DIAGNOSTYKA I FIZJOTERAPIA W PREWENCJI BÓLÓW KRZYŻA
Prewencja - profilaktyka - promocja zdrowia
Raport WHO z 1993 r. określa promocję zdrowia jako „działanie społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego celem jest podniesienie stanu świadomości zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie zdrowego stylu życia i tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu”.
Prewencja - profilaktyka - promocja zdrowia
Profilaktyka zdrowotna - działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie.
Wyróżnia się następujące fazy:
profilaktyka wczesna - utrwalanie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia
profilaktyka pierwotna (I faza) - zapobieganie chorobom poprzez kontrolowanie czynników ryzyka
Profilaktyka zdrowotna c.d.
profilaktyka wtórna (II faza) - zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie (przesiewowe badanie)
profilaktyka III fazy - zahamowanie postępu choroby oraz ograniczenie powikłań
Ból
Ból (łac. - dolor, gr. - algos, odyne) - wg Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu to subiektywne przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne powstające pod wpływem bodźców uszkadzających tkankę (tzw. nocyceptywnych) lub zagrażających ich uszkodzeniem.
Ból c.d.
Ból jest odczuciem subiektywnym, dlatego jest nim wszystko to, co chory w ten sposób nazywa, bez względu na obiektywne objawy z nim związane. Receptorami bólowymi są nocyceptory.
Odczucie bólu może wyzwolić każdy supramaksymalny bodziec specyficzny dla danego receptora, np. silny impuls świetlny powoduje ból gałek ocznych, silny bodziec akustyczny powoduje ból lokalizowany w uchu.
Ból - diagnostyka
Wizualna - najbardziej popularna jest tzw. skala wzrokowo - analogowa (ang. Visual Analogue Score - VAS). Posługując się linijką długości 10 cm, określa się natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić. Odmianą stosowaną u dzieci jest tzw. The Wong-Baker Faces Pain Rating Scale przedstawiająca schematy twarzy wyrażających różne nasilenie bólu.
Ból - ocena c.d.
Werbalna - oceniająca ból w sposób opisowy. W skali tej chory może opisywać ból posługując się czterema stopniami jako: brak bólu, ból słaby, ból umiarkowany, ból silny lub dodatkowo, stopień piąty - ból nie do zniesienia.
Numeryczna - oceniająca ból w skali liczbowej, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 najsilniejszy ból, jaki chory może sobie wyobrazić.
Ból - klasyfikacja neurofizjologiczna
Ból receptorowy - nocyceptywny - powstaje w wyniku drażnienia receptorów nerwów czuciowych np. przez mediatory zapalne.
Ból niereceptorowy - neuropatyczny - powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia struktur układu nerwowego. Typowym objawem jest allodynia, która określa nieprzyjemne doznania pacjenta przy dotykaniu przedmiotów (ból, pieczenie, parzenie).
Kręgosłup
składa się z dwóch części: przedkrzyżowej (prawdziwej) oraz krzyżowej (rzekomej).
W skład części prawdziwej wchodzą trzy odcinki kręgosłupa: szyjny (7 kręgów), piersiowy (12 kręgów) i lędźwiowy (5 kręgów). Część rzekoma zbudowana jest z kości krzyżowej (5 zrośniętych kręgów) i guzicznej (4-5 szczątkowych kręgów).
Kręgosłup
Kręgosłup jest najbardziej istotnym składnikiem układu kostnego i stanowi oś szkieletu. Położony jest w linii pośrodkowej ciała będąc jego osią mechaniczną. Kręgosłup podpiera ciało, dźwiga jego ciężar, spełnia funkcję amortyzującą, ponadto jest ochroną dla rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych.
Kręgosłup
Zbudowany jest z 33-34 kręgów, pomiędzy nimi znajdują się krążki międzykręgowe, elementami wzmacniającymi strukturami są różnego rodzaju więzadła. Połączenia międzykręgowe są stanowione są przez stawy międzykręgowe.
Kręgosłup - funkcje
Ochrona rdzenia kręgowego
Rola podporowa
Funkcja amortyzacyjna
Narząd ruchu
Bóle krzyża - klasyfikacja
Wyróżnia się 4 grupy bólów:
1. Ból receptorowy - najbardziej naturalny (fizjologiczny), odbierany jest przez receptory rozmieszczone na całym ciele: powierzchowny i głęboki
2. Ból przewodowy - bodziec działa bezpośrednio na nerwy lub drogi przewodzenia nerwowego. Wyróżnia się kilka typów: neuralgie, bóle korzeniowe, splotowe, kauzalgiczne oraz fantomowe
Bóle krzyża - klasyfikacja
3. Ból ośrodkowy - źródłem jest centralny układ nerwowy, występuje najczęściej w przypadku udarów
4. Ból czynnościowy (psychogenny) - bodźcem jest czynnik psychiczny, nie ma podłoża organicznego, jest najczęściej wyobrażeniem bólu, występuje często w psychonerwicach zmęczeniowych.
