1.Charakterystyka ogólna spadkobrania ( 922-930 KC)
-prawa i obowiązki zmarłego przechodzą na jedną lub kilka osób z chwilą jego śmierci
-do spadku nie należą prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego
-długi spadkowe to : koszty pogrzebu spadkodawcy , koszty postępowania spadkowego , obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek , obowiązek wykonania zapisów i inne .
-małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy mogą korzystać z jego mieszkania przez 3 miesiące od momentu otwarcia spadku , zapis zmarłego nie może wyłączyć tego prawa .
-otwarcie spadku następuje z chwilą śmierci spadkodawcy i w tej samej chwili spadkobierca nabywa spadek
-powołanie do spadku wynika z ustawy lub z testamentu
-dziedziczenie ustawowe całości :gdy nie został powołany spadkobierca , lub gdy żaden ze spadkobierców nie chciał , lub nie mógł przyjąć spadku .
-dziedziczenie ustawowe części : gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadku spadkobierców , lub gdy którakolwiek z kilku osób powołanych do całości nie chce , lub nie może być spadkobiercą .
-spadkobiercą nie może być osoba fizyczna , która nie żyje z chwilą otwarcia spadku (ale może być dziecko poczęte , jeżeli urodzi się żywe) . Fundacja ustanowiona w testamencie może być spadkobiercą , jeżeli w ciągu dwóch lat od otwarcia spadku zostanie wpisana do rejestru .
-spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego : dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy , podstępem lub groźbą nakłonił do sporządzenia lub odwołania testamentu , umyślnie ukrył lub zniszczył testament , podrobił lub przerobił go , albo świadomie korzystał z testamentu podrobionego przez inną osobę . Spadkobierca uznany za niegodnego traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku . O uznanie za niegodnego może wnosić każdy , kto ma w tym interes -w ciągu roku od dowiedzenia się o przyczynie niegodności , ale nie później niż 3 lata po otwarciu spadku . Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego , jeżeli spadkodawca mu przebaczył (jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych , to jest ono skuteczne , jeżeli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem ).
2. Dziedziczenie ustawowe (931 -935 , 938 -940 KC)
-w pierwszej kolejności powołany do spadku jest małżonek i dzieci spadkodawcy (dziedziczą w częściach równych , a małżonek nie może dostać mniej niż ¼ całości spadku ) . Jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku , to jego udział przypada jego dzieciom w częściach równych .
- w braku zstępnych spadkodawcy do dziedziczenia powołani są jego małżonek rodzice i rodzeństwo (w tym wypadku małżonek dziedziczy ½ spadku) .Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia , to jego udział przypada po połowie drugiemu rodzicowi i rodzeństwu .
-udział spadkowy każdego z rodziców wynosi ¼ tego co łącznie przypada dla rodziców i rodzeństwa -pozostałą część dziedziczy rodzeństwo w częściach równych .Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku , jego udział przypada po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu .Jeżeli do spadku powołani są obok małżonka tylko rodzice lub tylko rodzeństwo , to dziedziczą oni w częściach równych to co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa . Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku , to jego udział przypada jego zstępnym-podział udziału następuje według zasad , które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
Dziedziczenie Skarbu Państwa - w braku zstępnych , rodziców , rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada małżonkowi .W braku zstępnych i małżonka , cały spadek przypada jego rodzicom , rodzeństwu i zstępnym rodzeństwa . W braku małżonka i krewnych spadkodawcy , spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu .Jeżeli miejsca zamieszkania nie da się ustalić , bądź znajdowało się ono poza granicami RP to spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu .
Dziadkowie spadkodawcy- jeżeli znajdują się w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania i nie mogą otrzymać odpowiednich środków utrzymania od osób na których ciąży względem nich obowiązek alimentacyjny , mogą żądać od spadkobiercy nie obciążonego takim zobowiązaniem środków utrzymania w stosunku do swoich potrzeb i jego udziału spadkowego . Spadkobierca może uczynić temu roszczeniu zadość poprzez zapłacenie dziadkom spadkodawcy ¼ swojego udziału spadkowego .
Przedmioty urządzenia domowego - małżonek może żądać ze spadku ponad swój udział przedmiotów urządzenia domowego , z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Uprawnienie to nie przysługuje jeżeli pożycie małżonków ustało za życia spadkodawcy .
Rozwód lub separacja- małżonek jest wyłączony od dziedziczenia jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy , a żądanie to było uzasadnione . Wyłączenie takie następuje na mocy orzeczenia sądu . Może go zażądać każdy z pozostałych spadkobierców . Termin do wytoczenia powództwa wynosi 6 miesięcy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku , ale nie później niż jeden rok od otwarcia .
