Przedmiotem stosunku cywilno-prawnego jest zachowanie się podmiotów tego skutku (dozwolone bądź zakazane przez normę prawną). Najczęściej te zachowania odnoszą się do określonego dobra materialnego lub niematerialnego:

1. rzeczy

2. zorganizowane kompleksy majątkowe

3. różne postacie energii

4. dobra niematerialne (również majątkowe prawa podmiotowe)

 

Rzeczy:

1. Pojęcie- w rozumieniu art.45 KC rzeczą jest tylko przedmiot materialny. Istnieje też definicja doktrynalna, która mówi, że są to materialne części przyrody na tyle wyodrębnione, że w obrocie prawnym mogą być traktowane jako dobra samoistne.

 

Nie są rzeczami:

1. dobra niematerialne- wytwory umysłu twórczego mające cechy oryginalnej twórczości, np. utwory muzyczne, czy literackie)

2. energie

3. złoża materiałów

4. części składowe rzeczy

5. res omnium communes- woda, powietrze, wiatr...

6. Zwierzęta. Ale już zwierzęta w stanie wolnym (np gołębie), stają się rzeczami przez zawładnięcie nimi i objęcie w posiadanie samoistne. Ryby i inne organizmy żyjące w wodzie stanowią jej pożytki i stają się rzeczami po ich odłowie.

 

Pieniądze- w postaci banknotów i monet są rzeczami ruchomymi, jednak ze względu na szczególną funkcję środka płatniczego o określonej wartości pieniądz należy traktować jako dobro o charakterze niematerialnym. Od jednostki pieniężnej należy odróżnić znak pieniężny zawsze przybierający postać rzeczy materialnej- moneta, banknot. W Polsce emituje je Narodowy Bank Polski i występuje w postaci gotówkowej i bezgotówkowej.

 

Zasady zw. z pieniądzem:

1.zasada walutowości- zobowiązania pieniężne w Polsce ( poza wyjątkami ustawowymi) mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim

2.z. nominalizmu- jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej

3. zasada waloryzacji

a) waloryzacja umowna- str. mogą zastrzec w umowie, że świadczenie pieniężne odbędzie się wg innego niż pieniądz miernika wartości (np. klauzula złota)

b)waloryzacja sądowa- na żądanie strony, sąd może zmienić wysokość lub sposób świadczenia pieniężnego jeśli po powstaniu zobowiązania nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza.

 

Dawne znaki pieniężne oraz znaki wycofane z obrotu stanowią rzeczy ruchome.

 

Papier wartościowe- rzecz ruchoma, inkorporuje prawa majątkowe- posiadanie papieru legitymuje posiadacza do wykonywania prawa inkorporowanego w dokumencie ( dopuszczalne jest istnienie papierów wart. jedynie w postaci zapisu elektronicznego- dematerializacja papierów wartościowych)

rodzaje p.w.:

1. ze względu na rodzaj praw inkorporowanych w dokumencie:

-papiery wierzycielskie( czek, weksel)

-papiery udziałowe( aukcje)

-papiery towarowe( dowód składkowy)

2. ze wzgl. na sposób przenoszenia praw inkorporowanych w p.w.

- imienne

- na zlecenie- przeniesienie praw następuje przez oświadczenie umieszczone na papierze wartościowym, z podpisem zbywcy

- na okaziciela

 

RZECZY- RODZAJE:

 

Nieruchomości

a) gruntowe- części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot własności

b) budynkowe- budynki trwale z gruntem związane, które na mocy przepisów stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności

c) lokalowe- części budynków, które stanowią odrębny przedmiot własności

 

Rzeczy ruchome, czyli wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomościami. Ruchomość nie zależy tylko od tego czy te rzeczy mogą zostać przeniesione lub poruszone.

 

Rzeczy ruchome to również:

-rzeczy połączone z nieruchomością tylko dla przemijającego użytku

- budynki i inne urządzenia niezwiązane trwale z gruntem (np kiosk)

- drzewa i rośliny

- urządzenia służące do doprowadzenia wody, pary, energii, nawet trwale z gruntem związane, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

- statki morskie, kosmiczne, satelity

 

Podział na rzeczy ruchome i nieruchome jest bardzo ważny ze względu na istnienie odrębnego reżimu prawnego dla rzeczy ruchomych i nieruchomych:

- przedmiotem niektórych praw rzeczowych mogą być tylko ruchomości np. zastaw, lub nieruchomości np.użytkowanie wieczyste, hipoteka

- niektóre stosunki obligacyjne mogą dot. tylko nieruchomości np dożywocie, lub rzeczy ruchomych np komis

- różna egzekucja rzeczy r i nr

- przeniesienie prawa własności nieruchomości wymaga zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności, w przypadku rzeczy ruchomych nie wymaga się szczególnej formy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

- tylko nieruchomości mogą podlegać wywłaszczeniu

- tylko w stosunku do nieruchomości ustanawia się ustawowe prawo pierwokupu.

