MAKROEKONOMIA
Wprowadzenie do makroekonomii
Makroekonomia zajmuje się badaniem wzajemnych związków zachodzących w gospodarce jako całości za pomocą agregatowych wielkości (zmiennych) ekonomicznych.
Wielkości agregatowe powstają w wyniku procesu agregacji.
Agregacja (sumowanie, łączenie) - polega na łączeniu danych dotyczących szczebla mikroekonomicznego, co pozwala uzyskać informację o kształtowaniu się zjawiska na szczeblu makroekonomicznym.
Zmienne agregatowe mogą być w postaci
zasobów
strumieni
Zasoby przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne w jednostkach naturalnych lub pieniężnych na określony dzień np. na koniec roku, kwartału, miesiąca (zapasy przestawiane na koniec roku wynoszą tyle i tyle).
Strumienie - przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne w jednostkach naturalnych lub pieniężnych w danym okresie czasu np. w ciągu miesiąca, kwartału, roku (produkcja, amortyzacja, sprzedaż, dochody, wydatki). Strumienie korygują wartość zasobów.
Cena nie jest ani zasobem, ani strumieniem.
STRUMIENIE I ZASOBY
Wielkość zasobów zwiększa się bądź zmniejsza w zależności od wielkości strumieni.
Problemy wynikające z procesu agregacji zmiennych:
Mierzenie agregatów wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru
Mierzenie agregatów w jednostkach fizycznych (zasoby siły roboczej, liczba bezrobotnych, zatrudnionych w gospodarce)
Mierzenie agregatów w jednostkach pieniężnych (wymaga umiejętności przechodzenia od nominalnej do realnej wartości zmiennej ekonomicznej).
Rokiem bazowym jest rok 1991, na podstawie tego obliczamy realną wartość produkcji. Ceny z tego roku traktujemy jak stałe.
Analiza wartości nominalnej i wartości realnej pozwala ustalić deflator.
Deflator - stosunek wartości nominalnej do wartości realnej
D91 = ۰ 100 % = 100 %
D95 = ۰ 100 % = 100%
Różnica to informacja o tym o ile wzrosły ceny. Deflator mierzy poziom inflacji w gospodarce. Pomiędzy rokiem 91 a 95 ceny wzrosły o 67 %.
Agregacja na szczeblu mikroekonomicznym i makroekonomicznym - zależności charakterystyczne dla szczebla mikro odbiegają od zależności na szczeblu makroekonomicznym.
Analizy ekonomiczne w ujęciu statystycznym i dynamicznym.
Zmienne polityczne i zmienne zewnętrzne są siłą napędową gospodarki i wpływają na zmienne indukowane.
Cele i narzędzia makroekonomiczne
Cele, które będzie realizował rząd poprzez swoje instytucje
Produkcja
wysoki poziom nominalnego i realnego PKB (PNB i DN)
wysoka stopa wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczno - ekonomicznego
Zatrudnienie
pełne wykorzystanie zasobów pracy
niski poziom bezrobocia przymusowego
Ceny i inflacja
stabilizacja poziomu cen w gospodarce
Wymiana międzynarodowa
równowaga w bilansie płatniczym
stabilność kursów walutowych
Podział dochodów
bardziej sprawiedliwy (wyrównany podział dochodów w gospodarce) (PKB w Polsce wynosi ok. 5000 $ na jednego mieszkańca)
Narzędzia
Polityka fiskalna
wydatki publiczne
dochody budżetowe w tym główną rolę odgrywają podatki
Polityka pieniężna (monetarna)
kontrola podaży pieniądza
kształtowanie stóp procentowych
Polityka dochodowa
polityka kształtowania cen w gospodarce (od rynkowego kształtowania do cen administrowanych)
kształtowanie dochodów
Stosunki międzynarodowe
polityka handlu zagranicznego
oddziaływanie na kursy walutowe
FUNKCJE MAKROEKONOMII
Poznawcza - ekonomia dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, o rządzących nimi prawidłowościach oraz o ich przyczynach i skutkach.
Aplikacyjna - polega na tym, że jej ustalenia i wynikające z nich wnioski to wskazówki przydatne w polityce gospodarczej podejmowanej przez rządy państw. Wskazówki te ułatwiają podejmowanie decyzji, a tym samym oddziaływanie rządu na przebieg procesów gospodarczych.
RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO
Mierzenie całkowitej wielkości produkowanych dóbr i usług pozwala:
Ocenić wzrost gospodarczy
Określić skutki oddziaływania polityki makroekonomicznej rządu
Opracować poziom życia ludzi w różnych krajach
Planować wielkość produkcji w poszczególnych przedsiębiorstwach
Podstawowym sposobem zbierania danych makroekonomicznych o poziomie produkcji jest metoda opracowana przez ONZ zwana metodą SNA (System of National Accounts).
System produkcji materialnej - obowiązywał w krajach z gospodarką centralnie planowaną, dotyczył sfery produkcji materialnej.
