Skrypt - Prawo Prywatne Międzynarodowe

Stan prawny luty 2012 - opracowane według pytań
prof. Popiołka w oparciu o podręcznik prof. Pazdana (2012), Ustawę prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. 2011 nr 80 poz. 432) oraz odpowiednie rozporządzenia i konwencje.

2012-04-02

Autor: samson

AD 1.

a/ pojęcie i znaczenie ppm -

międzynarodowy ruch osobowy oraz międzynarodowy obrót gospodarczy - sytuacje z elementem obcym (zagranicznym) - pojawia się problem jakie prawo należy stosować? Odpowiedzi na te pytanie udzielają specjalnie w tym celu sformułowane normy kolizyjne.

• ppm w znaczeniu wąskim - Przybyłowski - to ogół norm rozgraniczających sfery działania różnych państw w stosunkach prywatnoprawnych.

• ppm w znaczeniu szerokim - obejmuje ppm w znaczeniu wąskim (część kolizyjna tego prawa) oraz normy merytoryczne tego prawa.

b/ zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych -

zdolność prawna osoby fizycznej należy zasadniczo do zakresu jej statutu personalnego.

Początek i koniec zdolności prawnej osoby fizycznej należy oceniać według statutu personalnego osoby, o którą chodzi.

Zakres zastosowania statutu personalnego rozstrzyga:

1. W związku ze zdolnością prawną osoby fizycznej:

• o tym czy o uzyskaniu zdolności prawnej przez noworodka wystarczy, że przyjdzie on na świat żywy czy też musi spełnić dodatkowe przesłanki

• o chwili uzyskania zdolności prawnej

• o domniemaniach związanych z życiem i śmiercią

• o działających w sposób generalny ograniczeniach zdolności prawnej oraz o przyczynach jej utraty - wszystkie ustawodawstwa na świece wiążą koniec zdolności prawnej ze śmiercią osoby fizycznej, która traktowana jest jako fakt biologiczny.

2. W związku ze zdolnością do czynności prawnych osoby fizycznej:

• Art. 11 ust. 1 - ocena zdolności do czynności prawnej osoby fizycznej

• Statut ten rozstrzyga nie tylko o przesłankach zdolności do czynności prawnych lecz także o treści zdolności wymaganej do dokonania określonej czynności prawnej i skutkach jej braku.

• o wpływie na zdolność do czynności prawnej wieku i ubezwłasnowolnienia

• o tym czy dana osoba ma pełną/ograniczoną czy też w ogóle nie ma zdcp.

• o przejawach i następstwach ograniczonej zdcp

• skutkach dokonania czynności przez niezdolnego lub ograniczonego w zdcp

AD 2.

a/ nasciturus -

sytuacja prawna dziecka poczętego nienarodzonego od wieków jest przedmiotem sporów w doktrynie prawa cywilnego. Celem norm prawa cywilnego dotyczących dziecka poczętego jest zabezpieczenie w interesie przyszłego podmiotu przynajmniej niektórych skutków zdarzeń mających miejsce w okresie, kiedy dziecko jest już poczęte.

Na tle nowej ustawy również brak ogólnego unormowania dotyczącego dziecka poczętego. Natomiast przepisy szczególny odnoszący się do uznana dziecka poczętego lecz nienarodzonego - poddaje te uznanie prawu ojczystemu matki z chwili uznania - nie może być rozciągany na inne sytuacje.

Zdolność spadkowo nasciturusa należy oceniać według statutu spadkowego (art. 64 ppm), a możność stania się podmiotem roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego - według statutu deliktowego
(Rzym II)

O tym czy nasciturus może nabyć określone prawa rozstrzyga prawo właściwe dla praw, o których nabycie chodzi.

b/ element obcy w ppm -

istnieje spór w doktrynie przy wytaczaniu zasięgu norm kolizyjnych ppm.

Stosunek z elementem obcym to taki stosunek, który nie jest w całości zamknięty w obrębie jednego państwa.

Powiązanie z obcym obszarem prawnym może nastąpić za pośrednictwem różnych czynników np. obywatelstwa, miejsca zamieszkania lub siedziby przynajmniej jednej ze stron, miejsca zdarzenia będącego jego źródłem (np. miejsce zawarcia umowy), miejsce położenia przedmiotu prawa

Zasięgiem norm kolizyjnych ppm należy objąć wszelkie stosunki, a więc także takie które powiązane są wyłącznie z własnym obszarem prawnym (nie tylko stosunki z elementem obcym)

Jeżeli stan faktyczny powiązany jest wyłącznie z polskim obszarem prawnym, z góry można założyć (bez zaglądania do ustawy kolizyjnej) że właściwe jest prawo polskie.

AD 3.

a/ uznanie za zmarłego oraz uznanie za zaginionego -

według art. 14 ust. 1 do uznania osoby za zmarłą albo stwierdzenia jej zgonu stosuje się jej prawo ojczyste. Jednakże, zgodnie z art. 14 ust. 2 - gdy w sprawie uznania za zmarłego cudzoziemca, orzeka sąd polski - stosuje się prawo polskie.

Brak wyraźnego subokreślnika temporalnego - chodzi o prawo państwa, którego dana osoba była obywatelem w chwili ostatniej o niej wiadomości.

Granice zastosowania prawa polskiego przy orzekaniu o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu wyznaczają normy jurysdykcyjne - art. 1106 kpc.

b/ szkoła statutowa -

cały dorobek doktryny ppm do połowy XIX wieku.

Dawna szkołą statutowa; XII - XVI wiek, rozwinęła się głównie na terenie Włoch i Francji. Wśród jej twórców znajdują się glosatorzy, postglosatorzy i kanoniści. Sformułowano w jej ramach wiele zasad, które do dziś zachowują aktualność:

• dokonano rozróżnienia między normami dotyczącymi postępowania sądowego, a normami dotyczącymi prawa materialnego.

• Przyjęto tez w odniesieniu do norm regulujących postępowania zasadę legis fori (legis loci processus) - prawem merytorycznym właściwym jest prawo miejsca siedziby władzy orzekającej (Jacobus Balduinus)

Podział na statuty:

1. Statut rzeczowy - obejmował normy określające prawny reżim rzeczy.

2. Statut osobowy - statut osobowy towarzyszy osobie, nawiązanie do prawa rzymskiego.

3. Statut mieszany - odnosił się częściowo do rzeczy, a częściowo do osób. Przyjmowano też czasem, że statut mieszany obejmuje normy obowiązujące w miejscu dokonania czynności lub w miejscu, gdzie dana czynność ma wywrzeć skutek.

AD 4.

a/ Fryderyk Karol von Savigny -

• Ostra i gruntowna krytyka teorii statutowej

• Jest twórcą teorii „siedziby” stosunku prawnego. „Siedzibę” stosunku prawnego stanowi obszar, z którym dany stosunek prawny jest najściślej powiązany ze względu na swą naturę. Jest to czynnik rozstrzygający o właściwości prawa.

• Savigny dostrzegł konieczność wprowadzenia ograniczeń w stosowaniu prawa obcego. Ograniczenia te ujął w dwie grupy:

1. Ustawy bezwzględnie wiążące - wymuszają swe zastosowanie bez względu na to jakiemu prawu podlega dany stosunek - sędzia powinien zawsze stosować własne normy tego rodzaju

2. Przepisy prawa obcego dotyczące instytucji nieznanych prawu obowiązującemu w siedzibie sądu.

• W zakresie zobowiązań należy zawsze stosować prawo miejsca wykonania zobowiązania

• Sprawy spadkowe bez względu na to czy chodzi o ruchomości czy nieruchomości zawsze powinno oceniać się według prawa miejsca zamieszkania spadkodawcy z chwili jego śmierci.

• Znaczenie doktryny Savigny'ego jest ogromne. Jego największą zasługą jest zaproponowanie nowej metody poszukiwania rozwiązań kolizyjnych, zwrócenie uwagi na potrzebę badania istoty stosunków prawnych jako przygotowania do rozstrzygnięć kolizyjnych oraz przyjmowana przez Savigny'ego zasada równorzędności systemów prawnych w procesie określania prawa właściwego

b/ statut czynności prawnych mortis causa -

art. 65 ust. 1 ppm - o ważności testamentu i innych rozrządzeń na wypadek śmierci rozstrzyga prawo ojczyste spadkodawcy z chwili dokonania czynności. Jeżeli spadkodawca w chwili dokonania czynności był apatrydą stosuje się prawo jego miejsca zamieszkania z chwili dokonania czynności, jeżeli nie miał miejsca zamieszkania, stosuje się prawo miejsca jego zwykłego pobyty z chwili śmierci.

Prawo właściwe do oceny formy testamentu i jego odwołania określają postanowienia Konwencji haskiej 1961 dotyczącej kolizji praw w przedmiocie formy rozrządzeń testamentowych - testament jest ważny z punktu widzenia formy jeżeli jest ona zgodna z prawem wewnętrznym:

1. Miejsca w którym spadkodawca dokonał rozrządzenia, albo

2. Obowiązującym w państwie, w którym spadkodawca miał obywatelstwo w chwili dokonania rozrządzenia bądź w chwili śmierci, albo

3. Miejsca zamieszkania spadkodawcy w chwili dokonania rozrządzenia bądź w chwili śmierci, albo

4. Miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili dokonania rozrządzenia bądź w chwili śmierci

5. W odniesieniu do nieruchomości - miejsca ich położenia.

AD 5.

a/ nowa szkoła włoska -

Wysuwa na czoło zasadę narodowości. Podstawowe znaczenie - wg. Manciniego i jego szkoły - należy przyznać zasadzie właściwości legis patriae. Dotyczy to w szczególności stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych. W tym bowiem zakresie występują normy, których strony swą wolą wyłączyć nie mogą. Jednocześnie nowa szkoła włoska wprowadza zasadę porządku publicznego ujmowaną bardzo szeroko. Pod wpływem idei zaszczepionych przez nową szkołę włoską w licznych kodyfikacjach z drugiej połowy XIX i XX wieku przyjęto w szerokim zakresie właściwość legis patriae.

b/ zapis testamentowy -

Reguluje go co do zasady statut spadkowy (skutki, fakt czy uprawniony jest zobowiązany z tyt. zapisów itd., reguluje charakter zapisu (zwykły, windykacyjny)) natomiast w odniesieniu do skutków
w zakresie nabycia prawa własności należy również uwzględnić postanowienia statutu rzeczowego rzeczy, która jest przedmiotem zapisu (dotyczy to zwłaszcza zapisu windykacyjego)

AD 6.

a/ szkoła amerykańska -
duży rozgłoś na przełomie XIX i XX wieku uzyskała teoria praw nabytych. Była ona szeroko reprezentowana, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych. Koncepcja ta wychodziła z założenia, że sędzia stosuje zasadniczo własne prawo merytoryczne, jeśli jednak prawo podmiotowe powstało na skutek zdarzenia, które miało miejsce w obcym państwie to należy to uszanować. Ten kto powołuje się na prawo nabyte pod rządem obcego prawa, musi to udowodnić. Obce prawo stanowi więc jedną z okoliczności stanu faktycznego, uwzględnianie obcego prawa jest zatem jedynie uwzględnieniem faktu, a nie stosowaniem prawa.

W.W. Cook (uczony amerykański) jest twórcą local law theory. Traktował on normę obcego prawa jedynie jako wzór utworzenia lub wyszukiwania we własnym systemie prawnym podobnej normy. Sąd uznaje przeto wyłącznie prawa podmiotowe istniejące zgodnie z własnym prawem (a nie prawa nabyte pod rządem obcego prawa). Podstawę rozstrzygnięcia stanowi więc zawsze lex fori. Cook przywiązywał wagę do przewidywania, jak postąpi sąd przy ocenie stanu faktycznego z elementem obcym.

Do koncepcji Cooka nawiązują liczni przedstawiciele nowoczesnej szkoły amerykańskiej, a wśród nich np. Currie, Cavers, Reese.

Reese wśród celów prawa prywatnego międzynarodowego wymienia sprawiedliwe i harmonijne rozwiązywanie kolizji, dążenie do pewności, przewidywalności i jednolitości wyniku. Przy rozwiązaniu kolizji systemów prawnych należy brać pod uwagę podstawowe zadania konkurencyjnych systemów prawnych, a nie konkretną ratio legis danego przepisu. Poglądy Reese'a wywarły wpływ na Restetament II - czyli drugą prywatną kodyfikację prawa kolizyjnego przygotowaną przez American Law Institute.

Pod wpływem koncepcji amerykańskich pojawiła się krytyka tradycyjnego pojmowania ppm także w nauce europejskiej.

b/ umowy małżeńskie -

W prawie polskim umowy małżeńskie dotyczą stosunków majątkowych i można nimi wprowadzić określony umowny ustrój majątkowy małżeński - tj. ustrój wspólności rozszerzonej, ustrój wspólności ograniczonej albo ustrój rozdzielności majątkowej.

W myśl art. 51 ust. 1 stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu. Zgodnie z art. 2 ust.3 ppm dla stwierdzenia, że przesłanka wspólnego prawa ojczystego została spełniona, wystarczy że prawo jakiegoś państwa obojga małżonków uznaje za ich swoich obywateli. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania (…), w którym oboje małżonkowie mają miejsce zwykłego pobytu, (…), z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani. Nowością w naszym prawie jest dopuszczenie zarówno dla stosunków majątkowych małżeńskich jak i majątkowych umów małżeńskich ograniczonego wyboru prawa właściwego.

W razie braku wyboru prawa do majątkowej umowy małżeńskiej stosuje się prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami z chwili zawarcia umowy.

AD 7

a/ źródła ppm -

• Akty prawa wewnętrznego - Nowa polska ustawa o ppm uchwalona przez sejm 4.02.2011, zastąpiła ustawę z 12.11.1965, określa prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego (w tym handlowego i rodzinnego) i prawa pracy (z pominięciem kwestii rozstrzygniętych w rozp. Rzym I). Jej postanowienia są zharmonizowane z przepisami europejskiego ppm. Normy krajowego ppm zawierają rózne inne akty normatywne, wśród których znajdują się: ustawa Prawo wekslowe, Prawo czekowe, Prawo o aktach stanu cywilnego, dekret w sprawie ważności niektórych małżeństw i rozwodów obywateli polskich.

