Warunki skutecznej integracji:

Głównym celem integracji społecznej jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym prowadzenie normalnego życia przez różne formy edukacji, przygotowania do pracy zawodowej oraz aktywny udział w życiu społecznym.

Aby cel ten mógł zostać zrealizowany potrzebna jest społeczna akceptacja dla różnorodności, odmienności, niepełnosprawności i uznanie prawa każdego człowieka do godnego życia.

W odniesieniu do dzieci najważniejsze wydaje się, żeby za punkt wyjścia przyjąć taką postawę, która w dziecku niepełnosprawnym widzi przede wszystkim dziecko, jak każde inne, z takimi samymi potrzebami, a potem dopiero niepełnosprawność.

Każde dziecko ma prawo do wychowania we własnej rodzinie i do wzrastania w naturalnym środowisku swoich rówieśników.

Istotą integracji w edukacji jest tworzenie takich środowisk zarówno przedszkolnych, jak i szkolnych, w których mogłyby się bawić i uczyć dzieci o różnym poziomie rozwoju oraz różnym stopniu sprawności fizycznej.

Aby proces integracji przebiegał sprawnie, szczególny nacisk w działalności edukacyjnej położyć należy na rozwijanie empatii, czyli umiejętności wczucia się w doznania i przeżycia innych osób, co oznacza wrażliwość, życzliwości otwarcie na problemy innych. Empatia pozwala nawiązać między dziećmi więzi oparte na wzajemnej akceptacji i szacunku.

Celem kształcenia i wychowania dzieci niepełnosprawnych jest przygotowanie do względnie niezależnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Istota integracji zawiera się więc w tworzeniu dla dzieci niepełnosprawnych w ich środowisku, którym jest rodzina, przedszkole, czy szkoła, grupa rówieśnicza oraz środowisko lokalne takich warunków, by mogły się one pomyślnie rozwijać, bawić, uczyć się i uprawiać różne rodzaje działalności wspólnie ze swymi pełnosprawnymi kolegami, ucząc się wzajemnej akceptacji, tolerancji, dostrzegania praw własnych i cudzych.

Doświadczenia, jakie gromadzą dzieci, rodzice i nauczyciele przekładają się na wartości stereotypy, postawy, które kierują naszym postępowaniem. Dobrze zorganizowana edukacja integracyjna może przyczynić się do budowania społeczeństwa otwartego, dynamicznego, współdziałającego i solidarnego.

Czynniki decydujące o pomyślności integracji społecznej dzieci niepełnosprawnych w przedszkolach i szkołach masowych

1. Przygotowanie nauczycieli do udzielania pomocy dzieciom niepełnosprawnym

• wiedza o swoistych trudnościach i problemach dzieci niepełnosprawnych

• umiejętność organizowania zajęć edukacyjnych z zastosowaniem odpowiednich metod i środków dydaktycznych oraz form organizacyjnych

• umiejętność tworzenia i realizowania zindywidualizowanych projektów pracy dydaktyczno-wychowawczej dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• umiejętności wychowawcze

• cechy osobowościowe, takie jak empatia, otwartość, elastyczność, kreatywność, niezależność osobista, umiejętność współdziałania z innymi

• możliwość współpracy ze specjalistami (pedagog specjalny, psycholog, fizjoterapeuta, logopeda)

2. Przygotowanie społeczności dzieci zdrowych i ich rodzin do współżycia i współdziałania z dziećmi niepełnosprawnymi

• rozwijanie empatii

• kształtowanie pozytywnych postaw wobec odmienności i różnorodności

(m. in. przez modelowanie)

• rozwijanie gotowości do współdziałania z innymi

• uczenie umiejętności udzielania dzieciom niepełnosprawnym potrzebnej pomocy

• Przygotowanie dziecka niepełnosprawnego

• prawidłowa, wielostronna diagnoza

• leczenie

• usprawnianie

4. Przygotowanie obiektu do przyjęcia dzieci niepełnosprawnych

• usunięcie barier architektonicznych (windy, podjazdy, poręcze itp., wyposażenie toalet)

• odpowiednie umeblowanie

• urządzenia i sprzęty wspomagające proces edukacji i rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych

• odpowiednie pomoce dydaktyczne

• Odpowiednia struktura organizacyjna przedszkola, czy szkoły (zmniejszona liczebność grup i klas, nauczyciele wspomagający, zatrudnienie specjalistów wspierających proces edukacji i rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych, zapewnienie realizacji indywidualnych zajęć rewalidacyjnych)

• Dobrze zaplanowana, partnerska współpraca z rodzicami (uzgadnianie programów pracy, jednolite wymagania stawiane dziecku w domu i w szkole, czy w przedszkolu, kontynuacja pracy przedszkola, czy szkoły w domu, stały kontakt, wymiana informacji i doświadczeń, wspieranie przez rodziców działalności przedszkola, czy szkoły)

Integracja nie jest procesem jednostronnym, w którym dzieci niepełnosprawne włączone są do grupy dzieci zdrowych, lecz jest to proces obustronny. Każdy od każdego czegoś się uczy, każdy musi znaleźć swoje miejsce w grupie i poradzić sobie z powstającymi trudnościami.

Podstawowe wskazania dla nauczycieli pracujących w grupach lub klasach integracyjnych

• dziecko niepełnosprawne należy traktować na równi z dziećmi pełnosprawnymi: przydzielać im zadania, stawiać wymagania „podnosząc stale poprzeczkę”, choć oczywiście na miarę możliwości danego dziecka, oczekiwać od niego tak, jak od innych dzieci przestrzegania reguł współżycia z innymi (zadaniem placówek integracyjnych jest uczenie dzieci niepełnosprawnych społecznego funkcjonowania pomimo ograniczeń)

• należy każde dziecko spostrzegać całościowo, dostrzegać jego mocne i słabsze strony, wspierać i ochraniać w zależności od potrzeb i sytuacji

• należy włączać dzieci niepełnosprawne we wszystkie zajęcia, w których tylko może brać udział bez szkody dla swego zdrowia i tak organizować sytuacje edukacyjne, by takich zajęć, w których autentycznie uczestniczą i mogą odnieść sukces wszystkie dzieci było jak najwięcej

• dziecko niepełnosprawne należy wzmacniać zachętą, jawnie wyrażaną wiarą w jego możliwości, należy odnosić się do niego w przyjazny, serdeczny sposób (nauczyciel modeluje zachowania dzieci)

• integracji sprzyja metoda ofert, zadań realizowanych w małych grupach, indywidualnych kart pracy (uczenie dzieci podejmowania własnych decyzji przez dawanie im możliwości dokonywania wyboru) a także często wykorzystywane zabawy integracyjne, gry i zabawy interpersonalne, techniki dramowe.

---