Ofertowy tryb zawierania umów

Wprowadzenie:

Tryb ofertowy uregulowany został w przepisach art. 66-70 KC. Polega on na wymianie przez strony przyszłego stosunku prawnego oświadczeń woli, z których jedno - jeśli spełnia ustanowione przepisami prawa przesłanki - stanowi ofertę, drugie zaś jest oświadczeniem woli jej przyjęcia.
Oświadczenie woli definiuje się jako uzewnętrznioną przez podmiot prawa cywilnego, w sposób przez prawo przewidziany, wolę wywołania skutków prawnych.

Umowy są podstawowym źródłem stosunków cywilnoprawnych. Zalicza się je do czynności prawnych dwustronnych, jako że uczestniczą w nich przynajmniej dwa podmioty, którym przysługuje status strony uprawnionej lub zobowiązanej. Podstawą każdej umowy jest konsensus, czyli zgodność oświadczeń woli stron. Bez zaistnienia konsensu (dyssens) nie można mówić o zawarciu umowy, bowiem jego brak oznacza brak zgody co do treści zawieranej umowy, a podkreślić należy, że właśnie przez zgodne oświadczenia woli wszystkich jej uczestników (stron) umowa dochodzi do skutku.

Zasada swobody umów:
Została ona wyrażona w art. 353¹ KC:

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Na swobodę umów składają się:

• swoboda zawarcia lub niezawarcia umowy,

• swoboda wyboru kontrahenta,

• swoboda ustalenia treści umowy,

• (jak również z reguły) swoboda wyboru jej formy

Swoboda zawierania umów jest wyrazem autonomii woli podmiotów prawa cywilnego.

Pojęcie oferty.

Pojęcie oferty wyjaśnia Kodeks Cywilny

Art. 66. § 1. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy.

Na tej podstawie ofertę zdefiniować można jako: oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta), skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej (oblata) które zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.

Oferta powinna:

• zawierać stanowczą propozycję zawarcia umowy,

• określać istotne postanowienia oferowanej umowy,

• mieć wyraźny i konkretny charakter

Zamiar zawarcia umowy i indywidualizacja adresata

Oświadczenie woli stanowiące ofertę musi wyrażać stanowczy zamiar zawarcia umowy. Adresat oferty musi być określony w taki sposób, aby możliwe było dojście do niego oferty - co oznacza, że tożsamość adresata nie może budzić wątpliwości.

Związanie ofertą

Związanie ofertą to stan, w którym oferent nie może odwołać oferty w określonym czasie, a oblat może przez przyjęcie złożonej mu oferty doprowadzić do zawarcia umowy o treści określonej w ofercie.

Art. 66.§ 2. Jeżeli oferent nie oznaczył w ofercie terminu, w ciągu którego oczekiwać będzie odpowiedzi, oferta złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie zostanie przyjęta niezwłocznie; złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia

Zgodnie z wyżej wymienionym artykułem, jeżeli została złożona w inny sposób, przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź. Jeżeli oferent wyznaczył termin, w którym będzie oczekiwał na odpowiedź, pozostaje związany ofertą do jego upłynięcia.

Jeżeli oblat ma prawo do nawiązania stosunku prawnego w drodze przyjęcia oferty, to konieczna jest ochrona interesów oferenta przed ewentualnym nadużyciem przysługującego oblatowi uprawnienia. W wypadku przyjęcia oferty, oferent ma obowiązek realizacji przedmiotowej umowy. Powstaje pytanie, jak można nakładać na oferenta obowiązek realizacji umowy, na której kształt nie miał bezpośredniego wpływu. Odpowiedzi na to pytanie udziela zasada tzw. lustrzanego odbicia.

Zasada lustrzanego odbicia wyrażona jest wprost w przepisie:

Art. 68. Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę.