• Umowy międzynarodowe - art. 87 ust. 1 Konstytucji do źródeł powszechnie obowiązującego prawa zalicza m.in. ratyfikowane umowy międzynarodowe. Art. 91 ust.1 Konstytucji stanowi, iż ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
  Postanowienia konwencji, zawierające normy kolizyjne ppm ze względu na swą treść stanowią zwykle lex specialis w stosunku do przepisów powszechnego prawa wewnętrznego. Postanowieniu konwencyjnemu należy więc przyznać pierwszeństwo.
  Konwencja haska dotycząca procedury cywilnej z 1954, Konwencja o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych sporządzona w Lugano w 1988, Konwencja haska w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie oraz protokół dotyczący przypadku bezpaństwowości 1937
  

• Europejskie ppm - przystąpienie Polski do UE oznacza przejęcie przez nasze państwo całego prywatnego dorobku wspólnotowego, z zastrzeżeniem wynegocjowanych okresów przejściowych i innych odstępstw. Traktat amsterdamski z 1997 włączył współpracę sądową w sprawach cywilnych do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE). Wśród aktów wtórnego prawa unijnego na szczególną uwagę zasługują rozporządzenia. Mają one bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z pierwszeństwem przed uregulowaniami krajowymi tych państw. Instrument ten można porównać do uchwalanych w Polsce ustaw.
  Program haski, Rzym I, Rzym II

• Prawo zwyczajowe - w niektórych systemach wciąż odgrywa w zakresie ppm doniosłą rolę.
  W Polsce wobec kodyfikacji ppm jego znaczenie jest niewielki. Nie można jednak wykluczyć - także na gruncie polskim - kształtowania się norm prawa zwyczajowego wypełniających luki w regulacji ustawowej. Nie sprzeciwia się temu art. 87 Konstytucji.
  Konkretyzacja dzięki judykaturze i przy wsparciu doktryny, dyrektywy z art. 67 ppm odwołującej się do idei prawa najściślej związanego, w wyniku powtarzającego się odwoływania do tego samego łącznika dla określonego zakresu, może oznaczać ukształtowanie się normy kolizyjnej prawa zwyczajowego.

b/ statut rzeczowy -

do zakresu zastosowania statutu rzeczowego należy ocena powstania, zmiany, przeniesienia lub wygaśnięcia praw rzeczowych. Podlegają mu również czynności prawne wywołujące skutki prawnorzeczowe (np. umowa o przeniesienie własności). Tytuł nabycia prawa rzeczowego (np. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności) podlega - stosownie do swej natury - odrębnemu statutowi. Statut rzeczowy rozstrzyga czy umowa wywołująca skutki prawno rzeczowe jest kauzalna czy abstrakcyjna, konsensualna czy realna.
Do statutu rzeczowego należy ocena nabycia rzeczy ruchomej od nieuprawnionego do rozporządzania.
Z komplikacjami należy liczyć się w sytuacji, gdy „zdarzenie” mające doprowadzić do nabycia własności jest rozciągnięte w czasie a rzecz przed spełnieniem wszystkich przesłanek wymaganych do nabycia własności zostanie przewieziona do innego państwa. Ogólnie rzecz ujmując, można powiedzieć, ze stosować należy prawo tego państwa na którego obszarze rzecz znajduje się w chwili ostatecznego zamknięcia stanu faktycznego wymaganego do nabycia własności.
Statutowi rzeczowemu podlegają też inne zdarzenia, poza czynnościami prawnymi, wywołujące skutki prawno rzeczowe - np. zasiedzenie, przemilczenie, znalezienie, przetworzenie, połączenie, pomieszanie itd.
Statut rzeczowy rozstrzyga o treści praw rzeczowych. Majątek jako zbiór praw i obowiązków majątkowych - nie podlega statutowi rzeczowemu lecz odrębnemu zgodnie ze swoją naturą (spadek - statutowi spadkowemu itd.).
Obejmuje współwłasność.
Zmiana statutu rzeczowego - w zakresie nieruchomości zdarza się rzadko. Może być rezultatem zmiany norm kolizyjnych w państwie miejsca położenia nieruchomości lub przesunięcia granic państwowych. Częściej dochodzi do zmian statutu rzeczowego rzeczy ruchomych, wystarczy w tym celu przenieść rzecz z jednego państwa do drugiego. Chwila przekroczenia granicy jest zarazem chwilą zmiany statutu rzeczowego. Wszystkie prawa rzeczowe (a więc w szczególności własność, a także ograniczone prawa rzeczowe) istniejące na rzeczy podlegają do chwili zmiany statutu dotychczasowemu statutowi, po zmianie - statutowi nowemu.
Nabycie i utrata własności jak również nabycie i utrata oraz zmiana pierwszeństwa innych praw rzeczowych podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
Do oceny roszczeń służących ochronie prawa rzeczowego stosować należy statut rzeczowy z chwili wytoczenia powództwa i to także wtedy gdy zdarzenie, które spowodowało powstanie roszczenia miało miejsce pod rządem poprzedniego statutu.

Konsensualna umowa o przeniesienie własności zawarta pod rządem prawa wymagającego do wywołania skutku rzeczowego wydania rzeczy, nie może automatycznie pociągać za sobą skutków rzeczowych tylko z powodu zmiany statutu -> należy oczekiwać ponownego zawarcia umowy konsensualnej o przeniesienie własności przez strony

AD 8

a/ zdolność wekslowa i czekowa -

„Zdolność osoby do zaciągania zobowiązań wekslowych ocenia się według jej prawa ojczystego. Jeżeli prawo to uznaje za właściwe prawo innego kraju, należy je stosować.
Kto według prawa, określonego w ustępie poprzedzającym, nie ma zdolności wekslowej , mimo to jest ważnie zobowiązany, jeżeli podpisał weksel w kraju, według którego ustaw miałby zdolność wekslową. Przepisu tego nie stosuje się do obywatela polskiego, który zaciągnął zobowiązanie wekslowe zagranicą.”

według art. 77 ust. 1 zd. 1 prawa wekslowego: zdolność osoby do zaciągania zobowiązań wekslowych ocenia się według jej prawa ojczystego. W zdaniu drugim wyraźnie przewidziano konieczność uwzględnienia stanowiska kolizyjnego systemu ojczystego w przedmiocie omawianej tutaj zdolności, co prowadzić może do odesłania zwrotnego lub dalszego.

Zobowiązania wekslowe i czekowe -
w myśl art. 79 prawa wekslowego - skutki zobowiązania akceptanta weksla określa prawo miejsca płatności weksla. Skutki zobowiązań innych osób podpisanych na wekslu określa prawo kraju, w którym osoby te złożyły podpisy.
w myśl art. 65 prawa czekowego - skutki zobowiązań czekowych określa się według prawa państwa, w którym zobowiązania te zostały zaciągnięte.

b/ prawa na dobrach niematerialnych -

w myśl art. 46 ust. 1 ppm postawnie, treść i ustanie prawa własności intelektualnej podlegają prawu państwa, w którym ma miejsce korzystanie z tego prawa.

Miejsce wykonywania praw własności intelektualnej, korzystania z nich spełnia podobne funkcje jak miejsce położenia przedmiotu prawa rzeczowego przy ustalaniu statutu rzeczowego.

Zgodnie z zasadą terytorializmu, zasadniczo każde państwo decyduje o zakresie ochrony przyznanej prawom własności intelektualnej na swoim obszarze. Rozstrzyga prawo państwa w którym dochodzi się ochrony.

Umowa prorogacyjna - rozstrzyga sąd wskazany w umowie stosując prawo państwa, na podstawie którego dochodzi się ochrony - art. 46 ust.3

Unormowania konwencyjne:

1. Prawo autorskie - Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886. Konwencyjne normy prawa obcych rozstrzygają czy dana sytuacja jest na tyle powiązana ze stronami konwencyjnymi że należy do niej stosować konwencyjne normy merytoryczne i kolizyjne czy też można zastosować pozakonwencyjne normy kolizyjne ppm.

2. Własność przemysłowa - również zasada terytorializmu. O środkach i zakresie ochrony uprawnionego z patentu rozstrzyga prawo państwa, którego organy wydały patent. Sutki udzielenia patentu ograniczają się do obszaru państwa w którym patent został uznany. Stwarza to konieczność ubiegania się o tytuł ochronny w każdym państwie z osobna. - Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 1883.

AD 9

a/ normy jednostronne -

określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym (np. art. 13 ust. 2 - jeżeli o ubezwłasnowolnieniu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie, art. 14 ust.2 ppm - jeżeli o uznaniu za zmarłego albo stwierdzeniu zgonu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie).

Kazus Lizardiego - Sąd Kasacyjny Francji XIX w., Lizardi był Meksykaninem, przebywając w Paryżu szalał i kupował biżuterię, w pewnym momencie jubilerzy poprosili o zapłatę (brał biżuterię,
a ponieważ był majętny jubilerzy odkładali konieczność zapłaty) Lizardi stwierdził, że zgodnie ze swoim prawem ojczystym jest niezdolny do czynności prawnych, gdyż jest niepełnoletni (w Meksyku 21 lat, we Francji 18 lat), Sąd Kasacyjny orzekł jednak, że jubilerzy pozostawali w dobrej wierze, a według miejsca zawarcia umowy miał zdolność, w związku z czym odmówiono mu możliwości powołania się na prawo ojczyste; w Polsce omawiane rozwiązanie pojawiło się już w ustawie z 1926 r.

b/ możność zawarcia małżeństwa -

przepis art. 48 ustawy ppm stanowi, że: „O możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste z chwili zawarcia małżeństwa”. Jeżeli nie można ustalić prawa ojczystego lub gdy nupturient jest bezpaństwowcem, jego możność zawarcia małżeństwa podlega legi domicilli, a w razie braku miejsca zamieszkania stosuje się prawo państwa zwykłego pobytu nupturienta. Tak samo należy postąpić gdy obywatelstwa nupturienta nie da się ustalić lub gdy nupturient jest uchodźcą spełniającym przesłanki z art. 3 ust. 2 ppm.
W razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa należy zastosować prawo państwa, z którym cudzoziemiec jest najściślej związany.
Zasada swobody zawierania małżeństw została zawarta m.in. w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 oraz w art. 12 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Konwencja nowojorska stanowi, iż małżeństwo nie może być zawarte bez pełnej swobodnej zgody nupturientów.
Możność zawarcia małżeństwa należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono wszystkie materialne wymogi ważności małżeństwa czyli tzw. przeszkody zrywające, wymagania dotyczące prawidłowego powzięcia i oświadczenia woli oraz tzw. przeszkody tamujące (nienależące do wymogów ważności małżeństwa - np. różnica wyznań, dalsze pokrewieństwo). W myśl art. 48 ppm możność zawarcia małżeństwa jest oceniania oddzielnie dla każdego z nupturientów według prawa ojczystego.

AD 10

a/ rodzaje norm kolizyjnych -

• Normy zupełne - wskazują dla określonych sytuacji (stosunków) prawo właściwe bez względu na to czy jest nim prawo własne czy obce. Odnoszą się więc także do sytuacji powiązanych wyłącznie obcymi obszarami prawnymi. Normy takie przeważają w naszej ustawie ppm.

• Normy jednostronne - określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym (np. art. 13 ust. 2, art. 14 ust.2)

• Niezupełne normy dwustronne - określają sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.

• Normy kolizyjne pierwszego stopnia - rozgraniczają sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni

• Normy kolizyjne drugiego stopnia (nadrzędne normy ppm) - rozgraniczają sfery działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw. Sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia. Obce normy kolizyjne pierwszego stopnia mogą stosować dopiero wtedy gdy zezwolą im na to własne normy kolizyjne drugiego stopnia (np. normy regulujące odesłanie)

b/ stosunki majątkowe i osobiste między małżonkami -

wśród unormowań właściwości prawa dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami wyróżnić należy takie, które przywiązują wagę do okoliczności związanych z osobą jednego małżonka (najczęściej męża) oraz takie, które wiążą właściwość prawa z okolicznościami zachodzącymi po stronie obojga małżonków (najczęściej jest to obywatelstwo lub miejsce zamieszkania małżonków). Wyjątek na rzecz les rei sitae - w odniesieniu do nieruchomości. Wreszcie niektóre systemy prawne dopuszczają w omawianym zakresie wybór prawa.
W myśl art. 51 ust. 1 stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami podlegają każdoczesnemu wspólnemu prawu ojczystemu. W razie braku wspólnego prawa ojczystego stosuje się prawo państwa, w którym oboje małżonkowie mają miejsce zamieszkania, a w razie jego braku - prawo państwa, w którym mają miejsce zwykłego pobytu, w razie braku - prawo państwa, z którym w inny sposób małżonkowie są wspólnie najściślej związani.
Wybór prawa - jest to wybór ograniczony. W myśl art. 52 ust. 1 i 2 małżonkowie mogą poddać stosunki majątkowe między sobą lub majątkową umowę małżeńską prawu ojczystemu jednego z nich albo prawu państwa, w którym jedno z nich ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu. W razie braku wyboru prawa stosuje się do majątkowej umowy małżeńskiej prawo właściwe dla stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami z chwili zawarcia umowy.

AD 11

a/ łączniki -

to termin używany na oznaczenie czynnika (czynnika, probierza, kryterium) ze względu na który do danego stosunku stosuje się normy określonego systemu prawnego. Łączniki nawiązujące do różnych postaci więzi pomiędzy osobami fizycznymi lub prawnymi z określonym obszarem prawnym (takich jak obywatelstwo, zamieszkanie, zwykły pobyt, siedziba lub miejsce utworzenia) noszą nazwę łączników personalnych (podmiotowych, osobistych, osobowych). Jeżeli rolę łącznika odgrywa inne kryterium (np. miejsce położenia rzeczy, dokonania czynności prawnej, wykonania zobowiązania, siedziby władzy orzekającej) - łącznik przedmiotowy. Wybór prawa - łącznik subiektywny.
W zależności od tego za pomocą jakiego łącznika norma kolizyjna wskazuje jakieś prawo, określamy je odpowiednią nazwą. Mówimy więc, że właściwe jest prawo ojczyste (czyli wskazane łącznikiem obywatelstwa, lex patriae), prawo miejsca zamieszkania (domicylu, lex domicilii), prawo miejsca siedziby przedsiębiorstwa, prawo miejsca położenia przedmiotu praw rzeczowych/prawo miejsca położenia rzeczy (lex rei sitea), prawo miejsca sporządzenia czynności (lex loci actus)/prawo miejsca zawarcia umowy (lex loci contractus), prawo miejsca zawarcia małżeństwa (lex loci celebrationis matrimonii), prawo miejsca, gdzie zaszedł fakt który wywołał zobowiązanie/prawo miejsca deliktu (lex loci delicji commissi), prawo miejsca siedziby władzy orzekającej (lex fori), prawo miejsca wystąpienia szkody (lex loci damni) itp.
Już bez nawiązania do jakiegoś jednego łącznika mówi się też o prawie właściwym dla samej czynności, dla samego stosunku, dla samego roszczenia (lex causae)
STATUT - prawo właściwe dla danego zakresu na podstawie miarodajnych dla tego zakresu norm kolizyjnych.

b/ zawartość spadku -

o zasięgu spadku decyduje w głównej mierze statut spadkowy. Ze statutu spadkowego należy czerpać ogólne reguły, służące w tym prawie do określenia pojęcia spadku. Po drugie, statutowi spadkowemu podlegają tzw. długi spadkowe powstające z chwilą śmierci spadkodawcy lub po jego śmierci, po trzecie - do statutu spadkowego (legis successionis) należy sięgać w poszukiwaniu szczegółowych reguł prawno spadkowych spełniających pomocniczą rolę przy ustalaniu zwartości sched spadkowych lub innych korzyści osiąganych ze spadku przez określone osoby.
Znaczenie ogólne mają następujące dwa prawidła:

• o istnieniu oraz o dziedziczności danego prawa lub obowiązku rozstrzyga system prawny, któremu to prawo lub ten obowiązek podlegają (lex causae)

• lex causae decyduje również o tym, kto jest z tytułu danego prawa uprawniony lub kogo dany obowiązek obciąża oraz określa losy prawa niewchodzącego do spadku na wypadek śmierci uprawnionego.

AD 12

a/ łącznik obywatelstwa -

obywatelstwo oznacza więź prawną pomiędzy osobą fizyczną a państwem. Więź ta bywa też określana mianem przynależności osoby do państwa. Prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa nosi nazwę prawa ojczystego (lex patriae). Podstawowy łącznik w sferze norm kolizyjnych.

