„Zdrowa szkoła” a „szkoła promująca zdrowie”

Człowiek jako „całość” oznacza, że jego zdrowie składa się z kilku, wzajemnie ze sobą powiązanych aspektów (wymiarów).

• Zdrowie fizyczne - prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów.

• Zdrowie psychiczne, a w jego obrębie zdrowie:

• umysłowe (mentalne) - zdolność do jasnego, logicznego myślenia

• zdrowie emocjonalne - zdolność do rozpoznawania uczuć, np. lęku, radości, żalu, złości i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem.

• Zdrowie społeczne - zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi.

• Zdrowie duchowe - u niektórych ludzi jest związane z wierzeniami i praktykami religijnymi; u innych dotyczy ich osobistego „credo”, zasad, zachowań i sposobów utrzymywania wewnętrznego spokoju.

Człowiek jako „część całości” oznacza postrzeganie zdrowia w kontekście czynników, które wpływają na zdrowie, w tym głównie stylu życia i warunków, w jakich człowiek żyje (środowisko fizyczne).

ZDROWIE

Psychiczne Fizyczne ⇔ Społeczne Duchowe

2 3

STYL ŻYCIA WARUNKI ŻYCIA

Aktywność fizyczna	4 ⇔	Zanieczyszczenie środowiska
Żywienie			Warunki bytowe
Wypoczynek			Kultura
Palenie tytoniu			Mieszkanie
Zachowania seksualne			Warunki pracy
Zachowanie bezpieczeństwa			Dostępność żywności

5 6

DZIAŁANIA

zespołowe

indywidualne

Holistyczne ujęcie zdrowia i czynników nań wpływających wg B.B. Jensena (1992)

Promocja zdrowia w szkole dotyczy działań na rzecz zdrowia wewnątrz szkoły. Jest to połączenie edukacji prozdrowotnej z tworzeniem etosu zdrowia w szkole i działaniami, których celem jest poprawa zdrowia oraz dobre samopoczucie uczniów i pracowników (I i II cecha SzPZ).

Określenie „zdrowa szkoła” jest bliższe promocji zdrowia w szkole (działania wewnątrz szkoły). Dotyczy też jakby stanu dokonanego. (Co to za „zdrowa szkoła” bez sali gimnastycznej, ze złym oświetleniem?)

• „Szkoła promująca zdrowie” (do 1989 r. później zastąpiona określeniem „zdrowa szkoła”) jest ideą, wartością, stanem doskonałym

• Idei nie można osiągnąć i zrealizować.

• Ideę:

• można wcielać w życie,

• można odkrywać w sobie lub innych,

• służyć jej,

• dążyć do niej, podejmując długofalowe działania.

Szkoła promująca zdrowie ma szerszy zakres. To co dzieje się na rzecz zdrowia wykracza poza jej mury. Jest to współdziałanie z rodzicami i przedstawicielami społeczności lokalnej w rozwiązywaniu ważnych problemów zdrowotnych.

Nowe podejścia w tworzeniu szkoły promującej zdrowie

• Tradycyjnie: „Podejście od problemu do ludzi”:

I etap: Ktoś „ważny” (mający wiedzę), możliwości (np. specjalista, decydent, urząd itp.) określa problem, który wymaga rozwiązania (palenie papierosów, niska aktywność fizyczna, wysokie spożycie tłuszczu)

II etap: Do rozwiązania problemu poszukuje ludzi, którym proponuje, zaleca (nakazuje) podjęcie określonych działań. Ludzie zwykle nie są zainteresowani rozwiązywaniem problemów wymyślonych dla nich lub narzuconych im przez innych. Często są traktowani „przedmiotowo” przez „projektodawców” problemów. Efekty działań - krótkotrwałe i niewielkie.

• Podejście „ od ludzi do problemu”:

I etap: Ktoś „ważny” szuka ludzi i zachęca ich aby dokonali identyfikacji

własnych problemów lub potrzeb.

II etap: Ludzie określają jaki problem jest dla nich ważny (priorytetowy)

i chcieliby go sami rozwiązać. W tej sytuacji „ktoś ważny” wspiera ludzi w rozwiązywaniu ich własnego problemu.

SZKOLNY ZESPÓŁ ds. Promocji Zdrowia → znalazł LUDZI (nauczycieli, uczniów, rodziców, innych pracowników szkoły, inne osoby ze społeczności lokalnej, sponsorów) →których zapytał co chcą zmienić, czyli jakie są ich PROBLEMY.

Podejście siedliskowe zakłada, że:

• Szkoła jest siedliskiem, w którym żyje, pracuje i uczy się wiele ludzi i w którym obowiązują specyficzne normy, prawa i obowiązki.

