GENEZA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH
Stosunki międzynarodowe mogą być pojmowane w dwojakim znaczeniu:
jako dziedzina stosunków miedzy ludźmi i
jako nauka , która zajmuje się badaniem tej pierwszej dziedziny tj. stosunków między ludźmi.
W pierwszym znaczeniu stosunki międzynarodowe pojawiły się w historii wtedy, gdy zaczęły powstawać formy zorganizowanej działalności społecznej, a mianowicie państwa. Były wówczas stosunki wojenne, handlowe, pokojowe. Były umowy handlowe, traktaty kończące wojny. Miało to miejsce już w starożytności. Kontakty występowały w różnych kręgach kulturowych. Najczęściej wspomina się o kontaktach z Bliskim Wschodem i Egiptem.
Samo słowo „ międzynarodowy” zostało użyte po raz pierwszy przez Jeremy'ego Benthana w XVIII wieku. Wcześniej posługiwano się łacińskim odpowiednikiem ius gentium (prawo narodów), które narodziło się w Cesarstwie Rzymskim i oznaczało wtedy część prawa regulującego stosunki Rzymian z cudzoziemcami.
Stosunki międzynarodowe rodzą się z tych samych powodów , co każdy system społeczny lub polityczny. Ludzie wchodzą w stosunki społeczne i tworzą struktury społeczne dążące do realizacji swoich politycznych , ekonomicznych i innych interesów.
Rozwój stosunków międzynarodowych nastąpił na przełomie XIV i XV wieku w momencie wielkich odkryć geograficznych. Nastąpiła strukturalna zmiana. Stosunki nowożytne charakteryzowały się wyższym stopniem kontaktów i kompleksowością. Rozwój technologiczny i postęp ekonomiczny pozwoliły państwom europejskim zdobyć handlowe i militarne przewodnictwo w stosunkach międzynarodowych. Podbój nowych terenów , zdobycie koloni pozwoliło na dominację państw europejskich przez okres 4 wieków od 1500 roku. Kontrolowały one szlaki handlowe. Korzyści handlowe dawały impuls do dalszej europejskiej ekspansji . Europa była w centrum świata. Handel i kolonialna rywalizacja wpływały na rozwój nauki i technologii. Religia odgrywała coraz mniejszą rolę w stosunkach międzynarodowych. Czas wojen religijnych zastąpiono polityką siły, polityka racji stanu. Uczestnikami stosunków międzynarodowych były świeckie państwa.
Stosunki międzynarodowe to nie tylko stosunki między państwami, nie są to stosunki międzypaństwowe , są to stosunki międzynarodowe, a więc także między narodami. Czym jest naród? Co stanowi o przynależności do narodu? Definicje są różne w zależności od punktu , z jakiego będziemy ją rozpatrywać, z psychologicznego, socjologicznego czy też politologii.
Przy rozpatrywaniu definicji bierze się pod uwagę czynniki obiektywne i subiektywne.
Według obiektywnych czynników
Naród to wytworzona historycznie trwała wspólnota ludzi powstała na gruncie wspólnoty języka, życia ekonomicznego, wspólnoty terytorium i układu psychicznego.
Brak jednej z tych cech powoduje, że jakaś zbiorowość nie jest narodem. Cecha właściwą jest wspólna kultura.
Najwięcej wątpliwości jest wokół terytorium i języka. W sensie politycznym naród mieszka w granicach terytorium , ograniczonego granicami państwa, ale są narody , które są mniejszościami narodowymi w ramach innych państw. Są państwa wielonarodowe. Są tez takie , które żyją w diasporze.
Według subiektywnych czynników bierze się pod uwagę : świadomość narodową, tożsamość narodową i poczucie narodowe.
Ernest Renau: naród jako duchowa rodzina
Max Weber: naród jako wspólnota uczucia, która adekwatnie wyryła się w państwie.
W naukach społecznych naród w trojakim znaczeniu:
1. jako synonim państwa (zamiennie stosowanie słów naród i państwo)
Czy ma to uzasadnienie? Tak, bo jest to zjawisko dziejowe. Każdy dojrzały naród dąży do tworzenia państwa. Nie wszystkim narodom udało się stworzyć własne niepodległe państwo. Narodów jest ponad 5 tys. , a państw ponad 200.
W wielu językach naród i państwo używane zamiennie.
2. naród jako szerokie warstwy społeczne, które przeciwstawiają się wąskim warstwom uprzywilejowanym.
3. naród zamiennie jako zbiorowość
Czasami naród utożsamiany z ludem.
Naród wg ONZ
Deklaracja Zgromadzenia Narodowego ONZ mówi, że
„Wszystkie narody maja prawo do samostanowienia na mocy tego prawa określają według własnej woli swój status polityczny i swobodnie rozwijają swe życie gospodarcze, społeczne i kulturowe.
Prawo do samostanowienia może być realizowane w różny sposób.
Naród w drodze swobodnie wyrażonej woli może opowiedzieć się za utworzeniem własnej państwowości, może też przyłączyć się do istniejącego już podmiotu. To samookreślenie może nastąpić w drodze pokojowej lub jak w przypadku wielu kolonii może być realizowane w drodze walki narodowowyzwoleńczej. Uznanie walki narodowowyzwoleńczej postawiło w prawie międzynarodowym problem statusu narodu walczącego o swe wyzwolenie. Naród taki, jeśli tworzy w trakcie walki zręby swej państwowości, wykształca organy cywilne, wojskowe, zdolne do reprezentowania go w płaszczyźnie międzynarodowej jest traktowany jako swego rodzaju państwo in statu nascendi. Przykładem Organizacja Wyzwolenia Palestyny.