- tylko dla nieruchomości prowadzone są księgi wieczyste

 

INNE RODZAJE RZECZY:

 

1

- rzeczy oznaczone co do gatunku - rzeczy określane tylko na podstawie ich cech gatunkowych np. jabłka antonówki.

- rzeczy oznaczone co do tożsamości- wykazują cechy indywidualne ,np. obraz Matejki

 

Nieruchomości zawsze są oznaczone co do tożsamości.

Rzeczy ruchome mogą być i oznaczone co do tożsamości i co do gatunku. O przynależności decydują cechy indywidualne albo wola stron stosunku prawnego (rozstrzyga tu sposób określenia, czyli stopień dokładności wyodrębnienia przedmiotu świadczenia).

 

Ten podział ma następujące znaczenie:

- do przeniesienia prawa własności rzeczy oznaczonych co do gatunku potrzebne jest wydanie rzeczy

- jeżeli przedmiotem świadczenia jest rzecz oznaczona co do tożsamości to zobowiązanie nadaje się ona do wykonania od razu.

- zaliczenie rzeczy do oznaczonych co do gatunku lub co do tożsamości. ma znaczenie dla oceny niemożliwości świadczenia i wykonania zastępczego.

- inne uprawnienia przysługują kupującemu z tytułu rękojmi za wady rzeczy oznaczonej co do gatunku lub oznaczonej co do tożsamości.

 

2.

- rzeczy podzielne- takie które dają się podzielić na części tego samego rodzaju bez istotnego zmniejszenia ich wartości (np. materiały włókiennicze)

- rzeczy niepodzielne- podział jest niemożliwy nie tylko w sensie fizycznym, ale również w sensie prawnym np diament

 

Ten podział ma znaczenie:

- przy zniesieniu współwłasności rzeczy. Podział fizyczny dotyczy tylko rzeczy podzielnych

- przy podzielności lub niepodzielności świadczenia w stosunkach obligacyjnych

 

3.

-Rzeczy znajdujące się w obrocie i wyjęte z obrotu.

=>zasadą jest swoboda obrotu cywilnego. Wyjątkiem jest obowiązek zezwolenia lub koncesji na obrót określonymi rzeczami np alkohol, broń

niektóre rzeczy nie mogą być przedmiotem czynności cywilnoprawnych i są wyjęte z obrotu. wyjęte są res omnes communes - powietrze, woda, wiatr; materiały rozszczepialne; dorobek kultury narodowej; zwłoki; Komórki, tkanki, narządy stają się rzeczą z chwilą odłączenia ich od ciała dawcy. Mogą być pobierane ze zwłok tylko przeszczepienia innej osobie, do celów leczniczych, naukowych, diagnostycznych lub dydaktycznych. Osoba fizyczna za życia może wyrazić sprzeciw co do pobrania jej komórek, tkanek itd po śmierci. Od żywego człowieka można pobierać komórki , tkanki i narządy tylko w celu przeszczepienia ich innej osobie. Komórki, itd są wyłączone z obrotu komercyjnego.

 

4.

- Rzeczy zużywalne - żywność, pieniądze, materiały opałowe

- rzeczy niezużywalne- np bryła węgla w muzeum. Tu decyduje przeznaczenia

 

Podział ma znaczenie przy umowie najmu, dzierżawy, użyczenia- jej przedmiotem mogą być tylko rzeczy niezużywalne.

 

5.

-rzeczy zbiorowe- występują w obrocie w pewnej masie- np. piasek, herbata, kawa

- rzeczy pojedyncze- samoistne

              proste- kamień, moneta

              złożone- samochód

 

Zbiór rzeczy- stanowią rzeczy tego samego rodzaju, przedstawia pełną wartość wyłącznie w połączeniu z zestawie dwu lub więcej rzeczy wzajemnie uzupełniających się.np kilkutomowa encyklopedia. Użyteczność poszczególnych elementów jest żadna albo znikoma,w każdym razie jest niższa od użyteczności całego zbioru. Przedmiotem obrotu jest zwykle cały zbiór.

