POLITYKA ZAGRANICZNA

Jest prowadzona przez państwa za pośrednictwem upoważnionych do tego organów, osób. Prowadzona jest w interesie państwa, formułowanym przez warstwy rządzące, oficjalnie utożsamianym z interesem narodowym. Jest prowadzona w stosunku do innych państw z innymi państwami lub przeciwko innym państwom.

Polityka zagraniczna traktowana jest jako zbiorczy wyraz postępowania państwa w stosunkach międzynarodowych. Polityka zagraniczna to wszystkie sfery stosunków państwa ze światem zewnętrznym. Tymi, którzy kreują i realizują politykę zagraniczną są ludzie. Są to jednoosobowe lub zbiorowe organy państwa. Zazwyczaj to prezydent, premier czy minister spraw zagranicznych są upoważnieni do reprezentowania państwa na zewnątrz, do utrzymywania stosunków z innymi państwami oraz zaciągania w imieniu państwa określonych zobowiązań międzynarodowych. Niektóre z tych posunięć np. sojusze mogą być zastrzeżone dla władzy ustawodawczej. Zazwyczaj za politykę zagraniczna odpowiada jednostka. W systemach totalitarnych czy autorytarnych, ale także i demokratycznych, polityka zagraniczna leży w gestii najwyższych organów władzy wykonawczej. Priorytety i sposoby realizacji wyznacza przywódca. Jego osobowość, poglądy polityczne oddziaływują na postępowanie państwa na arenie międzynarodowej. Na działania podejmowane w sferze polityki zagranicznej należy patrzeć przez pryzmat ludzi. Ogromne znaczenie przywiązuje się obecnie do indywidualnych cech przywódców, ich odporności psychologicznej, woli, zdolności przewidywania. Jakakolwiek zmiana w postępowaniu innych państw wymaga od państwa korekty jego działania , dostosowania się. Posunięcia na arenie międzynarodowej są często oparte na intuicji niż na analizie zaistniałych faktów.

CZYNNIKI POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Różne elementy środowiska geograficznego, wielkość i struktura ludności, potencjał gospodarczy, narodowe zdobycze, cechy ustrojowe, wszystko to oddziaływuje na kształt polityki zagranicznej, jej cele, metody i skuteczność. Czynniki odgrywają różną rolę, albo zaskakująco znaczącą lub odwrotnie marginesową. Czynniki zawsze są zmienne w czasie i zawsze występują w powiązaniu i współzależności. Obecnie charakterystyczne jest zjawisko - wzmożonej ruchliwości państw w międzynarodowym porządku ich ważności. Dotyczy to zwłaszcza czynnika gospodarczego. Np. lat 60/70 -te rozwój RFN i Japonii, a równocześnie regres gospodarki brytyjskiej. Zdarza się , że wzrost lub spadek siły państwa nie mają nic wspólnego ze skutecznością jego polityki gospod. Jako przykład awans państw eksportujących ropę naftowa po 1973 r.

Czynnik przestrzeni geograficznej, wielkość terytorium słabnie, natomiast zdecydowanie istotne znaczenie nabierają : zagospodarowanie terenu, gęstość i koncentracja zaludnienia oraz sieć komunikacyjna. Współcześnie wzrasta rola pastw posiadających zasoby naturalne. Zasoby to kryterium aktualnej lub potencjalnej siły państwa. Stwarzają możliwość oddziaływania na stosunki międzynarodowe, umożliwiają wykazanie skuteczności polityki zagr. państwa np. Rosja-ropa, gaz.

