Bohater romantyczny - typy i omówienia
TYPY BOHATERÓW ROMANTYCZNYCH
bohater bajroniczny - to typ bohatera wykreowany przez Johna George`a Byrona w jego powieści poetyckiej pod tytułem "Giaur". Tytułowy bohater czyli niewierny wśród muzułmanów jest człowiekiem porywczym, kieruje się emocjami, działa gwałtownie i zdecydowanie. Giaur utracił kochankę, teraz gna go żądza zemsty na mordercy ukochanej. W końcu zabija sprawcę swego nieszczęścia, jednak nie zaznaje spokoju, przeciwnie, teraz targają nim wyrzuty sumienia, które próbuje ugasić, wstępując do klasztoru. Bohater bajroniczny jest więc romantykiem, w życiu kieruje się przede wszystkimi uczuciami, najważniejsza jest dla niego miłość do kobiety, jednak kiedy ja traci, miłość zostaje zastąpiona przez nie mniej silną żądzą zemsty. Bohater bajroniczny jest bohaterem aktywnym, działającym. Ważną cecha bohatera bajronicznego, jak i w ogóle romantycznego jest indywidualizm.
R E K L A M A |
Bohater werteryczny - to również typ bohatera romantycznego, jednak wykreowany nieco inaczej. Typ ten wziął początek i nowi nazwę od bohatera powieści Goethego, zatytułowanej "Cierpienia młodego Wertera". Bohater werteryczny również jest idealistą i podobnie jak Giaur, kieruje się uczuciem, jego miłość także jest przejmująca i silna i ona także okazuje się destruktywna. Zasadnicza różnica między Giaurem a Wertepem polega na ich usposobieniu. O ile giaur działa, walczy, zabija przeciwnika, o tyle Werter jest raczej bierny, skupia się na swoich uczuciach. Werter jest wsłuchany w swoje wnętrze, a każde jego drgnienie zapisuje w litach do przyjaciela. Postawa werteryczna to postawa rezygnacji, nostalgii, samotnego cierpienia. Werter nie może być ze swoją ukochana Lotta, ponieważ jej ręka należy już do innego, wiąże ja przysięga złożona umierającejmatce. Tym niemniej dziwi bierność Wertera, który w końcu odbiera sobie życie, zawiedziony w swym uczuciu. bohater renejski - to typ bohatera romantycznego powstały we Francji, to również romantyk, cierpiący na "chorobę wieku", pałający niechęcią do życia, znudzony własną biernością i rozczarowany rzeczywistością. Taki rodzaj bohatera pojawiał się już w twórczości Jana Jakuba Rousseau Musseta ("Spowiedź dziecięcia wieku") czy Wiktora Hugo ("Nędznicy")
bohater rosyjski - podobnie jak werteryczny zniechęcony do życia, nie widzi celu własnej egzystencji,
Bohater romantyczny w Polsce
Polski romantyzm toczył się własnymi drogami, zachodnie wpływy są widoczne szczególne w pierwszej fazie epoki. I tak Gustaw z II i IV części "Dziadów" przypomina pod wieloma względami Wertera, Gustaw jest nieszczęśliwym kochankiem, zawiedzionym w miłości. Czuje się odrzucony, jego życie traci sens, bez swojej miłości jest niczym. Człowiek bardzo wrażliwy przeżywa zawód wyjątkowo silnie. On również szuka ukojenia w śmierci, jednak go nie znajduje. W IV części "Dziadów" widzimy Gustawa jako widmo, zbłąkaną duszę, która snuje się po ziemi cały czas trawiona bólem nieszczęśliwej miłości. Nawetśmierć nie dała mu zapomnienia. Gustaw podobnie jak Werter jest wpatrzony we własne serce, nie obchodzi go nic poza jego osobistym nieszczęściem.
Pierwsze symptomy przemiany
W 1823 roku ukazuje się powieść poetycka Adama Mickiewicza pod tytułem "Konrad Wallenrod" stanowiąca już wyraźną zapowiedź przemian w kreacji polskiego bohatera romantycznego. Konrad Wallenrod jest średniowiecznym rycerzem, z romantyzmem łączy go prymat uczucia nad rozumem, kierowanie się emocjami. Jednak nie przypomina on wcześniej prezentowanych kochanków. Konrad Wallenrod jest przede wszystkim rycerzem. Jego miłość jest szczęśliwa, przynajmniej do czasu. Jego ukochana odwzajemnia uczucie i oddaje mu swoją rękę. Małżeństwo to mogłoby być szczęśliwe, gdyby ojczyzna nie była zagrożona, Mickiewicz pisze o Konradzie: "Szczęścia w domu nie zaznał, bo go nie było w ojczyźnie". Tak więc na przeszkodzie ej miłości nie stoi żaden trzeci, ani społeczne konwenanse, tu rywalką kobiety jest ojczyzna. I Konrad wybiera ojczyznę i to jest znamienny wybór, bo dotąd miłość do kobiety stanowiła w literaturzeromantycznej wartość najwyższa. Konrad poświęca wiele, oprócz życia u boku ukochanej musi wyrzec się także życia w ojczyźnie, bo misterny LAN wymaga, by powrócił do zakonu krzyżackiego, mieszka więc wśród obcych, wreszcie musi wyrzec się także honoru i uciec do nierycerskich metod walki. "Konrad Wallenrod" jest więc pierwszym sygnałem przewartościowań w romantycznym systemie, już nie miłość do kobiety ale uczucia patriotyczne stanowią cel najważniejszy.
