Prawo bankowe (1), 12.10.2003r.

dr Grzegorz Gałek

Zaliczenie:

kolokwium: na ostatnich zajęciach sprawdzian 30-45 minut, pisemnie, kilka pytań otwartych.

Literatura:

ustawa o NBP, prawo bankowe

„Prawo bankowe” - pod redakcją p. Masztalskiej

„Prawo bankowe” - pod redakcją prof. Góralczyka, Twiger 2000

„Prawo gospodarcze dla ekonomistów” rozdział XI - czynności bankowe, Siuda i Kufel

komentarz do ustawy o bankach hipotecznych i listach zastawnych wyd. Twiger

„Bankowość centralna” Blinder

Zbiory aktów prawnych „Prawo bankowe” ustawa prawo bankowe i o NBP, red. Jakubek

Adam Pietrasik „historia i współczesność długoterminowego kredytu hipotecznego w Polsce” Twiger

Akty prawne:

1) ustawa z 29 sierpnia 1997r. „Prawo bankowe” z późniejszymi zmianami

2) ustawa o NBP z 29 sierpnia 1997r.

3) ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych z 29 sierpnia 1997r.

4) ustawa o bankowym funduszu gwarancyjnym 14 grudnia 1994r.

5) ustawa o funkcjonowaniu banków spółdzielczych ich zrzeszaniu się oraz o bankach zrzeszających z 7 grudnia 2000r.

Prawo jest sformalizowane

Aparat przymusu państwowego

System prawny - całokształt norm prawnych, które obowiązują n a terytorium danego kraju

Prawo finansowe - obejmuje normy regulujące akumulację środków pieniężnych przez państwo i dystrybucję tych środków

Dziedziny prawa finansowego:

1. prawo budżetowe - całokształt norm odnoszących się do planowania budżetu

2. prawo ubezpieczeniowe - całokształt norm dotyczących się do działalności ubezpieczeniowej (majątkowe, na życie), zasady tworzenia, współczynniki wypłacalności, składki

3. prawo bankowe - część norm prawa finansowego, całokształt norm odnoszących się do stosunków finansowych na tle działalności bankowej.

Walory prawa bankowego:

• Czynności bankowe - problemy związane z kształtowaniem i funkcjonowaniem obiegu pieniężnego.

• Obrót bezgotówkowy - ustawa o rozliczeniach elektronicznych.

• Udzielanie kredytów

• Zbieranie wkładów od osób fizycznych i przedsiębiorstw

• Zbieranie innych walorów (papierów wartościowych)

Bank (przedsiębiorstwo bankowe) - przedsiębiorstwo usługowe, te usługi mają dwojaki charakter: udzielanie kredytów, przyjmowanie depozytów (wkładów od klientów banku). Dysponuje określonymi zasobami (aktywa, pasywa): kadry (zasoby ludzkie), zasoby kapitałowe (środki wypracowane przez bank - własne, oraz przyjęte od klientów). Bank dysponuje również określoną technologią.

Banki funkcjonują w określonym otoczeniu ekonomicznym (otoczenie zewnętrzne) w określonym cyklu koniunkturalnym.

Definicja banku w aspekcie prawnym

w prawie bankowym wymienione czynności bankowe, jakie banki mogą wykonywać; koncesja - zgoda na wykonywanie tych czynności:

1) koncesyjny powoływania przedsiębiorstwa bankowego - założyciele musza spełnić szereg warunków a następnie Komisja Nadzoru Bankowego wyraża zgodę na działalność

2) reguły określone przepisami: jeśli podmiot je spełnia to może rozpocząć działalność bankową.

Perspektywa makroekonomiczna zdefiniowania banku

3 funkcje społeczno-gospodarcze banku:

1. kreacja pieniądza

2. funkcja społecznego podziału pracy - banki pośredniczą między różnymi grupami klientów

3. alokacja zasobów i transformacja zasobów pieniężnych - alokacja - dotyczy zasobów finansowych otrzymywanych od tych, którzy mają ich nadmiar do tych, którzy ich potrzebują; transformacja - rozumiana dwojako: a) transformacja informacji, banki operują informacją; b) transformacja ryzyka - zmniejszają swoje ryzyko poprzez ocenę kredytobiorcy; c) transformacja terminu; d) transformacja co do wielkości zasobów.

