Szymon Piechowiak, gr. 305 Prawo gospodarcze publiczne, mgr A.Balmas

Warunki związane z podejmowaniem, prowadzeniem i zakończeniem działalności gospodarczej.

Istnieje wiele definicji działalności gospodarczej. Przyczyna leży zapewne w tym, że poszczególne akty prawne definiujące działalność gospodarczą służą różnym celom. Innym celom służy ustawodawstwo podatkowe, a innym to związane z ochroną konkurencji.

Najważniejszym aktem prawnym, w którym zawarte są regulacje dotyczące działalności gospodarczej jest Konstytucja RP. Całokształt przepisów konstytucyjnych organizujących gospodarkę nazywany jest konstytucją gospodarczą. Nazwa ta jest zarezerwowana dla ustawy zasadniczej. Regulacje dotyczące działalności gospodarczej zawarte są m.in. w art. 20,22 i 65 Konstytucji. Rozwinięcie zasad znajdujących się w Konstytucji znajdziemy w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (u.s.d.g.). Jest ona swoistą konstytucją działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 2 u.s.d.g. działalność gospodarcza to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, w sposób zorganizowany i ciągły. Wyłączeniu podlegają natomiast 2 formy działalności tj. działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego oraz działalność usługowa świadczona przez rolników w gospodarstwie rolnym związana z pobytem turystów, w tym wynajem pokoi i sprzedaż posiłków. Jeśli chodzi o ten pierwszy rodzaj działalności to nie budzi on kontrowersji, ponieważ podlegał on wyłączeniu również w poprzednich uregulowaniach. Problem pojawia się przy drugim rodzaju działalności. Istnieje spór w doktrynie. Według jednych wyłączenie to dotyczy tylko wyłączenia stosowania u.s.d.g., a osoby prowadzące taką działalność są przedsiębiorcami, drudzy natomiast uważają, że osoby te nie są przedsiębiorcami, bo ustawa się do nich nie stosuje.

Kolejną ważną kwestią jest definicja przedsiębiorcy. Art. 4 u.s.d.g. stanowi, że przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawna, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawna, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Zapis „wykonywana we własnym imieniu” nie oznacza nakazu osobistego wykonywania czynności, ale oznacza wykonywanie działalności gospodarczej na własny rachunek i ryzyka przedsiębiorcy. Obecna ustawa poszerzyła zakres pojęcia „przedsiębiorca” oraz wprowadziła pojęcie „mikroprzedsiębiorca”, którego definicje można znaleźć w art. 107 u.s.d.g.

Przechodząc do najważniejszych kwestii niniejszego referatu należy zwrócić uwagę na to, na jakich zasadach opiera się podejmowanie, prowadzenie i zakończenie działalności gospodarczej. Podejmowanie, prowadzenie i zakończenie działalności gospodarczej warunkują jak już wcześniej pisałem postanowienia konstytucyjne i regulacje ustawowe o istotnym znaczeniu dla działalności gospodarczej. Możemy wymienić cztery podstawowe zasady, z których część zawarta jest w Konstytucji, a w u.s.d.g. znajdziemy ich rozwinięcie.

1. zasada wolności gospodarczej (wyrażona w Konstytucji, jak i w u.s.d.g. w art. 6 ust. 1),

2. zasada równości podmiotów gospodarczych (art.5 pkt 2 oraz art. 13 u.s.d.g. rozwijają konstytucyjną zasadę równości),

3. zasada uczciwej konkurencji (możemy rozumieć ją jako pozytywny model zachowania przedsiębiorcy),

4. zasada poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumenta (nakazuje przestrzegać norm moralnych i zwyczajowych obowiązujących w danej dziedzinie działalności gospodarczej, wynikających z obowiązujących w danym środowisku standardów etyczno-moralnych - zawartych m.in. w aktach korporacji zawodowych i gospodarczych)

Nadszedł wreszcie czas, aby zająć się samą działalnością gospodarczą oraz warunkami związanymi z jej podejmowanie, prowadzeniem i zakończeniem.

Możemy wyróżnić 3 typy działalności gospodarczej:

- ewidencjonowana działalność gospodarcza (wolna/rejestrowana),

- regulowana działalność gospodarcza,

- działalność gospodarcza poddana reglamentacji administracyjnej.

Zacznę od działalności ewidencjonowanej. Dotyczy ona osób fizycznych oraz osób fizycznych jako wspólników spółki cywilnej. Jest to działalność gospodarcza, o której decyduje wolna zainteresowanego podmiotu bez udziału organów administracji publicznej. Aby jednak móc rozpocząć prowadzenie ewidencjonowane działalności gospodarczej należy zgłosić zamiar podjęcia takiej działalności do gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania, w celu uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Nakaz wpisu nie jest równoznaczny z uzyskaniem zgody organu administracji publicznej. Organ ten ogranicza działalność ewidencyjną do zbadania spełnienia ustawowych wymogów wniosku o dokonanie wpisu do ewidencji. Kompetencje organu mają charakter porządkowy, nie zaś władczo-organizacyjny. Organ ewidencyjny nie ma kompetencji do wydania zakazu działalności gospodarczej. Jeśli wniosek nie zawiera wymaganych danych lub jest nieopłacony organ ewidencyjny niezwłocznie wzywa do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Dokładne wymagania dotyczące wniosku znajdują się w art. 27 u.s.d.g. Samo ewidencjonowanie ma charakter porządkowy.

