Praca z historii opieki nad dzieckiem wg. Stanisława Adamka „Podstawowe problemy funkcjonowania opieki społecznej na Śląsku w latach 1922-1939
Mateusz Jeszonek
PR i PO
Gr.II
Pytania dotyczące najważniejszych treści umieszczonych w Zeszycie Edukacji Historycznej:
Jakie regulacje prawne na temat udzielania pomocy społecznej można znaleźć w konstytucji z 17 marca 1921 roku?
Jak można ocenić działalność Wydziału Pracy i Opieki na Śląsku oraz powiatowych i gminnych związków komunalnych?
Jak postrzegano opiekę społeczną po 1923 roku ?
Czy opiekę nad ubogimi w latach 1922-1939 można uznać za wystarczającą ?
Jakie inne kierunki rozwoju opieki społecznej można wymienić ?
Czy umieszczanie dzieci w rodzinach zastępczych przyniosło oczekiwane rezultaty ?
Jak działalność związków komunalnych wpływała na rozwój opieki nad wychowankami głuchoniemymi i niewidomymi ?
Jakie można wyróżnić formy opieki społecznej z lat 1922-1939 ?
Ad.1
W konstytucji z dnia 17 marca 1921, można znaleźć takie regulacje, które dotyczą obowiązku udzielania pomocy społecznej wobec potrzebujących. Pomoc społeczna została rozdzielona na jakość jej udzielania odpowiednio w gminach, związkach komunalnych w powiatach, miastach oraz województwach. Tak więc w gminach (do 25 tys. mieszkańców), stosowano opiekę pozazakładową, a opieka o charakterze zakładowym istniała tylko wtedy, gdy posiadano określone fundusze do jej założenia i utrzymanie danego zakładu.
Natomiast inaczej wyglądała sytuacja w związkach komunalnych powiatowych, która udzielała pomocy materialnej ubogim gminom, ich działalność obejmowała cały powiat.
Miasta wydzielone z związków komunalnych (ponad 25 tys. mieszkańców) sprawowały opiekę zarówno opiekę zakładową jak i pozazakładową.
Województwa w swej pracy opiekuńczej uzupełniały opiekę sprawowaną przez powiaty, udzielały im pomocy materialnej oraz organizowały działy opieki społecznej wymagającej stałych urządzeń i zakładów. Swoją opieką obejmowały całe województwo.
Ad. 2
Wydział Pracy i Opieki został utworzony 17 czerwca 1922 roku w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim. Warto zwrócić uwagę iż swoim zainteresowaniem objął rozwój instytucji o charakterze samopomocy społecznej, inaczej mówiąc były to organizowane kolonie, kluby robotnicze czy też związki kulturalno-oświatowe. Organizacje o charakterze samopomoc społecznej odegrały tutaj ważną role w zwalczaniu alkoholizmu, żebractwa czy też nierządu. W roku 1928 Wydział Pracy i Opieki rozbudował się w różnych specjalnościach, a dostrzec to można przy stworzonych nowych urzędów do spraw opieki do których należą: Biuro centralne, urząd zdrowia, urząd opieki nad inwalidami wojenno-powstańczymi, urząd młodzieży, szpital dla dzieci oraz urząd opieki nad ubogimi.
Natomiast powiatowe i gminne związki komunalne mogą się pochwalić rozbudowaną opieką nad dziećmi, młodzieżą oraz macierzyństwem, działalnością opieki nad dorosłymi, następnie wychowania przymusowego, pielęgnowania chorych, pokrywanie kosztów pogrzebowych, koszty administracyjne itp.
Ad. 3
Opieka społeczna zmieniła swe znaczenie w 1923 roku, i oznacza zaspokojenie przez środki publiczne niezbędnych potrzeb życiowych tych osób, które trwale lub chwilowo własnymi środkami materialnymi lub własną pracą uczynić tego nie mogą, jak również jest to zapobieganie wytwarzaniu się stanu powyżej określonego.
Opieka społeczna od 16 sierpnia 1923 roku obejmuje w szczególności opiekę nad niemowlętami, dziećmi, młodzieżą, głównie będącymi sierotami, półsierotami, dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi, przestępczymi oraz zagrożonymi wpływem złego otoczenia. Opieka społeczna w myśl ustawy powinna obejmować również starców oraz inwalidów.
Ad. 4
Opieka nad ubogimi, a więc opieka nad osobami, które nie są w stanie sami utrzymać swej rodziny, ani podeprzeć się nad innymi osobami prywatnymi, a zdać się mogły tylko na opiekę oferowaną przez państwo, dokładniej ubogimi zajmuje się miejscowe i krajowe związki wspierania ubogich.
Miejscowe związki były zakładane przez jedną lub więcej gmin złączonych w całość a w skład ich działania wchodziły gminy, obszary dworskie, zbiorowe związki wspierania ubogich. Zajmowały się wszelką formą pomocy ubogim w miejscu ich zamieszkania. Do takiej pomocy wchodziły między innymi zasiłki, zapomogi, pomoc w utrzymaniu mieszkania, podczas klęsk żywiołowych i inne.
