PODSTAWY PRAWA I PRAWO INFORMATYCZNE.
Prawo jest to zespół reguł ustanowionych przez odpowiednie organy państwowe i usankcjonowanych przymusem państwowym co oznacza, że posłuch wobec państwa jest zapewniony przymusem państwowym.
Definicja ta jest w zasadzie definicją prawa pozytywnego, które może kolidować z ludzkim poczuciem sprawiedliwości. Poczucie takie uzasadnione i interpretowane religijnie lub filozoficznie nazywa się prawem natury.
Pod pojęciami prawo pozytywne i prawo natury często odróżnia się prawo publiczne od prywatnego, podmiotowe od przedmiotowego, formalne od materialnego.
Prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu państwa (prawo konstytucyjne, karne, finansowe, administracyjne)
Prawo prywatne jest dotyczącym korzyści jednostek, regulującym stosunki między równoprawnymi, równorzędnymi podmiotami (prawo cywilne, rodzinne, handlowe).
Prawo podmiotowe to zespół uprawnień służących podmiotowi prawa tzn. osobie fizycznej lub prawnej. Daje ono możność swobodnego podejmowania decyzji co do swego zachowania, wykonania podjętych działań, domagania się od innych wykonania ich prawnych obowiązków. Do praw podmiotowych zalicza się własność, nietykalność osobistą, prawo wyborcze.
Prawo przedmiotowe to ogół norm wyznaczających określone zachowania.
Prawo materialne to ogół norm regulujących uprawnienia i obowiązki podmiotu prawa.
Prawo formalne (procesowe) reguluje tryb postępowania przed organami państwa związany z dochodzeniem uprawnień i obowiązków określonych w prawie materialnym.
Moralność to zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowanie jako dobre lub złe. Z punktu widzenia moralności normy prawne możemy podzielić na pozytywne, negatywne i obojętne moralnie.
Podstawowe różnice między normami prawnymi i normami moralnymi:
Normy prawne są dwustronne - obowiązek jednej osoby daje drugiej prawo domagania się jego wypełnienia, Normy moralne są jednostronne - nakładają obowiązki nie dając innym osobom prawa żądania ich wypełnienia. Normy prawne odnoszą się do wewnętrznych zachowań, a normy moralne także do myśli i uczuć. Normy prawne są precyzyjne, a normy moralne wskazują tylko kierunek postępowania.
Świadomość prawna to prawo ludzkich wyobrażeń o sprawiedliwości. Wyraża się ona w regułach postępowania, które ludzie uważają za sprawiedliwe. Jednocześnie przestrzeganie tych reguł powinno być gwarantowane przymusem państwowym. Niezgodność prawa ze świadomością prawną osłabia działanie prawa. Konsekwentne stosowanie przepisów wzbudza początkowo sprzeciw, może też doprowadzić do przyzwyczajenia i akceptacji.
Praworządność to taki stan faktyczny w państwie, w którym podstawową dziedziną stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi, te przepisy przestrzegane są przez organy państwa.
Gwarancje praworządności rozumiane są jako środki realizacyjne konstytucyjnej zasady rządów prawa.
Gwarancje materialne tzn. taki sposób zorganizowania życia społecznego, ekonomicznego i politycznego w państwie, który zminimalizuje zasięg naruszania prawa przez organy państwa) (demokracja polityczna, dobrobyt społeczny, prawo własności)
Gwarancje formalne, ustrojowe, legislacyjne i proceduralne.
Norma prawna - wynikająca z przepisu reguła zachowania się, która ma charakter :
generalny - nie konkretyzuje osoby, do której się odnosi.
abstrakcyjny - dotyczy zachowania, które może się zdarzyć wielokrotnie.
Norma prawna jest najmniejszym stanowiącym sensowną całość elementem prawa.
Norma prawna jest regułą zachowania, która daje odpowiedź na pytania: kto, w jakich warunkach (hipoteza), jak powinien postąpić, co mu jest zakazane, nakazane, dozwolone (dyspozycja).