"Gustaw obiit, Konrad natus est"
zasadnicza zmiana w kreacji bohatera romantycznego została ukazana w III części "Dziadów", gdzie Mickiewicz przedstawił jaw sposób symboliczny. Oto umiera Gustaw, romantyczny kochanek, rodzi się Konrad - patriota i Mesjasz. Ta scena metamorfozy odzwierciedla ogólny trend literacki. Romantyczny kochanek nie przystaje do realiówpolitycznych polski, gdy ginie ojczyzna nie ma miejsca na osobiste tragedie, liczy się dobro całego narodu, wtedy trzeba zapomnieć o swoich własnych nieszczęściach. Gustaw był zapatrzony w osobista tragedię, Konrad "cierpi za miliony", jego tragedia jest tragedią narodu.
Konrad jest bohaterem prometejskim, pragnie poświęcić się za dobro wspólnej sprawy, jest gotów ponieść śmierć, jeśli to ma przynieść wyzwolenie. Jeszcze silniej zaznacza siębunt bohatera, o ile bohater werteryczny był skłócony ze światem, nie znajdował w nim miejsca dla siebie, o tyle Konrad jest gotów stanąć do walki, jego przekonanie o słuszności sprawy, w obronie której występuje, jest tak wielkie, ze nie waha się wadzić z samym nawet Bogiem. Jest też postawa Konrada postawą mesjanistyczną, bowiem bohater pragnie złożyć samego siebie w ofierze za zabawienie świata od tyranii. Warty podkreślenia jest także indywidualizm Konrada, bohater, poeta jest przekonany o swej mocy i wielkości, ma poczucie misji dziejowej i w walce o nią nie cofnie się przed niczym. To właśnie poczucie dumy i pewności swej racji wiedzie go do bluźnierstwa. Konrad oskarża Boga o złe sprawowanie rządów nad światem, o obojętność wobec losu cierpiących i wzywających Jego pomocy. Konrad wyrzuca Bogu, że jest tylko rozumem, pozbawionym serca, dlatego wyzywa Go na pojedynek na uczucie. Faktycznie Konradem kieruje szczytne uczucie współczucia dla narodu, który cierpi katusze oraz gotowość wzięcia tego brzemienia na własne barki.
Dojrzewanie do decyzji, czyli droga Kordiana przez mękę
tym samym czasie powstaje "Kordian " Juliusza Słowackiego - kolejna odsłona bohatera romantycznego. Słowacki również pisze swój utwór po klęsce powstania listopadowego, on również jest świadomy nieprzystawalności ideałuromantycznego do faktycznych potrzeb Polaków. Polacy są zniewoleni i potrzebują zdecydowanego działania, w tej sytuacji bohater zniechęcony zżyciem, znudzony i zapatrzony w siebie nie może stanowić wzoru. Słowacki również przedstawia w swym utworze przemianę bohatera, kierunek zmian jest podobny, choć sama metamorfoza nie tak gwałtowana i nie tak spektakularna. Kordian również jest romantycznym kochankiem, wrażliwym dziecięciem wieku, które żyje w świecie własnych marzeń i wyobraźni. Nawet wybranka jego serca to dostrzega, widzi w nim marzyciela, skupionego na własnych przeżyciach, to dlatego z pobłażaniem taktuje jego wyznanie miłosne. Zrozpaczony Kordian ma samobójcze myśli,, jednak czuje strach przed nieznanym, niczym Hamlet zastanawia się, co czeka człowieka po śmierci. Dotąd jego historia bardzo przypomina "Cierpienia młodego Wertera" autorstwa Goethego. Jednak to dopiero pierwszy akt dramatu i pierwszy akt życia młodzieńca. Po tym okresie młodzieńczych rozważań następuje czas dorosłości i kontaktu z rzeczywistością. Kordian rusza w podróż po Europie, by się przekonać, ze świat jest okrutny, zdominowany przez wartości materialne, wszystkim rządzi pieniądz, nawet miłość jest sprzedajna. Poezja, na której się wychował i której zawierzył (w tym przypadku "Król Lear" Szekspira) była fałszem, karmiła go mrzonkami. Rozgoryczony dokonuje rozrachunku ze swatem i własnym życiem i właśnie wtedy, na szczycie