System bankowy - całokształt instytucji, które tworzą ten system - banki i inne instytucje finansowe oraz reguły, regulacje prawne, które określają funkcjonowanie tych instytucji. Rynki finansowe i otocznie musi być odpowiednio „dojrzałe” do funkcjonowania systemu.

Modele systemów bankowych:

1. anglosaski

2. niemiecki (niemiecko-japoński)

Te modele różnią się stosunkiem do rynków finansowych - anglosaski - banki to instytucje dodatkowe funkcjonujące na rynku finansowym, ale nie mają szansy zdominować tego rynku, mają przede wszystkim gromadzić środki pieniężne; inne instytucje mają bezpośredni wpływ na rynek finansowy

niemiecki - banki mają bezpośredni kontakt z rynkiem finansowym i są pośrednikami pomiędzy innymi instytucjami, wiele korporacji jest powiązanych z bankami, ten związek ma charakter zależności od banku.

Prawo bankowe (2), 26.10.2003

Prawo bankowe jest częścią prawa finansowego.

System bankowy - zespół norm prawnych i instytucji.

System niemiecki (niemiecko-japoński) - dominującą rolę w gospodarce pełnią banki komercyjne.

System anglosaski - banki funkcjonują jako spółki, przedsiębiorstwa rzadko korzystają z kredytów, rynek odgrywa główną rolę.

W obu systemach banki mają duże pakiety udziałów przedsiębiorstw i kontrolują rynek, funkcjonowanie instytucji.

Na rynku kontynentalnym (szczególnie w Niemczech) pojawiła się konstrukcja, która mówi o koncepcji banku uniwersalnego. Dla systemu anglosaskiego jest to nie do pomyślenia.

W systemie anglosaskim nie łączy się gromadzenia depozytów z udzielania kredytów. Dużą rolę odgrywają banki inwestycyjne.

Polski system bankowy

Ewolucja polskiego systemu bankowego

W latach 80-tych ekonomiści socjalistyczni zakładali że inaczej należy budować system bankowy. Najbardziej skrajna koncepcja to koncepcja MONOBANKU - jedna instytucja bankowa, wszystko miał obsługiwać jeden bank. Zakładała że eliminuje się transakcje między bankami. W gospodarce planowej kategorie pieniężne nie obowiązują. W gospodarce socjalistycznej pieniądz nie odgrywał takiej roli jak w gospodarce kapitalistycznej.

Nigdy koncepcja monobanku nie została w pełni zrealizowana. W Polsce istniało kilka banków PKO S.A., BGŻ, BH w Warszawie.

W roku 1982 podjęto próby ratowania gospodarki. Nastąpiły pierwsze zmiany w funkcjonowaniu systemu bankowego. Zreformowano bankowość przez uniezależnienie bankowości od Ministerstwa Finansów. Po drugie powołano organ Rada Banków, służący koordynacji sektora bankowego. Zrezygnowano z planowania centralnego.

Lata 80-te - to również doświadczenie wysokiej inflacji, tłumienie inflacji.

II faza reform to lata 1988-1989 zaczęto przygotowywać pakiety ustaw o działalności gospodarczej i 2 ustawy w bankowości: ustawa o NBP i ustawa Prawo bankowe, które miały zliberalizować gospodarkę. Wraz z ustaleniem tych ustaw przebudowano funkcjonowanie systemu bankowego. Wydzielono z NBP 9 oddziałów, które przekształciły się w banki komercyjne.

W roku 1988 zanim powstały banki komercyjne wydzielono z NBP obsługę depozytów klientów indywidualnych (depozytów ludności). Zaczęły funkcjonować pierwsze banki nastawione na działalność komercyjną.

W roku 1997 reforma dostosowała system bankowy do UE - ustawa o NBP i prawo bankowe.