Może mieć charakter;

- zorganizowany- rzeczy wzajemnie dobrane i złączone organizacyjnie wspólnym przeznaczeniem. Np. para butów, talia kart

- niezorganizowany zbiór rzeczy jednorodnych- np pudełko gwoździ. Wartość tego zbioru jest równa sumie wartości poszczególnych rzeczy wchodzących w skład zbioru.

 

Rój pszczół- szczególny przypadek - swoista całość

Nie jest rzeczą zbiór praw- jest to zorganizowany zbiór niejednorodnych elementów

 

6.

- rzeczy istniejące- istnieją w chwili dokonywania czynności prawnej.

- rzeczy przyszłe - umowa o dzieło, dostawa, umowa o roboty budowlane

 

 

CZĘŚĆ SKŁADOWA:

Cechy:

-jest nią wszystko co nie może zostać odłączone od tej rzeczy bez jej uszkodzenia, istotnej zmiany całości bądź istotnej zmiany przedmiotu odłączonego.

-musi istnieć więź fizyczno- przestrzenna i gospodarcza między częściami składowymi. więź gospodarcza polega na funkcjonalnym związku między częścią składową i rzeczą. Np samochód i silnik

-połączenie musi mieć charakter trwały, przedmioty połączone tylko dla przemijającego użytku, jak np zastępczy akumulator w samochodzie nie stanowią części składowej.

 

Częścią składową nieruchomości są:

- budynki i inne trwale związane z gruntem urządzenia np. studnia

- drzewa i rośliny od chwili zasiania, zasadzenia

- urządzenia służące do doprowadzenia gazu, pary, wody, czy prądu elektrycznego. o ile nie wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu

- prawa związane z własnością nieruchomości. Więc właściciel jest obciążony obowiązkiem ponoszenia kosztów utrzymania. Np balkon

 

Gdy w sposób trały połączy się rzecz ruchomą z nieruchomą, rzecz staje się częścią nieruchomej. I na odwrót odłączenie rz r od rz nr powoduje jej usamodzielnienie się.

 

Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Przedmiotem własności i innych praw rzeczowych mogą być rzeczy złożone, ale tylko w całości.

Art 47 KC - nie wyłącza to przypuszczalności zawierania umów obligacyjnych, których przedmiotem są części składowe rzeczy, np wynajęcie 1 pokoju w mieszkaniu.

Możliwe jest również zawieranie umów zobowiązujących do przeniesienia własności części składowych rzeczy złożonej, ale tylko jako rzeczy przyszłej np dom oddany do rozbiórki.

 

PRZYNALEŻNOŚĆ

Przynależnością rzeczy głównej może być tylko rzecz ruchoma, która spełnia kumulatywnie następujące przesłanki:

1. ma charakter samoistny

2. jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej

3. należy do tego samego właściciela co rzecz główna

4. pozostaje z rzeczą główną w faktycznym związku, pozwalającym na korzystanie z rzeczy głównej( może być zarówno rzeczą ruchomą jak i nieruchomością i może mieć więcej niż 1 przynależność) zgodnie z jej przeznaczeniem.

 

Z istnieniem przynależności do rzeczy głównej ustawa wiąże następujące skutki prawne:

1. co do zasady czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną, skutkuje także względem przynależności.

2. z uwagi na brzmienie przepisu z ust o księgi wieczystej i hipotece, ustanawiając hipotekę na nieruchomość nie mogą wyłączyć z pod obciążenia przynależności, gdyż hipoteka obejmuje nieruchomości wraz z przynależnościami i utrzymuje się na niej jako na całości aż do zupełnego wygaśnięcia wierzytelności.

3. zajęcie nieruchomości w trybie postępowania egzekucyjnego obejmuje nieruchomość i to wszystko, co wg przepisów prawa rzeczowego stanowi przedmiot obciążenia hipoteką.

 

POŻYTKI:

 

Pożytki- to stałe lub okresowe dochody jakie przynosi rzecz, lub prawo zgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki.

Wyróżniamy pożytki rzeczy i pożytki prawa:

 

Pożytki rzeczy dzielimy na:

- pożytki naturalne rzeczy - inaczej płody i ich nieodłączne części składowe np. owoce, warzywa i inne płody rolne, o ile g zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy. Nie stanowią pożytków naturalnych rzeczy odłączone niezgodnie z zasadami prawidłowej gospodarki, np nadmierne wykarczowanie lasu prowadzące do jego dewastacji.