3.Testament (941-948 KC)
- to jedyna możliwość rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci . Może on zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy , który w każdej chwili może odwołać zarówno cały testament , jak i jego poszczególne postanowienia . Testator musi sporządzić testament osobiście i musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych .
-testament jest nieważny jeżeli został sporządzony :w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli , pod wpływem błędu , pod wpływem groźby (nie można się powołać po 3latach od dowiedzenia się o przyczynie nieważności i po 10 latach od otwarcia spadku) .
sposoby odwołania testamentu -zarządzenie nowego testamentu , zniszczenie lub pozbawienie go cech od których zależy jego ważność , dokonanie zmian które mówią o nieważności . W przypadku sporządzenia nowego testamentu bez odwołania poprzedniego , odwołaniu ulegają tylko te postanowienia , które nie mogą być pogodzone z postanowieniami nowego testamentu .
-wykładnia testamentu -t. należy tłumaczyć tak żeby zapewnić najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy , a jeżeli t. może być tłumaczony rozmaicie , to należy przyjąć wykładnię , która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść.
4.Formy testamentu
-napisany pismem ręcznym , opatrzony podpisem i datą (brak daty nie powoduje nieważności , jeżeli nie pociąga za sobą wątpliwości co do zdolności do sporządzenia testamentu , co do treści t. lub co do wzajemnych relacji kilku testamentów ) .
-akt notarialny
-testament urzędowy -ustne oświadczenie woli w obecności dwóch świadków wobec wójta(burmistrza lub prezydenta miasta) starosty , marszałka województwa , sekretarza powiatu lub gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego . Oświadczenie takie spisane jest w protokole z datą jego sporządzenia , który następnie odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków .Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę , osobę która przyjmowała oświadczenie woli , oraz przez świadków . Przy niemożności podpisania przez spadkodawcę , należy to zaznaczyć ze wskazaniem przyczyny . Z tej opcji testamentu nie mogą korzystać osoby głuche lub nieme.
-ustne oświadczenie woli wobec 3 świadków -w obawie rychłej śmierci lub w szczególnych okolicznościach . Treść można potwierdzić , przez spisanie przez jednego ze świadków lub osobę trzecią treści testamentu przed upływem roku od jego złożenia , z podaniem daty i miejsca oświadczenia oraz daty i miejsca sporządzenia pisma , a pismo muszą podpisać spadkodawca i dwaj świadkowie , albo wszyscy świadkowie . Jeżeli treść nie została potwierdzona w ten sposób , można ją potwierdzić w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku , przez zgodne zeznania świadków - w wyjątkowych wypadkach wystarczą zeznania dwóch świadków .
-testament podróżny -tak jak przy testamencie urzędowym , tylko , że oświadczenie woli składa się w obecności świadków dowódcy polskiego statku morskiego lub powietrznego , który to (lub jego zastępca) spisuje wolę spadkodawcy podając datę spisania , po czym odczytuje je spadkodawcy w obecności świadków, po czym pismo zostaje podpisane , przez spadkodawcę , świadków , dowódcę lub jego zast. , -wyjątek -jeżeli zachowanie formy pisemnej nie jest możliwe można sporządzić testament ustny .
-utrata mocy testamentu szczególnego- ma miejsce po 6 miesiącach od ustania okoliczności uzasadniających niezachowanie formy testamentu zwykłego , chyba , że spadkodawca zmarł przed upływem tego czasu . Bieg terminu ulega zawieszeniu na czas w którym spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego .
5.Powołanie spadkobiercy (962-964 , 975)
-zastrzeżenie warunku lub terminu , uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważa się za nie istniejące . Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika ,że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany , powołanie go jest nieważne . Przepisów tych nie stosuje się , jeżeli ziszczenie się bądź nie terminu lub warunku nastąpiło przed otwarciem spadku.
-podstawienie- można podstawić spadkobiercę testamentowego na wypadek , gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca nie chciała lub nie mogła nim być
-podstawienie powiernicze-postanowienie przez które spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania majątku i do pozostawienia go innej osobie , ma tylko ten skutek , że ta inna osoba powołana jest do spadku na wypadek gdyby spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą .Ale jeżeli z treści t. wynika , że spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byłby w ogóle powołany , to powołanie go jest nieważne .
6 Zapis (968 ,975)
-Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby . Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu .
7 Zachowek (991 , 994, )
-zstępnym , małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy , którzy byliby powołani do spadku z ustawy , należą się , jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy , albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni , 2/3 wartości udziału spadkowego , który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym , a w innych przypadkach połowa wartości tego udziału . Jeżeli uprawniony nie otrzymał zachowku (w postaci darowizny od spadkodawcy , lub powołania do spadku , lub zapisu) przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku , albo do jego uzupełnienia .