Należy te ustawy wiązać z Konstytucją, podstawa prawna została zapisana w

Konstytucji art. 227 (pierwszy raz funkcjonowanie banku centralnego zostało uregulowane w Konstytucji).

Struktura sektora bankowego

Banki depozytowo-kredytowe i banki inwestycyjne. Istnieją także Banki specjalistyczne według podziału regionalnego: ogólnokrajowe; kryterium spółdzielcze: gmina konkretna na danym obszarze, w jakimś województwie; banki obsługujące pewne branże (banki branżowe) np. kopalnie; charakter kredytu: długoterminowy (banki hipoteczne); banki inwestycyjne - pozyskują środki dla przedsiębiorstw np. na giełdzie, z funduszy inwestycyjnych. Mamy także banki komunalne.

Bankowość spółdzielcza

Spółdzielcze kasy oszczędnościowe - instytucja parabankowa.

Holdingi finansowe - ma w swojej strukturze bank, jednostka kontrolująca nie prowadzi sama czynności bankowych. Skupia się na zarządzaniu.

Bank assurance - połączenie banku i ubezpieczenia.

Ustawa o NBP

1. Status Prawny NBP

2. Prezes NBP

3. Rada Polityki Pieniężnej

4. Zarząd NBP

5. Zasady współpracy NBP z władzami państwowymi

6. Organizacja nadzoru Bankowego w Polsce

7. Realizacja funkcji ustawowych NBP

8. Niezależność NBP

Ad.1.

Fundamentalna regulacja o NBP jest art. 227 Konstytucji z roku 1997. Mówi on o tym że jest Centralnym Bankiem; przysługuje mu wyłączne prawo drukowania znaków pieniężnych, odpowiada za wartość pieniądza polskiego.

Organy: Prezes, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd NBP.

Art. 227.

1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

5. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i Senat.

6. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

7. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

Prezesa NBP powołuje na 6 lat Sejm na wniosek Prezydenta. Prezes NBP musi być apolityczny: nie może należeć do partii, związku zawodowego ani prowadzić innej działalności politycznej, która by kolidowała z pełnioną funkcją Opisuje RPP i zasady powołania Zarządu NBP.

Ustawa o NBP

NBP jest osobą prawną, ale nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Jest Bankiem Centralnym prowadzącym działalność na terenie całego kraju. Zapis o stabilnym poziomie cen oraz o wspieraniu polityki rządu - to główne cele NBP. Do zadań należy organizowanie rozliczeń pieniężnych.

Funkcje NBP

• Kreacji pieniądza

• Stabilne ceny

• Prowadzenie budżetu

• Ostateczny kredytodawca

• Funkcja dewizowa

W art. 6 powtarzane są 3 organy NBP.

Działalność NBP podlega kontroli wewnętrznej.

Ad.2. Prezes NBP - powoływany na 6 lat może być ta sama osoba na 2 kadencje nie więcej, musi mieć doświadczenie. Odwołanie prezesa w trakcie kadencji - art. 9 Ustawy mówi o śmierci, złożeniu rezygnacji, kadencja wygasa w razie jego odwołania (choroba, lub skazanie za przestępstwo, orzeczenie Trybunału Stanu.)

Prezes NBP

Art. 9.

1. Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na okres 6 lat.

2. Ta sama osoba nie może być prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne kadencje.

3. Prezes NBP obejmuje obowiązki po złożeniu wobec Sejmu przysięgi następującej treści:

"Obejmując obowiązki prezesa Narodowego Banku Polskiego przysięgam uroczyście, że postanowień konstytucji i innych ustaw będę ściśle przestrzegać oraz że we wszystkich swoich działaniach dążyć będę do rozwoju gospodarczego ojczyzny i pomyślności obywateli". Przysięga może być złożona z dodaniem słów "Tak mi dopomóż Bóg".

4. Kadencja prezesa NBP wygasa:

1) po upływie okresu sześcioletniego,

2) w razie śmierci,

3) w razie złożenia rezygnacji,

4) w razie odwołania.