Łącznik obywatelstwa odznacza się względna stałością (stabilnością), większą niż przy łączniku miejsca zamieszkania, co najmniej w tym sensie, że zmiana powiązania wynikłego z obywatelstwa nie wynika wyłącznie od woli osoby zainteresowanej. Łącznik obywatelstwa odznacza się większa jednoznacznością niż łącznik miejsca zamieszkania, rezultat badania istnienia powiązania osoby z państwem jest z reguły rezultatem pewnym. Zapewnia również najszerzej pojęte interesy państw, które mają liczną emigracje. Zachowuje bowiem także w stosunku do osób, które opuściły własny kraj właściwość prawa ojczystego.
Nie zawsze natomiast ośrodek działalności życiowej, zwłaszcza działalności gospodarczej znajduje się na obszarze państwa ojczystego danej osoby. Zawodzi również w wypadku bezpaństwowców (osoba, która przez urodzenie nie nabyła żadnego obywatelstwa lub utraciła dotychczasowe obywatelstwo i nie nabyła nowego - stosujemy art. 3 ust. 1 ppm) oraz sprawia kłopoty w wypadku podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa - art. 2 ppm. O tym czy jest ktoś obywatelem danego państwa rozstrzyga prawo tego państwa - Konwencja Haska z 190 w sprawie pewnych zagadnień dotyczących kolizji ustaw o obywatelstwie.

b/ przysposobienie -

Unormowanie właściwości prawa w zakresie przysposobienia jest na świecie zróżnicowane. Dużym powodzeniem cieszy się łącznik obywatelstwa, jednak istnieją rozbieżności co do tego czyje obywatelstwo ma decydować: przysposabiającego czy przysposabianego. Wśród rozwiązań kompromisowych - ustanowienie rozdzielnej właściwości prawa ojczystego przysposabiającego i przysposabianego oraz rozwiązanie, które w szerszym lub węższym zakresie przyjmuje kumulatywną właściwość obu praw ojczystych. Dość rozpowszechnione jest rozwiązanie przewidujące właściwość legis fori przy czym jurysdykcję krajową wyznacza łącznik domicylu lub zwyczajnego pobytu wnioskodawcy.
W polskim ppm przysposobienie podlega prawu ojczystemu przysposabiającego - art. 57 ust.1, nie może jednak nastąpić bez zachowania przepisów prawa ojczystego osoby, która ma być przysposobiona dotyczących zgody tej osoby, zgody jej przedstawiciela ustawowego oraz zezwolenia właściwego organu państwowego.
Przysposobienie przez małżonków podlega wspólnemu prawu ojczystemu małżonków miejsce zamieszkania miejsce zwykłego pobytu prawo państwa, z którym małżonkowie w inny sposób są wspólnie najściślej związani.
Jeżeli przysposabiający lub przysposabiany jest bezpaństwowcem (lub gdy obywatelstwa nie da się ustalić) stosuje się prawo państwa miejsca zamieszkania zwykłego pobytu.

Polska jest obecnie stroną konwencji multilateralnych dotyczących przysposobienia - np. Europejska konwencja o przysposobieniu dzieci sporządzonej w Strasburgu w 1967.

AD 13

a/ łącznik domicylu -

pojęcie miejsca zamieszkania jest różnie rozumiane w prawie poszczególnych państw (czasami inaczej w ppm, a inaczej w prawie merytorycznym).
Poszukiwanie na tle naszej ustawy:

• o tym czy dana osoba ma miejsce zamieszkania w określonym państwie rozstrzyga prawo tego państwa

• pojęcie zamieszkania w ppm ma taką treść jaką nadaje mu polski kc

• zamieszkanie jako łącznik jest pojęciem samoistnym polskiego ppm, należy więc samodzielnie, nie krępując się postanowieniami prawa merytorycznego własnego lub obcego dokonać odpowiednio jego oznaczenia na użytek norm kolizyjnych, w którym ono występuje.

Rozwiązanie pierwsze przypomina sposób postępowania przy określaniu obywatelstwa danej osoby. Nie wolno jednak zapominać, że obywatelstwo oznacza węzeł prawny wiążący osobę fizyczna z państwem natomiast domicyl dotyczy czynnika faktycznego (na ogół działalność życiowa człowieka). Niebezpieczeństwo wielorakiego miejsca zamieszkania czy też jego braku - z tych względów jest to rozwiązanie nie do przyjęcia.

Rozwiązanie drugie również jest nie do przyjęcia ponieważ nie wszystkie przepisy naszego kodeksu cywilnego dotyczące miejsca zamieszkania nadają się do wykorzystania na gruncie kolizyjno prawnym.

Trafny wydaje się trzeci punkt widzenia. Jego przyjęcie prowadzi do konstrukcji kolizyjnego pojęcia miejsca zamieszkania. Również na terenie naszego ppm przy ocenie zamieszkania należy brać pod uwagę zarówno okoliczności obiektywne (faktyczne osiedlenie się) jak okoliczności subiektywne (zamiar stałego pobytu - animus manendi).
Zaproponowane rozwiązanie należy stosować wyłącznie przy wykładni polskich norm kolizyjnych, posługujących się łącznikiem miejsca zamieszkania. Jeżeli sędzia polski stosuję obcą normę kolizyjną posługującą się takim samym łącznikiem, powinien ten łącznik pojmować tak jak pojmuje go obce ppm, o którego normę chodzi.

Wielorakie miejsce zamieszkania - jeżeli jednym z wchodzących w grę miejsc zamieszkania jest miejsce zamieszkania w Polsce - zastosowanie jako prawo miejsca zamieszkania prawa polskiego (analogia z art.2 ust.2 ppm) lub uznanie iż osoba o którą chodzi ma miejsce zamieszkania w tym państwie w którym skupia się główna jej aktywność życiowa. Jeżeli chodzi wyłącznie o miejsce zamieszkania w państwach obcych - rozwiązanie drugie.

b/ bezpodstawne wzbogacenie -

przepis art. 10 rozporządzenia Rzym II stanowi, że:

1. Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w tym także z tytułu nienależytego świadczenia jest związane ze stosunkiem pomiędzy stronami wynikający z umowy lub z czynu niedozwolonego, który jest ściśle związany z bezpodstawnym wzbogaceniem, zobowiązanie to podlega prawu właściwemu dla tego stosunku.

2. W przypadku gdy prawa właściwego nie da się ustalić na podstawie ust.1 , a strony mają
   w chwili wystąpienia zdarzenia miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa. (3) prawo państwa, w którym nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie

4. W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem niż wskazane w ust.1-3, stosuje się prawo tego innego państwa.

AD 14

a/ łącznik przedsiębiorstwa

odstępstwo na rzecz prawa miejsca prowadzenia przedsiębiorstwa przy ocenie zdolności do czynności prawnych jako przesłanki ważności lub skuteczności czynności prawnej dokonanej w zakresie prowadzonego przez osobę fizyczną przedsiębiorstwa przewiduje art. 11 ust.2 ppm.

Jeżeli osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy że ma ona zdolność do dokonania tej wyznaczonej czynności przez prawo państwa w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone.

Termin „prowadzenie przedsiębiorstwa” występuje tu w znaczeniu funkcjonalnym i oznacza zawodowe, zarobkowe prowadzenie działalności gospodarcze.

Jeżeli cudzoziemiec prowadzący w Polsce przedsiębiorstwo nie ma zdolności wymaganej do dokonania ocenianej czynności prawnej według prawa polskiego do oceny jego zdolności należy zastosować jego prawo ojczyste.

b/ negotorium gestio - prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

przepis art. 11 rozporządzenia Rzym II stanowi, że:

1. Jeżeli zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia dotyczy istniejącego wcześniej między stronami stosunku, takiego jak umowa lub czyn niedozwolony, który jest ściśle związany z tym zobowiązaniem, podlega ono prawu właściwemu dla tego stosunku.

2. W przypadku, gdy prawa właściwego nie można ustalić na podstawie ust.1, a strony mają
   w chwili wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, miejsce zwykłego pobytu w tym samym państwie, stosuje się prawo tego państwa.

3. Nie można ustalić na podstawie ust. 1 i , prawem właściwym jest prawo państwa, w którym miało miejsce działanie.

4. W przypadku gdy ze wszystkich okoliczności sprawy wynika, że zobowiązanie pozaumowne z tytułu prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia pozostaje w znacznie ściślejszym związku z innym państwem niż wskazane w ust.1-3, stosuje się prawo tego innego państwa.

AD 15

a/ kwalifikacja według legis fori

pierwszą historycznie i bardzo liczną grupę stanowią zwolennicy kwalifikacji według merytorycznej legis fori (Bartin, Kahn - autorzy pierwszej naukowej analizy kwalifikacji. W myśl założeń tej metody przy ustalaniu treści pojęć występujących w normach kolizyjnych własnego ppm sąd powinien kierować się wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego. Tak je pojmować jak rozumiane są one we własnym prawie merytorycznym.
Pro: łatwa i prosta gdyż sędziemu najlepiej jest znane własne prawo
Contra: nie uwzględnia ona funkcji i celów norm kolizyjnych, jednocześnie zaś narzuca ppm schematy i podziały przyjęte we własnym prawie merytorycznym. Co więcej, metoda ta zawodzi w przypadku instytucji cywilnoprawnych nieznanych własnemu prawu merytorycznemu. Wreszcie nie nadaje się do wykorzystania przy dokonywaniu zabiegów kwalifikacyjnych na tle konwencyjnych norm kolizyjnych ppm.

b/ stosunek między rodzicami a dziećmi

przepis art. 56 ustawy informuje o tym, że prawa właściwego dla spraw z zakresu władzy rodzicielskiej, środków ochrony dziecka i kontaktów z nim należy poszukiwać stosując konwencję o jurysdykcji, prawie właściwym, uznaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzonej w Hadze w 1996. W preambule konwencji haskiej z 1996 powołano się na konwencję o prawach dziecka przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989.

Konwencja haska z 1996 definiuje pojęcie „odpowiedzialności rodzicielskiej” - oznacza władzę rodzicielską lub wszelki inny podobny stosunek władzy który określa prawa, uprawnienia i obowiązki rodziców, opiekunów lub innych przedstawicieli ustawowych w stosunku do osoby lub majątku dziecka.

art. 16 konwencji - powstanie i ustanie odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy prawa, bez udziału organu sądowego lub administracyjnego podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka.

AD 16

a/ kwalifikacja według legis causae

zwolennicy kwalifikacji według legi causae (Wolff) opowiadają się za poddaniem kwalifikacji prawu wskazanemu przy użyciu łącznika występującego w normie kolizyjnej, o którą w danym przypadku chodzi; podlegające kwalifikacji wyrażenia należy więc pojmować w taki sposób, w jaki rozumiane są one w prawie merytorycznym rządzącym danym stosunkiem.
Błąd logiczny typu petitio principii - zaleca ona posługiwanie się prawem właściwym w celu ustalenia czy jest ono właściwe.

b/ prawo właściwe dla własności

dominującą rolę przy wyznaczaniu statutu rzeczowego odgrywa obecnie na świecie łącznik miejsca położenia przedmiotu praw rzeczowych i posiadania.
W myśl art. 41 ust. 1 ppm własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot (odpowiednio do posiadania). Bez względu więc na to czy przedmiotem prawa rzeczowego lub posiadania jest ruchomość czy też nieruchomość właściwe jest w omawianym zakresie prawo miejsca położenia rzeczy (odpowiednio do dobra)

Łącznik miejsca położenia przedmiotu prawa rzeczowego (posiadania) - wątpliwości pojawiają się przy oznaczeniu położenia ruchomości. Na ogół przyjmuje się położenie w znaczeniu czysto fizycznym (nie ma wymogu trwałości położenia, przejściowe położenie jest również traktowane jako położenie w rozumieniu art. 41 ppm).
Łącznik situs rei zawodzi w odniesieniu do rzeczy znajdujących się w transporcie (res In transitu) - art. 43 ppm - „prawa rzeczowe na rzeczy w transporcie podlegają prawu państwa, z którego rzecz wysłano. Jeżeli z okoliczności wynika iż prawa te są związane ściślej z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa.”
Najczęściej przyjmuje się, że z rzeczą w transporcie mamy do czynienia wtedy gdy rzecz jest przewożona z jednego państwa do drugiego przez terytorium państwa trzeciego lub przynajmniej przez może pełne. Wyłącza to w zasadzie możliwość stosowania omawianych prawideł w wypadku wysłania rzeczy z państwa do państwa przez wspólną granicę. Mamy wtedy do czynienia ze zmianą statutu rzeczowego, następującą w chwili gdy rzecz znajdzie się poza granicami państwa z którego została wysłana.
Prawa rzeczowe na statku powietrznym i wodnym oraz pojeździe szynowym podlegają prawu państwa w którym statek lub pojazd jest wpisany do rejestru a w razie braku wpisu do rejestru lub rejestru - prawu państwa macierzystego portu, stacji lub innego podobnego miejsca.
Przy ustalaniu statutu rzeczowego rzeczy znajdujących się na statkach powietrznych lub wodnych decydują reguły dotyczące rei in transitu.
Konosament - o tym czy dokument reprezentuje towar, decyduje prawo miejsca położenia towaru. Do oceny nabycia praw na samym dokumencie (papierze wartościowym) właściwe jest prawo miejsca położenia dokumentu - dokument może być bowiem również traktowany jako rzecz.

AD 17

a/ kwalifikacja autonomiczna -

twórcą teorii autonomicznej był uczony niemiecki Rabel. Według niego zadaniem kwalifikacji jest ustalenie idei podstawowej danej instytucji prawnej przez porównywanie pokrewnych instytucji występujących w różnych systemach prawnych. Dążyć jednocześnie należy do uniezależnienia norm kolizyjnych ppm od prawa merytorycznego. (postulat emancypacji norm kolizyjnych).
Normy ppm posługując się jakimś wyrażeniem używają go w znaczeniu specjalnym, własnym, które niekoniecznie pokrywa się ze znaczeniem w prawie merytorycznym. Wykładnia norm ppm powinna odbywać się samodzielnie. Tworzenie własnych (autonomicznych) pojęć ppm wymaga badań prawno porównawczych.

b/ unieważnienie małżeństwa -

Możność zawarcia małżeństwa należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono wszystkie materialne wymogi ważności małżeństwa czyli tzw. przeszkody zrywające (czyniące małżeństwo nieważnym np. przeszkoda węzła małżeńskiego), wymagania dotyczące prawidłowego powzięcia i oświadczenia woli oraz tzw. przeszkody tamujące (nienależące do wymogów ważności małżeństwa - np. różnica wyznań, dalsze pokrewieństwo). W myśl art. 48 ppm możność zawarcia małżeństwa jest oceniania oddzielnie dla każdego z nupturientów według prawa ojczystego.
W trakcie tej oceny należy ustalić dla każdego z nupturientów osobno czy może on zawrzeć małżeństwo z drugim nupturientem.

Zgodnie z koncepcją dopuszczającą podział przeszkód do zawarcia małżeństwa na jednostronne i dwustronne przeszkoda jednostronna działa tylko wtedy, gdy okoliczności które ją stanowią zachodzą po stronie tego nupturienta którego prawo ojczyste je przewiduje. Nie brane są pod uwagę okoliczności zachodzące po stronie drugiego nupturienta. Tak więc to że po stronie drugiego nupturienta zachodzi okoliczność która według prawa ojczystego pierwszego nupturienta stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa pozostaje bez znaczenia jeśli prawo drugiego nupturienta nie przewiduje takiej przeszkody.
Z kolei przeszkodą dwustronną (np. przeszkoda pozostawania w związku małżeńskim) należy respektować także wtedy gdy obejmuje ona okoliczności drugiego nupturienta mimo, ze jego prawo ojczyste przeszkody takiej nie przewiduje - krytykowana i odrzucana, zarzuca się jej brak oparcia w ustawie. Jej problem rozwiązuje zastosowanie klauzuli porządku publicznego.

