomi

• Szkoła macierzysta

• Poradnia psychologiczno-pedagogiczna

• Szkoły ponadgimnazjalne

• Media

• Informatycy, książki, programy komputerowe

• Instytucje, urzędy pracy

• Przedstawiciele zawodów

PRZYGOTOWANIE DO PODJĘCIA DECYZJI ZAWODOWEJ

Decyzje zawodowe a typy osób, które podejmują decyzję zawodową:

Poznanie siebie	Poznanie zawodów	„Ja” w zawodzie	Typy osób podejmujących decyzję zawodową
tak	tak	tak	I. Zdecydowana
tak	tak	nie	II Ciągle poszukująca (nie potrafi dopasować siebie do zawodu)
tak	nie	nie	III Niedoinformowana (niezorientowana w zawodach)
nie	tak	nie	IV Nie znająca siebie (zorientowana w zawodach, ale nie zna siebie)
nie	nie	tak	V Nieadekwatna (nie zna zawodów i siebie, pewna, że w każdym sobie poradzi)
nie	nie	nie	VI Zupełnie niezdecydowana (nie zna siebie i zawodów, nie umie dopasować się do zawodu)

1

7

---