Ad. 5
Opieka nad ubogimi, nie jest jedyną specjalnością opieki społecznej stosowanej na Śląsku, dochodzą do niej takie kierunki jak, opieka macierzyńska, która obejmowała swym zasięgiem wszystkie ubogie kobiety ciężarne a w skład opieki mieściła się między innymi pomoc lekarska podczas ciąży i połogu, jednorazowym dodatku do połogu lub podczas trwania ciąży, udzielenie zapomogi połogowej, udzieleniu zapomogi dla kobiet karmiących piersią przez okres 12 tygodni po połogu.
Inną ważną dziedziną opieki, była opieka nad dziećmi do lat 4, które utrzymywano przez żłobki funkcjonujące na terenie gminy według ustawy z dn. 20 kwietnia 1926 roku, koszty utrzymania żłobka opłacał w połowie Skarb Śląski a w połowie gmina, dzieci po ukończeniu 4 roku życia zostawały przenoszone do sierocińca lub rodziny zastępczej.
Ad. 6
Między rokiem 1938 i 1939 opracowano Regulamin umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych, według regulaminu do rodzin zastępczych oddawano dzieci w wieku poniżej 14 roku życia. Do rodzin zastępczych trafiały zarówno sieroty jak i dzieci których rodzice żyli, jednak pierwszeństwo otrzymywały oczywiście sieroty. Rodzina zastępcza aby zaistnieć jako takowa musiała spełniać szereg warunków podstawowych do utrzymywania dzieci. Większość takich rodzin była zlokalizowana na wsi lub w małych miasteczkach, było to korzystne z powodu możliwość za jakimi szła ta lokalizacja, a mianowicie dzieci miały zapewnioną naukę pracy na roli, czy też ogrodnictwo. Rodziny zastępcze musiały być tego samego wyznania co wychowanek lub zagwarantować mu możliwość do praktyk religijnych swego wyznania. Oprócz tego rodzina zastępcza musiała spełniać wiele innych obowiązków względem wychowanka aby móc podjąć nad nim opiekę. Rodzina zastępcza nie powinna mieszkać zbyt blisko swego dotychczasowego miejsca pobytu wychowanka. Zabronione było również zatrudnianie do pracy wychowanków.
Na początku forma opieki w rodzinach zastępczych rozwijała się bardzo dobrze. Jednak gdy na przełomie 1937 i 1938 roku zostały przeprowadzone kontrole (nie prowadzono na bieżąco rejestru rodzin i nie nadzorowano ich działalności) po których okazało się że organizacja i funkcjonowanie rodzin zastępczych budziły zastrzeżenia. Dlatego również został stworzony Regulamin umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych. Sytuacja była na tyle zła, że zaczęto organizować systematyczną kontrolę rodzin zastępczych.
Ad. 7
Działalność związków komunalnych obejmowała opiekę nad dziećmi niewidomymi oraz głuchoniemymi które osiągnęły wiek szkolny, sam zakład był opłacany przez Krajowy Związek Wspierania Ubogich. Natomiast nad dziećmi czuwać musiał magistrat, burmistrz, naczelnik gminy, którzy mieli za zadanie sporządzanie odpowiednich wykazów dla zakładów specjalnych. Dziecko przed umieszczeniem do zakładu było badane przez lekarza powiatowego pod względem rozwoju fizycznego, umysłowego i zdolności do kształcenia. Dziecko nie musiało trafić do zakładu jeżeli rodzina potrafiła mu zapewnić możliwość kształcenia udzielaną przez nauczycieli specjalistów, rozwój kształcenia u dziecka był sprawdzany przez inspektorów szkolnych i jeśli rozwój był uważany za zbyt niski dziecko natychmiast trafiało do zakładu specjalnego. Obowiązek szkolny nie obejmował osób niezdolnych do kształcenia którą stwierdził wcześniej lekarz powiatowy.
Ad.8
Opiekę społeczną w latach międzywojennych w Polsce była rozdzielona na opiekę otwartą (częściową) oraz opiekę zakładową (całkowitą). Do skład form opieki otwartej wchodziły: stacje opieki i dziecka, kuchnia mleka, żłobki, ochronki, dożywianie dzieci szkolnych, kolonie letnie i półkolonie, ogniska młodzieżowe, kuchnie ludowe, poradnie specjalistyczne, pomoc doraźna, schroniska dla ubogich. Liczba zakładów opieki otwartej na Śląsku po roku 1928 wynosiła 281. Największy procent tych placówek posiadały ochronki, było ich aż 250. Natomiast opiekę zakładową tworzyły: zakłady wychowawcze, zakłady dla umysłowo chorych, zakłady dla kalek, dla głuchoniemych i niewidomych oraz szpital dla dzieci.
Spis treści: Strona:
Tytuł 1
Pytania 2
Odpowiedź nr 1 3
Odpowiedź nr 2 3
Odpowiedź nr 3 3
Odpowiedź nr 4 3
Odpowiedź nr 5 4
Odpowiedź nr 6 4
Odpowiedź nr 7 4
Odpowiedź nr 8 4
Spis treści 5