Art. 56 ust. 1 ustawy prawo o aktach stanu cywilnego nakłada na cudzoziemca zmierzającego zawrzeć małżeństwo w Polsce, obowiązek przedłożenia temu kierownikowi dokumentu stwierdzającego, ze zgodnie ze swoim ojczystym prawem (prawem miejsca zamieszkania, stałego pobytu) może zawrzeć małżeństwo. Sąd w post. Nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić z takiego obowiązku . Sąd może zwolnić cudzoziemca (apatrydę) od złożenia dokumentu stwierdzającego możność zawarcia małżeństwa także wtedy gdy w świetle jego prawa właściwego zachodzi przeszkoda do jego zawarcia, natomiast za jej nieuwzględnieniem przemawia polska klauzula porządku publicznego.
Nie jest wykluczone zawarcie w naszym kraju przez cudzoziemca małżeństwa, które będzie wadliwe (unieważnialne lub nieważne) z punktu widzenia jego prawa właściwego - tzw. małżeństwo ułomne (matrimonium claudicans).

AD 18

a/ kwalifikacja według kolizyjnej legis fori -

inaczej kwalifikacja funkcjonalna, nawiązuje do teorii autonomicznej. Za oczywisty uznaje odrębny od norm prawa merytorycznego charakter norm kolizyjnych. Normy kolizyjne ppm danego państwa wchodzą obok prawa merytorycznego do składu jego systemu prawnego. Natomiast wykładnia wyrażeń występujących w normach ppm powinna być dokonywana samodzielnie na użytek tych norm, niezależnie od tego jak są one rozumiane w prawie merytorycznym. Należy pojmować je w sposób odpowiadający ich celom. Taki też punkt widzenia przeważa w polskiej doktrynie (Przybyłowski)

b/ prawo właściwe dla zobowiązań w braku wyboru prawa -

w zakresie zobowiązań z czynności prawnych niemal powszechnie dopuszcza się na świecie wybór prawa. Brak natomiast jest jednolitości przy poszukiwaniu prawa właściwego w wypadku braku wyboru prawa.
Mimo nieustannej i uzasadnionej krytyki, ciągle w niektórych państwach wykorzystywany jest łącznik miejsca dokonania czynności (legis loci actus), zachowuje też aktualność łącznik miejsca wykonania zobowiązania (legis loci solutionis) - mimo komplikacji jakie wywołuje w zakresie zobowiązań, w których świadczenia mają być spełnione w różnych państwach.

Idea szczegółowych reguł kolizyjnych dla poszczególnych typów stosunków umownych (tzw. reguły florenckie) - zapoczątkowana w 1908 r. we Florencji:

• Teoria charakterystycznego świadczenia - Adolf Schnitzer, zgodnie z jej założeniami stosunek zobowiązaniowy powinien podlegać prawu państwa, z którym - za pośrednictwem domicylu (albo zwykłego pobytu) lub siedziby - powiązana jest strona zobowiązana do spełnienia świadczenia dla danego stosunku charakterystycznego.

• Koncepcja prawa najbardziej odpowiedniego (proper law of the contract) - przy ustalaniu prawa właściwego przy tej koncepcji poszukuje się prawa, z którym stosunek zobowiązaniowy wykazuje ścisły i naturalny związek.

• metody a posteriori - najbardziej rozwinięta analiza indywidualnych okoliczności każdego stanu faktycznego. Uzależniają rozstrzygnięcie kolizyjne od porównania treści, celów i rezultatów zastosowania odpowiednich norm merytorycznych konkurujących systemów prawnych.

1. Konwencja Rzymska 1980 -

Art. 4 ust. 1 - w braku wyboru prawa - umowa podlega prawu państwa z którym jest najściślej związana. Jeżeli dająca się wydzielić część stosunku wykazuje ściślejszy związek z innym państwem - stosuje się prawo tego innego państwa

2. Rozporządzenie Rzym II -

Wskazówek jak postępować przy ustalaniu prawa właściwego w braku wyboru prawa udzielają przepisy art. 4-8 rozporządzenia (ogólne unormowanie) -
lit. a-f decyduje przedmiot umowy
lit. g, h decyduje sposób zawarcia umowy
Dalej znajduje się unormowanie szczególne dotyczące np. umów ubezpieczenia, umów konsumenckich.

AD 19

a/ prawo właściwe dla kwestii wstępnej -

la question prealable, oznacza odrębny od sprawy głównej, samoistny stosunek, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Ujawnia się dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej. Potrzeba rozstrzygnięcia kwestii wstępnej wynika z norm prawa merytorycznego prawa właściwego dla sprawy głównej.
Np. kwestię wstępną w sprawie spadkowej może stanowić istnienie węzła małżeństwa lub stosunku przysposobienia.

• jeżeli prawem właściwym do rozpatrzenia sprawy głównej jest prawo merytoryczne tego państwa, w którym dokonywana jest ocena - prawem właściwym do rozpatrzenia kwestii wstępnej również będzie prawo merytoryczne tego państwa

• jeżeli prawem właściwym do rozpatrzenia sprawy głównej jest prawo obce - zachodzi konieczność do poszukiwania prawa właściwego do rozpatrzenia kwestii wstępnej.
  Jest sporne czy ustalenie prawa właściwego do rozstrzygnięcia kwestii wstępnej powinno nastąpić na podstawie norm kolizyjnych legis fori (obowiązujących w siedzibie sądu) czy też na podstawie norm kolizyjnych zaczerpniętych z tego obcego systemu prawnego, którego podlega sprawa główna.

Wydaje się, iż może założyć, że w praktyce do zadowalających rezultatów najczęściej doprowadzi metoda pierwsza (legis fori). Nie da się jednak wykluczyć, że z pewnych względów, np. z uwagi na konieczność zagwarantowania zgodności rozstrzygnięć sądów państwa, któremu podlega sprawa główna może okazać się rozwiązanie drugie (legis causae).

Od kwestii wstępnej należy odróżnić kwestię cząstkową (wycinkową) - pojawić się może przy rozpatrywaniu sprawy głównej jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej - chodzi tu zawsze o normę kolizyjną wchodzącą w skład tego systemu, z którego strony następuje wskazanie prawa właściwego dla sprawy głównej (legis fori).

b/ zakres statutu kontraktowego -

w myśl art. 12 ust. 1 rozporządzenia Rzym I prawo właściwe dla umowy (statut kontraktowy) ma zastosowanie w szczególności do:

1. jej wykładni

2. wykonania wynikających z niej zobowiązań

3. skutków całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań, łącznie z określeniem wysokości szkody

4. różnych sposobów wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienia i utraty praw wynikających z tytułu upływu terminów

5. skutków nieważności umowy.

Natomiast zgodnie z art. 12 ust.2 rozporządzenia bierze się pod uwagę prawo państwa, w którym następuje wykonanie zobowiązania w odniesieniu do sposobu wykonania oraz środków które może podjąć wierzyciel w przypadku nienależytego wykonania.

AD 20

a/ dobra niematerialne -

w myśl art. 16 ust.1 ppm dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. Prawo to wyznacza katalog dóbr osobistych i towarzyszących im praw podmiotowych, decyduje o ich powstaniu, treści, zasięgu i ustaniu. Jednakże prawo właściwe dla ochrony dóbr osobistych trzeba poszukiwać stosując przepisy art.16 ust.2 i 3.
Rozporządzenie Rzym II określając prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych, wyłączyło
z zakresu swojego zastosowania „zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dóbr osobistych, w tym zniesławienie”. W związku z tym zaszła konieczność uregulowania tych kwestii w ustawie ppm.

b/ odesłanie -

organy każdego państwa co do zasady stosują tylko własne ppm. Wyjątek od tego zachodzi m.in. w przypadku odesłania. Rozstrzyga konflikty negatywne pomiędzy systemami kolizyjnymi różnych państw. Udziela odpowiedzi na pytanie jak należy postąpić przy określaniu prawa właściwego
w sytuacji gdy normy kolizyjne prawa wskazanego nie przewidują dla rozpatrywanego przypadku właściwości własnego prawa.
Odesłanie prowadzi do wyłączenia przez własną normę kolizyjną właściwości prawa wskazanego na rzecz właściwości prawa, do którego odsyła norma kolizyjna wchodząca w skład systemu prawnego wskazanego. Innymi słowy: norma kolizyjna ppm państwa siedziby sądu wskazuje jako właściwe prawo merytoryczne państwa obcego, natomiast reguły kolizyjne tego prawa obcego każą ten stosunek oceniać według jeszcze innego prawa merytorycznego. (odesłanie dalsze)

Odesłanie dalsze jest odesłaniem przyjętym jeśli ppm państwa do którego nastąpiło odesłanie przewiduje w rozpatrywanym przypadku właściwość własnego prawa.

Odesłanie zwrotne - mamy do czynienia wówczas gdy normy kolizyjne prawa wskazanego (prawa państwa B) przewidują w rozpatrywanym zakresie właściwość prawa wskazującego (prawa państwa A), prawo wskazane odsyła więc z powrotem do prawa wskazującego.

• odesłanie pełne - następuje w takim samym zakresie w jakim nastąpiło wskazanie

• odesłanie częściowe - tylko w części zakresu normy kolizyjnej

• odesłanie złożone - prawo wskazane samo nie uznaje się za właściwe i nie odsyła do jednego systemu prawnego lecz do dwu (lub więcej) systemów prawnych

Odesłanie dalsze jest według ppm z 2011 niedopuszczalne.

AD 21

a/ kwestia cząstkowa -

Od kwestii wstępnej należy odróżnić kwestię cząstkową (wycinkową) - pojawić się może przy rozpatrywaniu sprawy głównej jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej - chodzi tu zawsze o normę kolizyjną wchodzącą w skład tego systemu, z którego strony następuje wskazanie prawa właściwego dla sprawy głównej (legis fori).

b/ res in transitu -

Łącznik miejsca położenia przedmiotu prawa rzeczowego (posiadania) - wątpliwości pojawiają się przy oznaczeniu położenia ruchomości. Na ogół przyjmuje się położenie w znaczeniu czysto fizycznym (nie ma wymogu trwałości położenia, przejściowe położenie jest również traktowane jako położenie w rozumieniu art. 41 ppm).
Łącznik situs rei zawodzi w odniesieniu do rzeczy znajdujących się w transporcie (res In transitu) - art. 43 ppm - „prawa rzeczowe na rzeczy w transporcie podlegają prawu państwa, z którego rzecz wysłano. Jeżeli z okoliczności wynika iż prawa te są związane ściślej z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa.”
Najczęściej przyjmuje się, że z rzeczą w transporcie mamy do czynienia wtedy gdy rzecz jest przewożona z jednego państwa do drugiego przez terytorium państwa trzeciego lub przynajmniej przez może pełne. Wyłącza to w zasadzie możliwość stosowania omawianych prawideł w wypadku wysłania rzeczy z państwa do państwa przez wspólną granicę. Mamy wtedy do czynienia ze zmianą statutu rzeczowego, następującą w chwili gdy rzecz znajdzie się poza granicami państwa z którego została wysłana.
Prawa rzeczowe na statku powietrznym i wodnym oraz pojeździe szynowym podlegają prawu państwa w którym statek lub pojazd jest wpisany do rejestru a w razie braku wpisu do rejestru lub rejestru - prawu państwa macierzystego portu, stacji lub innego podobnego miejsca.
Przy ustalaniu statutu rzeczowego rzeczy znajdujących się na statkach powietrznych lub wodnych decydują reguły dotyczące rei in transitu.

AD 22

a/ odesłanie w prawie polskim -

odesłanie dalsze jest według ppm z 2011 niedopuszczalne.

odesłanie zwrotne - art.5 ust. 1 ppm

art.5 ust 2 stanowi że przepisów o odesłaniu nie stosuje się jeżeli wskazanie prawa właściwego:

1. nastąpiło w drodze wyboru prawa

2. dotyczy formy czynności prawnej

3. dotyczy zobowiązań umownych, pozaumownych lub jednostronnych czynności prawnych, dla których prawo właściwe określa niniejsza ustawa

Konwencja rzymska z 1980 wyłączyła odesłanie.

W Konwencji haskiej o odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środkach ochrony dzieci z 1996 odesłanie wyłączono jedynie wtedy gdy prawem wskazanym jest prawo państwa będącego stroną konwencji.

b/ zobowiązania dotyczące nieruchomości -

• W świetle art. 3 Konwencji rzymskiej strony mogły wybrać prawo właściwe także dla zobowiązań dotyczących nieruchomości - przy wyborze prawa.

• Dla umowy, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo korzystania z nieruchomości, przewiduje się właściwość prawa państwa w którym nieruchomość jest położona - konwencja rzymska 1980 przy poszukiwaniu statutu kontaktowego w braku prawa.

• statut rzeczowy - W myśl art. 41 ust. 1 ppm własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot (odpowiednio do posiadania). Bez względu więc na to czy przedmiotem prawa rzeczowego lub posiadania jest ruchomość czy też nieruchomość właściwe jest w omawianym zakresie prawo miejsca położenia rzeczy.

• Tytuł nabycia prawa rzeczowego (np. umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości) podlega - stosownie do swej natury - odrębnemu statutowi (np. statutowi kontraktowemu - najczęściej wybór prawa).

AD 23

a/ niejednolitość prawa -

jako prawo niejednolite traktowane jest prawo państwa, w którym bądź na jego różnych obszarach (np. w poszczególnych kantonach, dzielnicach - Wielka Brytania, Kanada, Szwajcaria) bądź w różnych zakresach osobowych (np. ze względu na wyznanie lub pochodzenie - głównie państwa afrykańskie i azjatyckie) obowiązują odrębne zespoły norm merytorycznych. Niejednolitość prawa bywa przyczyną konfliktów interlokalnych lub interpersonalnych.

Art. 9 ppm - jeżeli w państwie którego prawo jest właściwe obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku tego wskazania stosuje się ten z tych systemów, który jest związany najściślej z danym stosunkiem prawnym. Rozstrzygające znaczenia mają więc wewnętrzne normy kolizyjne.

W przypadku braku takiego rozstrzygnięcie w prawie państwa które jest właściwe, sędzia polski powinien zastosować system najściślej związany z danym stosunkiem.

Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych 1980 - w obrębie zobowiązań umownych przy określaniu prawa właściwego na podstawie konwencji każda z jednostek terytorialnych w której obowiązuje oddzielna regulacja zobowiązań umownych będzie traktowana jak odrębne państwo. Przy rozstrzyganiu wewnętrznych konfliktów interlokalnych należy stosować krajowe normy kolizyjne

Konwencja Haska 1996, Protokół haski 2007

art. 22 rozporządzenia Rzym I mówi: w przypadku gdy państwo składa się z kilku jednostek terytorialnych, z których każda posiada własne normy prawne dotyczące zobowiązań umownych dla ustalenia prawa właściwego zgodnie z niniejszym rozporządzeniem każdą jednostkę terytorialną uważa się za państwo.

b/ umowy mieszane -

Umowa mieszana - polega na wspólnym porozumieniu stron na zasadach przewidzianych dla umów nazwanych i umów nienazwanych łącznie. Tzn., że umowa mieszana tworzona jest na fundamencie dowolności ustaleń, niesprzecznych z prawem (umowa nienazwana), a także w oparciu o elementy umów nazwanych (umieszczonych przez ustawodawcę w Kodeksie Cywilnym).

Przy umowie mieszanej pojawia się problem, który statut należy zastosować.

W doktrynie pojawiają się trzy rozwiązania:

1. Rozczłonkowanie statut (poddanie umowy kilku systemom)

2. Metoda absorpcji - odnajdujemy w umowie najbardziej znaczący składnik i poddajemy umowę temu systemowi

3. art. 29 ppm - legis loci actus

Proponowana jest następująca kolejność przy rozwiązywaniu problem: 2-1-3.

