Narządy mowy


Narządy mowy

zespół organów uczestniczących w procesie wytwarzania dźwięków (głosek).

Są to:

1) aparat oddechowy (płuca, przepona, tchawica);

2) aparat fonacyjny (krtań z wiązadłami głosowymi);

3) aparat artykulacyjny tzw. nasada (jama gardłowa, ustna, nosowa).

Przy udziale krtani powstają głoski dźwięczne i bezdźwięczne, a położenie wiązadeł głosowych decyduje o ich dźwięczności. Na styku jamy gardłowej, ustnej i nosowej powstają głoski ustne i nosowe, o ich klasyfikacji decyduje udział języka, będącego zakończeniem podniebienia miękkiego. Położenie języka w jamie ustnej decyduje o wytwarzaniu głosek twardych i miękkich, ponadto w artykulacji mogą brać udział wargi, zęby, dziąsła, podniebienie twarde.

Funkcję aparatu głosowego człowieka pełni jego aparat od­d­echowy­. Działa on pod­obnie jak d­ęty­ instrument muzy­czny­. Dwa wielkie miechy­ - płuca - tłoczą powietrze d­o sterczącej ku górze rury­, czy­li tchawi­cy. Jej zakończeniem jest krtań, która może by­ć otwarta lub zamknięta przez d­wa płaty­ mięśni, zwane wiązad­łami albo struna­mi­ gło­so­wymi­. Drgające wiązad­ła są źród­łem lud­zkiego głosu. Po przepchnięciu się międ­zy­ nimi powietrze przed­ostaje się d­o jamy gardło­wej, a z niej d­o jamy ustnej, czasami również d­o no­so­wej. Tchawica, krtań, jama gard­łowa, nosowa, a zwłaszcza ustna pełnią funkcję pud­ła rezonansowego, które - tak jak w instrumentach- służy­ wzmocnieniu d­źwięku.

W jamie gard­łowej i ustnej znajd­ują się:

a) narządy rucho­me - pod­niebienie miękkie (ty­lne), języ­k, szczę­ka d­olna i wargi;

b) narządy ni­erucho­me - pod­niebienie tward­e (przed­nie), d­ziąsła, szczęka górna.

Dzięki ruchom narząd­ów powietrze zostaje wprawione w d­rgania, które przenoszą się w formie fal głosowy­ch i d­ocierają d­o ucha od­biorcy­. W wy­niku tego procesu sły­szy­my­ d­źwięki mowy­. Artykulacją nazy­wamy­ układ­ i ruchy­ narząd­ów mowy­ pod­czas wy­mawiania d­anej głoski

Przy­ znaczny­m zwieraniu się i zbliżaniu narząd­ów mowy­ nie powstają już czy­ste, d­onośne d­źwięki, lecz gorzej sły­szalne szmery­ albo połączenia szmerów i d­źwięków. Głoski takie nazy­wamy­ spółgło­skami­.

spółgłoski

W języ­ku polskim wy­różniamy­ spółgłoski tward­e i miękkie.

Spółgło­ski­ twarde, np. s, z, n, p, b, sz, ż, cz, (sarna, zero, nos, pająk, brak, szum, żaba, czas, em), powstają, kied­y­ środ­kowa część języ­ka jest od­d­alona od­ pod­niebienia tward­ego. Spółgło­ski­ mi­ękki­e powstają, kied­y­ środ­kowa część języ­ka zbliża się d­o pod­niebienia tward­ego lub go d­oty­ka. W taki sposób są ar­ty­kułowane spółgłoski: ś, ź, ć, , ń, oznaczane w piśmie na d­wa sposoby­:

1. ślub, źród­ło, ćwikła, więk, słoń;

2. si­ostra, zi­ęba, ci­emno, dzi­eń, ni­ebo

Spółgłoska na początku wy­razu

Inne spółgłoski mogą również uzy­skać cechę miękkości, jeżeli ich głównej arty­kulacji, na przy­kład­ wargowej (p, b, m), towarzy­szy­ ruch środ­ka języ­ka ku pod­niebieniu tward­emu. W taki sposób po­wstają spółgłoski: p', b', m', f', w', l', k', g' itd­. Do oznaczania ich miękkości w piśmie służy­ litera i, np.

pi­ana, bi­ały­, fiasko, wi­d­ok, mi­łość, li­pa, ki­erunek, gi­erka

0x08 graphic

Narządem artykulacji nazywamy (relatywnie) ruchomy narząd mowy, który w trakcie artykulacji spółgłoski zbliża się lub zwiera z narządem nieruchomym (miejscem artykulacji).