Mont -Blanc następuje zasadnicza przemiana. Bohater Słowackiego odnajduje cel, celem tym jest walka o wolność ojczyzny. Mamy wiec sytuacje analogiczna jak u Mickiewicza, w miejsce romantycznego kochanka, cierpiącego na egzystencjalna nudę i miłosne męki rodzi się bojownik o wolność i niepodległość. Przemiana Kordiana jest lepiej umotywowana psychologicznie, stanowi ona ważny element utworu, autor poświecił jej wiele miejsca, natomiast u Mickiewicza metamorfoza dokonuje się dość gwałtownie i stanowi dopiero wstęp do dalszych wypadków. Kordian, podobnie jak Konrad, jest samotnikiem, indywidualista, który własnymi siłami chce ocalić naród. Jednak tu podobieństwa się kończą, Słowacki negował mickiewiczowską koncepcje mesjanizmu, przeciwstawiając mu winkelriedyzm. Termin ten zaczerpnął z legendy szwajcarskiej. Winkelried był bohaterem narodowym, zasłynął poświeceniem własnego życia dla ogólnego zwycięstwa. Jako słynny rycerz wystawił swoją pierś na kusze przeciwników, w ten sposób powstał wyłom w szeregach Maurów, co zadecydowało o zwycięstwie Szwajcarów. Właśnie tak widzi swoją rolę Kordian, on chce być Winkelriedem dla Polaków, gotów jest poświęcić siebie. Dlatego podejmuje się zabić cara, Mikołaja i, koronowanego już na króla Polski. Kordian widzi w tym czynie sprawiedliwa zemstę za krzywdy, jakie wyrządził despotyczny władca Polakom. Jednocześnie ma moralne wątpliwości, waha się zabić bezbronnego, prawowitego władcę Polski. Trawi go także strach. Ostatecznie pada zemdlony pod drzwiami królewskiej sypialni.
Kordian ponosi klęskę, bo działał samotnie, romantyczny indywidualizm zostaje skompromitowany.
Jacek Soplica - romantyczny bohater w kolejnej odsłonie
"Pan Tadeusz" to dzieło wieńczące twórczą drogę Mickiewicza (potem powstały jeszcze utwory liryczne, jednak nie opublikowane już za życia autora), bohater epopei - Jacek Soplica to ostatnie słowo wieszcza w kwestii romantycznego bohatera. W przypadku Jacek Soplicy mamy do czynienia ze znanym już motywem wewnętrznej przemiany. Początek wygląda klasycznie. Jacek Soplica to porywczy młody człowiek, dla którego miłość do Ewy Horeszkówny stanowi teść życia. Jacek jest butny i dumny. Lubiany przez okoliczną szlachtę, cieszył się dużym poparciem i sympatią, także kobiety darzyły go względami. Jednak jego uczucia skierowane były do córki potężnego magnata. Mimo różnic stanowych i majątkowych, Jacek zamierzał się oświadczyć, był pewien wzajemności ze strony wybranki, a jej ojciec okazywał mu przychylność. A jednak w tym względzie nie okazał. Wydał córkę za innego, partię bardziej odpowiednią dla córki magnata. Jacek szaleje z rozpaczy i urażonej dumy. Porywcza natura skłoniła go do wykorzystania okazji, kiedy Mola najechali dwór Horeszków. Wtedy też wypalił z pistoletu i zabił Stolnika. Od tej pory zaczyna się jego pokuta, nieszczęśliwe małżeństwo, odrzucenie społeczne, poczucie winy… Odkupienia win szuka najpierw na różnych frontach, chcąc spłacić dług wobec ojczyzny i zmazać piętno zdrajcy. Wreszcie wstępuje do klasztoru, by jako wysłannik zakonu, pełniąc funkcje tajnego emisariusza na ziemiach litewskich. Tu, już jako ksiądz Robak, z poświęceniem i pokorą działa na rzecz sprawy narodowej. Działa rozsądnie, według planu. Szuka porozumienia. Wie, ze zwycięstwo wymaga zjednoczenia sił całego narodu, nie próbuje już walczyć sam, jego postawa w niczym nie przypomina uniesień Konrada. Tak więc ostatni typ bohatera cechuje się rozwaga, działa dla dobra ogółu, ale już nie sam, lecz z narodem. A romantykami z początku epoki łączy go cel i siła uczucia.