Chemia w kuchni

1. Słona woda

Dodaj łyżeczkę soli do szklanki wody i pomieszaj. Czy wciąż widzisz ziarenka soli? Właściwie sól wciąż jest w szklance, ale nie możesz jej zobaczyć, bo ROZPUŚCIŁA się w wodzie.

Czy znasz inne substancje, które rozpuszczają się w wodzie?

2. Słodka woda, lemoniada lub napój Vibowit

Podobny eksperyment możesz zrobić z cukrem. Po prostu do szklanki wody pitnej dodaj łyżeczkę cukru (możesz też wsypać torebkę Vibowitu albo lemoniady w proszku) i pomieszaj. Obserwuj, co dzieje się z proszkiem.

Na przykładzie Vibowitu można wyjaśnić co to są witaminy, kto je odkrył (nazwy witaminy użył po raz pierwszy polski biochemik K. Funk w 1912 r.) i jakie jest ich działanie.

3. Woda z przyprawami

A teraz możesz zrobić inny eksperyment z przyprawami: majerankiem, bazylią lub oregano. Te dwie ostatnie używane są w kuchni włoskiej (można pokazać Włochy na mapie lub globusie). Wrzuć łyżeczkę wybranej przyprawy do szklanki wody i pomieszaj. Czy się rozpuszcza? Nie - ponieważ przypra-wa nie tworzy z wodą jednolitej mieszaniny. Woda nie jest dla nich rozpuszczalnikiem.

4. Mikstura z bąbelkami

Teraz do szklanki wlej 10 łyżek octu i dodaj łyżkę sody. Wszystko pomieszaj. Co się dzieje? Powstały bąbelki. Wkrótce soda rozpuści się w occie. Przy okazji powstał GAZ.

Możemy wtedy porozmawiać jeszcze o innych gazach m.in. o gazie używanym w naszych kuchniach, który jest niewidoczny, ale mający jednak wyraźny zapach.

5. Czy olej i ocet się mieszają?

Zapełnij połowę szklanki wlewając do niej oleju i 2 łyżki octu. Pomieszaj. Czy substancje się mieszają? Olej jest lżejszy niż ocet, dlatego pływa na powierzchni. Przy okazji zrobisz sos do sałatki. Teraz możesz także dorzucić do niego troszeczkę soli i pieprzu, a nawet dodać troszeczkę musztardy
i sos gotowy. Smacznego.

6. Czy jajko potrafi pływać?

Ugotuj jajko na twardo i delikatnie wrzuć je do szklanki z wodą. Zobaczysz, że jajko będzie leżało na dnie. Jajko jest CIĘŻSZE niż woda. A teraz dodaj dwie łyżki soli i poczekaj aż sól w ca-łości się rozpuści. Co się dzieje z jajkiem? Jajko pływa! Dlatego, że słona woda jest cięższa niż jajko.

7. Czy woda znika?

To będzie dłuższy eksperyment. Napełnij słoik wodą i przyklej kawałek taśmy klejącej lub plastra, aby oznaczyć jej poziom. Po kilku dniach obserwuj, czy poziom wody jest wciąż taki sam. Co się dzieje z wodą? Woda paruje tzn., że dostaje się do powietrza. Tak naprawdę wcale nie znika, ale zmienia swoją postać - z ciekłej na gazową.

8. W jaki sposób nitka potrafi przykleić się do kostki lodu?

Wrzuć kostkę lodu do słoiczka z zimną wodą. Połóż długą nitkę na kostkę lodu (najlepiej w połowie kostki), tak żeby wystawała ze słoiczka. Posyp trochę soli na kostkę lodu, w miejscu, gdzie dotyka ona nitki. Poczekaj dwie minuty i spróbuj podnieść kostkę na nitce.

Sól spowodowała, że lód zaczął się topić, a potem z powodu otaczającej go zimnej wody, zamarzł znowu, tym razem wraz z nitką. Sól powoduje, że lód się topi. Dlatego w zimie sypie się sól na drogi, aby usunąć gołoledź.

Źródło:

• Natalia Dueholm

• Andrzej Łuczak

• Diane Molleson, Sarah Savage, „Easy Science Experiments”, Scholastic Inc., New York, 1993

• „How and Why Science, Science At Home”, World Book, Inc. 1998 w opracowaniu N. Dueholm

---