MIEJSKIE KRAJOBRAZY

MIASTO - to historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą w przemyśle lub w usługach, prowadzącą specyficzny miejski styl życia.

FIZJONOMIA MIASTA - jego układ przestrzenny (plan) oraz styl zabudowy (styl architektoniczny, wielkość budynków, itp.).

Funkcje miast zależą od przeważającej funkcji i infrastruktury z tym związanej. Wyróżnia się miasta o funkcji:

• przemysłowej - gdzie większość ludzi znajduje zatrudnienie w przemyśle, obojętnie czy jest to przemysł ciężki, lekki, górniczy czy chemiczny; np. Katowice

• transportowej - tutaj wyróżnia się kilka podkategorii, jest to także kategoria, która nigdy nie występuje samodzielnie, miasto o tej funkcji spełnia co najmniej jeszcze jedną:

• lotnicza - w mieście znajduje się co najmniej małe lotnisko międzynarodowe (np. Warszawa)

• portowa - miasto posiada port żeglugi (np. Szczecin, Gdańsk)

• kolejowa - każde miasto posiadające dworzec kolejowy
  o większym znaczeniu

• usługowej - miasto z przeważającą liczba sklepów, marketów, szpitali, przedszkoli, lekarzy itp. (np. Łódź)

• religijnej - miejsce kultu jakiejś religii (np. Częstochowa, Mekka)

• uzdrowiskowej (np. Ciechocinek, Nałęczów).

ROZWÓJ MIAST NA PRZEŁOMIE WIEKÓW:

STAROŻYTNOŚĆ - Miasta o regularnym planie. Prostokątny rynek
i sieć ulic, które przecinały się pod kątem prostym.

ŚREDNIOWIECZE - Miasta o kolistym kształcie z dośrodkowym układem ulic; później przylegały do grodów obronnych otoczone murami,
w centrum znajdował się prostokątny plac targowy i szachownicowy układ ulic.

XVI WIEK - miasta-twierdze zachowały okrągły kształt i układ, jednak zwiększyła się liczba placów, które zlokalizowane były wzdłuż głównej osi miasta.

XIX WIEK - miasta przemysłowe szybko się powiększały, poprzez wydłużanie prostopadłych do siebie ulic.

DZIŚ najważniejszą rolę w planowaniu przestrzennym miast odgrywają rozwiązania komunikacyjne.

JEDNOSTKI POMOCNICZE PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO MIASTA - dzielnice, osiedla.

W Polsce miasta będące samodzielnymi gminami zarządzane są przez prezydenta miasta jeśli liczą powyżej 50 tys. mieszkańców lub burmistrza
w wypadku mniejszych miast.

TYPY FIZJONOMICZNE MIAST:

MIASTA EUROPEJSKIE:

EUROPA ZACHODNIA I ŚRODKOWA - w centrum znajduje się starówka (o zwartej zabudowie i wąskich ulicach z rynkiem i ratuszem). Do niej przylegają młodsze dzielnice o śródmiejskich cechach. Na zewnątrz położone są osiedla mieszkaniowe i dzielnice przemysłowe. System komunikacyjny związany jest z przebiegiem dawnych dróg i układem topograficznym, choć dzisiejsze możliwości pozwalają na zerwanie z wyżej wymienionymi uzależnieniami.

MIASTA ŚRÓDZIEMNOMORSKIE, tzw. „MIASTA SŁOŃCA
I OGRANICZONEJ PRZESTRZENI” (np. Dubrownik) - antyczny styl
i układ przestrzenny. Ciasne, wąskie, kamienne uliczki i duża ilość kościołów
i pałaców ze względu na starożytny rodowód. Ze względu na tereny wyżynne
i górskie, uliczki te są kręte i wznoszą się pod górę. Mury domów są grube
i białe, kamienne podłogi i fasady są zwrócone na północ, co daje ochronę przed słońcem.

EUROPA ŚRODKOWO-WSCHODNIA I WSCHODNIA, tzw. „MIASTA SOCJALISTYCZNE”. Posiadają wielkie dzielnice przemysłowe, oddzielone od pozostałych obszarów miasta pasami zieleni. Dzielnice mieszkaniowe to zaś zwarte i monotonne kompleksy szeregowo ustawionych bloków. Architektura socjalistyczna miała być łatwiejsza w odbiorze dla klasy robotniczej; musiała być monumentalna, by podkreślać potęgę socjalizmu
i onieśmielać patrzących. Jednak miasta socjalistyczne ulegają w ostatnich latach modernizacjom, co powoduje upodabnianie się ich do miast zachodnioeuropejskich.

MIASTA MUZUŁMAŃSKIE: (np. Mekka, Mogadiszu, Kair)

Centrum zajmuje arabska medina z muzułmańską architekturą domów mieszkalnych, meczetami (budynek, w którym oddaje się cześć Allahowi)
i minaretami (wysoka, zwykle smukła wieża stawiana przy meczecie
z nadwieszonym balkonem, z którego kapłan mógł nawoływać wiernych na modlitwę). Medina to wręcz genialny arabsko-islamski pomysł na miasto. Wszędzie jest blisko, nie trzeba korzystać z samochodów, a co za tym idzie powietrze jest czyste od spalin. Bardzo wąskie uliczki oddają klimat jaki tam panuje. Specyficzna zabudowa zimą chroni przed zimnem, a latem przed palącym słońcem. Medina to miejsce bardzo towarzyskie, ze względu na panujący tam tłok.

Ulice są wąskie, kręte i często kończą się ślepym zaułkiem.

Domy nie posiadają okien od strony ulicy.

Miasto rozdzielone jest na dzielnice społeczne, wyznaniowe i narodowościowe.

MIASTA KOLONIALNE:

Przybierały wygląd w zależności od państwa, które kolonizowało. W Australii
i angielskiej części Ameryki Północnej (Terytoria Północno-Zachodnie
i Wschód, np. Kanada, Nowy Jork, Nowa Funlandia) - bardzo rozległe niskie miasta o zabudowie typu podmiejskiego. Centrum zajmuje budowane wzwyż city z nagromadzeniem drapaczy chmur. W Ameryce Północnej występują także różniące się wyglądem dzielnice narodowościowe.

Kolonizowane przez Hiszpanów terytoria Ameryki Łacińskiej posiadały centralny, prostokątny rynek, przy którym znajdował się kościół i budynki administracji. Ulice na planie szachownicowym. Im dalej od rynku, tym zabudowa rozluźniała się. Dziś układ ten zachował się w małych miastach,
w dużych osiągnął wygląd miast północnoamerykańskich.

MIASTA AFRYKAŃSKIE:

Bardzo wyraźnie wyodrębnione dzielnice funkcjonalne: administracyjna, przemysłowa, handlowa.

Cechą charakterystyczną są różnice w zabudowie dzielnic mieszkalnych ludzi białych i czarnych. Dzielnice murzyńskie zajmują obrzeża miast, są to chaty wiejskie. Ludność biała zajmuje centralne części miast, są to dzielnice willowe, pełne zieleni.

MIASTA AZJI WSCHODNIEJ I POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ:

Widoczne cechy miast Ameryki. Powstają city, czyli nowoczesne śródmiejskie dzielnice, które stanowią kontrast dla historycznych części miasta. Nowe tereny rozbudowuje się zgodnie z koncepcją regularnego, szachownicowego planu ulic.

---