55.Warunki skuteczności nagród i kar w wychowaniu

Nagroda – to forma aprobaty, zadowolenia w zamian za określone zachowanie wychowanka.

Nagroda w procesie wychowania jest bodźcem wzmacniającym postępowanie pozytywne, zachęca do solidnej pracy lub nauki. Poprawia działanie, stan zadowolenia i przyjemności.

Nagroda ( wyróżnienie) spełnia następujące funkcje:

• umacnia w wychowanku wiarę we własne siły,

• realizuje potrzebę uznania i sukcesu,

• zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań,

• dostarcza dodatnich uczuć: radości i dobrego samopoczucia,

• wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi,

• działa dodatnio na tych, którzy są świadkami nagradzania,

Nagrody należy dobierać starannie, stosownie do wieku i do sytuacji wychowawczej. Każdy przypadek nagradzania rozpatrywać indywidualnie. Wychowanek dostatecznie nagradzany jest bezpieczny w poczuciu własnej wartości. Z drugiej jednak strony nadmierna ilość i łatwość osiąganych nagród może spowodować wyhamowanie pozytywnego działania.

Atrakcyjność nagrody zależy od jej przewidywalności ( nagroda oczekiwana jest mniej atrakcyjna od nieoczekiwanej ). Nagrody należy różnicować.( Im większa nagroda za wykonanie pewnej czynności, tym silniejszy efekt). Formy nagradzania, i metody mogą być typowo katalogowe, np. wyróżnienie, pochwała, wręczenie dyplomu, prezentu. Ale mogą być również nietypowe, np. przyznanie wychowankowi określonej funkcji w grupie. Najważniejsze aby nagroda odnosiła skutek.

Zdaniem wielu wychowawców oraz rodziców funkcja nagrody w wychowaniu jest bardziej znacząca aniżeli funkcja kary.

Kara – to przykrość, która spotyka wychowanka za popełnione czyny naganne.

Kara – może wyeliminować pojawienie się czynu nagannego, ale bardzo często nie zachęca do właściwego postępowania. Celem karania jest eliminacja niewłaściwej z założenia pewnej czynności. Kara polega na wprowadzeniu czynników awersyjnych albo odebraniu czynników atrakcyjnych.

Funkcja kary polega na zwalczaniu zachowań destrukcyjnych, obniżeniu lub wyhamowaniu prawdopodobieństwa występowania ich w przyszłości. Pozwala wychowankowi ustalić, co w jego postępowaniu jest dobre a co złe. Ważnym czynnikiem skuteczności kary jest jej siła. Kara łagodna

w wielu przypadkach powoduje nasilenie zachowań nagannych. Kara za surowa jest jeszcze gorsza, ponieważ wychowanek nie czuje się winnym tylko pokrzywdzonym.

Warunki skuteczności kary:

• kara powinna być adekwatna do winy i sprawiedliwa,

• kara powinna być stosowana konsekwentnie,

• kara powinna uwzględniać okoliczności, wiek wychowanka,motywy jego czynu,

• kara powinna następować bezpośrednio po przewinieniu,

• kara powinna być dla wychowanka zrozumiała ( należy wytłumaczyć za co karaliśmy)

• kara nie może poniżać, godzić w ambicje i godność osobistą,

• nie wolno karać bez wysłuchania wyjaśnień.

Ustalenie wymiaru kary nie może mieć miejsca w stanie uniesienia i złości wychowawcy, ponieważ grozi złamaniem zasad sprawiedliwości.

Kara powinna być ostatecznym środkiem wychowawczym, należy po nią sięgać gdy zawiodą wszystkie inne metody wychowawcze. Kara z reguły nie eliminuje całkowicie zachowań aspołecznych, tylko je hamuje na pewien okres , z założenia jest zła, ponieważ posiada przymusowy charakter.

Tylko te sposoby nagradzania i karania można uznać za skuteczne, które spowodują sprawiedliwy, pozytywny stosunek dzieci i młodzieży do świata ludzi, zwierząt i rzeczy. Osiągniecie takich postaw w znacznej mierze zależy od nas, dorosłych – rodziców.