Tajemnice chronione prawem w Polsce

Tajemnica korespondencji, oznacza, iż wszystko, co jest przedmiotem przekazu od nadawcy do adresata, należy wyłącznie do tych osób, z wyjątkiem sytuacji, gdy wyrażą one zgodę na udostępnienie również innym informacji, które między sobą przekazują.

Tajemnica korespondencji jest istotną częścią składową prawa do poszanowania życia prywatnego, w tym również do poszanowania jej tajemnicy. Naruszenie tajemnicy korespondencji podlega karze z mocy prawa. W sytuacjach szczególnych (np. związanych ze ściganiem poważnych przestępstw) przepisy zezwalają na naruszenie tajemnicy korespondencji.

Każda korespondencja jest co do zasady tajna, a zgodę na jej rozpowszechnienie mogą wyrazić tylko nadawca oraz adresat.

Termin obejmuje dwie tajemnice:

• tajemnicę korespondencji wynikającą z art. 7 ustawy o PPUP Poczta Polska: Poczta Polska zapewnia w obrocie pocztowym ochronę tajemnicy korespondencji oraz poufność informacji o świadczonej usłudze.

• tajemnicę telekomunikacyjną wynikającą z art. 159 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne, obejmującą dane dotyczące użytkownika, treść indywidualnych komunikatów, dane transmisyjne, dane o lokalizacji oraz dane o próbach uzyskania połączenia między zakończeniami sieci w tym połączenia nieudane.

Naruszenie tajemnicy korespondencji jest przestępstwem określonym w art. 267 Kodeksu karnego i ścigane jest w Polsce na wniosek poszkodowanego.

Chroniona jest przez przepisy Kodeksu Cywilnego z 1964r., ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994r., Konstytucji RP, Kodeksie Karnym.

Tajemnica autorska - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

art. 84 - twórca, a na jego żądanie także wydawca i producent mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródła informacji wykorzystanych w utworze.

Tajemnica bankowa - termin prawniczy, który w prawie polskim został zdefiniowany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Oznacza wszystkie informacje dotyczące czynności bankowej, uzyskane w czasie negocjacji, w trakcie zawierania i realizacji umowy, na podstawie której bank tę czynność wykonuje z wyjątkami przewidzianymi w ustawie.

Obowiązek zachowania tajemnicy bankowej ma bank, osoby w nim zatrudnione oraz osoby, za których pośrednictwem bank wykonuje czynności bankowe

Tajemnica dziennikarska - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe

Art. 15 ust. 2. Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy:

1. danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych,

2. wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.

Tajemnica dziennikarska została też potwierdzona w Kodeksie postępowania karnego, który w art. 180 § 2 włącza dziennikarza do katalogu osób, które mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Z tajemnicy dziennikarskiej może zwolnić sąd lub prokurator.

Szczególną okoliczność stanowi sytuacja, gdy informacja, którą dziennikarz uzyskał dotyczy przestępstwa określonego w art. 254 Kodeksu karnego (ustawa nie została znowelizowana wraz ze zmianą Kodeksu karnego i dzisiejszy zapis odnosi się do wcześniejszego kodeksu, obecnie kwestię tę reguluje art. 240 Kodeksu karnego). W tej sytuacji tajemnica nie obowiązuje. Przywołany przepis Kodeksu karnego mówi o odpowiedzialności za niedoniesienie o przygotowaniach do najcięższych zbrodni (ludobójstwa, zamachu stanu, pozbawienia Rzeczypospolitej niepodległości, oderwania od Rzeczypospolitej części obszaru, zmiany przemocą konstytucyjnego ustroju, zamachu na konstytucyjne organy państwa, szpiegostwa, zamachu na życie głowy państwa, zamachu na jednostkę sił zbrojnych RP, zabójstwa, sprowadzenia niebezpieczeństwa zagrażającego życiu zdrowiu lub mieniu w wielkich rozmiarach, oraz aktów terrorystycznych - porwania statków powietrznych lub wodnych i wzięcia zakładników).

Wynika z tego, że w tych szczególnych przypadkach dziennikarz ma nie tylko prawo, ale i obowiązek powiadomić organa ścigania, a za brak takiego powiadomienia odpowiada karnie.

Zgodnie z treścią art. 225 Kodeksu postępowania karnego organ prowadzący postępowanie dowodowe może dokonać konfiskaty treści objętych tajemnicą dziennikarską, jednakże nie jest uprawniony do zapoznania się z nimi. Tego typu treści w zabezpieczonej postaci dostarczane są sądowi i to on decyduje wówczas o uchyleniu tajemnicy dziennikarskiej lub zwróceniu materiałów do pierwotnego dysponenta.