5. Odwołanie prezesa NBP może nastąpić, gdy:

1) nie wypełnia on swych obowiązków na skutek długotrwałej choroby,

2) został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo,

3) Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych.

Ad.3. Rada Polityki Pieniężnej 10 osób - przygotowywanie i realizację polityki. Skład Rady Polityki Pieniężnej to: Prezes NBP - przewodniczący, 9 osób powoływanych w równych ilościach przez sejm, senat, prezydenta.

Rada obraduje przez 2 dni. Zadania RPP - odpowiada za politykę pieniężną, co rok przedstawia założenia polityki pieniężnej i przedkłada je sejmowi.

Kompetencje rady odnoszą się do kształtowania założeń w art. 12 Ustawy.

• Określa zasady tworzenia stawki stóp procentowych

• Stopy rezerw obowiązkowych

• Określa górne granice zobowiązań - gdy NBP chce zaciągnąć kredyt granice ustala RPP

• Zatwierdza plan finansowy NBP

• Przyjmuje sprawozdanie roczne i finansowe i ustala operacje otwartego rynku

Odwołanie członka RPP - zrzeczenie się, choroba, lub przestępstwo.

Członek nie może zajmować się działalnością polityczną.

Posiedzenia RPP zwołuje przewodniczący przynajmniej raz w miesiącu.

RPP funkcjonuje zgodnie z regulaminem uchwalonym większością głosów. Zatwierdzane są uchwały RPP.

Rada Polityki Pieniężnej

Art. 12.

1. Rada Polityki Pieniężnej, zwana dalej "Radą", ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego.

2. Kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada w szczególności:

1) ustala wysokość stóp procentowych NBP,

2) ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,

3) określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,

5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,

6) ustala zasady operacji otwartego rynku.

3. Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej.

4. Rada uchwala zasady rachunkowości NBP, przedłożone przez prezesa NBP.

AD.4. Zarząd NBP

Organ który kieruje działalnością banku. W skład wchodzi prezes i od 6 do 8 członków powołanych na wniosek prezydenta. 2 z tych członków jest wiceprezesami, którzy zastępują prezesa podczas jego nieobecności.

Organ ten wykonuje i odpowiada za wykonanie uchwał RPP.

Kompetencja art. 17 Ustawy:

- podejmowanie uchwał do wykonywania zezwolenia obrotu depozytami

- polityka kursowa

- określanie zasad organizacji podziału zadań w ramach NBP

- określanie zasad w ramach płac

Nie mogą zajmować innej działalności politycznej oprócz działalności naukowej.

Zarząd pracuje według regulaminu a uchwały są podejmowane zwykłą większością głosów.

Zarząd NBP

Art. 17.

1. Działalnością NBP kieruje Zarząd.

2. W skład Zarządu NBP wchodzą: prezes NBP - jako przewodniczący, oraz 6-8 członków Zarządu, w tym 2 wiceprezesów NBP.

3. Zarząd NBP:

1) realizuje uchwały Rady,

2) podejmuje uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie do wyłącznej kompetencji innych organów NBP.

4. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w szczególności:

1) podejmowanie uchwał w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego,

2) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej,

3) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych oraz obrotu dewizowego,

4) nadzorowanie operacji otwartego rynku,

5) ocena funkcjonowania systemu bankowego,

6) uchwalanie planu działalności i planu finansowego NBP,

7) uchwalanie prowizji i opłat bankowych stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości,

8) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP,

9) określanie zasad organizacji i podziału zadań w NBP,

10) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w NBP,

11) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności NBP,

12) sporządzanie bilansu NBP oraz rachunku zysków i strat,

13) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych państwa z zagranicą,

14) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.

Ad. 5. Zasady współpracy NBP z władzami rządowymi

Współpraca jest czasem wymuszana.

Plany finansowe państwa ustalają prezes NBP i MF.

Ma opiniować akty normatywne

Przekazywanie przez NBP Radzie Ministrów opiniowania projektów ustaw uchwalanych przez MF.

Ustalanie kursu dewizowego.