MPS - Material Product System
Wśród wielu miar poziomu działalności gospodarki najczęściej stosowane są:
Produkcja globalna
Produkt krajowy brutto (PKB)
Produkt narodowy brutto (PNB)
Produkt narodowy netto (PNN) - dochód narodowy DN
Agregaty te mierzą ogólny poziom produkcji
Dochody osobiste ludności i dochody rozporządzalne ludności - są miarami siły nabywczej konsumentów przed i po opodatkowaniu ich dochodów.
Ad. 1.
Produkcja globalna - wartość wytworzonych dóbr i usług w ciągu roku w przedsiębiorstwach. Składa się z:
Wartość przeniesiona (zużycie pośrednie) - nabyte i zużyte w produkcji czynniki rzeczowe (materiały łącznie z paliwami, surowce, energia, paliwa oraz koszty podróży służbowych i inne koszty np. reklamy, reprezentacji)
Wartość dodana - nowo wytworzona wartość w przedsiębiorstwie.
Produkcja globalna nie jest zbyt dobrym miernikiem.
Ad. 2.
Produkt Krajowy Brutto - Gross Domestic Product (GDP)
Wartość produkcji finalnej wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju bez względu na to, kto jest ich właścicielem.
Metody liczenia PKB:
Metoda wydatkowa (PKB jako suma wydatków na dobra i usługi finalne)
Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to:
dobra konsumpcyjne - nabywane przez gospodarstwa domowe
dobra kapitałowe (inwestycyjne) - nabywane przez przedsiębiorstwa
Dobra pośrednie to takie, które będą przetwarzane w kolejnych cyklach produkcyjnych. Nie wchodzą one w skład PKB, np. w piekarni mąka i cukier.
PKB - podejście wydatkowe
wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (C)
wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I)
wydatki państwa na dobra i usługi finalne (G) - zasiłki, emerytury, renty, stypendia, które nie są składnikiem PKB, są to transfery. Płatności transferowe to takie, za które państwo nie dostaje nic w zamian.
eksport netto (NX) - różnica między eksportem a importem
PKB w cenach rynkowych
Podatki pośrednie (Te)
PKB w cenach czynników wytwórczych
PKB w cenach rynkowych = C + I + G + NX
PKB w cenach czynników wytwórczych = C + I + G + NX - Te
Metoda dochodowa (PKB jako suma dochodów czynników produkcji)
wynagrodzenie za pracę
zyski (dochody z pracy na własny rachunek
oprocentowanie kapitału
renty gruntowe, czynsze dzierżawne
amortyzacja
PKB w cenach czynników produkcji
Podatki pośrednie
PKB w cenach rynkowych
PKB jako suma wartości dodanej
Wartość dodana - to przyrost wartości danego dobra w wyniku określonego procesu produkcyjnego. To różnica między wartością wytworzonych dóbr, a sumą rzeczowych nakładów czynników produkcji (zużyte materiały, surowce, półfabrykaty, energia, woda).
Ad. 3.
Produkt Narodowy Brutto (PNB) - Gross National Product (GPN)
Miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju bez względu na miejsce (kraj) świadczenia usług przez czynniki wytwórcze.
Lepsza sytuacja jest wtedy, gdy PNB > PKB
PRODUKCJA
SPRZEDAŻ
Zapasy wyrobów gotowych
Majątek produkcyjny
AMORTYZACJA
INWESTYCJE
DEFLOWANIE
Nominalna wartość
np. produkcji to wartość wyrażona w cenach bieżą-cych, które obowiązywały w momencie wytwarzania dóbr i usług
Realna wartość
np. produkcji to wartość wyrażona w cenach stałych z jakiegoś okresu bazowego
PRODUKT
A
B
Wielkość produkcji
Cena
Nom. wart. prod.
Realna wart. prod
1991
1991
1991
1991
1995
1995
1995
1995
100
140
4
100
300
200
600
200
4
2
150
400
840
400
6
560
Σ
600
1440
600
860
600
600
1440
860
NARZĘDZIA POLITYKI
polityka fiskalna
polityka pieniężna
polityka dochodowa
zagr. poli- tyka gosp.
MAKROGOSPODARKA
ZMIENNE INDUKOWANE
produkt
zadłużenie i bezrobocie
ceny
eksport
ZMIENNE ZEWNĘTRZNE
klimat
wojny
produkt zewnętrzny
+
+
+
-
A
B
100
100
20 %
0 %
80
100
KRAJ
Faktyczna wielkość produkcji
Te
PKB w cenach rynkowych
+
+
+
+
+
Rolnik
Młynarz
Konsument
Piekarz
mąka
zboże
chleb
Cena
Wartość dodana
100
550
150
300
150
50
100
300
produkcja globalna
PKB liczony jako suma wartości dodanej
PNB = PKB + dochody netto z własności za granicą
Dochody netto z własności za granicą
Dochody obcokrajowców osiągane na terenie danego kraju
Dochody obywateli danego kraju osiągane poza jego granicami
=
-