Tajemnica kontroli państwowej

Tajemnica NIK - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli.

Pracownicy NIK zobowiązani są do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, które uzyskali w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych.

Tajemnica lekarska - termin prawniczy wprowadzony w art. 40 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza.

Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

Tajemnica pielęgniarska - termin prawniczy zawarty w ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej.

art. 17 ust. 1 - pielęgniarka i położna są obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.

Pojęcie zostało wprowadzone ustawą z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej.

art. 21 - pielęgniarki i położne obowiązane są do zachowania tajemnicy o pacjentach.

Tajemnica aptekarska - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich.

art. 21 pkt 2 - osoby wykonujące zawód aptekarza obowiązane są zachować w tajemnicy wiadomości dotyczące zdrowia pacjenta, uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu.

Tajemnica zdrowia psychicznego - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.

Rozdział 6 (art. 50-52) - obowiązek ochrony tajemnicy dotyczy wszelkich informacji jak również i osób wykonujących czynności wynikające z ustawy.

Tajemnica maklerska - termin prawniczy wprowadzony uchyloną ustawą z 21 sierpnia 1997 r. o publicznym obrocie papierami wartościowymi

Art. 159 - 161 - za tajemnicą zawodową uznaje informacje związane z publicznym obrotem papierami wartościowymi, których ujawnienie mogłoby naruszać interes uczestników obrotu.

Zgodnie z ustawą tajemnicę stanowią również informacje dotyczące remitenta lub papieru wartościowego, które nie zostały przekazane do publicznej wiadomości, a których ujawnienie mogłoby w istotny sposób wpłynąć na cenę papieru wartościowego.

Tajemnica oświadczeń majątkowych - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

Art. 10 ust. 3 Informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym stanowią tajemnicę prawnie chronioną i podlegają ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli tajności „zastrzeżone” określonej w przepisach o ochronie informacji niejawnych, chyba że osoba, która złożyła oświadczenie, wyraziła pisemną zgodę na ich ujawnienie.

Pierwotnie informacje te stanowiły tajemnicę służbową. Pojęcie to zniosła ustawa z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.

Podobne rozwiązanie obowiązuje wobec oświadczeń majątkowych składanych przez radnych - art. 24h. ust. 2 ustawy z dnia 8 maja 1990 r. o samorządzie gminnym.

Tajemnica pracownika socjalnego - termin prawniczy wprowadzony uchyloną ustawą z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej znowelizowany ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, w art 119 ust. 2 pkt 5: „Przy wykonywaniu zadań Pracownik socjalny jest obowiązany zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, także po ustaniu zatrudnienia, chyba że działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny.”

Tajemnica przedsiębiorstwa - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Art. 11 ust. 4. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, handlowe, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Tajemnica adwokacka - termin prawniczy wprowadzony ustawą z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2015 r. Poz. 615)

Art. 6.

• 1. Adwokat obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej.

• 2. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie.

• 3. Adwokata nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej co do faktów, o których dowiedział się udzielając pomocy prawnej lub prowadząc sprawę.

• 4. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2014 r. poz. 455) - w zakresie określonym tymi przepisami.

Tajemnica prokuratorska - zasada wynikająca z art. 48 ustawy o prokuraturze z 20 czerwca 1985 roku. Mówi ona, że prokurator jest zobowiązany zachować w tajemnicy okoliczności, o których dowiedział się w postępowaniu przygotowawczym, a także poza jawną rozprawą sądową. Obowiązek ten trwa także po ustaniu stosunku służbowego.

Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje jedynie w przypadku, gdy prokurator składa zeznania jako świadek w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu niesprzecznemu z celami wymiaru sprawiedliwości (w takich sytuacjach od zachowania tajemnicy może prokuratora zwolnić Prokurator Generalny).

Tajemnica notarialna - termin prawniczy wprowadzony ustawą z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie

Art. 18 Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne. Obowiązek ten ustaje w przypadku składania zeznań jako świadek przed sądem.

Tajemnica skarbowa - termin prawniczy wprowadzony w ustawie /zakres I/ z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. Poz. 613).

Art. 293. § 1. Indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów objęte są tajemnicą skarbową.