Rozróżniamy normy bezwzględnie obowiązujące, które ustalają jeden rodzaj powinnego zachowania pod rygorem sankcji oraz normy względnie obowiązujące, które ustanawiają pewien wzorzec zachowania ale dopuszczają by adresaci zachowali się inaczej.
Przepis prawny to wypowiedź stanowiąca formę gramatyczną zawarta w tekście aktu normatywnego i wyodrębniona przez prawodawcę jako artykuł, paragraf, punkt.
Dokumenty zawierające normy czyli akty normatywne są podzielone na odcinki, najmniejszy z nich zwykle jednozdaniowy ze wskaźnikiem identyfikacyjnym, numerem, literą, itd. jest nazywany przepisem prawnym.
Między normą, a przepisem jest taka relacja jak między treścią, a formą. Przepis może być tożsamy z normą (co się zdarza rzadko), może być węższy od normy (co zachodzi zwykle), lub szerszy od normy ( co zachodzi teoretycznie).
Stosunek prawny to stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Stosunki prawne powstają, ulegają zmianie i wygasają inaczej ustają w wyniku zaistnienia faktów prawnych.
Fakty prawne zaś to wydarzenia, z którymi normy prawne wiążą powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego.
Fakty prawne dzieli się na :
- zdarzenia tzw. wydarzenia niezależne od woli ludzkiej, z którymi normy prawne wiążą skutki prawne,
- zachowania - są zależne od ludzkiej woli, występują w postaci :
a) czynności zgodnych z prawem tzn. zachowanych lub niedozwolonych,
b) czynności konwencjonalnych, wśród których wyróżnia się w szczególności czynności prawne.
Elementami stosunku prawnego są podmioty, przedmioty i treść. Podmiotami stosunku prawnego są osoby będące jednocześnie adresatami norm regulujących ten stosunek.
Przedmiotem stosunku prawnego może być określone zachowanie, przedmiot materialny, prawa osobiste. Treść stosunku prawnego to uprawnienia i obowiązki jego podmiotów.
Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na przezwyciężenie wątpliwości co do znaczenia takiego lub innego przepisu .Inaczej, wykładnią czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach.
Wątpliwości skłaniające do posługiwania się wykładnią:
Popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe oraz użycie wieloznacznych wyrazów i sformułowań, wadliwa budowa zdań, błędy interpunkcyjne, itp.
Rozbieżność pomiędzy gramatycznym sformułowaniem normy, a celem dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny.
Zmiana ustroju społeczno gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych.
Ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych, mogący powodować wątpliwości czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego.
Stosowanie wykładni pozwala na uelastycznienie przepisów prawnych i dostosowanie ich do nowych sytuacji jakie tworzy życie. Zmiany sensu norm prawnych dokonane w drodze wykładni nie mogą przekraczać pewnych granic. W drodze interpretacji nie można nadać formie treści sprzecznej z jej wyraźnym brzmieniem.
Rodzaje wykładni ze względu na podmiot:
Wykładnia autentyczna - to wykładnia dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Ma ona charakter obowiązujący i nie można od niej odstąpić.
Wykładnia legalna - dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało powierzone. (Z reguły w konstytucji organem tym może być prezydent, sąd najwyższy danego państwa, itp.). Konstytucja powierza dokonywanie wykładni legalnej ustaw trybunałowi konstytucyjnemu. Wykładnia legalna ma charakter obowiązkowy.
Wykładnia praktyczna - jest dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej .
Wykładnia doktrynalna - zawarta w naukowej literaturze prawniczej (W monografiach, artykułach, recenzjach, itp.). Nie ma ona charakteru obowiązującego ale jej znaczenie jest duże. Szczególną rolę odgrywa w momencie zmian przepisów przyczyniając się do ukształtowania nowego prawa w myśl swoich założeń.
Rodzaje wykładni ze względu na metodę:
Wykładnia słowna - (gramatyczno-językowo-werbalna) Polega ona na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przepisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, zastosowanej interpunkcji, itp. Uwaga interpretatora skupia się wyłącznie na strunie językowej badanego przepisu. Wykładnia słowna jest podstawową metodą interpretacji.