Ad. 6. Organizacja nadzoru Bankowego

1. rozwiązanie nadzór jest instytucjonalnie związany z bankiem

2. model że nadzór bankowy związany jest z rządem (albo Min, Finansów lub Skarbu)

3. tworzy się nową instytucją nie umiejscowiony z żadnym organem

Komisja Nadzoru Bankowego nie jest organem, jest wydzielonym organizacyjnie tworem NBP, jednostką . Organem wykonawczym jest Komisji Nadzoru bankowego

Skład KNB jest opisany w art. 26 Ustawy - 7 osób

Wchodzi prezes NBP, zastępca przewodniczącego jest albo sam Min. Fin. albo jego osoba, prezes BFG, zastępca prezydenta, przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca, drugi przedstawiciel MF, generalny inspektor Nadzoru Bankowego.

Nadzór bankowy

Art. 25.

1. Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego, zwana dalej "Komisją". Decyzje i określone przez Komisję zadania wykonuje i koordynuje wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.

2. Do zadań Komisji należy w szczególności:

1) określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach,

2) nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych,

3) dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i przedstawianie ich Radzie oraz wpływu polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój,

4) opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu jego wykonywania.

3. Zadania Komisji oraz sposób ich realizacji określa ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. nr 140, poz. 939).

Art. 26.

1. W skład Komisji wchodzą:

1) przewodniczący Komisji - prezes NBP,

2) zastępca przewodniczącego Komisji - minister finansów lub delegowany przez niego sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów,

3) przedstawiciel prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

4) prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego,

5) przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych i Giełd lub jego zastępca,

6) przedstawiciel ministra finansów,

7) generalny inspektor nadzoru bankowego.

2. W posiedzeniach Komisji uczestniczy z głosem doradczym przedstawiciel Związku Banków Polskich w sprawach dotyczących regulacji nadzoru bankowego.

3. Przedstawiciel Związku Banków Polskich może także uczestniczyć w posiedzeniach Komisji w sprawach określonych w art. 25 ust. 2 pkt 1.

Prawo Bankowe (3) 16.112003

Jedną z funkcji NBP jest emisja pieniądza.

Synorage - uzyskiwanie dodatkowych zysków za emisję pieniądza. Cena wytworzenia pieniądza w dłuższym okresie jest niższa niż jego nominał. Różnica ta to zysk dla BC.

Emisja pieniądza wiąże się z obrotem pieniężnym w danym kraju.

Istnieją przepisy jak należy postępować z fałszywymi znakami pieniężnymi. Wszystko jest kreowane przez NBP.

Podział instrumentów:

• Ekonomiczne - te które odwołują się w swych mechanizmach do zasad rynku: kredyty refinansowe, stopa rezerw obowiązkowych i operacje otwartego rynku

• Administracyjne - akty o charakterze władczym wydawane przez prezesa NBP lub Rady Polityki Pieniężnej np. la fony kredytowe, limity kredytowe (górna granica kredytu), kwoty kredytowe.

Odnośnie Instrumentów Ekonomicznych:

• Rezerwa obowiązkowa, każdy bank przyjmując wkłady musi mieć środki na ich wypłatę tworzy więc rezerwę.

• kredyty refinansowe - BC udziela go tym bankom które znalazły się w kłopotach. Ma 2 formy kredyt lombardowy (udzielanie dodatkowych środków z BC ale w zamian za papiery wartościowe) i kredyt redyskontowy (BC skupuje weksle z baków).

• operacje otwartego rynku - polegają na zakupie lub sprzedaży papierów dłużnych przez BC.

Wszystkie narzędzia te mają swoją podstawę prawną w ustawie.

W NBP mogą być prowadzone rachunki np. rachunki banków komercyjnych, rachunki instytucji budżetowych, rachunki bankowego funduszu gwarancyjnego oraz rachunki Krajowej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej. W BC mogą być zakładane rachunki osób prawnych ale za zgodą prezesa. Nie prowadzi on rachunków dla osób fizycznych i przedsiębiorstw.