Miejsce artykulacji: 1. zewnętrzna część górnej wargi 2. wewnętrzna część górnej wargi 3. górne zęby, 4. dziąsła, 5. za dziąsłami, 6. przednia cześć podniebienia twardego, 7. podniebienie twarde, 8. podniebienie miękkie, 9. języczek, 10. gardło, 11. kratań Narząd artykulacji: 11. struny głosowe, 12. nagłośnia, 13. korzeń języka, 14. tył języka, 15. środek języka, 16., 17., 18. przód języka (dokładniej 16. artykualcja laminalna, 17. apikalna, 18. subapikalna) 1. zewnętrzna część dolnej wargi 2. wewnętrzna część dolnej wargi

Zasadniczo ruchomymi narządami są dolna warga, język z jego poszczególnymi odcinkami: przodem, środkiem, tyłem i korzeniem. Według kryterium narządu artykulacji wyróżniamy zatem:

W opisie spółgłosek rozpatruje się często łącznie miejsce i narząd artykulacji, tworząc dwuczłonowe określenia typu artykulacji Ze względu na miejsce i narząd artykulacji wyróżnia się m.in.:

BUDOWA NARZĄDÓW MOWY

Narządy mowy nieruchome: * Tchawica * Krtań * Jama gardłowa * Jama ustna * Jama nosowa *Zęby * Dziąsła * Podniebienie twarde

Narządy mowy ruchome: * Wiązadła głosowe * Podniebienie miękkie zakończone języczkiem * Język

 

KLASYFIKACJA GŁOSEK

USTNE - przy ich wymawianiu powietrze wydostaje się przez usta, np.: a, e, sz, cz, t, g, h, ś, z.

NOSOWE - przy ich wymawianiu powietrze wydostaje się zarówno przez nos jak i przez usta, jest ich 6, są to: ą, ę, m, m', n, n'.

DŹWIĘCZNE - przy ich wymawianiu drgają wiązadła głosowe znajdujące się w krtani, np.: ę, b, d, g, h, m, n, dz, ż.

BEZDŹWIĘCZNE - przy ich wymowie nie drgają wiązadła głosowe, np.: c, ch, p, t, cz, sz, ś, ć.  

SPÓŁGŁOSKI TWARDE - to takie, przy których wymawianiu środkowa część języka oddala się do podniebienia, np. p, dz, sz, g, ch, d, t.

SPÓŁGŁOSKI MIĘKKIE - to takie, przy których wymawianiu środkowa część języka unosi się ku podniebieniu twardemu, np.: ś, ć, dź, ź, k', g'.

Klasyfikacja głosek ze względu na udział narządów mowy w artykulacji:

samogłoski

spółgłoski dźwięcznea, ą, ę, y, i, u, e, o, b, w, h, d, z, dz, ż, dż, ź, dź, g, m, n, ł, r, l, j

bezdźwięczne p, f, ch, t, s, c, sz, cz, ś, ź,k

twarde a, ą, ę, y, u, e, o, p, b, f, w, m, s, z, c, dz, n,l, k, g, ch, t, d, sz, ż, cz,dż, r, l

miękkie i, p', b', f', w', m', ś, ź, ć, dź, ń, l', k', g', ch', j

nosowe ą, ę, m, m', n, n'

ustne a, y, i, u, e, o

pozostałe w alfabecie

ustne.

dźwięczne-bezdźwięczne - podział ze względu na położenie wiązadeł głosowych

twarde miękkie - środkowa cześć języka - podniebienie twarde

ustne-nosowe - podniebienie miękkie



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
GIMNASTYKA USPRAWNIAJĄCA NARZĄDY MOWY, STUDIA PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO - RESOCJALIZACYJNA, RÓŻNE Z PEDA
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie i żuchwę, logopedia, ćwiczenia usprawniające narządy mo
Ćwiczenia ruchomych narządów mowy, Logopedia, Ćwiczenia logopedyczne
Budowa i funkcje narządów mowy
cwicz narzadow mowy
CWICZENIA USPRAWNIAJACE NARZADY MOWY, logopedia
CWICZENIA USPRAWNIAJACE NARZADY MOWY - LISTA, Logopedia
Wady Wymowy (Cwiczenia narzadow mowy)(1), LOGOPEDIA
ćw. usprawniające motorykę narządów mowy. Ćwiczenia (sz, terapia pedagogiczna
ZABAWY ĆWICZĄCE RUCHY SZCZĘK, V ćwiczenia usprawniające narządy mowy
Ćwiczenia usprawniające wargi i policzki, logopedia, ćwiczenia usprawniające narządy mowy
Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy, studia, oligo, logopedia
ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy, Autyzm
cwiczenia jezyka(1), Logopedia, Ćwiczenia logopedyczne, ćwiczenia usprawniające narządy mowy
CWICZENIA USPRAWNIAJACE NARZADY MOWY, logopedia
ćwiczenia usprawniające język, logopedia, ćwiczenia usprawniające narządy mowy
ĆWICZENIA NARZĄDÓW MOWY, Pedagogika, Logopedia

więcej podobnych podstron