• § 2. Przepis § 1 stosuje się również do danych zawartych w:

• informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione w § 1,

• aktach dokumentujących czynności sprawdzające,

• aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej oraz aktach spraw karnych skarbowych,

• informacjach uzyskanych przez organy podatkowe z banków oraz ze źródeł innych niż wymienione w § 1 lub w pkt 1 i 2.

Tajemnica skarbowa - /zakres II / ustawa z dnia 28 września 1991 r. Kontrola skarbowa (tekst jednolity z dnia 7 stycznia 2004 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 65))

Art. 34. Informacje gromadzone i przetwarzane w ramach kontroli skarbowej stanowią tajemnicę skarbową.

Tajemnica spowiedzi - jeden z obowiązków spowiednika. Polega na zachowaniu w tajemnicy wszelkich faktów, o których spowiednik dowiaduje się podczas spowiedzi danej osoby. Naruszenie tajemnicy spowiedzi pociąga za sobą konsekwencje w postaci popadnięcia w ekskomunikę, od której może zwolnić tylko Stolica Apostolska.

Zdrada tajemnicy spowiedzi ma miejsce, gdy spowiednik mówiąc o konkretnej osobie (wprost lub domyślnie), wspomina o fakcie, który zna z jej spowiedzi. Może chodzić tu zarówno o grzechy, jak też i inne sprawy poruszane w ramach spowiedzi, a także fakt rozgrzeszenia lub jego brak.

Naruszenie to nie zachodzi, gdy spowiednik mówi o czyjejś spowiedzi (nawet o grzechach) bez wskazania osoby. Nie ma także naruszenia tajemnicy, gdy mówi o faktach ze spowiedzi fikcyjnej (udawanej). Sporna jest kwestia poruszania przez spowiednika tematów, które zna jednocześnie ze spowiedzi i spoza niej.

Prawo karne procesowe wyłącza możliwość przesłuchiwania jako świadków duchownych co do faktów, o których dowiedzieli się w trakcie spowiedzi (art. 178 kpk). Natomiast zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi (art. 261 kpc).

Tajemnica statystyczna - termin prawniczy wprowadzony ustawą z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej.

Art. 10. Zbierane i gromadzone w badaniach statystycznych statystyki publicznej, dane indywidualne i dane osobowe są poufne i podlegają szczególnej ochronie; dane te mogą być wykorzystywane wyłącznie do opracowań, zestawień i analiz statystycznych oraz do tworzenia przez służby statystyki publicznej operatu do badań statystycznych prowadzonych przez te służby; udostępnianie lub wykorzystywanie danych indywidualnych i danych osobowych dla innych niż podane celów jest zabronione (tajemnice statystyczne).

Trybunał Konstytucyjny zezwala na zwolnienie z tajemnicy statystycznej.

Nowa ustawa o ochronie informacji niejawnych likwiduje pojęcia tajemnicy państwowej i służbowej. Zmiany wchodzą w życie 2 stycznia 2011 r.

Likwidacja tajemnicy służbowej sprawi, że z zakresu ochrony przewidzianej dla informacji niejawnych zostaną wyjęte tajemnice, takie jak: adwokacka, lekarska, dziennikarska, danych osobowych i wiele innych. Według poprzedniej ustawy o ochronie informacji niejawnych pochodzącej z 1999 r. wszystkie tego typu tajemnice obywateli mieściły się w zakresie tajemnicy służbowej.

Nowa ustawa z 2010 r. nie będzie już w tę sferę ingerować, tego typu tajemnice będą chronione wyłącznie na podstawie ustaw szczególnych (np. w przypadku tajemnicy adwokackiej jest to ustawa Prawo o adwokaturze). "Ochronie określonej przepisami ustawy powinny podlegać tylko takie informacje, których ujawnienie przyniosłoby szkody interesom państwa" - napisano w uzasadnieniu projektu. Konsekwencją takiej regulacji zdaniem autorów projektu ma być też radykalne zmniejszenie liczby informacji niejawnych.
Ustawa zachowuje cztery dotychczas obowiązujące klauzule - "ściśle tajne" i "tajne" (pod rządami poprzedniej ustawy przewidziane dla tajemnicy państwowej) oraz "poufne" i "zastrzeżone" (dotychczas związane z tajemnicą służbową). Zmienią się jednak definicje klauzul. Według przewidywań rządu sprawi to, że znaczna część informacji do tej pory "ściśle tajnych" będzie klauzulowana jako "tajne" lub "poufne", natomiast część informacji dotychczas "tajnych" zostanie teraz objęta klauzulami "poufne" i "zastrzeżone".

---