Prawo do samostanowienia wiąże się z problemem ruchów separatystycznych w państwach wielonarodowych. Dyskusja rozpoczęła się nad tym problemem od sprawy przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym. W praktyce ONZ temat ten ograniczył się do problemu likwidacji kolonializmu. Nadal nie uregulowano kryterium dopuszczalności i legalności realizacji prawa do samostanowienia narodów. Udowadniają to dwa konflikty: jugosłowiański i czeczeński.
Naród jest to grupa wspólnotowa oparta na wspólnym dla jej członków odniesieniu do pewnych wartości związanych z tradycją, wspólnych losów, języka, ze wspólnymi elementami kultury oraz dążeniami do zachowania ich odrębności. Wszystko to powoduje, że mamy do czynienia ze wspólnotą, która jest zdolna do trwania i rozwoju poprzez umacnianie swej świadomości narodowej oraz instytucjonalizację (kształtowanie wewnętrznych struktur) własnych działań.
Naród jest zazwyczaj grupą o wspólnym pochodzeniu, chociaż są narody , których członkowie wywodzą się z innych narodów. Przykładem może być naród amerykański. Dlatego tez wspólna historia, tradycja i kultura nie zawsze są wystarczającymi kryteriami wyróżniającymi naród. Często przynależność do danego narodu deklarują także ludzie o odmiennym pochodzeniu etnicznym. Są też narody mówiące różnymi językami , a stanowiące jeden naród np. szwajcarski. Są też różne narody mówiące tym samym językiem np. Amerykanie Anglicy. Istotna jest więc świadomość odrębności określonego narodu, która może mieć istotne znaczenie dla jego przetrwania mimo braku organizacji państwowej. Zacieranie się poczucia odrębności może prowadzić do kosmopolityzmu, natomiast zbyt silne poczucie tej odrębności do nacjonalizmu.
SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA
Stosunki międzynarodowe to jak wcześniej zauważono są to relacje na arenie międzynarodowej pomiędzy uczestnikami społeczności międzynarodowej.
Kto wchodzi w skład społeczności międzynarodowej?
Można rozpatrywać w dwóch znaczeniach:
-węższym: ogół państw utrzymujących relacje regulowane prawem międzynarodowym,
Są to państwa suwerenne, a więc podmioty prawa międzynarodowego posiadające zdolność nabywania i zaciągania międzynarodowych zobowiązań.
-szerszym: obejmuje także podmioty niesuwerenne, a więc dotyczy wszystkich uczestników stosunków międzynarodowych posiadających zdolność do działań na płaszczyźnie międzynarodowej, których prawa i obowiązki określa prawo międzynarodowe, mający wpływ na stosunki międzynarodowe.
Pojęcie społeczność międzynarodowa ewaluowało wraz z rozszerzeniem się kręgu uczestników stosunków międzynarodowych. Początkowo termin ten stosowano do chrześcijańskiej rodziny narodów europejskich, podlegających zwierzchnictwu uniwersalnej władzy papieskiej i cesarskiej. Upadek średniowiecznego uniwersalizmu, powstanie państw narodowych, a zwłaszcza wielkie odkrycia geograficzne sprzyjały kontaktom utrzymywanym przez suwerenne państwa, które podpisując pokój westfalski położyły kres władzy cesarskiej.
Skład społeczności międzynarodowej stopniowo się powiększał np. o kraje bałkańskie. Przyspieszenie w rozwoju społeczności międzynarodowej nastąpiło w XIX wieku za sprawą rewolucji przemysłowej, wzrostu wymiany międzynarodowej, jak też potrzeby rozwiązywania problemów natury gospodarczej i politycznej w drodze konferencji międzynarodowych. Wyzwalanie się kolonii, powstawanie niepodległych państw znacznie powiększyło grono społeczności międzynarodowej. Liczba suwerennych państw wzrastała. Powstanie ONZ po II wojnie światowej stało się wyznacznikiem liczby członków społeczności, aczkolwiek nie wszystkie państwa należą do tej organizacji.
Współczesna społeczność międzynarodowa charakteryzuje się bardzo niewielkim stopniem zorganizowania. O przynależności państwa do społeczności międzynarodowej decyduje jego uznanie, które prowadzi do nabycia przez państwo podmiotowości prawnomiędzynarodowej.
Staje się ono podmiotem prawa międzynarodowego. Akt uznania ma charakter deklaratywny.
Mniejszość Narodowa
-etniczna -zbiorowość , która wykształciła trwałe postacie integracji społecznej. Powstały w wyniku obiektywnego procesu historycznego na gruncie wspólnego języka autentycznej lub domniemanej wspólnoty pochodzenia religii i innych czynników i cechuje je poczucie odrębności w stosunku do innej zbiorowości. Grupy etniczne nie dążyły i nie dążą do posiadania własnego państwa narodowego. Przykład: Ślązacy, Mazurzy, Tatarzy, Łemkowie.
-etnograficzne- z reguły zamieszkują dany region i wchodzą jednocześnie w skład większego narodu. Podczas. Gdy grupy etniczne są zaznaczone silnymi odrębnościami o tyle grupy etnograficzne nie posiadają tak ostro zarysowanego poczucia inności. Przykłady w Polsce: Górale, Kurpie, Baskowie w Hiszpanii.