Wykładnia celowościowa - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu, dla którego normy te zostały wydane.
Wykładnia systematyczna - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa .
Wykładnia historyczna - polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Analizie poddaje się przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego. Uzasadnienie projektu, stenogramy sejmowe, głosy w dyskusji. Wykładnia historyczna stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.
Rodzaje wykładni ze względu na wynik:
Wykładnia rozszerzająca - mamy z nią do czynienia gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niż by to wynikało z wykładni słownej.
Wykładnia ścieśniająca - odwrotność wykładni rozszerzającej. Mamy z nią do czynienia, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować węziej niż by to wynikało z wykładni słownej.
Wykładnia stwierdzająca - inaczej adekwatna, jest to taka interpretacja, która nakazuje daną normę rozumieć tak samo jak wykładnia słowna.
Prawo cywilne jest częścią obowiązującego w RP prawa i łącznie z innymi gałęziami jak prawo konstytucyjne, finansowe, karne tworzgo lub innej gałęzi, którym to pojęcie jest obce.
Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej.
Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu strony w stosunkach cywilno-prawnych , natomiast zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.
Jeżeli chodzi o zdolność do czynności prawnych osoby cywilnej to Polskie prawo cywilne przewiduje to trzy możliwe sytuacje (chodzi tu o osiągnięcie pewnego wieku, a wiec i pewnej dojrzałości :
1. ma pełną zdolność do czynności prawnych
2. ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych
3. nie ma zdolności do czynności prawnych
Ad.-1 Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą osiągnięcia 18 lat.
Ad.-2 Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione.
Ad.-3 Brak zdolności do czynności prawnych mają osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Prawo cywilne jest częścią obowiązującego w RP prawa i łącznie z innymi gałęziami jak prawo konstytucyjne, finansowe, karne tworzy system prawa naszego państwa.
Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki osobiste pomiędzy równorzędnym podmiotami.
1.Stosunki majątkowe - to wzajemne stosunki dotyczące pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych.
2.Stosunki osobiste - odznaczają się prawną równorzędnością stron .Oznacza to, że w stosunkach prawa cywilnego żadna ze stron nie ma wobec partnera uprawnień władczych, jak ma to miejsce w przypadku prawa administracyjnego.
Prawo Cywilne dzieli się na :
1. Część ogólną,
2. Prawo rzeczowe,
3. Prawo zobowiązaniowe,
4. Prawo Spadkowe.
Część ogólna zawiera te normy, które regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego. ( podmioty, mienie, czynności prawne, przedawnienie i inne ) Przepisy tej części zawarte są w księdze I Kodeksu Cywilnego.
Prawo rzeczowe reguluje prawne formy korzystania z rzeczy, ukształtowane w postaci praw podmiotowych bezwzględnych tzn. skutecznych względem każdej osoby trzeciej. Jest to przede wszystkim prawo własności. Przepisy prawa rzeczowego obejmuje księga II K.C.
Prawo zobowiązaniowe normuje stosunki zobowiązaniowe ( zobowiązania ), które powstają między wierzycielem i dłużnikiem, dając temu pierwszemu prawa podmiotowe względne skuteczne względem dłużnika prawo zobowiązaniowe zawiera księga III K.C.
Prawo spadkowe reguluje przejście praw i obowiązków zmarłego na inne podmioty prawa. Przepisy dotyczące tej sfery zawiera księga IV K.C.
Źródła prawa cywilnego w RP.
Podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce jest Kodeks Cywilny z 23 kwietnia 1964 roku, a obowiązujący od 1 stycznia 1965 roku. Kodeks Cywilny nie obejmuje wszystkich przepisów prawa cywilnego. Niektóre zespoły przepisów odnoszą się do wąskich wycinków stosunków majątkowych.
Do poza kodeksowych źródeł prawa cywilnego należą:
Rozporządzenie prezydenta RP z 27 czerwca 1934 roku - "Kodeks Handlowy". Jest on opublikowany w dzienniku ustaw nr.57, pozycja 502 - z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - "Prawo Wekslowe" Dz.U. nr.37 poz.282.