Fundusz statutowy NBP to 400 milionów PLN

Fundusz rezerwowy

Inne fundusze to - kadrowy, nagrodowy.

NBP nie może upaść.

W krajach wysoko rozwiniętych sprawozdania finansowe BC jest poddawane zewnętrznemu audytorowi.

Niezależność BC polega na tym że jeśli kreujemy instytucję niezależną to jak ją kontrolować. Pomniejsza ona jego niezależność.

W Polsce na wniosek Rady Ministrów powoływana jest komisja do badania ksiąg NBP.

Niezależność BC powinna być rozumiana jako odcięcie się od władzy rządu, uzależnienia od niej. BC jest uwolniony od władzy wykonawczej. Ale założenia i raporty prezesa NBP są przyjmowane przez Sejm. Sejm może kontrolować i oceniać pracę NBP.

Polisy MIX - połączenie polityki monetarnej (odpowiedzialny jest NBP) i polityki budżetowej (odpowiedzialny przez Min. Finansów)

Gdy Polska wejdzie do UE NBP stanie się członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Konsekwencją przystąpienia do UE przez Polskę będzie wymiana PLN na Euro.

USTAWA PRAWO BANKOWE

Ogólne informacje o prawie bankowym. Ustawa bankowa obok ustawy o NBP jest aktem prawnym odnoszącym się do prawa bankowego. Podaje ona definicję banku w Polsce.

Bank musi być osobą prawną, założoną zgodnie z ustawą działa na podstawie zezwoleń, które dotyczą czynności bankowych obciążających środki bankowe pewnym ryzykiem.

Wykorzystywać nazwę „bank” mogą być używane jedynie w nazwie instytucji bankowych.

W art. 4 czytamy definicje - bank krajowy, zagraniczny, karta płatnicza, przelewy, pieniądz elektroniczny, grupy kapitałowe, udziały, pakiet akcji....

Czynności bankowe

Mamy też określone pojęcia czynności bankowej dostępne tylko dla banków:

• przyjmowanie wkładów pieniężnych,

• prowadzenie rachunków,

• emitowanie bankowych papierów wartościowych,

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,

• wydawanie, umarzanie pieniądza elektrycznego.

Czynności bankowe mogące być prowadzone przez inne instytucje to np. pożyczki, operacje na czekach, wekslach, wydawanie kart płatniczych, terminowe operacje finansowe, nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, przechowywanie przedmiotów wartościowych i depozytów do przechowania w skrytkach bankowych, skup papierów dewizowych, udzielanie poręczeń, wykonywanie czynności zleconych.

Organizacja banku

Art. 12 formy istnienia banków

Banki działające jako banki państwowe.

Banki spółdzielcze

Banki jako spółki akcyjne

Banki państwowe - w Polsce Bank Gospodarstwa Krajowego jest jedynym bankiem państwowym, docelowo ma nie być sprywatyzowany, funkcjonuje jako fundusz poręczeń dla małych firm. BGŻ - drugi bank w Polsce, który jeszcze jest bankiem państwowym (państwo ma w nim znaczący udział).

Do niedawna PEKAO BP S.A. był bankiem państwowym, ma pozostać pod wpływem rządu, nie będzie w przyszłości udziałem inwestora strategicznego.

Decyzja Rady Ministrów w formie rozporządzenia jest podstawą do powstania banku państwowego. Zakres działania, zadania.

Sprawozdanie z obrotów zatwierdza Rada Nadzorcza.

Art. 15. 1. Organami banku państwowego są rada nadzorcza i zarząd.

2. Członkowie zarządów lub rad nadzorczych nie mogą zajmować się działalnością konkurencyjną. W szczególności nie mogą być członkami zarządu lub rady nadzorczej innego banku, chyba że bank państwowy jest akcjonariuszem tego banku

Art. 16. 1. Radę nadzorczą powołuje się na okres 3 lat spośród osób posiadających odpowiednie kwalifikacje z zakresu finansów. Przewodniczącego rady nadzorczej powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek ministra Skarbu Państwa.

