WĄGLIK

(anthrax)

U owiec ma zazwyczaj przebieg ostry lub nadostry. Chorobę charakteryzuje ogólne zakażenie krwi i posocznica.

Występowanie:

na całym świecie u wielu gatunków zwierząt: Bo, Ov, Su i inne oraz u Ho

Etiologia:

Bacillus anthracis − laseczka wąglika

• G (+), brak rzęsek

• w organizmie zwierzęcia wytwarza otoczki, a w środowisku zewnętrznym przy dostępie tlenu − zarodniki (umożliwiają one przetrwanie zarazka przez szereg lat w środowisku zewnętrznym)-dlatego nie robic sekcji !!

• rośnie dobrze na podłożach sztucznych w warunkach tlenowych, optymalna temp. wzrostu 35−37°C

• wyosobniony z materiału chorobowego rośnie w warunkach tlenowych w postaci kolonii, przypominających głowę meduzy

• forma wegetatywna − mało oporna na czynniki fizykochemiczne, jak większość bakterii nie wytwarzających zarodników: ginie w temp. 60° po kilkunastu minutach. Kilka dni zaledwie utrzymuje się przy życiu w gnijącym materiale, jeśli nie ma dostępu tlenu i jeżeli nie wytwarzają się zarodniki

• forma zarodnikowa − ginie dopiero po kilkunastu minutach gotowania. Zarodniki w stanie wysuszonym są niezmiernie oporne i mogą przeżywać kilkadziesiąt lat. Niszczy je 1−2% formaldehyd, 5% nadmanganian potasu, 5% wapno chlorowane

• o chorobotwórczości decydują: otoczki i egzotoksyny
  otoczka − przeciwdziała fagocytozie ze strony makroorganizmu
  toksyna − uszkadza naczynia krwionośne i wpływa na tworzenie się obrzęków

Epizootiologia:

• zakażenie ze środowiska, paszy lub wody, w których może bytować w formie zarodnikowej latami, bądź bezpośrednio od innych zwierząt, na drodze kontaktowej

• czynniki sprzyjające: niedobory pokarmowe, przegrzanie, zmiana zębów lub nieżyty przewodu pokarmowego

• występuje raczej u zwierząt o wysokiej produkcyjności

• związana jest z określonymi rejonami, w których zarodniki wąglika szczególnie często się znajdują

• pojawia się przede wszystkim w okresie pastwiskowym

• przy zarażaniu pastwisk i rozprzestrzenianiu choroby znaczną rolę odgrywa kał zwierząt chorych oraz zdrowych nosicieli zarazka. W ten sposób przyczyniają się do rozprzestrzeniania źródła zakażenia nie tylko bydło i owce, lecz również zwierzęta mięsożerne (psy, lisy, szakale, inne zwierzęta dzikie) oraz ptaki

• źródłem zakażenia są również: skóry zwierząt oraz mączka mięsno-kostna (zwłaszcza jeśli są importowane z krajów o dużym nasileniu tej choroby), nie grzebane zwłoki zwierząt padłych, ścieki z garbarni i zakładów utylizacyjnych.

• występuje enzootycznie i atakuje znaczny odsetek zwierząt stada

• niekiedy obserwuje się zachorowania sporadyczne

• † osobników chorych ok. 50%

Wrota:

• per os (najczęściej)

• świeże rany

Patogeneza:

wniknięcie do p. pokarmowego → mnażanie (przeciwdziała temu naturalna obrona organizmu, zwłaszcza fagocytoza, jeśli zostanie przełamana przez agresyny laseczki wąglika (otoczki i toksyny) → bakteriemia → toksyny → uszkodzenia tkanek → obrzęki

Toksyny neutralizują też ewentualnie obecne przeciwciała → ułatwia to mnożenie się laseczek wąglika

Przy dużej inwazyjności zarazka następuje szybki rozwój procesu chorobowego. Zwłaszcza u owiec występuje bardzo szybkie zejście śmiertelne.

Objawy:

O.I. 2 − 5 dni (14 dni)

najczęściej występują postacie nadostra i ostra, rzadko przewlekła

 p. nadostra:

• trwa kilika godzin

• na ogół bez wstępnych objawów → upadanie i †

• krwawy wypływ z naturalnych otworów ciała

 p. ostra:

• również przebiega szybko

• niepokój lub silne podniecenie

• drgawki mięśniowe oraz dłużej trwające skurcze

• tętno jest przyspieszone i nierównomierne

• duszność znacznego stopnia (dyspnoe)

• upadanie zwierząt i †

• wyraźniej niż w postaci nadostrej zaznaczony krwawy wypływ z naturalnych otworów ciała

AP:

 p. nadostra:

• rozdęte zwłoki, które szybko ulegają rozkładowi gnilnemu

• wypływ nieskrzepłej krwi z odbytu i pochwy oraz pienistej krwawej wydzieliny z nozdrzy i pyska

• inne zmiany, poza ewentualną wybroczynowością błon śluzowych i surowiczych, nie zdążą się wykształcić

 p. ostra:

• oprócz podanych zmian

• obrzęki tkanki łącznej podskórnej z wybroczynami

• naczynia krwionośne wypełnione półpłynną krwią ciemnej barwy

• silna wybroczynowość zapalnie zmienionej błony śluzowej p. pokarmowego

• wybroczyny pod błonami surowiczymi jamy brzusznej i klatki piersiowej

• węzły chłonne obrzękłe, na przekroju również wykazują wybroczyny

• w wymienionych jamach i worku osierdziowym nadmierna ilość ciemnokrwistego płynu

• silny obrzęk śledziony oraz jej znaczne powiększenie, podtorebkowe wybroczyny, miąższ jest miękki, barwy ciemoczerwonej

• wątroba i nerki − cechy zwyrodnienia miąższowego

• płuca obrzękłe, pod opłucną wybroczyny

• nie obserwuje się rozwoju stężenia pośmiertnego

Rozpoznanie:

• na podstawie omówionych objawów klinicznych i zmian sekcyjnych

• gwałtowne upadki, wypływ krwawy z naturalnych otworów ciała, znaczne powiększenie śledziony i silna wybroczynowość przemawiają za wąglikiem

Bad. laboratoryjne:

• bad. mikroskopowe preparatów mazanych materiałem sekcyjnym, barwionych błękitem Loeftlera

• posiew na agar z krwią, krwi lub narządów wew.

• termoprecypitacja według Ascoliego

• próba biologiczna na myszach

D. różnicowa:

• zatrucia

• enterotoksemia

• szelestnica

• bradsot

Zapobiegnie i zwalczanie:

Leczenia: nie daje rezultatówów

zwierzętom jeszcze zdrowym, należy, w przypadku wystąpienia choroby u innych sztuk, podać swoistą surowicę przeciwwąglikową oraz ewentualnie penicylinę lub inne antybiotyki

Profilaktyka:

• ustalić źródło infekcji oraz unikać pastwisk, na których następują zakażenia

w rejonach o częstszym występowaniu wąglika → szczepienia czynne:
 szczepioneki wg Pasteura: szczepionka I − hodowla B. anthracis silniej osłabiona

szczepionka II − mniej osłabiona

 szczepionka Sterne'a: atenuowany, bezotoczkowy szczep laseczki wąglika

CHOROBA ZWALCZANA Z URZĘDU

Piśmiennictwo:

1. Cąkała S.: „Choroby owiec” Warszawa 1975

1

Wąglik

---