AD 24

a/ przyczyny zmiany statutu rzeczowego -

w zakresie nieruchomości zdarza się rzadko. Może być rezultatem zmiany norm kolizyjnych w państwie miejsca położenia nieruchomości lub przesunięcia granic państwowych. Częściej dochodzi do zmian statutu rzeczowego rzeczy ruchomych, wystarczy w tym celu przenieść rzecz z jednego państwa do drugiego. Chwila przekroczenia granicy jest zarazem chwilą zmiany statutu rzeczowego. Wszystkie prawa rzeczowe (a więc w szczególności własność, a także ograniczone prawa rzeczowe) istniejące na rzeczy podlegają do chwili zmiany stautu dotychczasowemu statutowi, po zmianie - statutowi nowemu.
Nabycie i utrata własności jak również nabycie i utrata oraz zmiana pierwszeństwa innych praw rzeczowych podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
Do oceny roszczeń służących ochronie prawa rzeczowego stosować należy statut rzeczowy z chwili wytoczenia powództwa i to także wtedy gdy zdarzenie, które spowodowało powstanie roszczenia miało miejsce pod rządem poprzedniego statutu.

b/ skutki zastosowania klauzuli porządku publicznego -

Przy sięganiu do klauzuli porządku publicznego należy zbadać do jakich skutków w danym przypadku prowadziłoby zastosowanie prawa obcego, rezultaty do jakich prowadzi zastosowanie w rozpatrywanej sprawie prawa obcego. Nadto musi zachodzić sprzeczność wyniku zastosowania prawa obcego z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.

Z punktu widzenia stron zainteresowanych można wyróżnić działanie klauzuli:

• dozwalające - zachodzi wtedy gdy strona dzięki zastosowaniu klauzuli osiąga więcej niż by osiągnęła gdyby zastosowano właściwe prawo obce.

• Zakazujące - na skutek działania klauzuli wprowadza ograniczenie nieznane prawu obcemu co pogarsza sytuacje strony.

Z punktu widzenia własnego prawa:

• Pozytywne - w miejsce wyłączonej normy obcej stosuje się normę własnego prawa.

• Negatywne - skutki klauzuli ograniczają się do wyłączenia obcej normy bez wprowadzenia w to miejsce normy własnego prawa (np. w miejsce wyłączonej obcej normy szczególnej może wejść w grę norma ogólna).

Z polskiego punktu widzenia należy liczyć się zarówno z dozwalającym jak i z zakazującym działaniem klauzuli.

Np. zakazy zawierania małżeństw podyktowanie względami rasowymi lub wyznaniowymi - dozwalające.
Nie będą w Polsce stosowane obce przepisy sprzeczne z fundamentalną zasadą monogamii - zakazujące.

W każdym konkretnym przypadku posługiwanie się klauzulą należy przede wszystkim rozważyć możliwość ograniczenia skutków działa klauzuli jedynie do skutków negatywnych.

Unormowanie klauzuli porządku publicznego w Rozporządzeniach Rzym I i II jest podobne do unormowania przewidzianego w art. 16 Konwencji rzymskiej z 1980 - można ją zastosować jeżeli
w sposób oczywisty prawo właściwe byłoby nie do pogodzenia z porządkiem publicznym państwa sądu orzekającego.

AD. 25

a/ konwencja rzymska 1980 -

1. wybór prawa według konwencji rzymskiej z 1980 -

zakresem zastosowania konwencji rzymskiej objęte są zobowiązania umowne o charakterze międzynarodowym, zobowiązania umowne w stanach faktycznych, które wykazują związek prawem różnych państw.
Międzynarodowy charakter zobowiązaniom umownym nadają powiązania wynikające z okoliczności tego rodzaju jak miejsce zwyczajnego pobytu lub siedziby stron, miejsce wykonania zobowiązania, przepływ przez granicę w wykonaniu umowy towarów, usług lub zapłaty.
Pojęciu zobowiązania umownego należy nadawać autonomiczne znaczenie ustalone przy użyciu kwalifikacji funkcjonalnej.
z art. 3 ust. 1 konwencji rzymskiej wynika że dopuszczalny jest wybór nieograniczony. Strony mogą więc wybrać także prawo państwa które nie pozostaje w jakimkolwiek związku ze stosunkiem zobowiązaniowym dla którego następuje wybór. Mogą też wybrać prawo państwa niebędącego stroną konwencji rzymskiej.
Konwencja nie stwarzała możliwości wyłączenia umowy spod prawa.
W świetle art. 3 Konwencji rzymskiej strony mogły wybrać prawo właściwe także dla zobowiązań dotyczących nieruchomości.
Wybór mógł być wyraźny bądź dorozumiany, ważne aby w sposób pewny wynikał on z postanowień umowy lub okoliczności sprawy.
Strony mogły uzależnić skuteczność wyboru prawa od warunku lub umowy.

2. poszukiwanie statutu kontraktowego w braku wyboru prawa -

w razie braku wyboru prawa poszukiwania prawa właściwego dla zobowiązań umownych dokonywać należy zgodnie ze wskazówkami zamieszczonymi w art. 4 konwencji rzymskiej - umowa podlega prawu państwa z którym jest najściślej związana. Jeżeli dająca się wydzielić część umowy wykazuje ściślejszy związek z innym państwem, można - w drodze wyjątku - do jej oceny zastosować prawo tego innego państwa.

1. Dla umowy, której przedmiotem jest prawo rzeczowe na nieruchomości lub prawo korzystania z nieruchomości, przewiduje się właściwość prawa państwa w którym nieruchomość jest położona

2. Umowa o przewóz towarów podlega prawu państwa, w którym przewoźnik w chwili zawarcie umowy ma główne przedsiębiorstwo

3. Inne umowy - podlegają prawu państwa, w którym strona mająca spełnić świadczenie charakterystyczne ma w chwili zawarcia umowy miejsce zwykłego pobytu lub siedzibę.

3. zakres stosowania prawa właściwego dla stosunku zobowiązaniowego -

przyjmuje się na ogół, że prawu właściwemu dla czynności prawnej będącej źródłem zobowiązania (statutowi kontaktowemu lub statutowi jednostronnej czynności prawnej) podlega ocena zarówno samego źródła zobowiązania (umowy) jak i powstałego stosunku zobowiązaniowego.

W myśl art. 10 ust. 1 konwencji prawu właściwemu dla umowy, ustalonemu na podstawie postanowień konwencji podlegają w szczególności:

1. jej wykładnia

2. wykonywanie wynikających z niej zobowiązań

3. skutki całkowitego lub częściowego niewykonania tych zobowiązań

4. różne sposoby wygaśnięcia zobowiązań oraz przedawnienie i utrata praw wynikających z upływu terminów

5. skutki nieważności umowy.

b/ kwestia wstępna -

la question prealable, oznacza odrębny od sprawy głównej, samoistny stosunek, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej. Ujawnia się dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej. Potrzeba rozstrzygnięcia kwestii wstępnej wynika z norm prawa merytorycznego prawa właściwego dla sprawy głównej.
Np. kwestię wstępną w sprawie spadkowej może stanowić istnienie węzła małżeństwa lub stosunku przysposobienia.
Od kwestii wstępnej należy odróżnić kwestię cząstkową (wycinkową) - pojawić się może przy rozpatrywaniu sprawy głównej jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej. Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej - chodzi tu zawsze o normę kolizyjną wchodzącą w skład tego systemu, z którego strony następuje wskazanie prawa właściwego dla sprawy głównej (legis fori).

AD 26

a/ klauzula porządku publicznego -

Prawo obce wskazane jako właściwe przez normy kolizyjne ppm danego państwa zawiera czasami rozwiązania szokujące z punktu widzenia podstawowych zasad porządku prawnego tego państwa i przyjmowanego tam systemu wartości. Swoistą „klapę bezpieczeństwa” i formę obrony przed trudnymi do akceptacji skutkami zastosowania obcego prawa stanowi klauzula porządku publicznego.
art. 7 ppm - prawa obcego nie stosuje się jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne
z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP.
Pojęcie porządku prawnego jest pojęciem blankietowym i elastycznym. Można więc mówić o względności pojęcia porządku publicznego i jego zmienności w przestrzeni i czasie.
Klauzula porządku publicznego kieruje się przeciwko obcemu prawu merytorycznemu, pretendującemu do roli prawa właściwego.
Powołanie się na klauzulę porządku publicznego może nastąpić zasadniczo tylko ze względu na własny porządek prawny (wyjątkowo, w ograniczonym zakresie - porządek prawny państwa obcego).
przy rozpatrywaniu podstaw ingerencji klauzuli porządku publicznego trzeba brać pod uwagę porządek prawny aktualny (z chwili orzekania) i to jedynie podstawowe zasady tego porządku prawnego.

b/ zmiana statutu rzeczowego -

w zakresie nieruchomości zdarza się rzadko. Może być rezultatem zmiany norm kolizyjnych w państwie miejsca położenia nieruchomości lub przesunięcia granic państwowych. Częściej dochodzi do zmian statutu rzeczowego rzeczy ruchomych, wystarczy w tym celu przenieść rzecz z jednego państwa do drugiego. Chwila przekroczenia granicy jest zarazem chwilą zmiany statutu rzeczowego. Wszystkie prawa rzeczowe (a więc w szczególności własność, a także ograniczone prawa rzeczowe) istniejące na rzeczy podlegają do chwili zmiany stautu dotychczasowemu statutowi, po zmianie - statutowi nowemu.
Nabycie i utrata własności jak również nabycie i utrata oraz zmiana pierwszeństwa innych praw rzeczowych podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne.
Do oceny roszczeń służących ochronie prawa rzeczowego stosować należy statut rzeczowy z chwili wytoczenia powództwa i to także wtedy gdy zdarzenie, które spowodowało powstanie roszczenia miało miejsce pod rządem poprzedniego statutu.

Konsensualna umowa o przeniesienie własności zawarta pod rządem prawa wymagającego do wywołania skutku rzeczowego wydania rzeczy, nie może automatycznie pociągać za sobą skutków rzeczowych tylko z powodu zmiany statutu -> należy oczekiwać ponownego zawarcia umowy konsensualnej o przeniesienie własności przez strony

AD 27

a/ budowa normy kolizyjnej -

• hipoteza - opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji, do której lub których dana norma się odnosi (to jest zakres); nadto w hipotezie normy kolizyjnej mieści się baza faktyczna łącznika - opis pewnych okoliczności uzupełniających zakres

• dyspozycja - nakaz zastosowania jakiegoś prawa oraz kryterium wskazujące w sposób abstrakcyjny o prawo jakiego państwa chodzi w danej normie (łącznik)

• łącznik zawiera przede wszystkim określnik nominalny, który składa się z podstawy oraz dopełniacza (np. prawo ojczyste (podstawa) spadkodawcy (dopełniacz))

• w normie kolizyjnej występuje jeszcze subokreślinik temporalny, który określa z jakiej chwili powiązanie między daną sytuacją życiową a odpowiednim obszarem prawnym rozstrzyga o właściwości prawa.

b/ wyznaczenie statutu osoby prawnej -

statut personalny to prawo, któremu - na podstawie miarodajnych w tym aspekcie norm kolizyjnych - podlega ocena zdolności i innych elementów statusu osobowego osoby prawnej.
Z kolei ze względu na określone więzi łączące osobę prawną z danym państwem mówi się o jej przynależności do tego państwa.

Jakie czynniki powinny rozstrzygać o statucie personalnym osoby prawnej?

• teoria siedziby os. prawnej - statut personalny stanowi system prawny państwa na którego obszarze osoba prawna ma swoją siedzibę

• teoria powstania - statut personalny stanowi prawo państwa na którego obszarze osoba prawna powstała i zgodnie z którym powstała

• teoria kontroli - (teoria przeważających wpływów) - w każdym konkretnym przypadku należy ustalać powiązanie osoby prawnej z określonym państwem biorąc pod uwagę kto wywiera przemożny wpływ na jej działalność

• Art. 17. 1. Osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. (chodzi tutaj o siedzibę statutową oraz miejsce w którym stale działają organy zarządzające daną osoba prawną)

Wyrok w sprawie Centros umocnił zwolenników teorii siedziby.

AD 28

a/ przedawnienie według ppm -

• Art. 26. Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia.

• Art. 27. Przepis art. 26 stosuje się odpowiednio do innych instytucji związanych z upływem czasu.

• prawu wskazanemu przez normę z art. 26 podlegają: ocena początku biegu przedawnienia, długość terminów, przerwa lub zawieszenie biegu przedawnienia, odroczenie upływu przedawnienia, skutki przedawnienia

• jeśli prawo obce traktuje przedawnienie jako termin prawa procesowego to należy użyć zabiegów dostosowawczych

b/ uwzględnienie i stosowanie normy obcej -

art. 7 ppm - prawa obcego nie stosuje się jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP - klauzula porządku publicznego

art.8 ppm - wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego, z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny bez względu na to jakiemu prawu on podlega. - polskie prawo STOSUJEMY, a obce UWZGLĘDNIAMY - tzn., że nasze prawo stosujemy zawsze natomiast, gdy zostało wymuszone stosowanie przepisów obcych to należy je poddać ocenie.

• wg powszechnie przyjętej (niepisanej) normy kolizyjnej drugiego stopnia sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia

• obce normy kolizyjne pierwszego stopnia mogą stosować tylko wtedy gdy zezwalają im na to własne normy kolizyjne drugiego stopnia (np. normy regulujące odesłanie)

AD 29

a/ substytucja pojęć -

• jeżeli w trakcie stosowania prawa właściwego zachodzi konieczność uwzględnienia refleksów zdarzenia które miało miejsce pod rządem innego prawa pojawia się potrzeba dokonania oceny równoważności (ekwiwalentności) pojęć zaczerpniętych z innego systemu prawnego lub ukształtowanych pod wpływem innego systemu prawnego niż prawo właściwe

• należy postępować tak by pojęcia zaczerpnięte z innego systemu prawnego zachowały swój sens jaki w owym systemie się im nadaje

b/ stosunki pracy -

• art. 8 rozporządzenia Rzym I

1. Indywidualna umowa o pracę podlega prawu wybranemu przez strony zgodnie z art. 3. Taki wybór prawa nie może jednak prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony przyznanej mu na podstawie przepisów, których nie można wyłączyć w drodze umowy, na mocy prawa, jakie, w przypadku braku wyboru, byłoby właściwe zgodnie z ust. 2, 3 i 4 niniejszego artykułu.

2. W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa podlega prawu państwa, w którym lub - gdy takiego brak - z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy. Za zmianę państwa, w którym zazwyczaj świadczona jest praca, nie uważa się tymczasowego zatrudnienia w innym państwie.

3. Jeżeli nie można ustalić prawa właściwego zgodnie z ust. 2, umowa podlega prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, za pośrednictwem którego zatrudniono pracownika.

4. Jeżeli ze wszystkich okoliczności wynika, że umowa wykazuje ściślejszy związek z państwem innym niż wskazane w ust. 2 lub 3, stosuje się prawo tego innego państwa

• art. 6 konwencji rzymskiej z 1980r. o prawie właściwym dla zobowiązań umownych

1. Bez względu na artykuł 3, w umowach o pracę wybór prawa dokonany przez strony nie może prowadzić do pozbawienia pracownika ochrony, która przysługuje mu na podstawie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa, które miałyby zastosowanie zgodnie z ustępem 2 niniejszego artykułu w przypadku braku wyboru prawa.