• Szkoła jest częścią szerszego systemu w danej populacji, w której istnieje wiele innych siedlisk. Siedliska te są ze sobą wzajemnie powiązane (różnym stopniu).

• Działania w zakresie PZ, które podejmuje szkoła powinny być wspierane przez równoczesne działania w innych siedliskach.

Szkoła promująca zdrowie jest to siedlisko, w którym członkowie społeczności szkolnej

• podejmują starania, aby poprawić swoje samopoczucie i zdrowie,

• uczą się jak zdrowiej żyć i jak tworzyć zdrowe siedlisko,

• zachęcają ludzi w innych siedliskach w swoim otoczeniu, zwłaszcza rodziców, do podjęcia podobnych starań.

Inne zasady w tworzeniu SzPZ

• SzPZ jest szkołą skutecznego działania: niezbędne jest prawidłowe planowanie i ewaluacja działań.

• Stosuje się metodę „małych kroków”.

Szkolny koordynator ds. promocji zdrowia

Aspekt	Koordynator
Propagowanie idei SzPZ	* Stwarza nadzieję na lepszą przyszłość dla wszystkich współpracujących * Zdecydowanie wierzy w słuszność idei * Odważnie występuje na zewnątrz
Stosunek do ludzi	* Partnerski: praca tak zorganizowana, że wszyscy uczestniczą w podejmowaniu decyzji i w realizacji zadań * Sprawiedliwie ocenia siebie i innych * Używa zrozumiałego języka (komunikatywność)
Cechy osobowe	* Jest elastyczny, i otwarty na nowości * Jest konsekwentny i spójny wewnętrznie (wie co umie, wie o co walczy)

Co jest niezbędne do tworzenia SzPZ?

• Ludzie - społeczność szkolna

• Idea (koncepcja) - określenie cech (kryteriów) SzPZ - celu, do którego zmierzamy

• Stategia - przyjęcie metod, podejść i zasad, które mamy zastosować

• Organizacja - struktury i organizacja ich pracy, umożliwiająca realizację zadań i sprawdzanie efektów

• Model działań - ustalenie etapów pracy i ich realizacji („technologia” działań).

Główne cechy SzPZ

1. Edukacja zdrowotna jako ważny element programu nauczania szkoły.

2. Etos zdrowia w szkole („ukryty” program) - środowisko fizyczne i społeczne oraz polityka i organizacja, wspierające edukację zdrowotną i sprzyjające zdrowemu stylowi życia oraz dobremu samopoczuciu członków społeczności szkolnej.

3. Współdziałanie z rodzicami i społecznością szkolną.

SzPZ tworzona jest na 3 poziomach →

SzPZ a szkoła aktywna w działaniach na rzecz zdrowia

Szkoły promujące zdrowie	Szkoły aktywne w działaniach na rzecz zdrowia
Koncentracja na ludziach	Koncentracja na problemach (dominuje ekologia)
Koncentracja na wybranych problemach priorytetowych	Mnogość różnorodnych działań „kalejdoskop zdrowia”
Działania wynikające z potrzeb „wewnętrznych” społeczności szkolnej	Dominują akcje i działania narzucone z zewnątrz
Uwzględnianie potrzeb całej społeczności szkolnej - uczniów i pracowników	Koncentracja na zdrowiu ucznia
Koncentracja na zdrowiu pozytywnym - dobrym samopoczuciu	Eksponowanie zagrożeń dla zdrowia
Budowanie planu działań dla rozwiązania własnych problemów	Tradycyjne plany / działania, wg zaleceń zewnętrznych
Ewaluacja wyników - sprawdzanie czy osiągnięto cel	Koncentracja na działaniach, bez sprawdzania efektów
Wygaszanie współzawodnictwa (PZ dotyczy wszystkich)	Eksponowanie współzawodnictwa między uczniami, klasami, szkołami (uczestnictwo najlepszych)

Etapy tworzenia SzPZ

1. Przygotowanie (inicjacja pomysłu i chęci; propagowanie idei, pozyskiwanie

uczestników, powołanie szkolnego koordynatora i zespołu PZ).

2. Diagnoza stanu wyjściowego (zebranie danych dot. aktualnych problemów, warunków funkcjonowania szkoły, analiza danych, ustalenie listy problemów).

3. Budowanie planu działań i ich ewaluacji (wybór problemów , przyczyny tych problemów, ustalenie celów priorytetowych zbudowanie planu działań dla osiągnięcia celów).

4. Działania (realizacja planu, ewaluacja procesu, niezbędne korekty).

5. Ewaluacja wyników działań (sprawdzenie czy osiągnięto cel).

2

1. Klasa

3.Rodzice

społecznośćlokalna

2.Szkoła

---