Wpisem do ewidencji jest też wykreślenie albo zmiana wpisu. Wpis jest dokonywany z chwilą zamieszczenia danych w ewidencji.

Brak jest pozytywnych przesłanek warunkujących dokonanie wpisu, ale ustawa określa przesłanki wydania decyzji o odmowie wpisu. Wystarczy spełnienie 1 przesłanki. Jeśli nie występuje żadna przesłanka to organ ma obowiązek wpisu do ewidencji. Jeśli chodzi o wykreślenie wpisu to następuje on na wniosek przedsiębiorcy, złożony w ciągu 7 dni od trwałego zaprzestania wykonywania działalności. Jest również możliwe obligatoryjne wykreślenie z urzędu w przypadkach określonych w art. 37 u.s.d.g. m.in.:

- z chwilą otrzymania przez organ ewidencyjny informacji o wpisaniu przedsiębiorcy do rejestru przedsiębiorców (na podstawie przepisów ustawy o KRS),

- w przypadku niezłożeni przez przedsiębiorcę wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej przed upływem 24 miesięcy od dnia złożenia wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej.

Gdy zachodzą jakiekolwiek zmiany związane z wpisem do ewidencji, organ ewidencyjny zobowiązany jest do przekazania droga elektroniczną w terminie 7 dni od wydania decyzji informacji o tej zmianie urzędowi statystycznemu, urzędowi skarbowemu i oddziałowi ZUS.

Oprócz ewidencji działalności gospodarczej funkcjonuje druga baza danych o podmiotach uczestniczących w obrocie gospodarczym. Jest o Krajowy Rejestr Sądowy (rodzaj rejestru publicznego prowadzonego przez sądy rejonowe i Ministerstwo Sprawiedliwości). KRS pełni dwie zasadnicze funkcje: informacyjna i legalizacyjną. Funkcja informacyjna - KRS jako baza danych. Funkcja legalizacyjna polega na tym, że dopiero wpis do rejestru pozwala na dokonywanie dalszych czynności prawnych (często jest to jednoznaczne z uzyskaniem osobowości prawnej). KRS jest jawny pod względem formalnym, każdy zainteresowany ma prawo zapoznać się z jego treścią, otrzymać odpis/wyciąg/zaświadczenie. Rejestr przedsiębiorców składa się z 6 działów - szczerzej art.38-44 ustawy o KRS.

Rejestr obejmuje podmioty, na które przepisy ustaw nakładają obowiązek uzyskania wpisu do tego Rejestru. Chodzi tu o m.in. takie podmioty jak spółki jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne, akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne europejskie, przedsiębiorstwa państwowe i in. Pełen katalog można znaleźć w art.36 ustawy o KRS.

Wpis do rejestru dokonywany jest na wniosek składany na formularzu urzędowym. Szczegółowe dane dotyczące wniosku są zawarte w art. 19-19b ustawy o KRS. Wpis do rejestru polega na wprowadzeniu danych do systemu informatycznego niezwłocznie po wydaniu postanowienia przez sąd rejestrowy. Wpis jest dokonywany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze. Wniosek o wpis do rejestru powinien być złożony nie później niż w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu. Wniosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 7 dni od daty złożenia. Sąd bada czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Wpisem w rejestrze jest również wykreślenie.

Kolejnym typem działalności gospodarczej jest działalność regulowana. Przedsiębiorca może wykonywać działalność, która to zgodnie z przepisami ustawy jest działalnością regulowaną, jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami ustawy i po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej. W takich przypadkach nadal konieczny jest wpis do ewidencji lub KRS, a dopiero potem wpis do rejestru działalności regulowane. Samo spełnienie warunków nie wystarczy. Wpis dokonywany jest przez organ prowadzący rejestr na wniosek przedsiębiorcy i po pisemnym oświadczeniu o spełnieniu warunków. Przykładami regulowanej działalności gospodarczej są stacje kontroli pojazdów (prawo o ruchu drogowym) - w tym przypadku rejestr prowadzi starosta właściwy ze względu na miejsce wykonywania działalności. Inny przykład to lekarskie praktyki indywidualne i grupowe (ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty) - rejestr praktyk lekarskich prowadzony jest przez okręgową radę lekarską właściwą ze względu na miejsce praktyki.

Kolejnym typem działalności gospodarczej jest działalność poddana reglamentacji administracyjnej. Wyróżniamy tutaj działalność wymagającą uzyskania zezwolenia/licencji/zgody, koncesjonowaną działalność gospodarczą, wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji. Reglamentacja działalności gospodarczej jest jednym z instrumentów interwencjonizmu państwowego rozumianego jako oddziaływanie państwa na sferę stosunków gospodarczych. Reglamentacja działalności gospodarczej może być uznawana jako sposób na wzmocnienie ogólnego obowiązku spełniania określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej (ochrony przed zagrożeniem życia, zdrowia ludzkiego, moralności publicznej i in.).

Wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji zawodowych, czyli całokształtu wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych, określonych w przepisach prawnych i potwierdzonych w formie odpowiednich dokumentów (dyplomów, świadectw, zaświadczeń) odnosi się do osób bezpośrednio i faktycznie wykonujących działalność gospodarczą, nie zaś do przedsiębiorców. Przedsiębiorca jest zobowiązany, aby działalność była wykonywana bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem odpowiednich uprawnień zawodowych. Wprowadzenie wymogu kwalifikacji jest powodowane względami bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i życia ludzkiego, jakością produktów i świadczonych usług (medycznych, budowlanych, finansowych, ubezpieczeniowych, transportowych).W prawie publicznym gospodarczym reglamentację uznaje się za ograniczenie swobody działalności gospodarczej w imię szeroko pojętego interesu społecznego poprzez stworzony w tym celu system nakazów i zakazów. Reglamentacja działalności gospodarczej przez ustawowy wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji stanowi bez wątpienia ograniczenie wolności gospodarczej, ale nie jest to ograniczenie najdalej idące, gdyż dopuszczalność podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej bądź określonych czynności, prac i zajęć jest uzależniona od woli i starań osób zainteresowanych dopuszczeniem ich do wykonywania danej działalności.

Działalność wymagająca uzyskania zezwolenia (licencji, zgody) jest to odrębny rodzaj działalności. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej wskazuje katalog około 30 dziedzin, w których wymagane jest uzyskanie zezwolenia, licencji lub zgody. Decyzja administracyjna, jaką jest wydanie (odmowa wydania, cofnięcie) zezwolenia (licencji, zgody) nie tworzy prawa, ale je konkretyzuje poprzez usunięcie przeszkody w wykonywaniu działalności, która nie jest zakazana, ale ze względu na ważny interes społeczny podlega kontroli. Zezwolenie to administracyjne pozwolenie na wykonywania działalności, a warunki określa odrębna ustawa. Spełnienie tych warunków jest równoznaczne z obowiązkiem wydania zezwolenia (nie są to decyzje uznaniowe).

Koncesjonowana działalność gospodarcza

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności w jednej z 6 obszernych przedmiotowo dziedzin wymienionych w art. 46 u.s.d.g. m.in.:

- ochrona osób i mienia,

- rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.

Istnieje generalny zakaz wprowadzania koncesji w innych dziedzinach.

Postępowanie koncesyjne poprzedza wydanie/odmowę wydania koncesji. Wszczyna się je na wniosek przedsiębiorcy. Udzielenie koncesji jest decyzją administracyjną i jest równoznaczne z przyznaniem prawa (wg doktryny jest to rezygnacja przez państwo z działalności zastrzeżonej dla niego).

Organ koncesyjny to organ administracyjny upoważniony na podstawie ustawy do udzielania, odmowy udzielania, zmiany i cofnięcia koncesji (domniemanie na rzecz ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności). Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres, co sprawia, że w niektórych przypadkach udzielenie koncesji ma charakter uznaniowy. Organ może cofnąć koncesję zarówno obligatoryjnie, jak i fakultatywnie. Przypadki cofnięcia koncesji przedstawione są w art. 58 u.s.d.g. Koncesja może być cofnięta, gdy przedsiębiorca nie podjął w terminie działalności gospodarczej lub trwale jej zaniechał.

Istnieje możliwość ograniczenia liczby koncesji. W momencie, gdy jest więcej chętnych spełniających warunki niż dostępnych koncesji organ koncesyjny organizuje przetarg wśród przedsiębiorców. Informacje dotyczące ograniczonej liczby koncesji oraz dotyczące przetargu ogłaszane są w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”.

Zawieszenie i wznowienie działalności gospodarczej

Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 1 do 24 miesięcy (jeśli dotyczy to spółki cywilnej, zawieszenie jest skuteczne wobec wszystkich wspólników). W okresie zawieszenia przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

W art. 14a ust. 4 przedstawiony jest katalog praw i obowiązków, które przysługują przedsiębiorcy w okresie zwieszenia działalności gospodarczej m.in.:

- prawo do wykonywania wszelkich czynności niezbędnych do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu,

- wykonywanie wszelkich obowiązków nakazanych przepisami prawa.

Zawieszenie oraz wznowienie wykonywania działalności gospodarczej następuje na wniosek przedsiębiorcy złożony odpowiednio do organu ewidencyjnego lub sądu rejestrowego. Zawieszenie trwa od dnia wskazanego we wniosku o zawieszenie do dnia złożenia wniosku o wznowienie. W przypadku niezłożenia wniosku o wznowienie wykonywania działalności gospodarczej w terminie do 24 miesięcy od dnia zawieszenia wykonywania działalności, z urzędu następuje wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej lub rejestru przedsiębiorców w KRS.

---