Ustawa z 28 kwietnia 1936 roku - "Prawo Czekowe" Dz.U. nr.37 poz.283.
Ustawa z 4 lutego 1994 roku - "O prawie autorskim i prawach pokrewnych" Dz.U. nr.24 poz.83.
Ustawa z 1 grudnia 1961 roku - "Kodeks Morski" Dz.U. z 1986 r. nr.22 poz.112 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 19 października 1972 roku - "O wynalazczości" Dz.U. z 1984 r. nr.39 poz.177 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 10 kwietnia 1974 roku - "Prawo Lokalowe" Dz.U. z 1987 r. nr.30 poz.166 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 7 lipca 1994 roku - "Prawo Budowlane" Dz.U. nr.89 poz.414.
Ustawa z 25 września 1981 roku - "O Przedsiębiorstwach Państwowych" Dz.U. z 1991r. nr.18 poz.18 z późniejszymi zmianami.
Ustawa z 16 września 1982 roku - "Prawo Spółdzielcze" Dz.U. z 1995 r. nr 54 poz.288
Ustawa z 15 listopada 1984 r. - "Prawo Przewozowe" Dz.U. nr.53 poz.272 z późniejszymi zmianami.
Stosunki cywilno-prawne to zachodzące między równorzędnymi prawnie stronami stosunki społeczne na tle majątkowym oraz nieliczne stosunki osobiste regulowane przez normy prawa cywilnego.
W każdym stosunku cywilno-prawnym można wyodrębnić następujące elementy:
1. Podmioty stosunku.
2. Przedmiot stosunku.
3. Uprawnienia wynikające ze stosunku.
4. Obowiązki wynikające ze stosunku.
Ad.-1 W Prawie Cywilnym podmiotami, inaczej stronami, stosunków cywilnoprawnych mogą być osoby cywilne i prawne. Zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilno-prawnych lub w roli podmiotu prawa cywilnego nazywamy zdolnością prawną.
Ad.-2 Można przyjąć, że przedmiotem stosunków cywilno-prawnych jest zarówno zachowanie ludzi oraz innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku cywilno-prawnego jak i obiekty materialne lub niematerialne, których to zachowanie dotyczy.
Ad.-3 Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilno-prawnego przysługuje prawo domagania się od drugiego podmiotu lub podmiotów określonego zachowania się. (Wykonania zamówionego dzieła, wydania użyczonej rzeczy, opieki nad przedmiotem oddanym na przechowanie, poszanowanie własności) Jest to jego prawo podmiotowe. Prawo podmiotowe to przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikającą ze stosunku prawnego możność postępowania we wskazany sposób.
Prawo podmiotowe jest jednym z podstawowych pojęć prawa cywilnego i odgrywa w tej gałęzi prawa węzłową rolę. Prawo podmiotowe zakreśla granice strefy możności działania uprawnionego. W tych granicach uprawniony może podejmować wszelkie działania.
Prawo podmiotowe istnieje choćby żadne działanie nie zostało podjęte.
Każde prawo podmiotowe ma oparcie w przepisach prawa cywilnego. Prawo podmiotowe nie tylko wynika z norm prawnych ale czerpie z nich środki ochrony. Przepisy pozwalają w razie potrzeby wyegzekwować przysługujące uprawnienia przy pomocy państwowego aparatu przymusu.
Najważniejszym podziałem praw podmiotowych w prawie cywilnym jest podział na:
a) Prawa podmiotowe bezwzględne, są to prawa skuteczne przeciwko każdej osobie.
b) Prawa podmiotowe względne, są to prawa przysługujące tylko względem oznaczonej osoby.
Podmiotem prawa cywilnego według przepisów Kodeksu Cywilnego są:
1. Osoby fizyczne
2. Osoby prawne
Osoby fizyczne. Według obowiązującego w RP prawa każdy żyjący człowiek jest podmiotem prawa cywilnego przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego, psychicznego i inne. Posługiwanie się pojęciem osoby fizycznej ma to znaczenie, że wskazuje na człowieka jako podmiot praw cywilnego, a nie prawa administracyjnego, finansowego lub innej gałęzi, w którym to pojęcie jest obce.