2. Bez względu na artykuł 4 i w przypadku braku wyboru prawa zgodnie z artykułem 3, do umów o pracę stosuje się:

1. prawo państwa, w którym pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy, i to nawet wówczas, gdy jest tymczasowo oddelegowany do innego państwa; albo

2. prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo, w którym pracownik został zatrudniony, jeżeli zazwyczaj nie świadczy on pracy w jednym i tym samym państwie;
   chyba że z całokształtu okoliczności wynika, że umowa o pracę wykazuje ściślejszy związek z innym państwem; w takim przypadku stosuje się prawo tego innego państwa.

AD 30

a/ teoria charakterystycznego świadczenia -

w zakresie zobowiązań z czynności prawnych niemal powszechnie dopuszcza się na świecie wybór prawa. Brak natomiast jest jednolitości przy poszukiwaniu prawa właściwego w wypadku braku wyboru prawa.
Mimo nieustannej i uzasadnionej krytyki, ciągle w niektórych państwach wykorzystywany jest łącznik miejsca dokonania czynności (legis loci actus), zachowuje też aktualność łącznik miejsca wykonania zobowiązania (legis loci solutionis) - mimo komplikacji jakie wywołuje w zakresie zobowiązań, w których świadczenia mają być spełnione w różnych państwach.

Idea szczegółowych reguł kolizyjnych dla poszczególnych typów stosunków umownych (tzw. reguły florenckie) - zapoczątkowane w 1908 r. we Florencji:

• Teoria charakterystycznego świadczenia - Adolf Schnitzer, zgodnie z jej założeniami stosunek zobowiązaniowy powinien podlegać prawu państwa, z którym - za pośrednictwem domicylu (albo zwykłego pobytu) lub siedziby - powiązana jest strona zobowiązana do spełnienia świadczenia dla danego stosunku charakterystycznego.

b/ dostosowanie czynności prawnej do niewłaściwego prawa -

ze szczególnym przypadkiem stanu faktycznego powiązanego w pewien sposób z innym obszarem prawnym niż prawo właściwe mamy do czynienia w sytuacji, gdy osoba dokonująca czynności prawnej dostosuje ją do wymagań określonych w prawie, które nie jest prawem właściwym.
Chodzi tutaj o dostosowanie czynności prawnej do wymagań prawa państwa, które nie jest w tym zakresie właściwe, norma kolizyjna obowiązująca w siedzibie sądu przewiduje bowiem właściwość prawa innego państwa.
Czynnościami prawnymi dostosowanymi do wymagań niewłaściwego prawa mogą być czynności należące do różnych działów prawa cywilnego. W literaturze zachodniej dość często powoływany jest przykład testamentu, którego treść testator dostosował do postanowień innego systemu prawnego niż prawo w tym zakresie właściwe. W takich przypadkach należy poszukać rozstrzygnięcia w prawie właściwym. Jedynym środkiem zaradczym na pojawiające się wątpliwości jest staranna wykładnia.
Sposób przezwyciężania tych trudności musi być dostosowany do okoliczności konkretnego przypadku.

AD 31

a/ zobowiązania z jednostronnych czynności prawnych -

• Czynności prawne jednostronne odgrywają w obrocie międzynarodowym niepomiernie mniejszą rolę niż umowy. Wymienia się wśród nich: przyrzeczenie publiczne, przyjęcie przekazu przez przekazanego, wystawienie dokumentu zawierającego zobowiązanie do zapłaty.

• art. 32 ppm - Zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu wybranemu przez osobę dokonującą tej czynności. Od chwili gdy obie strony takiego zobowiązania są zindywidualizowane, wybór prawa, jego zmiana lub uchylenie wymagają porozumienia obu stron tego stosunku.

• W razie braku wyboru prawa zobowiązanie z jednostronnej czynności prawnej podlega prawu państwa, w którym osoba dokonująca czynności prawnej ma miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę. Jeżeli z okoliczności wynika, że zobowiązanie pozostaje w ściślejszym związku
  z prawem innego państwa, stosuje się prawo tego państwa.

b/ obejście prawa -

• polega na uchyleniu się stron od skutków zastosowania prawa właściwego w normalnym toku rzeczy przez odpowiednie związanie danego stosunku z innym prawem w taki sposób by mogło ono uchodzić w świetle norm kolizyjnych obowiązujących w siedzibie sądu za właściwe do oceny tego stosunku

• w ustawie brak wyraźnych wskazówek jak postępować w razie obejścia prawa na płaszczyźnie kolizyjnoprawnej

• w doktrynie: w poszczególnych przypadkach można przeciwdziałać obejściu prawa
  w normalnym toku rzeczy właściwego w ten sposób że prawo to zostanie jako właściwe zastosowane

• skutek obejścia prawa dotyczy więc wyłącznie sfery kolizyjno prawnej

AD 32

a/ alimentacja -

sytuacja prawna w zakresie alimentacji uległa radykalnej zmianie z chwilą rozpoczęcia stosowania rozporządzenia Rady z 18 grudnia 2008 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania
i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych. Od tej daty przy poszukiwaniu prawa właściwego dla alimentacji należy postępować zgodnie z w/w rozporządzeniem.
Zasięg przedmiotowy rozporządzenia jest szeroki. W myśl art. 1 ust. 1 ma ono zastosowanie do zobowiązań alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa.
Pojęcie zobowiązania alimentacyjnego powinno być interpretowane w sposób niezależny - kwalifikacja autonomiczna.
Wskazane normy kolizyjne określają prawo właściwe wyłącznie dla zobowiązań alimentacyjnych (pomijają stosunki rodzinne)

art. 15 rozporządzenia postanawia że prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych należy ustalać zgodnie z Protokołem haskim z 2007 o prawie właściwym dla zobowiązań alimentacyjnych.

Normy kolizyjne zamieszczone w Protokole haskim z 2007 stanowią regulację uniwersalną. Stosuje się je niezależnie od tego czy wskazują one jako właściwe prawo państwa członkowskiego UE, czy też państwa trzeciego. Wyłączają więc one stosowanie norm kolizyjnych krajowego ppm.

Dopuszczenie wyboru prawa - na użytek konkretnego postępowania w danym państwie wierzyciel i dłużnik alimentacyjny mogą wybrać jako właściwe dla zobowiązania alimentacyjnego prawo tego państwa

Poza tym wierzyciel alimentacyjny i dłużnik mogą w każdym momencie wybrać (wybór następuje w drodze umowy podpisanej przez obie strony) jedno z następujących praw jako prawo właściwe dla zobowiązania alimentacyjnego:

1. prawo państwa, którego obywatelem jest jedna ze stron w chwili wyboru;

2. prawo państwa, w którym jedna ze stron ma miejsce zwykłego pobytu w chwili wyboru;

3. prawo wybrane przez strony jako właściwe lub prawo faktycznie stosowane do ich stosunków majątkowych;

4. prawo wybrane przez strony jako właściwe lub prawo faktycznie stosowane do ich rozwodu lub separacji.

W razie braku wyboru prawa ogólnie art. 3 protokołu -

1. Zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu, chyba że niniejszy protokół stanowi inaczej.

2. W przypadku zmiany miejsca zwykłego pobytu wierzyciela stosuje się prawo państwa, w którym wierzyciel ma nowe miejsce zwykłego pobytu, od momentu, w którym nastąpiła ta zmiana.

• Jeśli wierzyciel nie może na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3, uzyskać świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo miejsca organu orzekającego w sprawie.
  

• Niezależnie od artykułu 3, jeśli wierzyciel wytoczył powództwo przed właściwym organem państwa, w którym dłużnik ma miejsce zwykłego pobytu, stosuje się prawo miejsca organu orzekającego w sprawie. Jeżeli jednak wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy tego prawa świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo państwa, w którym wierzyciel ma miejsce zwykłego pobytu
  

• Jeśli wierzyciel nie jest w stanie uzyskać na mocy prawa, o którym mowa w artykule 3 i w ustępach 2 i 3 niniejszego artykułu, świadczeń alimentacyjnych od dłużnika, stosuje się prawo państwa ich obywatelstwa, jeśli mają wspólne
  

• W przypadku zobowiązań alimentacyjnych między małżonkami, byłymi małżonkami lub stronami unieważnionego małżeństwa nie ma zastosowania artykuł 3, jeśli jedna ze stron się temu sprzeciwi i jeśli prawo innego państwa, w szczególności państwa ostatniego wspólnego miejsca zwykłego pobytu małżonków, ma ściślejszy związek z ich małżeństwem. W takim przypadku zastosowanie ma prawo tego innego państwa.
  

• ustalanie wysokości świadczeń - Nawet jeśli prawo właściwe stanowi inaczej, przy określaniu wysokości świadczeń alimentacyjnych bierze się pod uwagę potrzeby wierzyciela i możliwości majątkowe dłużnika oraz wszelkie świadczenia, które wierzyciel otrzymał zamiast okresowo wypłacanych świadczeń alimentacyjnych.

Zakres stosowania prawa właściwego:

Prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych określa między innymi:

1. czy, w jakim zakresie oraz od kogo wierzyciel może dochodzić świadczeń alimentacyjnych;

2. zakres, w jakim wierzyciel może dochodzić świadczeń alimentacyjnych wstecz;

3. podstawę obliczania wysokości świadczeń alimentacyjnych i ich indeksacji;

4. kto jest uprawniony do wszczęcia postępowania w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych, z wyjątkiem kwestii dotyczących zdolności sądowej i zastępstwa procesowego;

5. termin przedawnienia lub termin wniesienia powództwa;

6. zakres obowiązku alimentacyjnego dłużnika, gdy instytucja publiczna dochodzi zwrotu świadczeń wypłaconych wierzycielowi zamiast świadczeń alimentacyjnych.

b/ forma czynności prawnej -

• Unormowanie krajowe:
  w myśl art. 25 ust. 1 - forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana. Jeżeli umowę zawierają osoby przebywające w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych państwach, wystarczy wówczas zachowanie formy przewidzianej dla tej czynności przez prawo jednego z tych państw.
  Przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości oraz do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. -> norma kolizyjna zupełna / 2 wyłączenia. - ust.2.
  Jeżeli czynności prawnej dokonał przedstawiciel, w razie stosowania przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie, bierze się pod uwagę okoliczności dotyczące przedstawiciela, a nie osoby w imieniu której działał. - ust. 3.

• ust. 2 i 3 - normy subsydiarne. O ich subsydiarnym charakterze przesądza słowo „wystarczy”

• skutki niezachowania formy należy oceniać wg prawa wskazanego przez normę podstawową

• do norm subsydiarnych w celu poszukiwania prawa właściwego dla formy można sięgać dopiero wtedy gdy nie zachowano wymagań przewidzianych przez prawo któremu czynność prawna podlega

• art. 5 ust. 2 wyłącza w zakresie formy odesłanie

• wymóg wpisu do rejestru, a także zgody na dokonanie czynności nie należy do zakresu formy

• Unormowanie konwencji wiedeńskiej 1980:
  przepis art. 11 konwencji ustanawia dwie doniosłe zasady: zasadę swobody w zakresie formy umowy sprzedaży i zasadę dopuszczalności wszelkich środków dowodowych przy dowodzeniu faktu zawarcia i treści umowy.

• Unormowanie Rzym I:
  przepis art. 11 ust. 1 dla umów dochodzących do skutku pomiędzy osobami, które - lub których przedstawiciele - znajdują się w tym samym państwie ustanawia alternatywną właściwość prawa właściwego na podstawie rozporządzenia oraz właściwość prawa państwa w którym umowa została zawarta - wystarczy dopełnić wymagania co do formy przewidziane w jednym z tych systemów prawnych.
  art. 11 ust. 2 (…) znajdują się w różnych państwach - przy jej zawarciu wystarczy dopełnić wymagania co do formy przewidziane w prawie tylko jednego z tych państw.

• Unormowanie Rozporządzenia Rzym II:
  rozp. Rzym II w art. 28 stanowi podobnie jak rozp. Rzym I.

AD 33

a/ przesłanki klauzuli porządku publicznego -

pytanie 26

b/ zakres deliktowy -

zakres określa art. 15 rozporządzenia Rzym II

Prawu właściwemu dla zobowiązań pozaumownych na podstawie niniejszego rozporządzenia podlegają w szczególności:

1. podstawa i zakres odpowiedzialności, w tym oznaczenie osób, które mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za swoje czyny;

2. przesłanki zwolnienia z odpowiedzialności, jej ograniczenia i współodpowiedzialność;

3. istnienie, charakter i ocena szkody lub dochodzonego sposobu jej naprawienia;

4. środki, które sąd może podjąć w celu zapobieżenia naruszeniu lub szkodzie lub w celu zaniechania naruszenia lub wyrządzenia szkody, lub w celu zapewnienia naprawienia szkody, w granicach uprawnień przyznanych sądowi na mocy właściwego dla niego prawa procesowego;

5. kwestia zbywalności roszczenia o naprawienie szkody, w tym dopuszczalności jego dziedziczenia;

6. osoby uprawnione do odszkodowania za szkody poniesione osobiście;

7. odpowiedzialność za czyny innych osób;

8. sposoby wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie i terminy zawite, w tym początek, przerwanie i zawieszenie biegu przedawnienia lub terminu zawitego.

AD 34

a/ wybór prawa -

1. wybór prawa według konwencji rzymskiej z 1980 -

zakresem zastosowania konwencji rzymskiej objęte są zobowiązania umowne o charakterze międzynarodowym, zobowiązania umowne w stanach faktycznych, które wykazują związek prawem różnych państw.
Międzynarodowy charakter zobowiązaniom umownym nadają powiązania wynikające z okoliczności tego rodzaju jak miejsce zwyczajnego pobytu lub siedziby stron, miejsce wykonania zobowiązania, przepływ przez granicę w wykonaniu umowy towarów, usług lub zapłaty.
Pojęciu zobowiązania umownego należy nadawać autonomiczne znaczenie ustalone przy użyciu kwalifikacji funkcjonalnej.
z art. 3 ust. 1 konwencji rzymskiej wynika że dopuszczalny jest wybór nieograniczony. Strony mogą więc wybrać także prawo państwa które nie pozostaje w jakimkolwiek związku ze stosunkiem zobowiązaniowym dla którego następuje wybór. Mogą też wybrać prawo państwa niebędącego stroną konwencji rzymskiej.
Konwencja nie stwarzała możliwości wyłączenia umowy spod prawa.
W świetle art. 3 Konwencji rzymskiej strony mogły wybrać prawo właściwe także dla zobowiązań dotyczących nieruchomości.
Wybór mógł być wyraźny bądź dorozumiany, ważne aby w sposób pewny wynikał on z postanowień umowy lub okoliczności sprawy.
Strony mogły uzależnić skuteczność wyboru prawa od warunku lub terminu.

2. Wybór prawa według rozporządzenia Rzym I -

Brzmienie art. Rozporządzenia Rzym I w znacznej mierze pokrywa się z brzmieniem Konwencji rzymskiej.
Dopuszczalny jest wybór prawa obowiązującego w jakimkolwiek państwie. Wolno wybrać prawo niezwiązane z umownym stosunkiem zobowiązaniowym. W rozporządzeniu przyjęto więc koncepcję wyboru nieograniczonego.

• Niedopuszczalne wyłączenie umowy obligacyjnej spod prawa.

• Dopuszczalny wybór uprzedni (następujący przed powstaniem zobowiązania) a także następczy (po powstaniu zobowiązania).

• Wolno też stronom zmienić wcześniejszy wybór prawa jeżeli nie narusza formy ani praw osób trzecich.

• Dopuszczalny jest wybór prawa dla części umowy.