-pominięcie niektórych darowizn- przy obliczaniu zachowku nie dolicza się : drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych, ani dokonanych wcześniej niż przed dziesięciu laty , licząc wstecz od otwarcia spadku , darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami , albo uprawnionymi do zachowku . Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie kiedy nie miał zstępnych .Nie dotyczy to wypadku gdy darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego . Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn , które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa .
-wydziedziczenie -art1008 - spadkodawca może pozbawić zstępnych , małżonka i rodziców zachowku , jeżeli :
-wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego ,
-dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu , zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci
-uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych
-przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z treści testamentu
-przebaczenie(1010)- spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku jeżeli mu przebaczył . Jeżeli w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych , to przebaczenie jest ważne jeżeli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem .
8.Przyjęcie i odrzucenie spadku (1012,1015,1016,1018,1020,1022-1024)
-spadkobierca może przyjąć spadek ( przyjęcie proste , przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza < ograniczenie odpowiedzialności za długi> ) lub spadek odrzucić .
-oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania . Brak takiego oświadczenia jest uważany jako proste przyjęcie spadku -z wyjątkiem osób ubezwłasnowolnionych , nie mających zdolności do czynności prawnych lub takich co do których istnieje podstawa do ubezwłasnowolnienia oraz osoba prawna -te osoby przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza .
-jeżeli jeden spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza , a pozostali nie złożyli oświadczeń , to uważa się , że oni też przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
-oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku : 1)złożone pod warunkiem lub terminem jest nieważne . 2)Nie może być odwołane , 3)składa się przed sądem , lub notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem potwierdzonym urzędowo . Pełnomocnictwo do złożenia takiego oświadczenia powinno być pisemne z podpisem urzędowo poświadczonym .
-spadkobierca , który odrzucił spadek jest traktowany tak jakby nie dożył otwarcia spadku
-spadkobierca powołany do spadku zarówno z testamentu jak i z ustawy , może spadek odrzucić jako spadkobierca testamentowy a przyjąć jako ustawowy .
-skarb państwa ani gmina nie mogą odrzucić spadku , który im przypadł z mocy ustawy . Nie składają oświadczenia o przyjęciu spadku , a spadek uważa się za przyjęty z dobrem inwentarza .
-jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli może zażądać aby odrzucenie uznano za bezskuteczne , może tego żądać w ciągu 6 miesięcy od powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku , nie później jednak niż przed upływem 3 lat od otwarcia spadku .
9.Stwierdzenie nabycia spadku(1025-1027)
-sąd stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę , na wniosek osoby mającej w tym interes . Osoba , która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku jest spadkobiercą .
-stwierdzenie nie może nastąpić wcześniej niż przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku , chyba , że wszyscy znani spadkobiercy złożyli oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku .
-spadkobierca może udowodnić swoje prawa- wynikające z dziedziczenia- wobec osoby trzeciej ,tylko przez stwierdzenie nabycia spadku
10 .Odpowiedzialność za długi spadkowe (1030 , 1031, 1034)
-do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku , a od chwili przyjęcia ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem
-przyjęcie proste-spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia
-przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza-spadkobierca ponosi odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku . Ograniczenie to nie ma miejsca gdy spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku , albo podał nie istniejące długi .
-do chwili działu spadkobiercy odpowiadają solidarnie za długi spadkowe , a jeżeli jeden z nich spłaci długi , to może żądać od pozostałych spłaty w częściach proporcjonalnych do wielkości udziałów .
-od chwili działu spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów
11. 5 okresów historycznych i dziedziczenie gosp. Rolnych .
I.Spadki otwarte przed 5.VII 1963r.
-Prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego należącego do spadku otwartego
przed dniem 5 lipca 1963 r. zachowują spadkobiercy, którzy przed dniem 5
lipca 1963 r. w drodze faktycznych (nieformalnych) działów spadku objęli w
posiadanie to gospodarstwo lub jego część. Przepis ten stosuje się również w
wypadku, gdy do dziedziczenia był powołany tylko jeden spadkobierca, jeżeli przed dniem 5 lipca 1963 r. objął w posiadanie należące do spadku gospodarstwo rolne.
- Prawo dziedziczenia takiego gospodarstwa zachowują również spadkobiercy
określeni w przepisach art. 1059-1062 kodeksu cywilnego z tą jednak
zmianą, że określone w tych przepisach warunki istniały nie w chwili
otwarcia spadku, lecz w dniu 5 lipca 1963 r. i że przewidziane w tych
przepisach oświadczenie o gotowości prowadzenia gospodarstwa zostało
złożone przed dniem 6 stycznia 1964 r.