Stanowi on że przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę. Zasada ta jest nadzwyczaj istotna dla całości instytucji oferty. Polega ona na tym, że oświadczenia woli oferenta i oblata muszą być ze sobą zgodne, co jest zrozumiałe, jako że mają się docelowo złożyć na treść umowy. Taka zgodność zachodzi, gdy oblat przyjmuje ofertę w całej jej rozciągłości, a znaczenie jego oświadczenia, w zakresie treści przyszłej umowy, jest identyczne ze znaczeniem oświadczenia oferenta - stanowiącym ofertę.

Zasada związania ofertą ma ogromne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo i pewność obrotu. Oblat może być bowiem pewien, że oferent w oznaczonym czasie nie wycofa oferty i może ewentualnie przedsiębrać niezbędne kroki zmierzające do przygotowania się do wykonania oczekiwanej umowy.

Przyjęcie oferty

Przyjęcie umowy to oświadczenie woli oblata, które współkonstytuuje zawarcie umowy.
Oświadczenie to powinno być zakomunikowane oferentowi. Przyjmując lub odrzucając ofertę, oblat realizuje swą decyzję na mocy ogólnej zasady wolności kontraktowania. Z kolei wolność kontraktowania polega na możności zawarcia albo niezawarcia umowy, swobodzie wyboru kontrahenta i ustalenia treści przedmiotowej umowy. Przepisy KC nie zawierają czytelnej definicji przyjęcia oferty.

Milczenie jako dopuszczalny sposób przyjęcia umowy:

Art. 68² KC. Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.

Przyjęcia oferty per facta concludentia.

Art. 69.Jeżeli według ustalonego w danych stosunkach zwyczaju lub według treści oferty dojście do składającego ofertę oświadczenia drugiej strony o jej przyjęciu nie jest wymagane, w szczególności jeżeli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku, skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania; w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać.

Jeśli strony nie postanowią inaczej umowę uważa się za zawartą w miejscu i chwili otrzymania przez oferenta oświadczenia o przyjęciu umowy.

Odwołalność oferty

Art. 66²§ 1 stanowi:

W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty.

Na podstawie tego artykułu rozumiemy że oferta może być skutecznie odwołana, jeżeli oświadczenie o odwołaniu dotrze do adresata przed wysłaniem przez niego oświadczenia o przyjęciu oferty.
Do KC wprowadzono odwołalność oferty, jako zasadę w obrocie profesjonalnym, przy czym przepis art. 66² § 2 KC określa wyjątki od tej zasady, stanowiąc:

Art. 66² § 2. Jednakże oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia.

Złożenie oferty w postaci elektronicznej

Art. 66¹ KC, normuje sposoby zawierania umów przy użyciu środków komunikacji elektronicznej. Paragraf 1 powoływanego przepisu odnosi się do warunków związania ofertą złożoną w postaci elektronicznej, zaś § 2, mający zastosowanie jedynie do przedsiębiorcy składającego ofertę w postaci elektronicznej, nakłada na niego liczne obowiązki informacyjne, których powinien dopełnić przed zawarciem umowy. Paragraf 3 odnosi się natomiast do czynności określonych jako zapraszanie drugiej strony do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert albo do zawarcia umowy w inny sposób i nakłada na przedsiębiorcę dokonującego owego „zaproszenia” obowiązki informacyjne przewidziane w treści § 2, nakazując jego odpowiednie stosowanie.

Art. 66¹ § 1. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.

§ 2. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o:

1) czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy; 
2) skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty; 
3) zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy;
4) metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie;
5) językach, w których umowa może być zawarta; 
6) kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli przedsiębiorca zaprasza drugą stronę do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert albo do zawarcia umowy w inny sposób.

Regulacja art. 66¹ KC ma zastosowanie wówczas, gdy w procedurze zawierania umowy oświadczenia woli składane są w takiej formie, która pozwala na ich przechowywanie, przetwarzanie i przesyłanie na elektronicznych nośnikach informacji. Jednak przepis art. 66¹ § 4 KC stanowi:

Przepisy § 1-3 nie mają zastosowania do zawierania umów za pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Nie stosuje się ich także w stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły.