2. Członkowie rady są powoływani przez ministra Skarbu Państwa spośród osób nie będących członkami zarządu tego banku. Odwołanie członków rady następuje w takim samym trybie, w jakim zostali powołani.

Art. 17. Prezesa zarządu banku państwowego powołuje i odwołuje, po zasięgnięciu opinii Komisji Nadzoru Bankowego, rada nadzorcza banku. Wiceprezesów i pozostałych członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza banku, na wniosek prezesa zarządu.

Art. 18. 1. Rada nadzorcza sprawuje nadzór nad działalnością banku państwowego, zatwierdza przedstawione przez zarząd sprawozdanie finansowe oraz podział zysku i sposób pokrycia strat, a także przyjmuje sprawozdania z działalności banku, udziela zarządowi banku zaleceń oraz może zawieszać w czynnościach członków zarządu banku.

2. Z zastrzeżeniem ust. 1, zarząd banku rozpatruje sprawy dotyczące działalności banku oraz podejmuje w tych sprawach uchwały, których wykonanie zapewnia prezes zarządu banku.

3. Rada nadzorcza uchyla uchwałę zarządu banku w razie stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa lub statutem banku.

4. Prezes zarządu banku państwowego reprezentuje bank, przewodniczy zarządowi banku oraz organizuje działalność banku.

5. Szczegółowy zakres działania rady nadzorczej i zarządu oraz osoby uprawnione do reprezentowania banku określa statut banku państwowego.

Prawo bankowe (4), 14.12.2003

Zaliczenie 4 stycznia, wpisy 01.02.2004 (niedziela) godz. 14:00-18:00, sala 222.

poprawka, 08.02.2004 (niedziela), godz. 14:00-15:00, sala A7.

wyniki ok. 15, 16 stycznia.

3 podstawowe formy prawne banków: państwowe, spółdzielcze i w formie S.A.

Specyfika organizacji i działania banku w formie spółki akcyjnej

Podstawowa regulacja spółek akcyjnych znajduje się w Kodeksie Spółek Handlowych. Szczególne rozwiązania w prawie bankowym odnoszą się do spółek, które chcą prowadzić działalność bankową.

Utworzenie banku w formie spółki następuje po zgodzie Komisji Nadzoru Bankowego po spełnieniu określonych warunków.

Skład organów: musi być co najmniej zarząd 3 osobowy, Rada Nadzorcza minimum 5 osobowa. Do zarządu można powołać osoby, które mają odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe + zgoda Komisji Nadzoru Bankowego po złożeniu wniosku przez KNB.

Aktywa banku w formie spółki akcyjnej - kapitał minimalny to równowartość 5mlnEUR. Cały kapitał powinien być zgromadzony przed rozpoczęciem działalności.

Wkłady mogą być wnoszone w formie aportu (tylko do 15% wartości) jak i środków pieniężnych.

Akcje muszą być akcjami imiennymi. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy bank wprowadza swoje akcje do obrotu giełdowego. Wtedy akcje są przekształcane na akcje na okaziciele. Jeśli bank wycofuje się z obrotu giełdowego to ma obowiązek z powrotem je przekształcić na akcje imienne.

Dopuszcza się akcje w formie zdematerializowanej (zapis elektroniczny). Dane dotyczące właściciela muszą się znajdować w świadectwie.

W procesie tworzenia każdego banku występują 2 zgody KNB:

1. na utworzenie banku (przedsiębiorstwa bankowego)

2. na rozpoczęcie działalności bankowej - wniosek na rozpoczęcie działalności zgłasza zarząd. Komisja ma obowiązek w okresie 3 miesięcy od złożenia wniosku lub wniesienia poprawek wydać jednoznaczną decyzję: zgoda lub brak zgody.

Prowadzenie rachunków bankowych (rozdział III Ustawy)

Rachunki dla:

1. osób fizycznych,

2. osób prawnych,

3. jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (spółki jawna, komandytowa, partnerska, wspólnoty mieszkaniowe).