Zdolność prawna osoby fizycznej i zdolność do czynności prawnej.
Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno-prawnych. Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.
Jeżeli chodzi o zdolność prawną osoby fizycznej polskie Prawo Cywilne przewiduje 3 sytuacje (osiągnięcie pewnego wieku, a więc i pewnej dojrzałości życiowej).
1. Osoba fizyczna ma pełną zdolność do czynności prawnych od 18 lat
2. Ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych - osoby, które ukończyły 13 lat. oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione.
3. Osoby nie mające zdolności prawnych, które nie ukończyły jeszcze 13 lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.
Osoby fizyczne Osobami fizycznymi są ludzie i tylko oni mogą być podmiotami prawa zwanymi osobami fizycznymi. Człowiek jest podmiotem prawa - osobą fizyczną nie dlatego, że należy do gatunku „człowiek”, lecz dlatego, że prawo polityczne tą podmiotowość prawną mu nadaje. Osoby fizyczne nabywają podmiotowość prawną z chwilą urodzenia a tracą z chwilą śmierci.
Czynność prawna. To taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zawieszenia stosunku cywilno-prawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli.
Przesłanki ważności czynności prawnych:
Osoba dokonująca czynności prawnych musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych.
Czynność prawna powinna być zgodna z ustawą i zasadami współżycia społecznego.
Dokonanie czynności prawnej w określonej formie (np. w formie aktu notarialnego).
Czynność prawna powinna być wolna od wad.
Przepisy prawa Kodeksu Cywilnego mają wtedy wady oświadczenia woli gdy:
Brak świadomości lub swobody (stan psychiczny, odchylenie od normy).
Pozorność (np wywołanie skutków innych niż zawartych w oświadczeniu woli).
Błąd (mylne wyobrażenie u osoby składającej oświadczenie woli o rzeczywistym stanie rzeczy, albo mylne wyobrażenie o treści złożonego oświadczenia woli).
Groźba prawna, przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli (ktoś grozi zabójstwem na wypadek odmowy zeznania korzystnej dla niego umowy).
Oferta jest oświadczeniem woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, które zawiera propozycję zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.
Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy jeśli oferta została przyjęta bez zastrzeżeń.
Forma czynności prawnych jest w zasadzie dowolna: ustna, pisemna, itp. Obowiązki nadania czynności prawnej określonej formy istnieją wówczas, gdy wynika to z przepisów, albo z zawartej wcześniej umowy. Niektóre czynności prawne mogą mieć formę pisemną lub szczególną, pod groźbą nieważności czynności prawnej. Forma szczególna (inna niż pisemna i ustna) to najczęściej forma aktu notarialnego.
Wykładnia oświadczenia woli działa na podobnej zasadzie jak wykładnia prawa tzn. wyjaśnia treści oświadczenia woli. Wykładnia oświadczenia woli działa na innych zasadach niż wykładnia prawa. Wykładnia oświadczenia woli bada co strony chciały w umowie postanowić i jaki był cel, któremu czynność prawna miała służyć.
Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz, że czynność prawna dokonywana przez przedstawiciela pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Wyróżniamy 2 rodzaje przedstawicielstwa:
Przedstawicielstwo ustawowe np. rodzice w stosunku do dzieci.
Pełnomocnictwo - rodzaj przedstawicielstwa, w którym prawo do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy).
Przedawnieniem nazywamy wpływ oznaczonego w przepisach prawa cywilnego terminu, po którym dłużnik może uchylić się od wykonania zobowiązań. Przedawnieniu ulegają jedynie roszczenia majątkowe. Nie podlegają więc przedawnieniu roszczenia nie mające charakteru majątkowego np. ropzszczenia o ochronie praw osobistych, roszczenia wynikające z praw rodzinnych. Wyróżniamy 2 rodzaje przedawnienia:
arbitrażowe (1 rok) dotyczy np. roszczenia zakładów pracy wobec siebie
powszechne (10 lat) - wszystkie pozostałe przypadki.