Należy wnosić, że w takich przypadkach zastosowanie znajduje reguła ogólna. Ma to ogromne znaczenie dla możliwości zastosowania tej regulacji do konkretnych stanów faktycznych.

Wyżej wymieniony przepis art. 66¹ § 1 KC stanowi, że oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Przesłanką związania ofertą jest więc w istocie okoliczność niezależna od woli oferenta, bowiem taką jest potwierdzenie otrzymania przez adresata oferty.

Na podstawie po­wyższych przepisów, dla skuteczności oferty złożonej w ramach aktywnego dostępu do Internetu, za niewystarczające uznać należy wprowadzenie jej do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, aby oblat mógł zapoznać się z jej treścią. Dla skuteczności oferty złożonej w postaci elektronicznej konieczne jest bowiem doręczenie oferentowi oświadczenia potwierdzającego otrzymanie przez oblata oferty.
Oświadczenie o otrzymaniu oferty przez oblata nie jest tożsame z jej przyjęciem, oznacza jedynie, że oświadczenie woli oferenta wprowadzono do środka komunikacji elektronicznej i doręczono adresatowi w taki sposób, że mógł on się zapoznać z jego treścią. Potwierdzenie owo musi nastąpić niezwłocznie, przy czym termin biegnie od chwili złożenia przez oferenta jego oświadczenia woli. Oświadczenie o przyjęciu oferty może zostać złożone w terminie odpowiednim dla potwierdzenia jej otrzymania; zawiera wtedy jednocześnie owo potwierdzenie, jak i oświadczenie o przyjęciu oferty.

Ochrona konsumentów

Przepis z art. 9 ust. 1 z ustawy o ochronie praw konsumenta nakłada na przedsiębiorcę liczne obowiązki informacyjne względem konsumenta. Powinny one zostać wypełnione najpóźniej wraz ze złożeniem konsumentowi propozycji zawarcia umowy. Realizacja owego obowiązku zostanie dokonana, jeśli przedsiębiorca poinformuje konsumenta o:

- imieniu i nazwisku (nazwie), adresie zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy,
- organie, który zarejestrował działalność gospodarczą przedsiębiorcy, oraz o numerze, pod którym przedsiębiorca jest zarejestrowany,
- istotnych właściwościach świadczenia i jego przedmiotu,
- cenie lub wynagrodzeniu obejmujących wszystkie ich składniki, a szczególnie cła i podatki,
- zasadach zapłaty ceny lub wynagrodzenia,
- kosztach oraz terminie i sposobie dostawy,
- prawie odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni od dnia zawarcia umowy,
- kosztach wynikających z korzystania ze środków porozumiewania się na odległość, jeżeli są skalkulowane inaczej niż wedle normalnej taryfy,
- terminie, w jakim oferta lub informacja o cenie albo o wynagrodzeniu mają charakter wiążący,
- minimalnym okresie, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenie ciągłe lub okresowe,
- miejscu i sposobie składania reklamacji,
- prawie wypowiedzenia umowy, w przypadku umów zawieranych na czas nieoznaczony.

Konsument nie zostanie poinformowany na piśmie o prawie i terminie odstąpienia od umowy, bieg dziesięciodniowego terminu rozpoczyna się dopiero od uzyskania przez niego w jakikolwiek sposób informacji o prawie odstąpienia. Prawo odstąpienia wygasa w każdym razie z upływem trzech miesięcy od wykonania umowy, podobnie jak to ma miejsce w wypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa.

Bibliografia:

1. http://www.edukacjaprawnicza.pl/index.php?mod=m_artykuly&cid=3&id=595

2. W. Kocot, Wpływ Internetu na prawo umów, Warszawa 2004, s. 192.

3. Kodeks prawa cywilnego

4. W. Siuda, Elementy prawa dla ekonomistów, Poznań 2002, s.176-178

^{Jadwiga Socha gr. C6}

2

---