Położenie geopolityczne -istotna rola - kraje neutralne i niesprzymierzone, które odnoszą korzyści zarówno w sferze bezpieczeństwa jak i rozwoju współpracy międzynarodowej. Zmienność położenia geopolitycznego oraz możliwość jego interpretacji na przykładzie USA. Do II wojny polityka izolacjonizmu, czując się bezpiecznie pod ochroną dwóch oceanów. Wydarzenia II wojny zmusiły USA do wyznaczenia nowych granic bezpieczeństwa - w Europie na Łabie oraz na przeciwległych krańcach Pacyfiku. Krok ten spowodowany przełamaniem izolacjonizmu. Potem propagowanie idei uporządkowania świata. Kraje skandynawskie - ich otwarcie na Europę, przystępowanie do struktur integracyjnych, okazały się zbyt trudne dla społeczeństw. Potraktowane jako zamach na ich wolność.

Czynnik ludnościowy - w czasach, gdy przemysł i technika rozwinęły się, stracił na znaczeniu. Kiedyś był oznaką potęgi, jego siły militarnej- ilość ludzi to liczebność armii. Dzisiaj większe znaczenie ma rozwój technologiczny, nowoczesne technologie zepchnęły rolę tego czynnik. Im większy dochód narodowy tym bogatsze państwo.

Siła robocza- przyrost naturalny.

Problem narodowościowy. Nie ma całkowicie jednorodnych państw. Zatarcia, konflikty osłabiają pozycję, siłę państwa.

Czynnik militarny- jakość wojska - stopień potęgi państwa i miejsce zajmowane w strukturze stosunków międzynarodowych. Państwa posiadają broń nuklearną. Dzięki posiadanemu arsenałowi są mocarstwa zdolne do zniszczenia potencjalnego przeciwnika, zagrażają przetrwaniu. Wytworzył się stan tzw. odstraszania, linii polityki zagranicznej przyjętej przez USA w okresie zimnej wojny z ZSRR. Pozostałe pastwa dysponują też potencjałem nuklearnym, wyciągają z posiadania tej broni różne wnioski. Państwo, na terenie którego rozmieszczona jest broń nuklearna w różny sposób to wykorzystują. Była RFN z jednej strony podkreślała rangę i prestiż z tego tytułu, a z drugiej na forum międzynarodowym akcentowała swe pokojowe dążenie , zwłaszcza jeśli chodziło o politykę wschodnią.

Belgia i Holandia wychodzą z założenia, że fakt przynależności do sojuszu zobowiązuje do umożliwienia dyspozycyjności terytorium i fakt ten nie ma szczególnego znaczenia . Jest też grupa państw, która pretenduje do roli mocarstw regionalnych lub subregionalnych. Należą do nich Arabia Saudyjska, Iran, Izrael, RPA, Indonezja, Malezja, Brazylia. Jest tam zauważalny znacznie dynamiczniejszy niż gdzie indziej wzrost wydatków na cele wojskowe, utrzymywanie stosunkowo dużych armii, wyposażanie w nowoczesną broń konwencjonalną, preferowanie lotnictwa odrzutowego, nacisk na rozbudowę systemu logistycznego. Widoczna jest zbieżność pomiędzy zasobami wojskowymi a ekspansywnymi aspiracjami polityki zagranicznej. Są też państwa, które można określić jako słabe militarnie i one skłaniają się ku wzmocnieniu organizacji międzynarodowych np. ONZ.

Czynnik ekonomiczny- państwa dysponujące większymi zasobami ludzkimi i większym dochodem narodowym liczą się w stosunkach międzynarodowych bardziej niż te małe.

Zasobność i duże rozmiary gospodarki mogą decydować i czynią to o zakresie i skali pomocy udzielanej partnerom zagranicznym. Wymiana towarowa to wyznacznik i miernik współpracy z partnerami zagranicznymi. Tożsamość kulturowa wywiera także wpływ na politykę zagraniczna danego państwa.

Polityka powinna być realizacją dążeń narodowych. Im większe podobieństwa w tradycji krajów tym łatwiejsze jest komunikowanie się między nimi. Ważne jest to jak dorobek kulturowy danego państwa postrzegany jest przez inne państwa. Jeśli jest on powszechnie szanowany i akceptowany to pozwala to wykorzystać ten fakt w polityce zagranicznej.