• Dopuszczalny wybór prawa złożony - poddanie umowy prawu więcej niż jednego państwa.

• Wybór prawa może być ujęty w samej umowie bądź w odpowiedniej klauzuli bądź w oddzielnej umowie.

• Wybór prawa jest czynnością prawną ppm.

3. Wybór prawa według rozporządzenia Rzym II -

Przepis art. 14 ust. 1 ptk a) rozporządzenia dopuszcza dla zobowiązań pozaumownych bez żadnych zastrzeżeń jedynie tzn. następczy wybór prawa. Wybór prawa zasadniczo może więc być dokonany w porozumieniu zawartym po wystąpieniu zdarzenia powodującego szkodę.

b/ statut personalny osoby prawnej -

pytanie 27 b +

• zakres statutu

Prawu wskazanemu w przepisach art. 17 ust. 1 i 2 podlegają w szczególności:

  1)   powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej;

  2)   charakter prawny osoby prawnej;

  3)   nazwa oraz firma osoby prawnej;

  4)   zdolność osoby prawnej;

  5)   kompetencje i zasady działania oraz powoływanie i odwoływanie członków organów;

  6)   reprezentacja;

  7)   nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa oraz prawa i obowiązki z nimi związane;

  8)   odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej;

  9)   skutki naruszenia przez osobę reprezentującą osobę prawną ustawy, aktu założycielskiego lub statutu.

• zmiana statutu: może być konsekwencją zmiana przynależności państwowej terytorium na którym znajduje się siedziba os. prawnej lub przeniesienia się osoby prawnej z jednego państwa do innego
  

• statut personalny osoby prawnej określa także skutki działania tzw. organu fałszywego
  

Dwa wyjątki:

• Jeżeli osoba prawna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone.
  

• Osoba prawna może się powołać wobec drugiej strony na ograniczenia dotyczące jej zdolności lub reprezentacji wynikające z prawa wskazanego w przepisach art. 17 ust. 1 i 2, jeżeli ograniczeń takich nie przewiduje prawo państwa, w którym czynność prawna została dokonana tylko wtedy, gdy druga strona o nich wiedziała lub nie wiedziała z powodu niedbalstwa. Przepisu tego nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości położonych w innym państwie niż państwo, w którym czynność prawna została dokonana.

AD 35

a/ legis loci delicji commisario - prawo właściwe dla deliktu wielomiejscowego -

• sytuacja gdy czyn niedozwolony wywołuje szkodę w kilku państwach
  

• wskazówka z art. 4 ust. 1 Rzym II -> Jeżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, prawem właściwym dla zobowiązania pozaumownego wynikającego z czynu niedozwolonego jest prawo państwa, w którym powstaje szkoda, niezależnie od tego, w jakim państwie miało miejsce zdarzenie powodujące szkodę, oraz niezależnie od tego, w jakim państwie lub państwach występują skutki pośrednie tego zdarzenia.
  

• w sytuacji wielomiejscowości szkody należy dążyć do znalezienia jednego systemu prawnego jako właściwego kierując się ideą ściślejszego związku
  

• nie ma znaczenia czy jednym z konkurujących systemów prawnych jest system prawny państwa siedziby sądu

b/ znaczenie oświadczenia woli w ppm -

patrz wybór prawa.

Prawem właściwym dla wad oświadczenia woli w ppm jest prawo właściwe dla czynności prawnej, której oświadczenie dotyczy

AD 36

a/ przepisy publiczne w ppm -

według dominującego do niedawna poglądu sąd stosując prawo obce jako prawo właściwe na podstawie obowiązującej w jego siedzibie normy kolizyjnej prawa prywatnego międzynarodowego powinien stosować jedynie normy z dziedziny prawa prywatnego, pomijać zaś normy prawa publicznego.
W ostatnich latach coraz więcej zwolenników zyskuje jednak pogląd odmienny. Wielu autorów sądzi, że sąd stosując prawo obce powinien brać pod uwagę - jeżeli zachodzą określone przesłanki - także normy prawa publicznego wchodzące w skład właściwego systemu prawnego i to nie tylko wtedy, gdy przewiduje to wyraźnie jego porządek prawny lub gdy taki obowiązek wynika z umów międzynarodowych.

art. 6 ust. 1 ppm - prawo właściwe stosowane na podstawie przepisów ustawy niniejszej obejmuje także przepisy prawa publicznego, które według tego prawa znajdują zastosowanie do danego stosunku prawnego.

Zastosowanie takich przepisów prawa obcego może oczywiście wyłączyć klauzula porządku publicznego.

b/ zakres statutu rozwodowego -

rozwód w rozumieniu przepisów polskiego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oznacza konstytutywne orzeczenie sądowe powodujące rozwiązanie małżeństwa.

Rozwiązanie małżeństwa podlega wspólnemu prawu ojczystemu obojga małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa - art. 54 ust. 1

Zakres statutu rozwodowego:

• „rozwiązanie małżeństwa”
  

• określa rodzaj zdarzenia powodującego rozwiązanie małżeństwa
  

• należy oceniać dopuszczalność czynności prawnej jeżeli przez nią następuje rozwiązanie małżeństwa a także jej ważność oraz skutki
  

• jeżeli rozwiązanie małżeństwa ma nastąpić przez orzeczenie sądu statut rozstrzyga prze wszystkim w pierwszej kolejności o dopuszczalności rozwiązania małżeństwa
  

• należy ustalić krąg osób uprawnionych do wytoczenia powództwa oraz przesłanki rozwiązania małżeństwa
  

• należy oceniać znaczenie winy
  

• skutek rozwiązania małżeństwa podlega również statutowi rozwiązania małżeństwa
  

• również kwestię zmiany nazwiska należy poddać temu statutowi
  

• kwestie majątkowe podlegają statutowi stosunków osobistych i majątkowych małżonków

AD 37

a/ przepisy wymuszające swoją właściwość -

podstawę dla stosowania własnych oraz uwzględniania obcych przepisów nazywanych przepisami wymuszającymi swoje zastosowanie stwarza art. 8 ppm - wskazanie prawa obcego nie wyłącza zastosowania tych przepisów prawa polskiego z których treści lub celów w sposób niewątpliwy wynika, że regulują one podlegający ocenie stosunek prawny, bez względu na to jakiemu prawu on podlega.

Przy stosowaniu prawa właściwego można uwzględnić przepisy bezwzględnie wiążące innego państwa, z którymi oceniany stosunek prawny jest ściśle związany, jeżeli przepisy te, według prawa tego państwa, stosuje się bez względu na to, jakiemu prawu ten stosunek podlega. Podczas rozstrzygania o uwzględnieniu tych przepisów należy mieć na uwadze ich naturę i cel oraz skutki, które wynikną z ich uwzględnienia oraz te, które wyniknęłyby w razie ich pominięcia. - przepis art. 8 ust. 2 dotyczy możliwości uwzględnienia przepisów wymuszających państwa trzeciego, zwiększa szansę na międzynarodową harmonię rozstrzygnięć i wykonywanie przeczeń w państwie trzecim, którego przepisy wymuszające będą wzięte pod uwagę.

b/ opieka i kuratela -

w art. 59 ust. 1 znajdujemy informację, że prawo właściwe dla opieki i kurateli nad dzieckiem określa konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci sporządzona w Hadze 1996. - art. 16 konwencji - powstanie i ustanie odpowiedzialności rodzicielskiej z mocy prawa, bez udziału organu sądowego lub administracyjnego podlega prawu państwa zwykłego pobytu dziecka.

Konwencja haska z 1996 nie narusza porozumień międzynarodowych, których umawiające się państwa są stronami, a które zawierają postanowienia w dziedzinach uregulowanych przez konwencje haską z 1996m chyba że odmiennie świadczenie zostanie złożone przez państwa związane tymi porozumieniami.

Konwencję stosuje się do dzieci począwszy od ich urodzenia aż do ukończenia przez nie 18 roku życia.

W myśl art. 59 ust. 2 ppm w razie zmiany zwykłego pobytu na pobyt w państwie niebędącym stroną konwencji z 1996, prawo tego państwa określa od chwili tej zmiany warunki stosowania środków podjętych w państwie dawnego zwykłego pobytu dziecka.

Zgodnie z art. 60 ppm ustanowienie opieki albo kurateli lub innych środków ochronnych dla osoby pełnoletniej - podlega prawu ojczystemu tej osoby.

zgodnie z art. 61 ppm do kurateli dla osoby prawnej stosuje się prawo państwa, któremu osoba ta podlega. Natomiast dla kurateli do załatwienia poszczególnej sprawy stosuje się prawo państwa któremu sprawa ta podlega - art. 62 ppm.

AD 38

a/ zmiana statutu -

Zagadnienie zmiany statutu należy rozpatrywać z punktu widzenia norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze. Chodzi tu o sytuację w której w sprawie danego stanu faktycznego dochodzą do głosu normy merytoryczne w charakterze prawa właściwego, różnych państw. Np. zmiana przez oboje małżonków obywatelstwa z polskiego na szwedzkie, sprawi, że
z punktu widzenia polskiego ppm dojdzie do zmiany statutu stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami i miejsce prawa polskiego zajmie prawo szwedzkie jako prawo właściwe.
Zmiana położenia rzeczy ruchomej - zmiana statutu rzeczowego.

Przyczyny zmiany statutu:

• zmiana miarodajnych dla określenia zakresu norm kolizyjnych ppm, obowiązujących na danym obszarze, prowadzącej do wskazania nowego prawa merytorycznego (nowelizacja ustawy o ppm lub przesunięcie granic państwowych, które prowadzi do zmiany obowiązujących na danym obszarze norm kolizyjnych jak i norm merytorycznych).
  

• zmiany powiązania danego stosunku lub jego elementu rozstrzygającego o właściwości prawa wedle miarodajnych norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze.
  Zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa może nastąpić albo na skutek świadomego działania stron (zmiana obywatelstwa) albo w wyniku okoliczności od stron niezależnych (pozbawienie obywatelstwa)

Pojawia się pytanie czy w rozpatrywanym zakresie należy zastosować dawną czy też nową normę kolizyjną prawa ppm określonego państwa? Chodzi tu więc o kwestię należącą do zagadnień przechodnich.

b/ statut spadkowy -

lex successionis - czyli prawo właściwe w sprawach spadkowych należy ustalać zgodnie ze wskazówkami z art. 64 ppm - spadkodawca w testamencie lub w innym rozrządzeniu na wypadek śmierci może poddać sprawę spadkową swojemu prawu ojczystemu, prawu miejsca swojego zamieszkania albo prawu miejsca swojego zwykłego pobytu z chwili dokonania tej czynności lub
z chwili swojej śmierci. W razie braku wyboru prawa w sprawie spadkowej właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci. - ograniczony wybór prawa.

Utrata przez spadkodawcę po dokonaniu wyboru prawa obywatelstwa państwa, którego prawo wybrał, nie pozbawia skuteczności wyboru.

Wybór statutu spadkowego powinien być wyraźny lub w sposób jednoznaczny wynikać z treści testamentu lub innego rozrządzenia mortis causa.

Oddzielnie w ustawie ppm uregulowano ustalenie prawa właściwego do oceny ważności testamentów lub innych rozrządzeń na wypadek śmierci - art. 65 - stosuje się w tym zakresie prawo ojczyste spadkodawcy z chwili sporządzenia tych czynności.

Prawo właściwe dla formy testamentu i jego odwołania określa konwencja haska dotycząca kolizji w przedmiocie rozrządzeń testamentowych 1961.

Odesłanie zawrotne - np. spadkodawca był obywatelem francuskim i nie dokonał wyboru statutu spadkowego - właściwe prawo francuskie. Miarodajne normy kolizyjne prawa francuskiego mówią że we francuskim ppm dziedziczenie nieruchomości podlega legis rei sitae - w zakresie dziedziczenia nieruchomości dojdzie do odesłania zwrotnego do prawa polskiego (zakładam, że spadkodawca posiadał nieruchomość w Polsce)

Zakres statutu spadkowego -

1. Przesłanki dziedziczenia:

1. Otwarcie spadku

2. Zdolność dziedziczenia

3. Niegodność dziedziczenia

4. Szczególne zakazy dziedziczenia

5. Umowy o zrzeczenie się dziedziczenia

2. Ustalenie zawartości spadku:

3. Powołanie do dziedziczenia

4. Nabycie spadku oraz kwestie związane z nabyciem spadku:

1. Sposób dziedziczenia

2. Przyjęcie lub odrzucenie spadku

3. Stosunki między współspadkobiercami. Odpowiedzialność za długi spadkowe

4. Ochrona dziedziczenia

5. Rezerwa lub zachowek

6. Zapis testamentowy

7. Wykonawca testamentu

5. Dział spadku

AD 39

a/ forma zawarcia małżeństwa -

w myśl art. 49 ppm forma zawarcia małżeństwa podlega prawu państwa, w którym jest ono zawierane - legis loci celebrationis. Jeżeli małżeństwo jest zawierane poza granicami RP wystarczy zachowanie formy wymaganej przez prawo ojczyste obojga małżonków albo przez wspólne prawo miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małżonków z chwili zawarcia małżeństwa.

Reguły ustanowione w art. 49 nie są regułami w pełni równorzędnymi - jeśli nie dojdzie do zachowania wymogów dotyczących formy zawarcia małżeństwa przewidzianych zarówno w prawie państwa na którego terenie małżeństwo zostało zawarte jak i w prawie ojczystym obojga małżonków (albo we wspólnym prawie miejsca ich zamieszkania lub zwykłego pobytu) następstwa niezachowania wymagań w zakresie formy oceniane będą według prawa wskazanego przez prawidło pierwszego (wg. legis loci celebrationis)

b/ przyczyny zmiany statutu -

Przyczyny zmiany statutu:

• zmiana miarodajnych dla określenia zakresu norm kolizyjnych ppm, obowiązujących na danym obszarze, prowadzącej do wskazania nowego prawa merytorycznego (nowelizacja ustawy o ppm lub przesunięcie granic państwowych, które prowadzi do zmiany obowiązujących na danym obszarze norm kolizyjnych jak i norm merytorycznych).
  

• zmiany powiązania danego stosunku lub jego elementu rozstrzygającego o właściwości prawa wedle miarodajnych norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze.
  Zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa może nastąpić albo na skutek świadomego działania stron (zmiana obywatelstwa) albo w wyniku okoliczności od stron niezależnych (pozbawienie obywatelstwa)

Pojawia się pytanie czy w rozpatrywanym zakresie należy zastosować dawną czy też nową normę kolizyjną prawa ppm określonego państwa? Chodzi tu więc o kwestię należącą do zagadnień przechodnich.

AD 40

a/ pełnomocnictwo -

art. 23 ppm - pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę. Jednakże wobec osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonał czynności prawnej, można się powołać na prawo wybrane tylko wtedy, gdy osoba ta o wyborze wiedziała lub z łatwością mogła się o nim dowiedzieć. Mocodawca wobec pełnomocnika może się powołać na prawo wybrane tylko wtedy gdy ten o wyborze prawa wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć.

W razie braku wyboru prawa pełnomocnictwo podlega kolejno:

1. prawu państwa siedziby pełnomocnika, w której on stale działa albo,

2. prawu państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy jeżeli tu stale działa pełnomocnik albo,

3. prawu państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał, reprezentując mocodawcę lub w którym wedle woli mocodawcy powinien działać.

Przepis ten wyznacza statut pełnomocnictwa. Od tego statutu należy odróżnić statut stosunku podstawowego, którym jest prawo właściwe dla stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa oraz statut miarodajny dla czynności prawnej dokonanej przez pełnomocnika i wynikającego z niej stosunku prawnego (statut czynności prawnej wykonawczej).