-Prawo dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez spadkobierców, którzy
zmarli przed dniem 5 lipca 1963 r., podlega przepisom obowiązującym przed
tą datą. Prawo dziedziczenia udziałów w spadkowym gospodarstwie rolnym
zachowują ci spośród ich spadkobierców, którzy odpowiadają warunkom
określonym w paragrafach poprzedzających. W braku takich spadkobierców
udział zmarłego w gospodarstwie rolnym przypada w odpowiednim stosunku
tym jego współspadkobiercom, którzy bezpośrednio przed dniem 5 lipca
1963 r. pracowali w tym gospodarstwie, a jeżeli takich współspadkobierców
nie było - pozostałym współspadkobiercom zachowującym prawo
dziedziczenia według przepisów paragrafów poprzedzających.
- W razie zbycia przez spadkobiercę udziału w spadku przed dniem 5 lipca 1963 r.
nabywca zachowuje prawo do tego udziału bez względu na to, czy zbywca udziału
należy do spadkobierców, którzy stosownie do przepisów art. LVI zachowali prawo
dziedziczenia gospodarstwa rolnego.
II. Spadki otwarte między 5 lipca 1963 r. a 5 kwietnia 1982r.
-obowiązuje szczególny porządek dziedziczenia - ustalony przez nowelę k.c. z1971 r. ,tj:
-obejmuje grunty rolne o powierzchni pow. 1ha , a spadkobiercy dziedziczą gospodarstwo rolne z ustawy , jeżeli: stale pracują przy produkcji rolnej, albo mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej , albo są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo są trwale niezdolni do pracy . Jeżeli ani małżonek spadkodawcy , ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego , albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby trwale niezdolne do pracy , gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych .( Szczególny porządek dziedziczenia zamieszczony w K.C. zawierający nowelizację z 1990 r.- niestety nie potrafię rozdzielić nowelizacji na kolejne lata , bo nie posiadam oryginalnej wersji K.C. z 1964r i kolejnych jego nowelizacji , a nawet gdybym posiadał , to wsteczna analiza kodeksu cywilnego jest zwykłą stratą czasu ! )
III. Spadki otwarte między 6 kwietnia 1982r a 30 września 1990 r .
-do ustalenia porządku dziedziczenia należy stosować szczególny porządek dziedziczenia ustalony nowelą k.c. z 1982 r.
IV. Spadki otwarte między 1 października 1990r a 13 lutego 2001r
-obowiązuje szczególny porządek dziedziczenia ustalony nowelą k.c. z 1990
V. Spadki otwarte po 13 lutego 2001r .
-do ustalenia praw do spadku stosuje się ogólne przepisy prawa spadkowego
12.Szczególny porządek dziedziczenia oraz 13-dziedziczenie wnuków i rodzeństwa spadkodawcy
12-dot. Spadków otwartych przed 14 lutego 2001 roku--obejmuje grunty rolne o powierzchni pow. 1ha , a spadkobiercy dziedziczą gospodarstwo rolne z ustawy , jeżeli (przesłanki dziedziczenia) : (art. 1059) stale pracują przy produkcji rolnej, albo mają przygotowanie zawodowe do prowadzenia produkcji rolnej , albo są małoletni bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo są trwale niezdolni do pracy .
Jeżeli ani małżonek spadkodawcy , ani żaden z jego krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy nie odpowiada warunkom przewidzianym dla dziedziczenia gospodarstwa rolnego , albo jeżeli uprawnionymi do dziedziczenia są wyłącznie osoby trwale niezdolne do pracy , gospodarstwo dziedziczą spadkobiercy na zasadach ogólnych .
13
-art. 1060-wnuki spadkodawcy odpowiadające art. 1059 pkt 1 i 2 kc dziedziczą nawet wtedy gdy ich ojciec lub matka nie mogą dziedziczyć z braku warunków przewidzianych w art. 1059kc . Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych
-rodzeństwo spadkodawcy , które w chwili otwarcia spadku odpowiada warunkom przewidzianym w art. 1059 pkt 1 i 2 kc dziedziczy gospodarstwo rolne także wtedy gdy zstępni spadkodawcy nie mogą gospodarstwa dziedziczyć z braku warunków wymienionych w art. 1059 lub w art. 1060 kc . Jeżeli dzieci rodzeństwa spadkodawcy , odpowiadają w chwili otwarcia spadku wymogom art. 1059 pkt 1 i 2 mogą dziedziczyć nawet wtedy gdy ich ojciec lub matka nie mogą dziedziczyć z braku warunków art. 1059 . Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych .
14.Stwierdzenie nabycia spadku (art. 1066).
-w stwierdzeniu nabycia spadku wymienia się osobno spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne oraz ich udziały w tym gospodarstwie .
15.Podział gosp. rolnego (art. 1070)
-w razie podziału gospodarstwa rolnego , które należy do spadku , stosuje się przepisy o podziale gospodarstw rolnych przy zniesieniu współwłasności.