Rodzaje rachunków:

1. bieżące - wykorzystywane przez przedsiębiorców

2. pomocnicze - otwierane przy rachunkach podstawowych

3. lokat terminowych - warunki co do okresu lokowania środków finansowych i sposobu naliczania odsetek

4. oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe) - dla osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej.

Rachunki oszczędnościowe - taki rachunek może być związany z wydaniem dokumentu potwierdzającego istnienie wierzytelności wobec banku, istnienie tego rachunku (umowa rachunku).

Rachunek bankowy może być prowadzony dla kilku osób fizycznych (tzw. rachunek wspólny).

Rachunku oszczędnościowego nie można używać do dokonywania rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej z wyjątkiem płacenia składek ZUS.

Umowa powinna zawierać m.in.: nazwę banku, walutę w jakiej rachunek będzie prowadzony, czas na jaki rachunek jest otwierany, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany, termin wypowiedzenia umowy rachunku bankowego

Art. 58 - jeśli nie było przez 5 lat żadnych operacji na rachunku i umowa nie stanowi inaczej to rachunek można zlikwidować.

Rozliczenia pieniężne dokonywane za pośrednictwem banków

przynajmniej jedna ze stron (dłużnik lub wierzyciel) muszą posiadać rachunek.

4 rodzaje rozliczeń bezgotówkowych:

1. polecenie przelewu - skierowane do banku polecenie przelania przez bank z naszego rachunku na jakiś inny rachunek środków pieniężnych

2. polecenie zapłaty - wyrażenie zgody przez właściciela rachunku na obciążenie rachunku przez osobę trzecią na podstawie dokumentu np. faktura, w przypadku osób fizycznych kwota nie może przekroczyć 1.000EUR, prawne 10.000EUR

3. czek rozrachunkowy - stanowi dyspozycję wystawcy czeku udzielaną trasantowi, żeby z naszego rachunku wypłacił środki na inny rachunek beneficjenta

4. karta płatnicza - art. 63 strony mogą stosować rozliczenia bezgotówkowe

Kredyty i pożyczki pieniężne

rozdział V w Ustawie - jedynie banki mogą wykonywać czynności bankowe: przyjmowanie środków pieniężnych, udzielanie kredytów.

Art. 69 - definicja kredytu - zobowiązanie banku do oddania kredytobiorcy określonej kwoty pieniężnej na określony okres, cel i na określonych warunkach. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tej kwoty zgodnie z celem zapisanym w umowie kredytowej, do spłaty kwoty wraz z odsetkami oraz do zapłaty prowizji. Umowa musi być zawarta w formie pisemnej.

Umowa kredytowa: kwota kredytu, waluta, cel na który kredyt został udzielony, sposób naliczania i spłaty odsetek (ewentualnie zmiany), zabezpieczenie kredytu, zakres w jakim bank może kontrolować kredytobiorcę.

Prowizja może ale nie musi występować w umowie.

Warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy, wcześniejszych spłat.

Zdolność kredytowa - art. 70 - bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy (spłata kredytu wraz z odsetkami). kredytobiorca jest zobowiązany udzielić bankowi wszystkich niezbędnych informacji potrzebnych do udzielenia kredytu.

Bank może udzielić kredytu podmiotom nie posiadającym zdolności kredytowej pod warunkiem:

1. ustanowienie szczególnego zabezpieczenia kredytu

2. przedstawienie programu naprawy gospodarki tego podmiotu

Możliwość tworzenia konsorcjów bankowych - art. 73 - gdy jeden bank nie jest w stanie udzielić kredytu samodzielnie.

Gwarancje bankowe i akredytywy - rozdział VI Ustawy Prawo bankowe - akredytywa dokumentowa i pieniężna - szczególnie do rozliczeń zagranicznych.

Emisja bankowych papierów wartościowych - rozdział VII Ustawy - szczególny dokument bankowy definiującym prawo majątkowe - np. prawo do udziałów w spółce. Umożliwiają element samofinansowania się banków - na sfinansowanie działalności kredytowej.

Prawo bankowe strona 1

---