Bóle krzyża - klasyfikacja wg Wyke
Pierwotny ból krzyża - ból z mięśni, stawów, więzadeł, okostnej, z naczyń, opon.
Wtórny ból krzyża - uszkodzenia zwyrodnieniowe i kompresyjne.
Ból z przeniesienia - spowodowany unerwieniem segmentarnym.
Ból psychosomatyczny - powodowany niepokojem i obawą, histerią, symulacją.
Bóle krzyża - przyczyny
Poważne uszkodzenia kręgosłupa wymagające natychmiastowej interwencji (złamania, guzy, osteoporoza)
Uszkodzenie kręgosłupa przebiegające bez destrukcji kości z towarzyszącym deficytem neurologicznym (zespół ogona końskiego, neuropatie)
Choroby reumatoidalne (RZS, ZZSK, dna moczanowa)
Bóle krzyża - przyczyny
Uciskowe uszkodzenia struktur nerwowych (przepuklina krążka, stenoza kanału rdzenia, spondylolisteza)
Uszkodzenie nocyceptywnych struktur kręgosłupa (krążek międzykręgowy, stawy, mięśnie przykręgowe i ścięgna, okostna)
Zespoły bólowe wywołane czynnikami mechanicznymi (bóle mięśni, nieprawidłowy chód i postawa)
Bóle krzyża - przyczyny
Zaburzenia związane z nadwrażliwością nerwowo-mięśniową - hiperalgezja (zespół mięśniowo-powięziowy)
Czynniki psychosocjalne (lęk, depresja, czynniki psychosocjalne, kompensacja)
Ból o nieznanej przyczynie
Rodzaje bólów krzyża
Ból statyczno-mięśniowy - przeciążenie i rozciągnięcie struktur kręgosłupa
Ból reflektoryczno-mięśniowy - odruchowe napięcie mięśni w następstwie podrażnienia korzeni nerwowych, procesu zapalnego lub nowotworu
Ból - klasyfikacja neurofizjologiczna
Ból receptorowy - nocyceptywny - powstaje w wyniku drażnienia receptorów nerwów czuciowych np. przez mediatory zapalne.
Ból niereceptorowy - neuropatyczny - powstaje w wyniku ucisku lub zniszczenia struktur układu nerwowego. Typowym objawem jest allodynia, która określa nieprzyjemne doznania pacjenta przy dotykaniu przedmiotów (ból, pieczenie, parzenie).
Kręgosłup
składa się z dwóch części: przedkrzyżowej (prawdziwej) oraz krzyżowej (rzekomej).
W skład części prawdziwej wchodzą trzy odcinki kręgosłupa: szyjny (7 kręgów), piersiowy (12 kręgów) i lędźwiowy (5 kręgów). Część rzekoma zbudowana jest z kości krzyżowej (5 zrośniętych kręgów) i guzicznej (4-5 szczątkowych kręgów).
Kręgosłup
Kręgosłup jest najbardziej istotnym składnikiem układu kostnego i stanowi oś szkieletu. Położony jest w linii pośrodkowej ciała będąc jego osią mechaniczną. Kręgosłup podpiera ciało, dźwiga jego ciężar, spełnia funkcję amortyzującą, ponadto jest ochroną dla rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych.
Kręgosłup
Zbudowany jest z 33-34 kręgów, pomiędzy nimi znajdują się krążki międzykręgowe, elementami wzmacniającymi strukturami są różnego rodzaju więzadła. Połączenia międzykręgowe są stanowione są przez stawy międzykręgowe.
Kręgosłup - funkcje
Ochrona rdzenia kręgowego
Rola podporowa
Funkcja amortyzacyjna
Narząd ruchu
Bóle krzyża - klasyfikacja
Wyróżnia się 4 grupy bólów:
1. Ból receptorowy - najbardziej naturalny (fizjologiczny), odbierany jest przez receptory rozmieszczone na całym ciele: powierzchowny i głęboki
2. Ból przewodowy - bodziec działa bezpośrednio na nerwy lub drogi przewodzenia nerwowego. Wyróżnia się kilka typów: neuralgie, bóle korzeniowe, splotowe, kauzalgiczne oraz fantomowe
Rodzaje bólów krzyża
Ból oponowy - jest przewodzony przez gałęzie oponowe nerwów rdzeniowych (kanał, kręgowy, więzadło, opony rdzenia, okostna trzonu kręgu)
Ból wegetatywny - jest to ból kauzalgiczny, powstający z wyniku podrażnienia włókien sympatycznych
Czynniki przyczyniające się do powstawania bóli krzyża
Anomalie wrodzone i nowotwory
Zmiany zwyrodnieniowe i stany zapalne
Zakażenia i zaburzenia metaboliczne
Bóle przeciążeniowe i pourazowe
Przyczyny mechaniczne
Zaburzenia naczyniowe
Zaburzenia psychoneurotyczne oraz problemy socjalne
Bóle krzyża - postępowanie
1.Postępowanie lekarskie
2.Postępowanie fizjoterapeutyczne
3.Fizykoterapia
4.Kinezyterapia
5.Masaż
6.Metody kinezyterapeutyczne - terapia manualna