CELE POLITYKI ZAGRANICZNEJ

Istotę polityki zagranicznej można określić opierając się na wymogu równowagi funkcjonalnej wobec interesów grup najbardziej wpływowych w państwie, który wyznacza i określa cele tej równowagi. Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna- rozpatrywane dwie strefy ekonomiczna i polityczna. Wewnętrzna ekonomiczna to pełne zatrudnienie zasobów produkcyjnych, a zewn. to równowaga bilansu płatniczego w rozrachunkach z innymi państwami.

Wewn. równowaga polityczna to pokrewność bieżących interesów podstawowych grup społecznych a zewnętrzna to równowaga praw i obowiązków danego państwa w stosunkach z innymi państwami.

Cele polityki zagranicznej najczęściej zorientowane na osiąganie własnych jako państwa interesów. Główny element to zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa mieszkańcom kraju. Kolejny to zapewnienie ekonomicznego rozwoju państwa. Trzeci to wykreowanie sprzyjającego dla kraju i w kraju tzw. środowiska politycznego. Czwarty to zapewnienie spójności narodowej, co oznacza unikanie posunięć mogących doprowadzić do nieodwracalnych wewn. podziałów, wszelkiego rodzaju sprzeczności i konfliktów mogących rozbić jedność narodu.

ŚRODKI i METODY POLITYKI ZAGRANICZNEJ

1/ środki militarne

• wyraźne lub dorozumiane zagrożenie użycia siły lub rzeczywiste użycie siły.

Posiadanie odpowiedniego arsenału militarnego uwydatnia i podkreśla prestiż kraju oraz wpływa na ogólna sytuacje, na odbiór tego państwa przez innych. Np. ZSRR aż do rozpadu w 1991 mimo braku stabilności ekonomicznej i politycznego nieładu, dzięki zasobom militarnym zachował supermocarstwową pozycję;

2/ penetracja i interwencja - zakładają próby manipulowania wpływu danego państwa na wewn. sytuację polityczną ( propaganda, militarne poparcie dla ośrodków dyspozycyjnych, sabotaż, terroryzm);

3/ drogi (środki) dyplomatyczne

• nawiązywanie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych z innymi państwami:

a/ rozmowy, negocjacje, prezentowanie własnego stanowiska

b/ sygnalizowanie swojego stanowiska na forum międzynarodowym

c/ dyplomacja publiczna - tworzenie wizerunku środowisku międzynarodowym i podkreślanie możliwości wpływania na stan globalnej rzeczywistości np. Gorbaczow zmienił postrzeganie ZSRR

d/ środki ekonomiczne - element metody kija i marchewki, rozszerzenie i zawężenie taryf celnych, niskooprocentowanych kredytów, udzielanie pomocy krajom potrzebującym. Sankcje ekonomiczne np. embargo, ograniczenia handlowe, wycofanie pomocy, blokowanie inwestycji.

RACJA STANU

-jako bezwzględna wyższość interesu państwa nad innymi interesami i normami

-jako względna wyższość interesu państwa nad innymi interesami i normami

-jako autonomia interesu państwa w stosunku do innych interesów i norm.

W encyklopediach:

-wzgląd na dobro państwa

-reguły postępowania politycznego

-kryterium oceny działań politycznych

-moralne podstawy podejmowania przez państwo określonych działań

-priorytet nad normami moralnymi i prawnymi

-argument do określonego działania.

Racja stanu to reguła moralnego usprawiedliwiania zarówno zamiarów jak i działań politycznych państw.

Jest to:

-kierowanie się w polityce wyłącznie względami na realny interes państwa, choćby wbrew moralności czy nawet prawu

-dokonywanie wyboru działań stwarzających możliwość umocnienia swej potęgi, z prawem użycia w tym celu przemocy

-podejmowanie przez państwo działań pozaprawnych i pozamoralnych dla zachowania jego istnienia.

---