Według statutu pełnomocnictwa należy więc ustalać lub oceniać:

1. przesłanki istnienia czynności prawnej nazywanej udzieleniem pełnomocnictwa

2. reguły wykładni oświadczenia woli wchodzącego w skład czynności prawnej nazywanej udzieleniem pełnomocnictwa

3. znaczenie wad oświadczenia woli po stronie mocodawcy

4. zakres umocowania pełnomocnika

5. dopuszczalność ustanowienia substytuta lub udzielenia pełnomocnictwa skutecznego po śmierci mocodawcy

6. przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa

Zdolność mocodawcy do udzielenia pełnomocnictwa podlega jego statutowi personalnemu. Jednakże o tym czy pełnomocnictwo może być udzielone osobie ograniczonej w zdolnościach do czynności prawnych określa statut pełnomocnictwa.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 do oceny formy pełnomocnictwa stosować należy prawo, któremu podlega pełnomocnictwo (właściwe dla tej czynności).

Nie ma podstaw do wyłączenia zastosowania art. 25 ust.1 w razie udzielenia za granicą pełnomocnictwa do dokonania czynności prawnej w Polsce - do ważności takiego pełnomocnictwa wystarczy dopełnienie wymagań w zakresie formy przewidzianych w prawie państwa miejsca udzielenia pełnomocnictwa.

b/ konwencja wiedeńska o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów 1980 -

należy w niej poszukiwać rozstrzygnięć co do formy umowy sprzedaży.

Przepis art. 11 konwencji ustanawia dwie doniosłe zasady: zasadę swobody w zakresie formy umowy sprzedaży i zasadę dopuszczalności wszelkich środków dowodowych przy dowodzeniu faktu zawarcia (zmiany, uzupełnienia, rozwiązania) i treści umowy.

strony korzystając z autonomii przyznanej im w art. 6 konwencji mogą wyłączyć stosowanie art. 11 i ustanowić wymagania w zakresie formy.

AD 41

a/ dobra osobiste osoby fizycznej i osoby prawnej -

w myśl art. 16 ust.1 ppm dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. Prawo to wyznacza katalog dóbr osobistych i towarzyszących im praw podmiotowych, decyduje o ich powstaniu, treści, zasięgu i ustaniu.

Prawa właściwego dla ochrony dóbr osobistych należy poszukiwać stosując przepis art.16 ust.2 i 3 ppm .

W myśl art. 20 ppm przepis art. 16 stosuje się odpowiednio do ochrony dóbr osobistych osób prawnych.

Rozporządzenie Rzym II określając prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych wyłączyło z zakresu swego zastosowania „zobowiązania pozaumowne wynikające z naruszenia prawa do prywatności i innych dób osobistych, w tym zniesławienie”.

b/ konflikty ruchome -

Bezpośrednio powiązane z kwestią zmiany statutu.

Zagadnienie zmiany statutu należy rozpatrywać z punktu widzenia norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze. Chodzi tu o sytuację w której w sprawie danego stanu faktycznego dochodzą do głosu normy merytoryczne w charakterze prawa właściwego, różnych państw. Np. zmiana przez oboje małżonków obywatelstwa z polskiego na szwedzkie, sprawi, że
z punktu widzenia polskiego ppm dojdzie do zmiany statutu stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami i miejsce prawa polskiego zajmie prawo szwedzkie jako prawo właściwe.
Zmiana położenia rzeczy ruchomej - zmiana statutu rzeczowego.

Przyczyny zmiany statutu:

• zmiana miarodajnych dla określenia zakresu norm kolizyjnych ppm, obowiązujących na danym obszarze, prowadzącej do wskazania nowego prawa merytorycznego (nowelizacja ustawy o ppm lub przesunięcie granic państwowych, które prowadzi do zmiany obowiązujących na danym obszarze norm kolizyjnych jak i norm merytorycznych).
  

• zmiany powiązania danego stosunku lub jego elementu rozstrzygającego o właściwości prawa wedle miarodajnych norm kolizyjnych ppm obowiązujących na danym obszarze.
  Zmiana powiązania rozstrzygającego o właściwości prawa może nastąpić albo na skutek świadomego działania stron (zmiana obywatelstwa) albo w wyniku okoliczności od stron niezależnych (pozbawienie obywatelstwa)

Pojawia się pytanie czy w rozpatrywanym zakresie należy zastosować dawną czy też nową normę kolizyjną prawa ppm określonego państwa? Chodzi tu więc o kwestię należącą do zagadnień przechodnich.
Ustawa z 2011 nie rozstrzyga wyraźnie zagadnień przechodnich z zakresu ppm. Doktryna przyjmuje jednak zgodnie, że przy rozstrzyganiu konfliktów intertemporalnych w polskim ppm należy posługiwać się regułami prawa przechodniego ukształtowanymi na użytek stosunków cywilnoprawnych.

Najdonioślejszą grupę stanowią przypadki zmiany statutu na skutek zmiany powiązania danego stosunku lub jego elementu rozstrzygającego o właściwości prawa w wyniku aktywności stron -KONFLIKTY RUCHOME.

W ppm brak jest ogólnego uregulowania jak należy postępować przy rozstrzyganiu konfliktów ruchomych. Istnieją jednak rozwiązania szczegółowe - np. art. 41 ust. 2 ppm - nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych podlegają prawu państwa w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili zdarzenia.

Niektóre przepisy określając właściwość prawa wskazują za pośrednictwem subokreślnika temporalnego normy kolizyjnej miarodajną chwilę, pozbawiając znaczenia wcześniejszego powiązania stosunku z określonym obszarem prawnym.

Istnieją tez przepisy który wyraźnie przewidują właściwość każdoczesnego prawa.

Postępowanie w omawianych przypadkach w braku wyraźnego unormowania w przepisach -
Przybyłowski uważa, że należy sfery działania poszczególnych, kolejno miarodajnych praw w konkretnych przypadkach rozgraniczyć sprawiedliwie kierując się ogólnymi zasadami prawa intertemporalnego.
Przyjmuje się też na ogół że stosunki utrwalone pod dawnym statutem ulegają zmianie tylko o tyle o ile wymaga tego nowy statut.

AD 42

a/ kwestia pierwotna, wyjściowa

Termin ten używany jest na oznaczenie składnika stanu faktycznego opisanego w hipotezie normy kolizyjnej, mającego charakter materialnoprawnej przesłanki zastosowania normy kolizyjnej
i wymagającego w związku z tym oceny według prawa merytorycznego.

Ilekroć kwestia pierwotna pojawi się przy ustalaniu przesłanek zastosowania własnej normy kolizyjnej do oceny owej kwestii należy zastosować prawo wskazane przez miarodajną w danym zakresie normę kolizyjną wchodzącą w skład własnego systemu prawnego.

Np. w art. 51 ppm występuje wyrażenie „małżeństwo”. Wyjaśnienie tego pojęcia wymaga zastosowania prawa merytorycznego. Jego odszukanie nastąpi na podstawie miarodajnych w tej mierze norm kolizyjnych naszej ustawy.

b/ pochodzenie dziecka -

art. 55 ust. 1 ppm - reguła ogólna w myśl której ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia.
Uzupełnione te regułę postanowieniem dotyczącym wyłącznie sądowego ustalenia.
W myśl art. 55 ust. 2 jeżeli prawo ojczyste z chwili jego urodzenia nie przewiduje sądowego ustalenia ojcostwa, do sądowego ustalenia ojcostwa stosuje się prawo ojczyste dziecka z chwili ustalenia pochodzenia. Jeżeli również to prawo nie przewidywałoby ustalenia ojcostwa należałoby rozważyć możliwość posłużenia się klauzulą porządku publicznego, wyłączenia na jej podstawie zastosowania prawa obcego i zastąpienia tego prawa prawem polskim - skutek pozytywny klauzuli porządku publicznego.

Sytuacje wielorakiego obywatelstwa należy rozstrzygać zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ppm - jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa. Cudzoziemiec mający obywatelstwo dwóch lub więcej państw podlega, jako prawu ojczystemu, prawu tego z nich z którym jest najściślej związany.

Apatryda - art. 3 ust.1

Statut pochodzenia obejmuje ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa, ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa. Bez znaczenia jest czy dziecko pochodzi z małżeństwa czy też jest dzieckiem pozamałżeńskim. W razie zastosowania omawianej reguły do ustalenia pochodzenia dziecka urodzonego w małżeństwie prawu właściwemu podlega w szczególności domniemanie pochodzenia z małżeństwa, kwestia dopuszczalności powództwa o ustalenie pochodzenia oraz zasadniczy skutek ustalenia ojcostwa w postaci więzi rodzinno prawnej pomiędzy mężem matki jako ojcem dziecka a dzieckiem. Jednym z elementów tej więzi jest stosunek pokrewieństwa.
Problem ważności małżeństwa stanowi w takim przypadku kwestię wstępną.

Zaprzeczenie ojcostwa - prawu to rozstrzyga o kręgu osób uprawnionych do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, legitymacji biernej, materialno prawnych przesłankach zaprzeczenia, domniemaniach prawnych wpływających na ciężar dowodu, ograniczeniach czasowych zaprzeczenia.

Prawu właściwemu dla sądowego ustalenia ojcostwa podlegają: legitymacja czynna i bierna, ewentualny wymóg zgody dziecka na wytoczenie powództwa przez osobe której służy legitymacja czynna, dopuszczalność sądowego ustalenia ojcostwa po śmierci dziecka, domniemania prawne, skutek sądowego ustalenia ojcostwa (dotyczy również ustalenia i zaprzeczenia macierzyństwa).

AD 43

a/ stosowanie i pojmowanie obcego prawa -

normy kolizyjne obcego ppm mogą być stosowane jedynie na podstawie i w granicach dopuszczonych przez normy kolizyjne obowiązujące w danym państwie.

Pytanie 28b

b/ pochodzenie dziecka -

Pytanie 42b

AD. 44

a/ małżeństwo konsularne -

zawierane są w formie przewidzianej przez prawo państwa, w którego umieniu działa przedstawiciel dyplomatyczny lub konsularny. Zawarcie takiego małżeństwa jest zwykle dopuszczalne gdy zachodzą następujące przesłanki:

1. żaden z nupturientów nie jest obywatelem państwa, na którego terytorium małżeństwo jest zawierane

2. przynajmniej jeden z nupturientów jest obywatelem państwa, w którego przedstawicielstwie małżeństwo jest zawierane

3. placówka dyplomatyczna lub konsularna w której małżeństwo ma być zawarte ma w tej mierze uprawnienie przyznane przez prawo państwo wysyłającego

4. na zawieranie takich małżeństw zezwala prawo państwa, na którego obszarze przedstawicielstwo działa.

Do przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński nupturientów, będących obywatelami polskimi - uprawniony jest konsul.

Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych 1963.

b/ prawo właściwe dla wypadków drogowych -

Konwencja haska o prawie właściwym dla wypadków drogowych 1971

Za wypadek drogowy w rozumieniu konwencji haskiej uważa się wypadek, w których uczestniczy jeden lub kilka pojazdów z napędem silnikowym lub bez napędu, wiążący się z ruchem na drodze publicznej na terenie ogólnodostępnym lub na terenie prywatnym.

Prawem właściwym według art. 3 konwencji jest prawo państwa, w którym nastąpił wypadek.

Niezależnie od prawa właściwego przy określaniu odpowiedzialności bierze się pod uwagę przepisy o bezpieczeństwie ruchu na drogach obowiązujące w miejscu i czasie wypadku.

AD 45

a/ prawo właściwe dla umowy o arbitraż -

Art. 39 ust. 1 ppm - umowa o arbitraż podlega prawu wybranemu dla niej przez strony.

ust. 2 - w razie braku wyboru prawa, umowa o arbitraż podlega prawu państwa, w którym znajduje się uzgodnione przez strony miejsce arbitrażu. Jeżeli nie dokonano takiego uzgodnienia umowa
o arbitraż podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, którego spór dotyczy; wystarczy jednak, że umowa jest skuteczna według prawa państwa, w którym postępowanie się toczy lub sąd arbitrażowy wydał orzeczenie.

art. 40 - Forma umowy o arbitraż podlega prawu państwa miejsca arbitrażu. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, któremu umowa o arbitraż podlega.

b/ umowy konsumenckie w Rzymie I -

art. 6 rozporządzenia Rzym I -

umowa zawarta przez osobę fizyczną w celu który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową („konsument”) z inna osobą wykonującą działalność gospodarczą lub zawodową („przedsiębiorcą”) podlega prawu państwa, w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu pod warunkiem że przedsiębiorca:

1. wykonuje swoją działalność gosp. lub zawodową w państwie w którym konsument ma miejsce zwykłego pobytu lub

2. w jakikolwiek sposób kieruje taką działalność do tego państwa

W razie braku określonych warunków, prawo właściwe pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą ustala się zgodnie z art. 3 - swoboda wyboru prawa i 4 - prawo właściwe w przypadku braku wyboru prawa.

AD 46

a/ imię i nazwisko osoby fizycznej -

w ustawie z 1965 brak było unormowania wskazującego wyraźnie prawo właściwe dla imienia i nazwiska os. fizycznej.
W myśl art. 15 ust. 1 imię i nazwisko osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.

1. Art. 51 - gdy chodzi o wpływ zawarcia małżeństwa na nazwisko nupturientów - każdoczesne wspólne prawo ojczyste

2. Art. 54 co do wpływu rozwodu na nazwisko byłych małżonków - wspólne prawo ojczyste małżonków z chwili żądania rozwiązania małżeństwa

3. Art. 55 - co do wpływu ustalenia stosunku filiacyjnego na nazwisko dziecka - ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka podlegają prawu ojczystemu dziecka z chwili jego urodzenia

4. Art. 57 - co do wpływu przysposobienia na imię i nazwisko dziecka - prawo ojczyste przysposabiającego.

b/ prawo właściwe dla separacji -

rozmaicie jest ukształtowany jej stosunek do rozwodu - bywa że stanowi konieczną przesłankę rozwodu (np. w prawie brazylijskim) lub tylko ułatwia jego uzyskanie. Najczęściej jednak separacja i rozwód traktowane są oddzielnie.
W doktrynie uważa się za oczywiste, że przy poszukiwaniu prawa właściwego dla separacji należy stosować przepisy normujące właściwość dla rozwodu.

AD 47

a/ przesłanki właściwości prawa miejsca zawarcia umowy dla oceny zdolności prawnej -

art. 12 ust. 1 ppm:
Jeżeli umowę zawarły osoby znajdujące się w tym samym państwie, osoba fizyczna która ma zdolność do jej zawarcia według prawa tego państwa może się powołać na swoją niezdolność wynikającą z prawa wskazanego w przepisie art. 11 ust. 1 tylko wtedy gdy w chwili zawarcia umowy druga strona o niezdolności wiedziała lub nie wiedziała z powodu niedbalstwa.

b/ właściwość alternatywna, pomocnicza, łączna -

normy kolizyjne mogą przewidywać dla określonego zakresu (stosunku) bądź właściwość jednego bądź kilku praw. W tych ostatnich wypadkach spotykamy się z różnymi kombinacjami np. łączną albo alternatywną właściwością prawa dwu lub więcej państw albo też z zasadniczą właściwością jednego prawa i posiłkową innego. Istnieją też normy kolizyjne, które przewidują jedynie posiłkową właściwość jakiegoś prawa - art. 10 ust. 2 ppm - jeżeli nie można ustalić okoliczności, od których zależy właściwość określonego prawa albo nie można stwierdzić treści prawa obcego stosuje się prawo polskie.

2

---