Na ochronę programów komputerowych wpływają:
Ustawa o prawie autorskim,
Prawo własności przemysłowej,
Prawo znaków towarowych,
Prawo cywilne,
Zwalczanie nieuczciwej konkurencji,
Wszystko odnośnie materii i postępowania cywilnego,
Konwencje Paryskie,
Konwencja Berneńska,
Traktat Polsko - Amerykański.
PRAWO AUTORSKIE
W znaczeniu przedmiotowym to zespół norm prawnych regulujących stosunki społeczne związane z tworzeniem i eksploatacją utworów oraz ochroną (wykonaniem istniejących na nich praw osobistych i majątkowych).
W znaczeniu podmiotowym wyrażenie to odnosi się do ogółu osobistych i majątkowych praw do utworu, czyli do prawa autora (twórcy).
Program komputerowy (w ujęciu informatycznym) uporządkowany ciąg instrukcji zapisanych w określonym języku lub językach programowania przeznaczonych do przetwarzania przez komputer.
Program komputerowy jako utwór. Przedmiotem prawa autorskiego (ochrony autorsko-prawnej), są utwory zwane też dziełami prawa autorskiego lub w skrócie dziełami.
Dzieło - każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia . Utworami są w szczególności dzieła:
wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, naukowe, publicystyczne, kartograficzne, programy komputerowe),
plastyczne,
fotograficzne,
lutnicze,
wzornictwo przemysłowe,
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne, urbanistyczne,
muzyczne i słowno-muzyczne,
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne,
audiowizualne, audialne i wizualne.
O statusie prawnym utworu decydują dwie przesłanki:
cecha twórczości stanowiąca indywidualne cechy dzieła,
ustalenie rezultatu lub rezultatów procesu twórczego.
Podmiot prawa autorskiego musi mieć miano działalności twórczej o charakterze; musi być rezultatem działalności intelektualnej mającym znamiona jego osobowości twórczej.
W piśmiennictwie prawa autorskiego określa się: piętno osobiste twórcy, znamiona osobowości twórcy; indywidualność dzieła, oryginalność dzieła, wkład twórczy.
Zagraniczne źródła prawa autorskiego: oryginalność dzieła pozwalający zindywidualizować autora, działalność twórcza i oryginalne dzieło umysłu.
Utwór nie może być produktem przypadkowym np. uzyskanym przez rozprowadzenie farby przez zwierze, motocykl, niekontrolowane procesy topnienia, mieszania itp. lub wynikiem znalezienia i wyboru spośród innych przedmiotów.
Twórcze kształtowanie dzieła może być natychmiast wynikiem posługiwania się środkami maszynowymi nawet jeśli uzyskuje się wyniki przypadkowe o ile są one przez twórcę przygotowane przez stworzenie określonych przesłanek.
WSPÓŁWŁASNOŚĆ, WSPÓLNOŚĆ AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH DO UTWORU
Współtwórczość nie zachodzi, gdy współpraca nie ma charakteru twórczego a tylko pomocniczy, chociażby umiejętność wykonania czynności pomocniczych wymagała wysokiego stopnia wiedzy fachowej, zręczności i inicjatywy osobistej.
Uczestniczenie tylko we fragmencie pracy dotyczącej kompleksowego rozwiązania przez konsultacje i udział w dyskusji oraz przedstawienie pomysłu, który nie jest nowy i oryginalny nie pozwala uznać osoby za współtwórcę dzieła.
Do miana współtwórcy nie upoważnia sama praca redakcyjna jak również przejrzenie cudzego przekładu.
Wykorzystanie cudzych badań, koncepcji naukowych, udostępnionych notatek i komentarzy jakie ta osoba zgłosiła do układu treści i dzieła nie pociąga za sobą współtwórczości dzieła.
Jeżeli osoba korzysta z pewnych źródeł lecz nie przepisanych mechanicznie a nadto dodaje nowe samodzielne przygotowane materiały oraz przegląda i poprawia całość materiału to nie można pracy tej osoby odmówić cech twórczości.