- pożytki cywilne rzeczy- dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego

 

Pożytki prawa - są to dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swoimi społeczno gospodarczymi przeznaczeniami, np odsetki od wierzytelności.

 

Uprawnieni do pobierania pożytków- o tym kto jest tym uprawnionym rozstrzygają przepisy regulujące określony typ stosunku prawnego.

 

Uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają pożytki naturalne, które zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania jego uprawnienia, natomiast pożytki cywilne w stosunku do czasu trwania tego uprawnienia.

Uprawnienie do pobierania pożytków cywilnych istnieje nawet po wygaśnięciu stosunku prawnego z jakiego ono wynika.

Gdy uprawniony do pobierania pożytków poczyni nakłady w celu uzyskania pożytków a pożytki te przypadły innej osobie wówczas należy mu się od niej wynagrodzenie za poczynione nakłady. Z zastrzeżeniem, że wynagrodzenie to nie może przenosić wartości pożytku.

 

PRZEDSIĘBIORSTWO

 

Przedsiębiorstwo, jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej.

 

 

Obejmuje ono w szczególności:(definicja z art. 55 KC,czyli tzw. przedmiotowe ujecie przedsiębiorstwa)

1. oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części. Nazwa

2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości

3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub wynikające z innych stosunków prawnych.

4. wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne

5. koncesje, licencje i zezwolenia

6. patenty i inne prawa własności przemysłowej

7. majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne

8. tajemnice przedsiębiorstwa

9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

 

Istnieje także pojecie przedsiębiorstwa q znaczeniu funkcjonalnym- jako prowadzenie określonej działalności gospodarczej.

W znaczeniu podmiotowym, np. przedsiębiorstwa państwowe.

 

Działalność gospodarcza- zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

 

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo, obejmuje wszystko co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, jednocześnie do zbycia przedsiębiorstwa wystarczy dokonanie jednej czynności prawnej, obejmującej wszystkie składniki przedsiębiorstwa.

 

Za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa odpowiadają solidarnie zbywca i nabywca przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa, według stanu z chwili nabycia, a cen z chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialność nabywcy jest wyłączona jeżeli w chwili nabycia nie wiedział o istnieniu zobowiązań, mimo zachowania należytej staranności.

 

 

GOSPODARSTWO ROLNE

 

Gospodarstwo rolne to pewna zorganizowana całość gospodarcza, która służy prowadzeniu działalności rolniczej.

 

W skład GR wchodzą:

1. grunty rolne wraz z gruntami leśnymi- o rolniczym charakterze gruntu przesadza jego rolnicze przeznaczenie a nie sposób wykorzystywania

2. budynki i ich części

3.urzadzenia i inwentarz

4. prawa związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, np. służebność przejazdu

 

Dopuszczalne jest rozporządzenie gospodarstwem rolnym poprzez jedna czynność prawna, obejmującą wszystkie składniki tego gospodarstwa.

 

Odpowiedzialność za zobowiązania nabywcy- tak samo jak w przedsiębiorstwie.

 

 

MIENIE I MAJATEK

 

Mienie- (ART44 kc) własność i inne prawa majątkowe, czyli ogol majątkowych praw podmiotowych.

(art. 44' KC) Mienie państwowe- własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.

Mienie to termin nadrzędny w stosunku do terminu własności.

 

Majątek- ogół praw podmiotowych i majątkowych, przysługujących danemu podmiotowi.

Dwa znaczenia:

1.Majątek w znaczeniu węższym, jako ogol praw majątkowych przysługujących określonej osobie bez pasywów.

2.Majątek w znaczeniu szerszym- jako ogół praw i obowiązków majątkowych

 

Co do zasady, podmioty prawa cywilnego odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem teraźniejszym i przyszłym.

 

Zasadą jest, że jeden podmiot ma tylko jeden majątek. Wyjątki od niej stanowią tzw. majątki odrębne:

1. majątki osobiste małżonków

2. majątek wspólników spółki cywilnej

3. spadek do chwili przyjęcia

 

Zasada surogacji- podmioty majątkowe, nabyte w zamian za składniki majątku osobistego wchodzą także do tego majątku, chyba ze przepis ogólny stanowi inaczej

 

 

 

 

 

 

1

---