c) Relacje między administracją państwową i samorządową

Relacje między administracją państwową a samorządową są w miarę jasne. Obydwie administracje funkcjonują w ramach państwa, obydwie należą do władzy wykonawczej, obydwie respektują jedno prawo, obydwie mają legitymację do tworzenia prawa, obydwie noszą te same cechy władczości, obydwie funkcjonują w oddzielnych strukturach, z których jednakże jedna zbudowana jest hierarchicznie, a druga decentralizacyjnie. I to jest właśnie początek rozbieżności dosyć poważnej, bo wyznaczającej każdej z tych admi­nistracji swoiste miejsce, którego nie może opuścić i w obrębie którego musi działać. I właściwie, mimo podobnych zadań, każda z tych administracji ma odrębny blok wyróżnionych kompetencji związanych z określonymi kategoria­mi organów.

d) Zagrożenia administracji samorządowej

Układ samorządu terytorialnego, mimo że mocno zdecentralizowany ma też (a może właśnie z tego powodu) korzystne warunki dla kształtowania się jego uchybień.

Po pierwsze, stanowcza, zarówno prawna jak i faktyczna, oddzielność gminy, powiatu i województwa prowadzi bezpośrednio do osłabienia czy nawet zaniku kontroli społecznej. Zdawało się, iż nie trzeba kontrolować społecznie samorządu terytorialnego, jako że on sam jest kwintesencją spo­łecznego oddziaływania. Tymczasem liczne są przykłady obrazujące koniecz­ność dogłębnej kontroli organów samorządów terytorialnych, które kumulują się dziś w zjawisko wyraźniej widoczne.

Po drugie, jest do rozważenia poważny problem zjawiska centralizowania w strukturach zdecentralizowanych. Zdawało się początkowo, iż skrajnych postaci tego niebezpieczeństwa uniknie się bez większych kłopotów i że tylko

62

zasięg zjawiska lobbyzmu połączonego z nieprzestrzeganiem ustawowo sfor­mułowanych zasad niełączenia określonych stanowisk publicznych z okreś­lonym korzystaniem z majątku publicznego, a także siła praktycznego oddzia­ływania rady, zarządu i organu jednoosobowego oraz, w końcu, zasięg i treść wewnętrznego wynaturzenia utrwalającego inne ośrodki władzy w strukturach samorządu niż te, które są wyznaczane konstytucyjnie i ustawowo (gdzie chodzi przede wszystkim o przybierającą skrajne rozmiary i wyrazy partyj­ność), będą degenerujące centralizować samorządność. Tymczasem ponadto pewien rodzaj scentralizowania objawi się także w realizacji kompetencji administracji zespolonej, gdzie sformułowania prawa są maksymalnie korzy­stne dla idei i praktyki podporządkowania i gdzie funkcjonowanie admini­stracji zespolonej będzie poważną i efektywną okazją dla umacniania się -w granicach i na polu struktury zdecentralizowanej - nawyków, zachowań, przebiegów i skutków działań mocno scentralizowanych: nawet takich, które zatracają obiektywność i pomijają wymogi przestrzegania ustawowo okreś­lonych kompetencji. Unikając zagrożeń z administracji zespolonej, wyłączyła się inspekcja sanitarna, stając się znowu policją państwową inspekcji sani­tarnej.

Zjawisko centralizowania umocni się dodatkowo w strukturach gminnych, w których wójt (burmistrz, prezydent) jest wybierany bezpośrednio przez uprawnionych obywateli w gminie.

Układ demokratyczny degeneruje się przez zbyt słabe elementy jego podtrzymywania tkwiące w nim samym. Myśl ta w sferze konstrukcyjnej oznacza, iż najskuteczniejszą petryfikację normalnego funkcjonowania układu demokratycznego zapewniłby wykreowany w tym celu, lub także w tym celu, funkcjonujący układ autokratyczny, który jednakże również wymagałby kon­troli, zarówno w obrębie siebie samego, jak i na tym obszarze, na którym podtrzymuje układ demokratyczny. Jeśli przyjąć układ samorządu terytorialne­go za demokratyczny układ administracji publicznej, to pilnującym go ukła­dem autokratycznym byłby system administracji rządowej czy nawet admi­nistracji państwowej sprawujący tu funkcję nadzoru weryfikacyjnego. Ale, oczywiście, przykład ten nie wyczerpuje sformułowanej przed chwilą myśli.

D. Administracja samorządu zawodowego

O administracji samorządu zawodowego możemy sensownie powiedzieć tyle, ile wynika z postanowień Konstytucji, i dodać tyle, ile wynika z posta­nowień ustawowych. Temat jest o tyle ciekawy, o ile obejmuje coraz większe pola i o tyle niebezpieczny, o ile mamy do czynienia z ograniczeniem na tych polach możliwości państwa i naruszeniami interesu publicznego.

63

---